Antwerp

Antwerp ; Antwerpen (Holandisht) ; Anvers (Frëngjisht)
— Qytet —
Katedralja e Zonjës tonë dhe lumi Scheldt
; Stema	; Flamuri
Vendndodhja
	Antwerp Koordinatat: 51°13′04″V 04°24′01″L / 51.21778°V 4.40028°L
Administrimi
Shteti	Belgjika
Rajoni	Rajoni Flaman
Provinca	Antwerp
Qarku	Antwerp
Kryetari i Bashkisë	Bart De Wever (N-VA)
Sipërfaqja dhe popullsia
Sipërfaqja	204,29 km2
Popullsia	529.417 banorë (1 janar 2021)
Dendësia	2591,46 banorë/km2
Të dhëna të tjera
Kodi Postal	2000–2660
Prefiksi	03
Koordinatat	51° 13′ 04″ Veri ; 04° 24′ 01″ Lindje
Faqja Zyrtare www.antwerpen.be

Antwerp (Holandisht: Antwerpen, Frëngjisht: Anvers) është një qytet në Belgjikë dhe kryeqyteti i Provincës Antwerp në Rajonin Flaman. Me një popullsi prej 529.417 (2021), është qyteti më i populluar në Belgjikë, dhe është komuna më e madh metropolitane.

Antwerp është në lumin Scheldt, i lidhur me Detin e Veriut nga grykëderdhja e lumit Westerschelde. Është rreth 40 kilometra në veri të Brukselit, dhe rreth 15 kilometra në jug të kufirit holandez. Porti i Antwerp është një nga më të mëdhenjtë në botë, duke u renditur i dyti në Evropë^[1] dhe brenda 20 më të mirëve në nivel global. Qyteti është gjithashtu i njohur për industrinë dhe tregtinë e diamanteve. Në vitin 2020, Rrjeti i Kërkimit të Globalizimit dhe Qyteteve Botërore e vlerësoi Antwerpin si një qytet global nê nivelin Gamma +.^[2]

Si në aspektin ekonomik ashtu edhe në atë kulturor, Antwerp është dhe ka qenë prej kohësh një qytet i rëndësishëm në Vendet e Ulëta, veçanërisht para dhe gjatë furit spanjoll (1576) dhe gjatë dhe pas revoltës së mëvonshme holandeze. Qyteti priti Lojërat Olimpike Verore 1920.

Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Gjatë Luftës së Parë Botërore, qyteti u bë pika rezervë e ushtrisë belge pas humbjes në Liège. Rrethimi i Antwerp zgjati për 11 ditë, por qyteti u mor pas luftimeve të rënda nga Ushtria Gjermane, dhe belgët u detyruan të tërhiqen në perëndim. Antwerp mbeti nën pushtimin gjerman deri në armëpushim.

Gjatë Luftës së Dytë Botërore, qyteti ishte një objektiv i rëndësishëm strategjik për shkak të portit të tij. Ajo u pushtua nga Gjermania në maj 1940 dhe u çlirua nga Divizioni i 11-të i blinduar britanik më 4 shtator 1944. Pas kësaj, gjermanët u përpoqën të shkatërrojnë Portin e Antwerp, i cili u përdor nga aleatët për të nxjerrë materiale të reja në breg. Mijëra raketa Rheinbote, V-1 dhe V-2 u lëshuan (më shumë V-2 sesa u përdorën në të gjitha objektivat e tjerë gjatë gjithë luftës së bashku), duke shkaktuar dëme të mëdha në qytet, por nuk arritën të shkatërrojnë portin për shkak të saktësisë së dobët. Pas luftës, Antwerp, e cila kishte pasur tashmë një popullsi të madhe hebraike para luftës, u bë përsëri një qendër kryesore evropiane e Judaizmit Ortodoks Haredi (dhe veçanërisht Hasidik).

Një plan dhjetëvjeçar për Portin e Antwerp (1956–1965) zgjeroi dhe modernizoi infrastrukturën e portit me fonde kombëtare për të ndërtuar një sërë portesh kanali. Qëllimi më i gjerë ishte të lehtësonte rritjen e rajonit metropolitan verilindor të Antwerp, i cili tërhoqi industrinë e re të bazuar në një zbatim fleksibël dhe strategjik të projektit si një bashkëprodhim midis autoriteteve të ndryshme dhe palëve private. Plani arriti të zgjasë paraqitjen lineare përgjatë lumit Scheldt duke lidhur bashkësi të reja satelitore në brezin kryesor.

Duke filluar në vitet 1990, Antwerp u riemërua si një qendër e modës e klasit botëror. Duke theksuar avangardën, ajo u përpoq të konkurrojë me Londrën, Milanon, Nju Jorkun dhe Parisin. Ajo doli nga turizmi i organizuar dhe ngjarjet mega-kulturore.

Sporti[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Posteri zyrtar i Lojërave Olimpike Verore 1920 në Antwerp

Antwerp mbajti Lojërat Olimpike Verore 1920, të cilat ishin lojërat e para pas Luftës së Parë Botërore dhe gjithashtu të vetmet që u mbajtën në Belgjikë. Ngjarjet e çiklizmit në rrugë u zhvilluan në rrugët e qytetit.^[3]^[4]

Royal Antwerp F.C., aktualisht duke luajtur në Divizionin e Parë Belgjik, u themelua në 1880 dhe njihet si 'Vjetra e Madhe' pasi ishte klubi i parë i regjistruar në Shoqatën Mbretërore të Futbollit Belg në vitin 1895. Që nga viti 1998, klubi ka marrë lojtarët e Manchester United në huazim në një partneritet zyrtar. Një klub tjetër në qytet ishte Beerschot VAC, i themeluar në vitin 1899 nga ish-lojtarët e Royal Antwerp. Ata luajtën në Olympisch Stadion, vendi kryesor i Olimpiadës 1920. Në ditët e sotme K. Beerschot VA luan në Olympisch Stadion në Divizionin e Parë Belg.

Midis këtyre dy ekipeve të futbollit ka pasur gjithmonë një rivalitet të madh. Kur të dy luajnë kundër njëri-tjetrit stadiumet janë të mbushura dhe tifozët e apasionuar japin një shfaqje të madhe të pasionit të tyre, por kjo gjithashtu ka çuar në zënka, huliganizëm dhe vandalizëm.

Antwerp u dha titulli si Kryeqyteti Evropian i Sportit për vitin 2013.

Edukimi i lartë[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ndërtesa kryesore e kampusit Middelheim në Universitetin e Antwerp.

Antwerp ka një universitet dhe disa kolegje. Universiteti i Antwerp (Universiteit Antwerpen) u krijua në vitin 2003, pas bashkimit të instituteve RUCA, UFSIA dhe UIA. Rrënjët e tyre kthehen në vitin 1852. Universiteti ka afërsisht 23,000 studentë të regjistruar, duke e bërë atë universitetin e tretë më të madh në Flandria, si dhe 1,800 studentë të huaj. Ajo ka 7 fakultete, të shpërndara në katër vende të kampusit në qendër të qytetit dhe në jug të qytetit. Universiteti është pjesë e Universiteteve të Rinj për të Ardhmen e Evropës (YUFE) dhe Rrjetit të Universiteteve Kërkimore të Evropianëve të Rinj (YERUN).

Qyteti ka disa kolegje, përfshirë Shkollën e Menaxhimit të Antwerp (AMS), Kolegjin Universitar Karli i Madh (Karel de Grote Hogeschool), Kolegjin Universitar Plantin (Plantijn Hogeschool) dhe Kolegjin Universitar Artesis (Artesis Hogeschool). Kolegji Universitar Artesis ka rreth 8,600 studentë dhe 1,600 staf, dhe Kolegji Universitar Karli i Madh ka rreth 10.000 studentë dhe 1.300 staf. Kolegji Universitar Plantin ka afërsisht 3,700 studentë.