Bimët barishtore
Bimët barishtore janë bimë vaskulare që nuk kanë kërcell të qëndrueshëm drusor mbi tokë. [1] [2] Kjo kategori e gjerë bimësh përfshin shumë bimë shumëvjeçare dhe pothuajse të gjitha bimët njëvjeçare dhe dyvjeçare . [3]
Përkufizimet "barëra" dhe "barishte"
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Edicioni i katërt i Fjalorit të Shkurtër Anglez të Oksfordit e përkufizon "barin" si:
- "Një bimë, kërcelli i së cilës nuk bëhet dru dhe i qëndrueshëm (si te pemët ose shkurret), por mbetet i butë dhe i shijshëm dhe vdes (plotësisht ose deri në rrënjë) pas lulëzimit";
- "Bimë (shpesh aromatike) qe perdoret per aromatizues a aromatike, ne mjekesi etj". (Shih: Barishte )
Fjalori i njëjtë përkufizon "barishtoret" si:
- "Të natyrës së një barishte; p.sh. që nuk formon një kërcell drusor, por që vdes deri në rrënjë çdo vit";
- " Botanikë I ngjan një gjetheje në ngjyrë ose cilësi. Opp. e frikshme ". [4]
Burimet botanike ndryshojnë nga njëra-tjetra në përkufizimin e "barit". Për shembull, Instituti Hunt për Dokumentacionin Botanik përfshin gjendjen "kur vazhdon për më shumë se një sezon në rritje, pjesët e lastarëve vdesin përsëri sezonalisht". [5] Disa orkide, të tilla si speciet e Phalaenopsis, përshkruhen në disa burime (përfshirë bimët autoritare të botës në internet ) si "barishte" por me "gjethe të qëndrueshme ose ndonjëherë gjetherënëse". [6] [7] Në fjalorin e Flora të Rajonit të Sidneit, Roger Charles Carolin e përkufizon "barin" si një "bimë që nuk prodhon një kërcell drusor" dhe mbiemrin "barishtor" si "si barishte", duke iu referuar pjesëve të bimës që janë jeshile dhe të buta në strukturë”. [8] [9]
Përshkrimi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Bimët barishtore përfshijnë graminoidet, fierët dhe fierët . [10] Forbs në përgjithësi përkufizohen si bimë barishtore me gjethe të gjera, [11] ndërsa graminoidet janë bimë me pamje të ngjashme me barin, duke përfshirë barishtet e vërteta, kërpudhat dhe kërpudhat. [12] [13]
Bimët barishtore më së shpeshti janë bimë me rritje të ulët, të ndryshme nga bimët drunore si pemët dhe shkurret, që priren të kenë kërcell të gjelbër të butë, të cilëve u mungon linjifikimi dhe rritja e tyre mbi tokë është kalimtare dhe shpesh sezonale në kohëzgjatje. [14] Në të kundërt, bimët vaskulare jo barishtore janë bimë drunore që kanë kërcell mbi tokë që mbeten të gjalla, edhe gjatë çdo sezoni të fjetur, dhe rritin filizat vitin e ardhshëm nga pjesët mbitokësore – këto përfshijnë pemë, shkurre, hardhi dhe bambu drunore. Bimët e bananes konsiderohen gjithashtu si bimë barishtore, sepse kërcelli nuk përmban inde të vërteta drunore. [15]
Disa bimë barishtore mund të rriten mjaft të mëdha, siç është gjinia Musa, të cilës i përket banania . [16]
Habitati
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Disa bimë barishtore me rritje relativisht të shpejtë (veçanërisht njëvjeçare) janë pioniere, ose specie të hershme pasuese. Të tjerët formojnë bimësinë kryesore të shumë habitateve të qëndrueshme, që ndodhin për shembull në shtresën tokësore të pyjeve, ose në habitate të hapura natyrale si livadh, kënetë kripë ose shkretëtirë . Disa habitate, si kullotat dhe prerjet dhe savanat, [17] mbizotërohen nga bimë barishtore së bashku me mjedise ujore si pellgje, përrenj dhe liqene .
Mosha e disa bimëve barishtore shumëvjeçare mund të përcaktohet nga kronologjia barishtore, analiza e unazave të rritjes vjetore në ksilemën e rrënjës dytësore. [18]
Bimët barishtore nuk prodhojnë struktura shumëvjeçare mbi tokë duke përdorur linjinën, e cila është një polimer fenolik kompleks i depozituar në murin qelizor dytësor të të gjitha bimëve vaskulare. Zhvillimi i linjinës gjatë evolucionit të bimëve vaskulare siguroi forcë mekanike, ngurtësi dhe hidrofobicitet për muret dytësore të qelizave duke krijuar një kërcell druri, duke i lejuar bimët të rriten gjatë dhe të transportojnë ujë dhe lëndë ushqyese në distanca më të gjata brenda trupit të bimës. Meqenëse shumica e bimëve drunore janë shumëvjeçare me një cikël më të gjatë jetësor, sepse kërkon më shumë kohë dhe më shumë burime (ushqyese dhe ujë) për të prodhuar kërcell drusorë të gjallë vazhdimisht, ato nuk janë aq të afta të kolonizojnë tokën e hapur dhe të thatë aq shpejt sa barishtet.
Sipërfaqja e bimëve është një katalizator për vesë, [19] [20] e cila në klimat dhe stinët e thata është lloji kryesor i reshjeve dhe është i nevojshëm për mbijetesën e vegjetacionit, [21] [22] dmth në zonat e thata, bimët barishtore. janë një gjenerues i reshjeve dhe baza e një ekosistemi. Shumica e avullit të ujit që shndërrohet në vesë vjen nga ajri, jo nga toka apo retë. [23] [24] Sa më e lartë të jetë bari ( sipërfaqja është faktori kryesor megjithatë), aq më shumë vesë prodhon, [25] [26] kështu që një prerje e shkurtër e bimëve kërkon lotim. Për shembull, nëse e prisni shpesh dhe për pak kohë barin pa ujitur në një zonë të thatë, atëherë ndodh shkretëtirëzimi .
Llojet e bimëve barishtore
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Shumica e bimëve barishtore kanë një cikël jetësor shumëvjeçar (85%), por disa janë njëvjeçare (15%) ose dyvjeçare (<1%). [27] Bimët njëvjeçare vdesin plotësisht në fund të sezonit të rritjes ose kur ato kanë lulëzuar dhe frytëzuar, dhe më pas bimët e reja rriten nga farat. [28] Bimët barishtore shumëvjeçare dhe dyvjeçare mund të kenë kërcell që vdesin në fund të sezonit të rritjes, por pjesë të bimës mbijetojnë nën ose afër tokës nga sezoni në stinë (për dyvjecaret, deri në sezonin tjetër të rritjes, kur ato rriten dhe lulëzojnë përsëri, pastaj vdes).
Rritja e re mund të zhvillohet gjithashtu nga indet e gjalla që mbeten në ose nën tokë, duke përfshirë rrënjët, një kaudex (një pjesë e trashur e kërcellit në nivelin e tokës) ose lloje të ndryshme kërcellesh nëntokësore, të tilla si llamba, llamba, stolon, rizoma dhe zhardhokët . Shembuj të bienaleve barishtore përfshijnë karotën, majdanozin dhe ragwort të zakonshëm ; barishtore perennials përfshijnë patate, bozhure, hosta, nenexhik, fiern më të madhe dhe barëra . [29]
Shih edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Flora of the British Isles, Clapham, Tutin, and Warburg, 2nd edition
- ^ Richard N. Arteca (14 shkurt 2014). Introduction to Horticultural Science. Cengage Learning. fq. 584–. ISBN 978-1-111-31279-4.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Solomon, E.P.; Berg, L.R.; Martin, D.W. (2004). Biology. Brooks/Cole Thomson Learning. ISBN 978-0-534-49547-3.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Shorter Oxford English dictionary on historical principles (bot. 6th). Oxford: Oxford University Press. 2007. fq. 1236–1237. ISBN 978-0-19-920687-2.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Hunt Institute for Botanical Documentation". Carnegie Mellon University. Marrë më 11 gusht 2021.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Phalaenopsis". Flora of China. Marrë më 11 gusht 2021.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Phalaenopsis - General Description". Plants of the World Online. Marrë më 11 gusht 2021.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Carolin, Roger C.; Tindale, Mary D. (1994). Flora of the Sydney region (bot. 4th). Chatswood, NSW: Reed. fq. 23. ISBN 0-73-010400-1.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Glossary of Botanical Terms". Royal Botanic Garden Sydney. Marrë më 8 mars 2021.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Kailash Chandra Bebarta (2011). Dictionary of Forestry and Wildlife Sciences. Concept Publishing Company. fq. 224–. ISBN 978-81-8069-719-7.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Wilson G. Pond (16 nëntor 2004). Encyclopedia of Animal Science (Print). CRC Press. fq. 425–. ISBN 978-0-8247-5496-9.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Iain J. Gordon; Herbert H.T. Prins (14 shtator 2007). The Ecology of Browsing and Grazing. Springer Science & Business Media. fq. 220–. ISBN 978-3-540-72422-3.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Brian R. Chapman; Eric G. Bolen (31 gusht 2015). Ecology of North America. John Wiley & Sons. fq. 98–. ISBN 978-1-118-97154-3.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Andrew J. Lack; David E. Evans (2005). Plant Biology. Garland Science. fq. 199–. ISBN 978-0-415-35643-5.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Is A Banana A Fruit Or A Herb? | Lexico". Lexico Dictionaries | English. Arkivuar nga origjinali më 6 qershor 2020.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Picq, Claudine & INIBAP, red. (2000). Bananas (PDF) (bot. English). Montpellier: International Network for the Improvement of Banana and Plantains/International Plant Genetic Resources Institute. ISBN 978-2-910810-37-5. Arkivuar nga origjinali (PDF) më prill 11, 2013. Marrë më janar 31, 2013.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Patrick L. Osborne (31 gusht 2000). Tropical Ecosystems and Ecological Concepts. Cambridge University Press. fq. 50–. ISBN 978-0-521-64523-2.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Hiebert-Giesbrecht, Mickel Randolph; Novelo-Rodríguez, Candelaria Yuseth; Dzib, Gabriel Rolando; Calvo-Irabién, Luz María; Arx, Georg von; Peña-Rodríguez, Luis Manuel (9 nëntor 2017). "Herb-chronology as a tool for determining the age of perennial forbs in tropical climates". Botany (në anglisht). 96: 73–78. doi:10.1139/cjb-2017-0167.
{{cite journal}}:|hdl-access=ka nevojë për|hdl=(Ndihmë!) - ^ Erell, Evyatar (2005). Predicting air temperatures in city streets on the basis of measured reference data (PDF) (Tezë). University of Adelaide, South Australia.
{{cite thesis}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Xu, Yingying (2017). "A Novel method for monitoring urban dew condensation and its application". Tehnički Vjesnik. 24 (5). doi:10.17559/TV-20170727025640.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Wang, Chengdong (2017). "Formation and influencing factors of dew in sparse elm woods and grassland in a semi-arid area". Acta Ecologica Sinica. 37 (3): 125–132. Bibcode:2017AcEcS..37..125W. doi:10.1016/j.chnaes.2017.06.004.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Uclés, O (2013). "Role of dewfall in the water balance of a semiarid coastal steppe ecosystem". Hydrological Processes. 28 (4): 2271–2280. doi:10.1002/hyp.9780.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Shiklomanov (2004). "Experimental research on the role of dew in arid ecosystem of Gobi desert, inner Mongolia". Research Basins and Hydrological Planning. ISBN 9781439833858.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Wen, XueFa (2011). "Dew water isotopic ratios and their relationships to ecosystem water pools and fluxes in a cropland and a grassland in China". Ecosystem Ecology. 168 (2): 549–561. doi:10.1007/s00442-011-2091-0. PMID 21822725.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Sudmeyer, R.A. (1994). "Measured dewfall and potential condensation on grazed pasture in the Collie River basin, southwestern Australia". Journal of Hydrology. 154 (1–4): 255–269. Bibcode:1994JHyd..154..255S. doi:10.1016/0022-1694(94)90220-8.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Xiao, H. (2009). "Effect of vegetation type and growth stage on dewfall, determined with high precision weighing lysimeters at a site in northern Germany". Journal of Hydrology. 377 (1–2): 43–49. Bibcode:2009JHyd..377...43X. doi:10.1016/j.jhydrol.2009.08.006.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Poppenwimer, Tyler; Mayrose, Itay; DeMalach, Niv (2023). "Revising the global biogeography of annual and perennial plants". Nature (në anglisht). 624 (7990): 109–114. arXiv:2304.13101. Bibcode:2023Natur.624..109P. doi:10.1038/s41586-023-06644-x. ISSN 1476-4687. PMC 10830411. PMID 37938778.
- ^ Levine, Carol. 1995. A guide to wildflowers in winter: herbaceous plants of northeastern North America. New Haven: Yale University Press. page 1.
- ^ "Herbaceous Plants Examples". Biology Dictionary (në anglishte amerikane). 2 prill 2018. Marrë më 30 prill 2022.