Jump to content

Dita Botërore e Parandalimit të Vetëvrasjeve

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë

Dita Botërore e Parandalimit të Vetëvrasjeve (shq. DBPV; ang. WSPD) është një ditë ndërgjegjësimi që shënohet gjithmonë më 10 shtator çdo vit, me qëllim që të ofrohet angazhim dhe veprim mbarëbotëror për parandalimin e vetëvrasjeve, me aktivitete të ndryshme në mbarë botën që nga viti 2003. [1] Shoqata Ndërkombëtare për Parandalimin e Vetëvrasjeve (IASP) bashkëpunon me Organizatën Botërore të Shëndetësisë (OBSH) dhe Federatën Botërore për Shëndetin Mendor (WFMH) për të organizuar Ditën Botërore të Parandalimit të Vetëvrasjeve. [2] Në vitin 2011, rreth 40 vende mbajtën ngjarje ndërgjegjësuese për të shënuar këtë rast. [3] Sipas Atlasit të Shëndetit Mendor të OBSH-së të publikuar në vitin 2014, asnjë vend me të ardhura të ulëta nuk raportoi se kishte një strategji kombëtare për parandalimin e vetëvrasjeve, ndërkohë që më pak se 10% e vendeve me të ardhura të mesme të ulëta dhe pothuajse një e treta e vendeve me të ardhura të larta të mesme dhe të larta kishin. [4]

Në ngjarjen e saj të parë në 2003, iniciativa globale e parandalimit të vetëvrasjeve të OBSH-së 1999 përmendet në lidhje me strategjinë kryesore për zbatimin e saj, duke kërkuar: [5]

  1. "Organizimi i aktiviteteve multi-sektoriale globale, rajonale dhe kombëtare për të rritur ndërgjegjësimin për sjelljet vetëvrasëse dhe si të parandalohen në mënyrë efektive ato."
  2. "Forcimi i aftësive të vendeve për të zhvilluar dhe vlerësuar politikat dhe planet kombëtare për parandalimin e vetëvrasjeve."

Që nga publikimet e fundit të OBSH-së, sfidat e përfaqësuara nga stigma sociale, tabuja për të diskutuar hapur vetëvrasjen dhe disponueshmëria e ulët e të dhënave janë ende pengesa deri më tani që çojnë në cilësi të dobët të të dhënave si për vetëvrasjet ashtu edhe për tentativat për vetëvrasje: "duke pasur parasysh ndjeshmërinë e vetëvrasjes - dhe paligjshmëria e sjelljes vetëvrasëse në disa vende – ka të ngjarë që nën-raportimi dhe klasifikimi i gabuar të jenë probleme më të mëdha për vetëvrasjen sesa për shumicën e shkaqeve të tjera të vdekjes. [6] [7]

Vetëvrasja ka një sërë faktorësh të ndërlidhur dhe themelorë që kontribuojnë ... që mund të kontribuojnë në ndjenjat e dhimbjes dhe mungesës së shpresës. Të kesh akses në mjetet për të vrarë veten – kryesisht armë zjarri, ilaçe dhe helme – është gjithashtu një faktor rreziku.[1]

— Publikimi i fushatës

Sfondi

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Rreth një milion njerëz vdesin në vit nga vetëvrasja ose rreth një person në 10 000 (1.4% e të gjitha vdekjeve), ose "një vdekje çdo 40 sekonda ose rreth 3 000 çdo ditë". Që nga viti 2004, numri i njerëzve që vdesin nga vetëvrasja pritet të arrijë në 1.5 milion në vit deri në vitin 2020. [8]

"DASHURI" e shkruar në kyçin e dorës së një personi, një shembull se si individët rrisin ndërgjegjësimin në Ditën Botërore të Parandalimit të Vetëvrasjeve
Shkalla e vetëvrasjeve për 100 000 meshkuj (majtas) dhe femra (djathtas).[9]

Mesatarisht, tre vetëvrasje meshkujsh raportohen për çdo femër, vazhdimisht në grupmosha të ndryshme dhe pothuajse në çdo vend të botës. Në anën tjetër, shkalla e tentativave për vetëvrasje priret të jetë 2-3 herë më e lartë tek femrat sesa tek meshkujt, megjithëse hendeku gjinor është ngushtuar vitet e fundit”. [10] Më shumë njerëz vdesin nga vetëvrasja sesa nga vrasja dhe lufta; është shkaku i 13-të kryesor i vdekjeve në mbarë botën. [1] [8] Sipas OBSH-së janë njëzet njerëz që kanë një tentativë vetëvrasjeje për çdo që është fatale, me një normë afërsisht një në çdo tre sekonda. [11] Vetëvrasja është "shkaku më i zakonshëm i vdekjes për njerëzit e moshës 15-24 vjeç". [12]

Sipas OBSH-së, vetëvrasja përbën gati gjysmën e të gjitha vdekjeve të dhunshme në botë. Brian Mishara, president i IASP, vuri në dukje se, "më shumë njerëz vrasin veten sesa vdesin në të gjitha luftërat, aktet terroriste dhe dhunën ndërpersonale të kombinuara". [13] Që nga viti 2008, OBSH referon numrin më të madh të vetëvrasjeve që ndodhin në grupmoshën 15 - 29 vjeç, ndërsa më të ulëtin në grupmoshën 80+, megjithëse përfaqëson gjithashtu atë me shkallën më të lartë (për 100,000) nga të gjitha grupmoshat. me 27.8 vetëvrasje dhe 60.1 për femrat dhe meshkujt përkatësisht. [14] Në vitin 2015, norma globale e raportuar e standardizuar për moshën është 10.7 për 100 000. [3] [15] [14]

Normat sociale luajnë një rol të rëndësishëm në zhvillimin e sjelljeve vetëvrasëse. Studimet sociologjike të fundit të shekullit të 19-të regjistruan vëzhgimet e para mbi vetëvrasjen: me statistikat e kohës në dispozicion, sociologët përmendën efektet e industrializimit si në marrëdhëniet midis komuniteteve të reja të urbanizuara dhe cenueshmërinë ndaj sjelljeve vetë-shkatërruese, duke sugjeruar që presionet sociale kanë efekte në vetëvrasje. [16][17] Sot, ndryshimet në sjelljen vetëvrasëse midis vendeve të ndryshme mund të jenë të rëndësishme.

Temat

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Normat e vetëvrasjeve (për 100,000) sipas rajonit të OBSH-së në 2015, 2012 dhe 2008[15][18][19][14]
  WHO region (approx % of world pop)  
 E standardizuar sipas moshës

          (2015) 		Bruto

(2015) 		Mashkull:Femër

(2015) 		Norma

(2012) 		Mashkull:Femër

(2012) 		Norma

(2008) 		Mashkull:Femër

(2008)
Europe  (13%)
 11.9 15.7 3.7 : 1 12.0 4.1 : 1 14.2 4.0 : 1
South Eastern Asia  (26%) 13.3 13.3 1.3 : 1 17.7 1.6 : 1 15.6 1.5 : 1
Western Pacific  (26%) 9.1 10.2 1.2 : 1 7.5 0.9 : 1 12.6 1.3 : 1
Americas  (13.5%) 9.1 9.9 3.3 : 1 6.1 3.6 : 1 7.9 3.6 : 1
Africa  (13%) 12.8 7.4 2.0 : 1 10.0 2.5 : 1 6.4 2.2 : 1
Eastern Mediterranean  (8.5%) 4.3 3.9 1.8 : 1 6.4 1.4 : 1 5.6 1.1 : 1
World  (100.0%) 10.7 10.7 1.7 : 1 11.4 1.9 : 1 11.6 1.8 : 1
  • 2003 - "Vetëvrasja mund të parandalohet!" [5]
  • 2004 - "Shpëtimi i jetëve, rivendosja e shpresës" [20]
  • 2005 - "Parandalimi i vetëvrasjes është punë e të gjithëve" [21]
  • 2006 - "Me të kuptuar shpresën e re" [22] [13]
  • 2007 - "Parandalimi i vetëvrasjeve gjatë gjithë jetës" [23] [24]
  • 2008 - "Mendoni globalisht, planifikoni në nivel kombëtar, veproni në nivel lokal" [25]
  • 2009 - "Parandalimi i vetëvrasjeve në kultura të ndryshme" [26] [12]
  • 2010 - "Familjet, sistemet e komunitetit dhe vetëvrasja" [27] [28]
  • 2011 - "Parandalimi i vetëvrasjes në shoqëritë multikulturore" [29] [3]
  • 2012 - "Parandalimi i vetëvrasjeve në të gjithë globin: Forcimi i faktorëve mbrojtës dhe futja e shpresës" [10]
  • 2013 - "Stigma: Një pengesë kryesore për parandalimin e vetëvrasjeve" [30]
  • 2014 - "Ndizni një qiri pranë një dritareje" [31] [32]
  • 2015 - "Parandalimi i vetëvrasjes: Arritja dhe shpëtimi i jetëve" [33] [34]
  • 2016 - "Lidhu, Komuniko, Kujdesu" [35] [34]
  • 2017 - "Merr një minutë, ndrysho një jetë" [36] [34]
  • 2018 - "Të punojmë së bashku për të parandaluar vetëvrasjen" [37]
  • 2019 - "Të punojmë së bashku për të parandaluar vetëvrasjen" [38]
  • 2020 - "Të punojmë së bashku për të parandaluar vetëvrasjen" [39]
  • 2021 - "Krijimi i shpresës përmes veprimit" [40]
  • 2022 - "Krijimi i shpresës përmes veprimit" [41]
  • 2023 - "Krijimi i shpresës përmes veprimit" [42]

Prioritetet

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Prioritetet e parandalimit të vetëvrasjeve, siç deklarohen në ngjarjen e Ditës Botërore të Parandalimit të Vetëvrasjeve 2012, janë deklaruar më poshtë: [10]

  • Ne duhet të vazhdojmë të hulumtojmë sjelljet vetëvrasëse dhe jo-fatale vetëvrasëse, duke adresuar si faktorët e rrezikut ashtu edhe faktorët mbrojtës.
  • Ne duhet të zhvillojmë dhe zbatojmë fushata ndërgjegjësimi, me qëllim rritjen e ndërgjegjësimit për sjelljet vetëvrasëse në komunitet, duke përfshirë prova si për faktorët e rrezikut ashtu edhe për faktorët mbrojtës.
  • Ne duhet të synojmë përpjekjet tona jo vetëm për të reduktuar faktorët e rrezikut, por edhe për të forcuar faktorin mbrojtës, veçanërisht në fëmijëri dhe adoleshencë.
  • Ne duhet të trajnojmë profesionistë të kujdesit shëndetësor për të kuptuar më mirë rrezikun e bazuar në prova dhe faktorët mbrojtës që lidhen me sjelljen vetëvrasëse.
  • Duhet të kombinojmë parandalimin parësor, dytësor dhe terciar.
  • Ne duhet të rrisim përdorimin dhe respektimin e trajtimeve të treguara të jenë efektive në trajtimin e kushteve të ndryshme; dhe t'i jepet prioritet kërkimit mbi efektivitetin e trajtimeve që synojnë reduktimin e vetëdëmtimit dhe rrezikut të vetëvrasjes.
  • Ne duhet të rrisim disponueshmërinë e burimeve të shëndetit mendor dhe të reduktojmë barrierat për aksesin në kujdes.
  • Ne duhet të shpërndajmë prova kërkimore për parandalimin e vetëvrasjeve te politikëbërësit në nivel ndërkombëtar, kombëtar dhe lokal.
  • Ne duhet të zvogëlojmë stigmën dhe të promovojmë arsimimin e shëndetit mendor midis popullatës së përgjithshme dhe profesionistëve të kujdesit shëndetësor.
  • Ne duhet të kontaktojmë njerëzit që nuk kërkojnë ndihmë, dhe për këtë arsye nuk marrin trajtim kur kanë nevojë për të.
  • Ne duhet të sigurojmë financim të qëndrueshëm për kërkimin dhe parandalimin e vetëvrasjeve.
  • Ne duhet të ndikojmë tek qeveritë që të zhvillojnë strategji për parandalimin e vetëvrasjeve për të gjitha vendet dhe të mbështesim zbatimin e atyre strategjive që janë demonstruar se shpëtojnë jetë.

Faktorët

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ndjek një përmbledhje të shkurtër të citimeve kryesore mbi temën e vetëvrasjes nga burime të ndryshme:

"Shkaktarët kryesorë të vetëvrasjes janë varfëria, papunësia, humbja e një njeriu të dashur, argumentet dhe problemet ligjore ose të lidhura me punën [..] Vetëvrasja rezulton nga shumë faktorë kompleksë sociokulturorë dhe ka më shumë gjasa të ndodhë gjatë periudhave të krizës socio-ekonomike, familjare dhe individuale (p.sh. humbja e një personi të dashur, papunësia, orientimi seksual,[44] vështirësi në zhvillimin e identitetit të dikujt, shkëputje nga komuniteti i dikujt ose grupi tjetër social/besues dhe nderi). [..] Në vendet më të pasura, tre herë më shumë burra vdesin nga vetëvrasja sesa gratë, por në vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme raporti mashkull-femër është shumë më i ulët në 1.5 meshkuj ndaj çdo grua. [..] Në Shtetet e Bashkuara, meshkujt kanë katër herë më shumë gjasa të vdesin nga vetëvrasja sesa femrat. Megjithatë, femrat kanë më shumë gjasa të bëjnë vetëvrasje sesa meshkujt. [..] Pabarazia në përqindjet e vetëvrasjeve është shpjeguar pjesërisht me përdorimin e mjeteve më vdekjeprurëse dhe përvojën e më shumë agresionit dhe qëllimit më të lartë për të vdekur [..] te burrat sesa te gratë."[8][45][46][10]

"Në pjesën më të madhe të botës, vetëvrasja stigmatizohet dhe dënohet për arsye fetare ose kulturore. Në disa vende, sjellja vetëvrasëse është një vepër penale e dënueshme me ligj. Prandaj vetëvrasja është shpesh një akt i fshehtë i rrethuar nga tabu dhe mund të mos njihet, keqklasifikuar ose Të fshehura qëllimisht në të dhënat zyrtare të vdekjes [..] Stigma, veçanërisht rreth çrregullimeve mendore dhe vetëvrasjes, nënkupton që shumë njerëz mendojnë të marrin jetën e tyre ose që kanë tentuar. Vetëvrasjet nuk kërkojnë ndihmë dhe për këtë arsye nuk po marrin ndihmën që u nevojitet. [...] Rritja e ndërgjegjësimit të komunitetit dhe thyerja e tabusë është e rëndësishme për vendet që të bëjnë përparim në parandalimin e vetëvrasjeve."[7][6]

Çështjet e paaftësimit të shëndetit fizik dhe veçanërisht mendor, si depresioni, janë ndër më të zakonshmet e listës së gjatë të faktorëve kompleksë dhe të ndërlidhur, duke filluar nga problemet financiare deri tek përvoja e abuzimit, agresionit, shfrytëzimit dhe keqtrajtimit, që mund të kontribuojnë në ndjenjat e dhimbjes. dhe dëshpërimi në bazë të vetëvrasjes. Zakonisht substancat dhe abuzimi me alkoolin gjithashtu luajnë një rol. Strategjitë e parandalimit në përgjithësi theksojnë ndërgjegjësimin e publikut ndaj stigmës sociale dhe sjelljeve vetëvrasëse . [1] [47] [5] [6]

Informacion i bazuar në shtet

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Harta botërore e niveleve të vetëvrasjeve 1978-2008 që tregon mungesë informacioni nga shumë vende afrikane [48]

Në vitin 1999, vdekja nga lëndimet e vetëshkaktuara ishte shkaku i katërt kryesor i vdekjeve mes moshës 15-44 vjeç, në botë. Në një studim të vitit 2002 u raportua se vendet me normat më të ulëta priren të jenë në Amerikën Latine, "vendet muslimane dhe disa vende aziatike", dhe vihet re një mungesë informacioni nga shumica e vendeve afrikane (shih hartën). [5] Cilësia e të dhënave është deri më sot një shqetësim për politikat e parandalimit të vetëvrasjeve. Incidenca e vetëvrasjes ka tendencë të nën-raportohet dhe të keqklasifikohet për shkak të presioneve kulturore dhe sociale, dhe mundësisht të mos raportohet plotësisht në disa zona. Meqenëse të dhënat mund të jenë të shtrembëruara, krahasimi i niveleve të vetëvrasjeve midis kombeve mund të rezultojë në përfundime statistikisht të pasigurta në lidhje me sjelljen vetëvrasëse në vende të ndryshme. Megjithatë, statistikat zakonisht përdoren për të ndikuar drejtpërdrejt në vendimet në lidhje me politikat publike dhe strategjitë e shëndetit publik. [49]

Nga 34 vendet anëtare të OECD, një grup vendesh kryesisht me të ardhura të larta që përdor ekonominë e tregut për të përmirësuar Indeksin e Zhvillimit Njerëzor, Koreja e Jugut kishte shkallën më të lartë të vetëvrasjeve në vitin 2009. Në vitin 2011, Ministria e Shëndetësisë dhe Mirëqenies së Koresë së Jugut miratoi legjislacionin që përkon me WSPD për të adresuar shkallën e lartë. [50]

Në vitin 2008 u raportua se të rinjtë 15-34 vjeç në Kinë kishin më shumë gjasa të vdisnin nga vetëvrasja sesa nga çdo mjet tjetër, veçanërisht gratë e reja kineze në zonat rurale për shkak të "argumenteve rreth martesës". Megjithatë, deri në vitin 2011, shkalla e vetëvrasjeve për të njëjtën grupmoshë kishte rënë ndjeshëm sipas njoftimeve zyrtare, kryesisht nga urbanizimi i vonë i Kinës dhe migrimi nga zonat rurale drejt atyre më të urbanizuara: që nga vitet 1990, shkalla e përgjithshme kombëtare e vetëvrasjeve kineze ra me 68%. [51] [52]

Sipas OBSH-së, në vitin 2009 katër vendet me shkallën më të lartë të vetëvrasjeve ishin të gjitha në Evropën Lindore; Sllovenia kishte shkallën e katërt më të lartë të paraprirë nga Rusia, Letonia dhe Bjellorusia. [53] Kjo qëndron brenda gjetjeve nga fillimi i ngjarjes WSPD në 2003, kur normat më të larta u gjetën gjithashtu në vendet e Evropës Lindore. [5] Që nga viti 2015, nivelet më të larta të vetëvrasjeve janë ende në Evropën Lindore, Kore dhe zonën siberiane në kufi me Kinën, në Sri Lanka dhe Guajana, Belgjikë dhe disa vende Sub-Sahariane. [15]

Sipas Atlasit të shëndetit mendor të OBSH-së të lëshuar në vitin 2014, asnjë vend me të ardhura të ulëta nuk raportoi se kishte një strategji kombëtare për parandalimin e vetëvrasjeve, ndërsa më pak se 10% e vendeve me të ardhura të mesme të ulëta dhe pothuajse një e treta e vendeve me të ardhura të larta të mesme dhe të larta kishin. [4] Fokusi i WSPD është problemi themelor i vetëvrasjes, i konsideruar si një çështje madhore e shëndetit publik në vendet me të ardhura të larta dhe një problem në zhvillim në vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme. [54] Ndër vendet me të ardhura të larta (përveç Koresë së Jugut) normat më të larta në 2015 gjenden në disa vende të Evropës Lindore, Belgjikë dhe Francë, Japoni, Kroaci dhe Austri, Uruguai dhe Finlandë. [15]

Numrat e vlerësuar dhe shkalla e vetëvrasjeve sipas grupit të të ardhurave, 2012
Grupi i të ardhurave (% e popullatës botërore) Vetëvrasjet
(në mijëra) 		% globale Shkalla Mashkull:Femer
Te ardhura te larta  (18.3%) 197 24.5% 12.7 3.5 : 1
Të ardhura të mesme të larta  (34.3%) 192 23.8% 7.5 1.3 : 1
Të ardhura të ulëta-mesatare  (35.4%) 333 41.4% 14.1 1.7 : 1
Te ardhura te pakta  (12.0%) 82 10.2% 13.4 1.7 : 1
globale  (100.0%) 804 100.0% 11.4 1.9 : 1
Vendet sipas grupit të të ardhurave

Statusi socio-ekonomik luan një rol të rëndësishëm në sjelljen vetëvrasëse dhe pasuria është një konstante në lidhje me raportet e shkallës së vetëvrasjeve meshkuj – femra, duke qenë se vdekshmëria e tepërt e meshkujve nga vetëvrasja është përgjithësisht e kufizuar ose nuk ekziston në shoqëritë me të ardhura të ulëta dhe të mesme, ndërsa nuk është kurrë. mungon në vendet me të ardhura të larta (shih tabelën).

Sjellja vetëvrasëse është gjithashtu objekt studimi për ekonomistët që rreth viteve 1970: megjithëse kostot kombëtare të vetëvrasjes dhe përpjekjeve për vetëvrasje (deri në 20 për çdo vetëvrasje) janë shumë të larta, parandalimi i vetëvrasjes pengohet nga burimet e pakta për mungesë interesi nga avokatët e shëndetit mendor. dhe ligjvënësit; dhe për më tepër, interesat personale edhe financiare studiohen në lidhje me tentativat për vetëvrasje, për shembull, në të cilat jepen njohuri se shpesh "individët që mendojnë për vetëvrasje nuk zgjedhin vetëm midis jetës dhe vdekjes ... formula që rezulton përmban një përfundim disi paradoksal: tentativa për vetëvrasje. mund të jetë një zgjedhje racionale, por vetëm nëse ka një probabilitet të lartë, kjo do të bëjë që jeta e tentativës të përmirësohet ndjeshëm." [55][56] Vetëm në Shtetet e Bashkuara, kostot vjetore të vetëvrasjes dhe përpjekjeve për vetëvrasje përbëhen nga 50-100 miliardë dollarë. [57][58]

Kombet e Bashkuara nxorën "Politikën Kombëtare për Parandalimin e Vetëvrasjeve" në vitet 1990, të cilën disa vende e përdorin gjithashtu si bazë për politikat e tyre të asistuara të vetëvrasjeve. Megjithatë, OKB-ja vuri në dukje se vdekjet e sulmuesve vetëvrasës shihen si dytësore ndaj qëllimit të tyre për të vrarë njerëz të tjerë ose objektiva specifikë dhe se sulmuesit nuk janë tipikë për njerëzit që kryejnë vetëvrasje. [59]

Sipas një njoftimi për shtyp të OBSH-së të vitit 2006, një e treta e vetëvrasjeve në mbarë botën u kryen me pesticide, "disa prej të cilave ishin të ndaluara nga konventat e Kombeve të Bashkuara (OKB). [59] OBSH u bëri thirrje vendeve aziatike me shumë popullsi që të kufizojnë pesticidet që përdoren zakonisht në përpjekjet e dështuara, veçanërisht pesticidet me bazë organofosfate që janë të ndaluara nga konventat ndërkombëtare, por ende prodhohen dhe eksportohen nga disa vende aziatike. [60] OBSH raporton një rritje të vetëvrasjeve me pesticide në vende të tjera aziatike, si dhe në Amerikën Qendrore dhe Jugore. [60] Vlerësohet se përpjekje të tilla të dhimbshme të dështuara mund të reduktohen duke legalizuar opsionet e kontrolluara të eutanazisë vullnetare, siç zbatohet në Zvicër.

Që nga viti 2017, vlerësohet se rreth 30% e vetëvrasjeve globale janë ende për shkak të vetëhelmimit me pesticide, shumica e të cilave ndodhin në zonat bujqësore rurale në vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme (që përbëjnë rreth 80% të popullsisë së botës). [61] Në vendet me të ardhura të larta që përbëhen nga 20% e mbetur e popullsisë së botës, metodat më të zakonshme janë armët e zjarrit, varja dhe vetëhelmimet e tjera.

Gjinia dhe vetëvrasja

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Artikulli kryesor: Paradoksi gjinor në vetëvrasje
Raporti mashkull: femër i shkallës së vetëvrasjeve. E gjelbër do të thotë prevalencë më e lartë e vetëvrasjeve të meshkujve. Më poshtë janë normat e standardizuara të vetëvrasjeve për meshkuj dhe femra të përdorura për të nxjerrë raportet. [62]
  Nuk ka të dhëna
  Më pak se 1.0 : 1
  Më pak se 1.7 : 1
  Më pak se 3.0 : 1
  Më pak se 4.0 : 1
  Mbi (ose e barabartë me) 4.0 : 1

Shoqëritë evropiane dhe amerikane raportojnë një vdekshmëri më të lartë të meshkujve nga vetëvrasjet se çdo tjetër, ndërsa të ndryshme aziatike shumë më të ulët. Sipas të dhënave më të fundit të ofruara nga OBSH, rreth 40,000 femra nga 300 mijë vetëvrasjet globale femra dhe 150,000 meshkuj nga gjysmë milioni vetëvrasës meshkujsh në botë, qëllimisht marrin jetën e tyre çdo vit në Evropë dhe Amerikë (që përbëhen nga rreth 30 për qind e botës popullatë). [63] Që prej 2015, përveç disa vendeve të Azisë Jugore dhe Lindore ku jetojnë njëzet për qind e popullsisë botërore, Maroku, Lesoto dhe dy vende të Karaibeve, për shkak të ndryshimit të roleve gjinore, nivelet e vetëvrasjeve janë globalisht më të larta tek meshkujt sesa tek femrat. [5]

Edhe pse gratë janë më të prirura ndaj mendimeve për vetëvrasje sesa burrat, shkalla e vetëvrasjes është më e lartë tek burrat. Mesatarisht, ka rreth tre vetëvrasje të meshkujve për çdo femër – megjithëse në pjesë të Azisë, raporti është shumë më i ngushtë. (OBSH, 2002)[64]

Pabarazia në përqindjet e vetëvrasjeve është shpjeguar pjesërisht me përdorimin e mjeteve më vdekjeprurëse dhe përvojën e më shumë agresionit dhe qëllimit më të lartë për të vdekur, kur janë vetëvrasëse, te burrat sesa gratë. (SNPV, 2012)[10]

Ka shumë arsye potenciale për shkallë të ndryshme të vetëvrasjeve te burrat dhe gratë: çështjet e barazisë gjinore, dallimet në metodat e pranueshme shoqërore të trajtimit të stresit dhe konfliktit për burrat dhe gratë, disponueshmëria dhe preferenca për mjete të ndryshme të vetëvrasjes, disponueshmëria dhe modelet e konsumit të alkoolit. , dhe dallimet në normat e kërkimit të kujdesit për çrregullime mendore midis burrave dhe grave. Gama shumë e gjerë në raportet gjinore për vetëvrasje sugjeron se rëndësia relative e këtyre arsyeve të ndryshme ndryshon shumë sipas vendit dhe rajonit. (OBSH, 2012)[65]

Në vendet perëndimore, burrat kanë rreth 300% ose tre herë më shumë gjasa të vdesin nga vetëvrasja sesa gratë, ndërsa disa vende (duke numëruar mbi njëqind milionë banorë në përgjithësi) e kalojnë shifrën 600%. Dallimi më i konsiderueshëm në raportet e vetëvrasjeve meshkuj-femra vërehet në vendet e ish-Bllokut Sovjetik dhe në disa të Amerikës Latine. [63]

Në nivel global, në vitin 2015, gratë kishin nivele më të larta të vetëvrasjeve në tetë vende. Në Kinë (pothuajse një e pesta e popullsisë botërore) gratë kishin deri në 30% më shumë gjasa se burrat për të kryer vetëvrasje dhe deri në 60% në disa vende të tjera të Azisë Jugore: në përgjithësi në Azinë Jugore (përfshirë Azinë Juglindore, një e treta e popullsisë së botës ) raporti i rregulluar sipas moshës, megjithatë, ishte rreth mesatares globale prej 1.7 : 1 (burrat kanë rreth 70% më shumë gjasa se gratë të vdesin nga vetëvrasja). [66] [62] [15]

Disa strategji për reduktimin e vetëvrasjeve nuk njohin nevojat e veçanta të meshkujve dhe femrave. [67] Studiuesit kanë rekomanduar trajtime agresive afatgjatë dhe ndjekje për meshkujt që tregojnë indikacione për mendime vetëvrasëse. Studimet kanë gjetur gjithashtu se për shkak se femrat e reja janë në një rrezik më të lartë për të tentuar vetëvrasjen, politikat e përshtatura ndaj kësaj demografie janë më efektive në uljen e normave të përgjithshme.

Zhvendosja e qëndrimeve kulturore për rolet gjinore dhe normat sociale, dhe veçanërisht idetë për maskulinitetin, mund të kontribuojnë gjithashtu në mbylljen e hendekut gjinor: statusi social dhe rolet e punës supozohen të jenë vendimtare për identitetin e burrave. [67] [68] [69]

Shiko gjithashtu

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Shënime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ Aland Islands, Albania, Andorra, Austria, Belarus, Belgium, Bosnia and Herzegovina, Bulgaria, Croatia, Czechia, Denmark, Estonia, Faroe Islands, Finland, France, Germany, Gibraltar, Greece, Guernsey, Holy See, Hungary, Iceland, Ireland, Isle of Man, Italy, Jersey, Latvia, Liechtenstein, Lithuania, Luxembourg, Malta, Monaco, Montenegro, Netherlands, Norway, Poland, Portugal, Republic of Moldova, Romania, Russian Federation, San Marino, Sark, Serbia, Slovakia, Slovenia, Spain, Svalbard and Jan Mayen Islands, Sweden, Switzerland, The former Yugoslav Republic of Macedonia, Ukraine, United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland.
  2. ^ Bermuda, Canada, Greenland, Saint Pierre and Miquelon, United States of America.
  3. ^ Australia, Christmas Island, Cocos (Keeling) Islands, Heard Island and McDonald Islands, New Zealand, Norfolk Island.
  4. ^ Lao People's Democratic Republic, Singapore, Timor-Leste, Brunei Darussalam, Cambodia, Indonesia, Malaysia, Myanmar, Philippines, Thailand, Viet Nam.
  5. ^ Afghanistan, Bangladesh, Bhutan, India, Iran (Islamic Republic of), Maldives, Nepal, Pakistan, Sri Lanka.
  6. ^ American Samoa, Australia, Christmas Island, Cocos (Keeling) Islands, Cook Islands, Fiji, French Polynesia, Guam, Heard Island and McDonald Islands, Kiribati, Marshall Islands, Micronesia (Federated States of), Nauru, New Caledonia, New Zealand, Niue, Norfolk Island, Northern Mariana Islands, Palau, Papua New Guinea, Pitcairn, Samoa, Solomon Islands, Tokelau, Tonga, Tuvalu, United States Minor Outlying Islands, Vanuatu, Wallis and Futuna Islands.
  7. ^ Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan, Uzbekistan.

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ a b c d "Alaska Observes World Suicide Prevention Day and Alaska Suicide Prevention Month". SitNews. 11 shtator 2004. Marrë më 11 qershor 2012. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ "Suicide in the U.S.A. Based on Current (2007) Statistics" (PDF). American Association of Suicidology. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 2 qershor 2012. Marrë më 10 qershor 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ a b c QMI Agency (10 shtator 2011). "Inuit youth celebrate life on World Suicide Day". London Free Press. Arkivuar nga origjinali më 20 gusht 2017. Marrë më 11 qershor 2012. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ a b "2014 Mental health Atlas" (PDF). World Health Organization. 2015. Marrë më 4 maj 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ a b c d e f "Celebrating the 1st World Suicide Prevention Day 10 September 2003". Press Release. International Association for Suicide Prevention. Arkivuar nga origjinali më 3 nëntor 2011. Marrë më 12 qershor 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) adapted from the chapter on "Self-Directed Violence" from the World Report on Violence and Health, World Health Organization, Geneva, 2002.
  6. ^ a b c "Suicide - Challenges and obstacles". www.who.int. World Health Organization. gusht 2017. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "WHO2017" defined multiple times with different content
  7. ^ a b WHO (2002). "Self-directed violence" (PDF). www.who.int. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ a b c "World Suicide Prevention Day is marked". Raidió Teilifís Éireann. 10 shtator 2004. Marrë më 11 qershor 2012. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ "Suicide rates, crude - Data by country". WHO. 2018-04-05. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ a b c d e "World Suicide Prevention Day - 10 September, 2012". Press Release. International Association for Suicide Prevention. Marrë më 24 janar 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ Melnick, Meredith (10 shtator 2010). "It's World Suicide Prevention Day: What You Can Do to Help". Time. Marrë më 11 qershor 2012. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  12. ^ a b Fierheller, Lorel (2009). "Suicide Prevention Day coming up". The Beausejour Review. Marrë më 12 qershor 2012. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ a b "World Suicide Prevention Day" (Press release). Scoop Independent News. 8 shtator 2006. Marrë më 11 qershor 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ a b c Värnik, P (mars 2012). "Suicide in the world". International Journal of Environmental Research and Public Health. 9 (3): 760–71. doi:10.3390/ijerph9030760. PMC 3367275. PMID 22690161. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  15. ^ a b c d e "2015 Suicide rates, age-standardized Data by WHO region". WHO (archived on 25 June 2017). Arkivuar nga origjinali më 25 qershor 2017. Marrë më 14 shtator 2017. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  16. ^ "Emile Durkheim (1858-1917)". University of Hawaii at Manoa. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  17. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura EncGenSoc2009
  18. ^ "Suicide rates, crude - Data by WHO region". WHO. 2018-04-17. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  19. ^ World Health Organization (2014). "Preventing suicide: a global imperative" (PDF). WHO. Marrë më 21 maj 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  20. ^ "World Suicide Prevention Day – 10 September 2004". Press archive. International Association for Suicide Prevention. Arkivuar nga origjinali më 19 nëntor 2012. Marrë më 12 qershor 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  21. ^ "World Suicide Prevention Day – 10 September 2005". Press archive. International Association for Suicide Prevention. Arkivuar nga origjinali më 20 korrik 2012. Marrë më 12 qershor 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  22. ^ "World Suicide Prevention Day – 10 September 2006". Press archive. International Association for Suicide Prevention. Marrë më 26 mars 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  23. ^ "World Suicide Prevention Day – 10 September 2007". Press archive. International Association for Suicide Prevention. Marrë më 26 mars 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  24. ^ "UN marks World Suicide Prevention Day". Mathaba News. 11 shtator 2007. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  25. ^ "World Suicide Prevention Day – 10 September 2008". Event archive. International Association for Suicide Prevention. Arkivuar nga origjinali më 19 nëntor 2012. Marrë më 12 qershor 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  26. ^ "World Suicide Prevention Day – 10 September 2009". Press archive. International Association for Suicide Prevention. Marrë më 26 mars 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  27. ^ "World Suicide Prevention Day – 10 September 2010". Press archive. International Association for Suicide Prevention. Marrë më 26 mars 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  28. ^ "Crist Signs Proclamation Recognizing National Suicide Prevention Week in Florida: Several communities and organizations around the state and country are holding events this week to raise awareness and increase education on the issue". WCTV. 7 shtator 2010. Arkivuar nga origjinali më 4 mars 2016. Marrë më 12 qershor 2012. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  29. ^ "World Suicide Prevention Day – 10 September 2011". Press archive. International Association for Suicide Prevention. Marrë më 26 mars 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  30. ^ "World Suicide Prevention Day – 10 September 2013". Press archive. International Association for Suicide Prevention. Marrë më 26 mars 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  31. ^ "World Suicide Prevention Day – 10 September 2014". Press archive. International Association for Suicide Prevention. Marrë më 26 mars 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  32. ^ "World Suicide Prevention Day – 10 September 2014". befrienders.org. Arkivuar nga origjinali më 28 korrik 2017. Marrë më 26 mars 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  33. ^ "World Suicide Prevention Day – 10 September 2015". Press archive. International Association for Suicide Prevention. Marrë më 26 mars 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  34. ^ a b c "Depression and suicide: Communication Materials - Suicide Prevention Day Presentation and Campaign Kits". paho.org. Pan American Health Organization. Marrë më 26 mars 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  35. ^ "World Suicide Prevention Day – 10 September 2016". Press archive. International Association for Suicide Prevention. Marrë më 26 mars 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  36. ^ "World Suicide Prevention Day – 10 September 2017". Press archive. International Association for Suicide Prevention. Marrë më 26 mars 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  37. ^ "World Suicide Prevention Day – 10 September 2018". Press archive. International Association for Suicide Prevention. Marrë më 26 mars 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  38. ^ "World Suicide Prevention Day – 10 September 2019". Press archive. International Association for Suicide Prevention. Marrë më 10 shtator 2019. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  39. ^ "WSPD Brochure". Marrë më 9 shtator 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  40. ^ World Suicide Prevention Day - 10 September 2021
  41. ^ World Suicide Prevention Day - 10 September 2021
  42. ^ World Suicide Prevention Day - 10 September 2021
  43. ^ World Health Organization (2018-04-05). "Suicide rates, crude Data by SDG Region". www.who.int. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  44. ^ "Suicide Attempts among Transgender and Gender Non-Conforming Adults" (PDF). American Foundation for Suicide Prevention. janar 2014. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  45. ^ "Suicide Statistics". Befrienders Worldwide. 26 prill 2023. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  46. ^ World Health Organization (2014). "Preventing suicide - A global imperative" (PDF). World Health Organization. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  47. ^ "The Six Reasons People Attempt Suicide". Psychology Today (në anglishte amerikane). Marrë më 2020-09-03.
  48. ^ Suicide rates per 100,000 by country, year and sex (Table). WHO. 2011. Archived on 22 January 2012.
  49. ^ Elizabeth Scowcroft (shkurt 2012). "Suicide Statistics Report 2012" (PDF). www.samaritans.org. Samaritans. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 21 tetor 2012. Marrë më 8 korrik 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  50. ^ Choi, Jung-yoon (8 shtator 2011). "South Korea to step up suicide prevention efforts: In 2009, 15,413 people took their lives, a rate that is three times higher than two decades ago. Officials plan to boost suicide prevention funding and install surveillance devices at key sites". Los Angeles Times. Marrë më 11 qershor 2012. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  51. ^ Reynolds, James (10 shtator 2008). "Chinese youth 'face suicide risk'". BBC News, Beijing. Marrë më 12 qershor 2012. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  52. ^ "Back from the edge - A dramatic decline in suicides". The Economist. 28 qershor 2014. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  53. ^ "News Roundup: Ljubljana". Slovenska Tiskovna Agencija. 9 tetor 2009. Marrë më 12 qershor 2012. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  54. ^ "September 10 2013 World Suicide Prevention Day. Stigma: A Major Barrier to Suicide Prevention" (PDF). iasp.org. 10 shtator 2013. Marrë më 25 janar 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  55. ^ Duhigg, Charles (29 tetor 2003). "The Economics of Suicide". Slate. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  56. ^ Marcotte, Dave E. (jan 2003). "The Economics of Suicide". Southern Economic Journal. 69 (3): 628–643. doi:10.2307/1061698. JSTOR 1061698. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  57. ^ "Costs of Suicide". Suicide Prevention Resource Center. Arkivuar nga origjinali më 16 prill 2019. Marrë më 27 mars 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  58. ^ "Suicide Statistics – AFSP". American Foundation for Suicide Prevention. Arkivuar nga origjinali më 5 qershor 2019. Marrë më 27 mars 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  59. ^ a b "Press Conference by World Health Organization on Suicide Prevention" (Press Conference). United Nations Department of Public Information. 8 shtator 2006. Marrë më 11 qershor 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  60. ^ a b "Restrict pesticides to reduce suicides: WHO". CBC News. 9 nëntor 2006. Marrë më 12 qershor 2012. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  61. ^ "Restrict pesticides to reduce suicides: WHO". World Health Organization. gusht 2017. Marrë më 23 shtator 2017. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  62. ^ a b "Suicide rates, age standardized - Data by country". WHO. 2015. Arkivuar nga origjinali më 14 prill 2017. Marrë më 20 tetor 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "WHOsuicideRates2015Snapshot" defined multiple times with different content
  63. ^ a b "Age-standardized rates, male:female ratio". WHO. 2015. Arkivuar nga origjinali më 29 prill 2017. Marrë më 20 tetor 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  64. ^ WHO (2002). "Self-directed violence" (PDF). www.who.int. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  65. ^ World Health Organization (2014). "Preventing suicide - A global imperative" (PDF). www.who.int. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  66. ^ "Suicide rates, crude - Data by country, 2015". WHO. 2015. Arkivuar nga origjinali më 19 prill 2017. Marrë më 20 tetor 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  67. ^ a b Payne, Sarah; etj. (2008). "The social construction of gender and its influence on suicide: a review of the literature". Journal of Men's Health. 5 (1): 23–35. doi:10.1016/j.jomh.2007.11.002. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  68. ^ Thompson, Martie; etj. (2011). "Examining Gender Differences in Risk Factors for Suicide Attempts Made 1 and 7 Years Later in a Nationally Representative Sample". Journal of Adolescent Health. 48 (4): 391–397. doi:10.1016/j.jadohealth.2010.07.018. PMID 21402269. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  69. ^ Mette Lyberg Rasmussen (2013). "Suicide among Young Men: Self-esteem regulation in transition to adult life" (PDF). Norwegian Institute of Public Health - University of Oslo, Norway. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)


Gabim referencash: Etiketat <ref> ekzistojnë për një grup të quajtur "note", por nuk u gjet etiketa korresponduese <references group="note"/>

Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Dita_Botërore_e_Parandalimit_të_Vetëvrasjeve&oldid=2684582"