Lufta e Kufirit shqiptaro-jugosllav (1921)

Lufta e Kufirit Shqiptaro-Jugosllav
Kryefaqja e New York Times më 9 nëntor 1921 në lidhje me sulmin jugosllav në Shqipëri
Data 17 korrik-nëntor 1921 Vendi Principata e Shqipërisë Rezultati Paqja e vendosur nga Lidhja e Kombeve Trupat jugosllave tërhiqen nga territori shqiptar Njohje nga Jugosllavia të sovranitetit dhe kufirit shqiptar Ndryshime të vogla të kufirit në favor të Jugosllavisë Rebelimi mirditor u shtyp nga forcat shqiptare
Pjesëmarrësit
Principata e Shqipërisë	Mbretëria e serbëve, kroatëve dhe sllovenëve Mbretëria e Greqisë Republika e Mirditës
E mbështetur nga: Mbretëria e Bashkuar Mbretëria e Italisë Shtetet e Bashkuara Franca Perandoria e Japonisë	E mbështetur nga: Askush
Komandantët dhe udhëheqësit
Pandeli Evangjeli Ahmet Zogu	Aleksandri I Konstandini I Marka Gjoni
Fuqia
E panjohur	E panjohur
Humbjet
E panjohur	E panjohur

Kufijtë e papërcaktuar të shtetit shqiptar pas Traktatit të Londrës në 1913, i hapën rrugë paqëndrueshmërisë brenda Shqipërisë dhe potencialit që fqinjët e saj të pretendonin disa pjesë të tokave të saj që ende nuk ishin përcaktuar. Kur Mbretëria e Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve (Jugosllavia) vendosi të ndërhynte për tokat në veri të Shqipërisë pas një rebelimi atje, dhe e përshkallëzoi situatën duke dërguar trupa në kufijtë shqiptarë, lufta u shfaq në horizont për të dy vendet. E cila e inkurajoi Lidhjen e Kombeve të përpiqej të zgjidhte situatën në mënyrë paqësore.

Sfondi

Në përfundim të Luftës së Parë Ballkanike në vitin 1913, u nënshkrua Traktati i Londrës, i cili trajtonte rregullimet territoriale të rajonit të Ballkanit dhe ndër të tjera vendosi kufijtë e përafërt dhe njohu pavarësinë e Shqipërisë. Rafinimi i kufijve të Shqipërisë do të përcaktohej nga fuqitë e mëdha, por kjo u pengua për shkak të shpërthimit të Luftës së Parë Botërore. Kufijtë e Principatës së sapokrijuar të Shqipërisë nuk ishin vendosur gjatë Konferencës së Paqes në Paris pas luftës në 1919. Kështu që çështja u la për t'u zgjidhur nga Lidhja e Kombeve e sapo ngritur në vitin 1920. Kur vendimi përfundimtar në lidhje me kufijtë e Shqipërisë nuk ishte përcaktuar ende në vitin pasardhës, situata u bë shpejt e paqëndrueshme për shkak të trazirave brenda dhe jashtë kufijve të propozuar të Shqipërisë.

Kryengritje në Mirditë

Marka Gjoni, një prijës i rajonit dhe fisit me shumicë katolike të Mirditës në Shqipërinë Veriore, duke besuar se qeveria shqiptare do të ndalonte katolicizmin, lejoi autoritetet jugosllave në emër të tij të shpallin Republikën e Mirditës më 17 korrik 1921 në Prizren, Jugosllavi. Gjoni mori mbështetjen, armët dhe paratë jugosllave pasi qeveria jugosllave e shihte republikën e sapothemeluar si një aset ndihmues në përpjekjet e tyre për të dobësuar shtetin shqiptar nëpërmjet ndihmës së rajoneve separatiste në vend si Mirdita dhe nxitjes së trazirave fetare për të përfituar më shumë prej procesit të demarkacionit të kufirit midis dy vendeve. Gjoni i kërkoi qeverisë jugosllave të ndërmerrte hapa për të siguruar njohjen e republikës së Mirditës, por Jugosllavia ishte kryesisht e interesuar të kërkonte pretendime të mundshme territoriale ndaj vetë republikës. Prandaj Greqia u bë i vetmi vend që njohu republikën e Mirditës si shtet të pavarur.

Në Lidhjen e Kombeve, qeveria jugosllave nxiti më shumë trazira fetare duke akuzuar qeverinë shqiptare se mban në zemër vetëm interesin e popullsisë myslimane, ndërkohë që shtypte popullsinë katolike të vendit. Qeveria e Shqipërisë u përgjigj duke deklaruar se përfaqëson të gjithë shqiptarët pa dallim besimi fetar. Por qeveria jugosllave argumentoi se për shkak të ekzistencës së republikës së Mirditës, përgjigja e Shqipërisë ishte e pavlefshme dhe e vuri në pikëpyetje statusin e Shqipërisë si një shtet, duke ndikuar kështu në statusin e anëtarësisë së saj në Lidhje. Delegacioni jugosllav deklaroi se ndërsa në Shqipëri ekzistonin dy qeveri, një unitet mes njerëzve nuk mund të ekzistonte.

Përshkallëzimi i armiqësive

Pavarësisht nga akuzat e qeverisë jugosllave, qeveria shqiptare përcaktoi se ekzistenca e republikës përbënte shkelje të sovranitetit të shtetit shqiptar. Dhe si rezultat, filloi përgatitja e trupave për të shtypur rebelimin. Ndërkohë, në gusht të vitit 1921, përfaqësuesit e Jugosllavisë dhe Republikës së Mirditës nënshkruan një marrëveshje ku thuhej se republika do të mbrohej nga forcat ushtarake jugosllave dhe interesat e republikës jashtë vendit do të përfaqësoheshin nga qeveria jugosllave. Kjo e shtyu Shqipërinë të akuzonte Jugosllavinë për nxitjen e rebelimit dhe ndihmën ndaj separatistëve.

Në shtator të vitit 1921, trupat greke kryen operacione ushtarake në Shqipërinë e Jugut, ndërsa forcat jugosllave pushtuan Shqipërinë e Veriut pas disa përplasjeve me anëtarët e fiseve veriore. Shqipëria fitoi mbështetjen e Italisë, e cila i këshilloi ata të ndesheshin me rebelët dhe pushtuesit si nga pikëpamja ushtarake ashtu edhe nga ajo diplomatike. Pra, duke qenë anëtare e Lidhjes së Kombeve që nga viti 1920, qeveria shqiptare i kërkoi Lidhjes të njihte kufijtë e paracaktuar të Shqipërisë nga Traktati i Londrës në 1913 dhe të finalizonte çdo mospërputhje. Urgjenca e situatës u bë gjithnjë e më e qartë për lidhjen kur nga fundi i shtatorit trupat shqiptare dhe jugosllave po qëndronin sy më sy në vijën e demarkacionit, me përleshjet në rajonin e Lurisë dhe Tedrinës që zgjatën disa javë duke lëvizur vijat e frontit. Kështu, më 2 tetor 1921, Asambleja e Lidhjes së Kombeve votoi njëzëri për t'i lënë Fuqitë e Mëdha të zgjidhnin konfliktin kufitar dhe i rekomandoi Shqipërisë që të pranonte paraprakisht pasojat e vendimit të tyre.

Lufta e Kufirit

Pasi forcat jugosllave fituan epërsinë në vijën e demarkacionit nga fundi i tetorit 1921, qeveria jugosllave mori vendimin për të pushtuar territorin shqiptar përtej zonave që tashmë i kishin pushtuar. Si përgjigje, Lidhja e Kombeve dërgoi një komision (Konferenca e Ambasadorëve) të përbërë nga përfaqësues nga Mbretëria e Bashkuar, Franca, Italia dhe Japonia, të cilët më 7 nëntor 1921 arritën në përfundimin se qeveria jugosllave ishte shkaktare e konfliktit dhe i urdhëroi ata të pushonin armiqësitë kundër Shqipërisë dhe të tërhiqnin të gjitha trupat e tyre nga territori i huaj. Qeveria jugosllave mohoi të gjitha akuzat e drejtuara ndaj tyre dhe nuk iu përgjigj thirrjes së komisionit për t'u tërhequr nga toka shqiptare. Në përgjigje, komisioni shpalli publikisht vendimin e tij për kufijtë e Shqipërisë më 9 nëntor 1921.

Kufijtë e shteteve ballkanike pas Traktatit të Londrës dhe Traktatit të Bukureshtit.

Lidhja e Kombeve konfirmoi me rezolutë të posaçme vendimin e Konferencës së Ambasadorëve nga 9 nëntori midis 17 dhe 19 nëntor 1921. Shqipërisë iu kërkua të paraqiste një raport në Lidhje për tërheqjen e trupave jugosllave, greke dhe shqiptare nga vija e demarkacionit dhe “të merrte masat e nevojshme të sigurisë” kundër lëvizjeve lokale që rrezikonin paqen e brendshme të Shqipërisë. Kryeministri i Britanisë së Madhe Lloyd George kishte njohur qeverinë shqiptare po atë muaj dhe gjithashtu bëri protesta të shumta diplomatike të nxehta kundër qeverisë jugosllave, duke kërkuar tërheqjen e saj nga zonat e diskutueshme. Për shkak të ndërhyrjes së Britanisë dhe mundësive të sanksioneve ndaj vendit të tyre, mbështetja jugosllave për Gjonin përfundoi dhe Jugosllavia tërhoqi trupat e saj nga të gjitha trevat shqiptare sipas Traktatit të Londrës të vitit 1913, ndonëse në protestë.

Pasojat

Me tërheqjen e trupave jugosllave, Republika e Mirditës u pushtua shpejt nga trupat qeveritare shqiptare dhe forcat e parregullta nën komandën e Ahmet Zogut. Rebelimi përfundoi më 20 nëntor 1921 pas negociatave me pleqtë mirditorë, të cilët ranë dakord t'i dorëzoheshin Zogut nëse nuk do të ndodhnin reprezalje. Marka Gjoni iku në Jugosllavi, ndërsa Mirdita u vu nën rrethim me ndjekësit e Gjonit që u shpallën tradhtarë dhe rebelët e tjerë u dënuan në një gjykatë politike qeveritare, megjithëse nuk ra asnjë persekutim i vërtetë mbi udhëheqësit kryesorë. Si rezultat i rebelimit, autonomia mirditore u anullua nga qeveria shqiptare.

Ndërkohë u formua një komision i ri për përcaktimin e kufijve, i cili do të finalizonte dhe konfirmonte kufirin zyrtar shqiptar, ndërsa Mbretëria e Bashkuar këmbënguli për përshtatje të lehta në rajonin e Dibrës, Prizrenit dhe Kastratit në interes të Jugosllavisë. Në përpjekje për të fituar favorin e Komisionit të Demarkacionit të Kufijve, Shqipëria dhe Jugosllavia vendosën marrëdhënie zyrtare diplomatike në mars 1922 dhe në këtë mënyrë pranuan edhe vendimin e Lidhjes për çështjen e kufijve të Shqipërisë. Me këtë akt, Jugosllavia njohu edhe pavarësinë dhe sovranitetin e shtetit shqiptar që do të thoshte se politika jugosllave e angazhimit ushtarak në Shqipëri kishte përfunduar me disfatë. Gjoni më vonë u kthye në Shqipëri dhe qëndroi aktiv si drejtues politik në Mirditë deri në vdekjen e tij në 1925.

Referime

Referime

 

• Austin, Robert Clegg (2012). Founding a Balkan State: Albania's Experiment with Democracy, 1920–1925. Toronto: University of Toronto Press. ISBN 9781442644359. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Besier, Gerhard; Stokłosa, Katarzyna (2014). European Dictatorships: A Comparative History of the Twentieth Century. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing. ISBN 9781443855211. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Pula, Besnik (2013). "Binding Institutions: Peasants and Nation-state rule in the Albanian highlands, 1911-1939". përmbledhur nga Go, Julian (red.). Decentering Social Theory. Bingley: Emerald Group Publishing. fq. 37–72. ISBN 9781781907276. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Tomes, Jason (2011). King Zog: Self-Made Monarch of Albania. Stroud: The History Press. ISBN 9780752470870. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Northedge, F.S (1986). The League of Nations: Its Life and Times, 1920–1946. Holmes & Meier. ISBN 978-0-7185-1316-0. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)