Traktati i Londrës (1913)
Traktati i Londrës (1913) u nënshkrua më 30 maj pas Konferencës së Londrës 1912-1913. Ai trajtonte ndryshimet territoriale që dolën nga përfundimi i Luftës së Parë Ballkanike. [1] Konferenca e Londrës kishte përfunduar më 23 janar 1913, kur ndodhi grushti i shtetit osman i vitit 1913 dhe veziri i madh osman Kamil Pasha u detyrua të jepte dorëheqjen. [2] Udhëheqësi i grushtit të shtetit Enver Pasha e tërhoqi Perandorinë Osmane nga Konferenca dhe Traktati i Londrës u nënshkrua pa praninë e delegacionit osman. [2]
Luftëtarët[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Luftëtarët ishin Lidhja Ballkanike që kishte dalë fitimtare (Serbia, Greqia, Bullgaria dhe Mali i Zi) dhe Perandoria Osmane si humbëse. Fuqitë e Mëdha përfaqësoheshin nga Mbretëria e Bashkuar, Gjermania, Rusia, Austro-Hungaria dhe Italia. [3]
Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Luftimet kishin pushuar zyrtarisht më 2 dhjetor 1912, me përjashtim të Greqisë që nuk kishte marrë pjesë në armëpushimin e parë. Tre pika kryesore ishin në diskutim:
- statusi i territorit të Shqipërisë së sotme, pjesa dërrmuese e të cilit ishte pushtuar veçanërisht nga Serbia, por edhe rajone të vogla nga Mali i Zi dhe Greqia.
- statusi i sanxhakut të Novi Pazarit zyrtarisht nën mbrojtjen e Austro-Hungarisë që nga Traktati i Berlinit në 1878
- statusi i territoreve të tjera të marra nga aleatët: Kosova; Maqedonia; dhe Trakia
Traktati [4] u negociua në Londër në një konferencë ndërkombëtare që ishte hapur atje në dhjetor 1912, pas shpalljes së pavarësisë nga Shqipëria më 28 nëntor 1912.
Austro-Hungaria dhe Italia mbështetën fuqishëm krijimin e një Shqipërie të pavarur. Pjesërisht, kjo ishte në përputhje me politikën e mëparshme të Austro-Hungarisë për t'i rezistuar zgjerimit serb në Adriatik; Italia kishte synime në territor, të bëra realitet në vitin 1939. Rusia mbështeti Serbinë dhe Malin e Zi. Gjermania dhe Britania qëndruan neutrale. Balanca që ishte arritur midis anëtarëve të Lidhjes Ballkanike kishte qenë me supozimin se nuk do të formohej asnjë shtet shqiptar dhe se territori i mëvonshëm shqiptar do të ndahej mes tyre.
Vendimet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Vendimet e zbatuara nga Fuqitë e Mëdha ishin: [4]
- I gjithë territori evropian i Perandorisë Osmane në perëndim të vijës midis Enosit në Detin Egje dhe Midias në Detin e Zi iu dorëzua Lidhjes Ballkanike, përveç Shqipërisë.
- Lartmadhëria e tij Perandori i Osmanëve deklaron se ai u dorëzon Madhërive të tyre Sovranëve Aleatë ishullin e Kretës dhe se ai heq dorë në favor të tyre nga të gjitha të drejtat e sovranitetit dhe të gjitha të drejtat e tjera që zotëronte në atë ishull.
- Kufijtë e Shqipërisë dhe të gjitha çështjet e tjera lidhur me Shqipërinë do të zgjidheshin nga Fuqitë e Mëdha.
Megjithatë, ndarja e territoreve të dhëna Lidhjes Ballkanike nuk u zgjidh në Traktat dhe Serbia refuzoi të kryente ndarjen e rënë dakord me Bullgarinë në traktatin e tyre të marsit 1912. Si rezultat i pakënaqësisë bullgare me ndarjen de facto ushtarake të Maqedonisë, më 16 qershor 1913 shpërtheu Lufta e Dytë Ballkanike. [5] Bullgarët u mundën dhe osmanët arritën disa fitore në perëndim të linjës Enos-Midia. Një paqe përfundimtare u ra dakord në Traktatin e Bukureshtit më 12 gusht 1913. Një traktat i veçantë, Traktati i Kostandinopojës, u lidh midis bullgarëve dhe turqve, duke përcaktuar kryesisht kufijtë e sotëm midis dy vendeve.
Perceptimet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Përcaktimi i saktë i kufijve të shtetit shqiptar sipas Protokollit të Firences (17 dhjetor 1913) ishte shumë i papëlqyer nga popullsia greke e Shqipërisë së Jugut, e cila pas revoltës së tyre arriti të shpallte Republikën Autonome të Epirit të Veriut, u njoh ndërkombëtarisht si një rajon autonom brenda Shqipërisë sipas kushteve të Protokollit të Korfuzit. [6]
Shqiptarët e konsiderojnë Traktatin si një padrejtësi të imponuar nga Fuqitë e Mëdha, pasi afërsisht gjysma e territoreve me shumicë shqiptare dhe 40% e popullsisë mbetën jashtë kufijve të vendit të ri.[7][8]
Shiko edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ Anderson, Frank Maloy; Hershey, Amos Shartle (1918). "The Treaty of London, 1913". Handbook for the Diplomatic History of Europe, Asia, and Africa 1870–1914. Washington, DC: National Board for Historical Service, Government Printing Office.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b "The Treaty of London, 1913". Arkivuar nga origjinali më 1 maj 1997. Marrë më 2 dhjetor 2022.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Richard C. Hall, ed., War in the Balkans: An Encyclopedic History from the Fall of the Ottoman Empire to the Breakup of Yugoslavia (2014) pp 172–173.
- ^ a b "(HIS,P) Treaty of Peace between Greece, Bulgaria, Montenegro, Serbia on the one part and Turkey on the other part. (London) 17/30 May 1913". Zum.de. Marrë më 30 maj 2013.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Richard C. Hall,The Balkan Wars, 1912–1913
- ^ Stickney, Edith Pierpont (1926). Southern Albania or Northern Epirus in European International Affairs, 1912–1923. Stanford University Press. fq. 49. ISBN 978-0-8047-6171-0.
By the terms of the agreement of Corfu the Epirotes obtained the autonomy for which they had struggled
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Janusz Bugajski (2002). Political Parties of Eastern Europe: A Guide to Politics in the Post-Communist Era. M.E. Sharpe. p. 675. ISBN 978-1-56324-676-0. Retrieved 29 May 2012. "Roughly half of the predominantly Albanian territories and 40% of the population were left outside the new country's borders"
- ^ Elsie, Robert (2010), "Independent Albania (1912—1944)", Historical dictionary of Albania, Lanham: Scarecrow Press, fq. lix, ISBN 978-0-8108-7380-3, OCLC 454375231, marrë më 4 shkurt 2012,
...about 30 percent of the Albanian population were excluded from the new state/about 40%... found themselves excluded from this new country p.243
{{citation}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)
Leximi i mëtejshëm[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Anderson, MS The Eastern Question, 1774-1923: Një studim në marrëdhëniet ndërkombëtare (1966) në internet
- 9781405142915Ćirković, Sima (2004). The Serbs. Malden: Blackwell Publishing. ISBN 9781405142915.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - 9780521274593Jelavich, Barbara (1983). History of the Balkans: Twentieth Century. Vëll. 2. Cambridge University Press. ISBN 9780521274593.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - "Treaty of Peace Between Turkey and the Balkan Allies, Signed at London, May 30, 1913 (Translation)". The American Journal of International Law. VIII (1, Supplement, Official Documents): 12–13. janar 1914. doi:10.2307/2212402. JSTOR 2212402.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)