Ptolemeu

Klaud Ptolomeu

Klaud Ptolomeu (Greqisht: Klaudios Ptolemaios) (87 - 150) ishte një astronom, gjeograf, matematikan dhe teorist muzike grek nga Aleksandria.

Jeta

Claudius Ptolemaeus ishte astronom, gjeograf dhe matematicient greko-romak nga Aleksandria. Ka jetuar gjate fundit të shekullit të I dhe fillimi I shekullit të II pas lindjes së Krishti (90-120 pas.e.s). Ptolomeu krijoi veprën ”Përmbledhje e madhe astronomike”. Është themelues i teorisë gjeocentrike, ku sipas së cilës të gjitha trupat qiellor rrotullohen rreth Tokës. Kjo teori ka vlerë më tepër se 1400 vite derisa u hodh poshte nga teoria e Nikolla Kopernikut, ajo heliocentrike, ku ne qender te planeteve eshte Dielli.

Vepra e Ptolomeut "Përmbledhje e madhe astronomike” është ruajtur në gjuhën arabe në vendet e lindjes. Me vonë është përkthyer në latinisht me e emrin e “Alamgest”.

Edhe pse nuk dihet saktësisht se ku lindi Klaudi Ptolemeu, vlerësohet se ishte në Egjipt. E gjithë aktiviteti i tij është i përshtatur midis datave të vëzhgimit të parë astronomik që u bë në 127 pas Krishtit. Ky vëzhgim u bë gjatë vitit të njëmbëdhjetë të mbretërimit të Hadrianit. Nga ana tjetër, një nga vëzhgimet e tij të fundit daton në AD 141. Në katalogun e yjeve ai miratoi vitin e parë të mbretërimit të Perandorit Antoninus Pius si datën e referencës për të gjitha koordinatat. Ky vit referimi ishte 138 AD

Klaudi Ptolemeu shquhet si përfaqësuesi i fundit i madh i të gjithë astronomisë greke. Dhe është që veprimtaria e tij kryesore u zhvillua në vëzhgimin e tempullit të Serapis të Canopus (yll). Vepra kryesore dhe më e famshme e Klaud Ptolemeut për të cilën ai u bë më i njohur është Sintaksa matematikore. Kjo vepër është e ndarë në 13 vëllime dhe u klasifikua si një vepër e madhe dhe e gjerë. Në këtë mënyrë, mund të dallohej nga koleksionet e tjera të teksteve astronomike nga autorë të tjerë. Rëndësia që kishte puna e tij do të bëhej e rëndësishme për përparimin e shkencës.

Admirimi që frymëzoi të gjithë punën e Klaud Ptolemeut paraqiti një zakon të referimit të saj duke përdorur termin grek megisté. Ky term do të thotë sa më i madh dhe maksimal. I tillë ishte ndikimi i veprës që Kalifi al-Mamun (al-Maʾmūn) kishte në gjuhën arabe të përkthyer në 827. Emri i al-Magisti siç thuhet në përkthim që vjen nga titulli i Almagest. Ky titull u miratua në Perëndimin mesjetar që nga përkthimi i parë në versionin arab. Ky përkthim është bërë në Toledo në 1175.

Astronomi

Ptolemeleu ka pasur një shikim gjeocentrik kundrejt Sistemit Diellor. Koncepti i tij ndaj astronomisë, i cili njihet si "Sistemi i Ptolemaeusit", ka mbizotëruar më shumë se 1400 vjet, deri vonë pas mesjetës, në Evropën veriore dhe Arabi. Tek më vonë është ripërshkruar nga Kopernikus. Arsyeja që botëkuptimi i Ptolemeut ka mbizotëruar aq gjatë ka pasur shumë të bëjë me konceptet e kishës.

Sipas Biblës toka është qëndra e gjithësisë, një shikim që përputhet me atë të Ptolemeut. Kritikë kundër këtij shikimi nuk është toleruar. Ptolemeu e ka kompletuar teorinë epicikele të Hipparchus. Sepse me "modelin e yjeve" të Aristotelit nuk ishte e mundur të sqarohet pse planetët në gjithësi nganjëherë lëvizin shpejt e nganjëherë ngadalë ose mbrapsht. Për ti sqaruar këto lëvizje me ndihmën e teorisë Epicikel Ptolemaeusi perdori qindra epicikla (rrathë ndihmës), mirëpo edhe mu tani Toka nuk do të ishte në qendër. Këtë model Ptolemaeusi e ka vendosur në manuskriptin e tij 13-pjesësh 'Hè mathèmatikè syntaxis' ('ese matematikor'). Punimet e Ptolomaeusit për Astronominë janë dorëzuar në arabisht, të cilat janë quajtur 'Kitab-al-Madjisti' nga astronomët arab, që do të thotë 'Librat e mëdhenj'. Më vonë kjo është degeneruar ne Almagest (shumë të mëdhenj). Almagesti po ashtu përmbante një katalog të yjeve dhe një listë prej 48 piktura të yjeve, të krijar nga Hipparchus.

Ptolemeu ka qenë ndër gjeografët më të përmendur të kohës antike. Ai shkroi dhe publikoi punimin e tij të famshëm Gjeografia në njëzetë libra të ilustruara me harta. Gjeografia është ndarë në tetë libra. Libri i tetë përmban 27 harta , 26 harta regjionale dhe një hartë e Tokës “Mapa Mundi”.Kjo hartë është një ndër më të rëndësishmet e historisë dhe është e punuar në projeksionin konik, kurse hartat e tjera i kanë paralelet dhe meridianet që prehen me kënd të drejtë (cilindër).

Në mes të hartave të Gjeografisë ku janë përfshirë pjesët e Evropës Juglindore, këtu hasim shënimet e para që kanë të bëjnë me trollin e Kosovës. Vargmalet e Evropës Juglindore që ndajnë rrjedhejet e lumenjëve dhe viset e kësaj treve bashkohen te Scardusi (Mali Sharr), në veri të së cilit shtrihet Dardania. Në këtë provincë janë lokalizuar vendbanimet Ulpiana (afër Podujevës), dhe Aribantium (diku rreth Qafës Duhlës), kurse në afërsi të rrjedhjes së lumit Drilon (Drin) janë: Thermidava (Prizreni), Siparantum (Peja) dhe Chinna (Klina).