Shkalla e Mohs-it për fortësinë e mineraleve
Shkalla e Mohs-it për fortësinë e mineraleve është një shkallë renditje për karakterizimin e rezistencës së gërvishtjes së mineraleve të ndryshme, përmes aftësisë së materialeve të fortë për të gërvishtur ata më të butë. Ajo u krijua në 1812 nga gjeologu dhe mineralogu gjerman Fridrih-t Mohs dhe është një nga disa mënyrat për të matur fortësinë në shkencë e materialeve, disa prej të cilave janë më kuantitative.[1] Metoda e krahasimit të fortësisë duke parë se cili mineral mund gërvishtë të tjerët është një mënyrë antike krahasimi, e cila përmendet edhe nga Theofrastus-i në traktatet e tij "Mbi Gurë", rreth vitit 300 p.e.sonë dhe më pas nga Plini Plak me veprën e tij "Naturalis Historia", në vitin 77 të e. sonë.[2][3][4] Ndërsa përdoret në masë të madhe për të lehtësuar identifikimin e mineraleve në fushë e gjeologjisë, por shkalla e Mohs-it nuk tregon në të vërtet se sa mirë materialet e forta veprojnë në punimet industriale.[5]
Përdorimi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Përkundër mungesës së saktësisë, shkalla e Mohs-it është shumë e rëndësishme për gjeologët, të cilët e përdorin atë për të identifikuar afërsisht mineralet duke përdorur gërvishtjen. Shkalla e Mohs-it për fortësinë e mineraleve mund të gjenden lehtësisht në referencën e të dhëna.
Fortësia e Mohs-it mund të jetë e dobishme në bluarje. Pasi ajo lejon vlerësimin se cili material do të bluante më mirë produktin, fortësinë e të cilit ne njohim.[6]
Mineralet
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Shkalla e Mohs-it është në fakt shkallë rendore. Ku për shembull, Korundi (9) është dy herë më i fortë se sa topazi (8), por diamanti (10) është katër herë më i fortë se sa korundi. Tabela e mëposhtme tregon krahasimin me fortësinë absolute të matur nga një sklerometër, sëbashku me imazhet e mineraleve.[7][8]
| Shkalla e Mohs-it |
Minerali | Formula kimike |
Fortësia absolute[9] | Imazhi i mineralit |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Talku | Mg3Si4O10(OH)2 | 1 | 
|
| 2 | Gipsi | CaSO4·2H2O | 3 | 
|
| 3 | Kalciti | CaCO3 | 9 | 
|
| 4 | Fluoriti | CaF2 | 21 | 
|
| 5 | Apatiti | Ca5(PO4)3(OH−,Cl−,F−) | 48 | 
|
| 6 | Ortoklast feldspari | KAlSi3O8 | 72 | 
|
| 7 | Kuartzi | SiO2 | 100 | 
|
| 8 | Topazi | Al2SiO4(OH−,F−)2 | 200 | 
|
| 9 | Korundi | Al2O3 | 400 | 
|
| 10 | Diamanti | C | 1500 | 
|
Substancat me fortësi të ndërmjetme
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Në tabelën e mëposhtme përfshihen substanca e tjera shtesë që mund të bien në mes të niveleve së vendosura nga Mohs-i:[10]
| Fortësia | Substanca ose minerali |
|---|---|
| 0.2–0.3 | caesium, rubidium |
| 0.5–0.6 | lithium, sodium, potassium |
| 1 | talc |
| 1.5 | gallium, strontium, indium, tin, barium, thallium, lead, graphite, ice[11] |
| 2 | hexagonal boron nitride,[12] calcium, selenium, cadmium, sulfur, tellurium, bismuth, gypsum |
| 2–2.5 | halite (rock salt) |
| 2.5–3 | gold, silver, aluminium, zinc, lanthanum, cerium, Jet (lignite) |
| 3 | calcite, copper, arsenic, antimony, thorium, dentin |
| 3.5 | platinum |
| 4 | fluorite, iron, nickel |
| 4–4.5 | steel |
| 5 | apatite (tooth enamel), zirconium, palladium, obsidian (volcanic glass) |
| 5.5 | beryllium, molybdenum, hafnium, glass, cobalt |
| 6 | orthoclase, titanium, manganese, germanium, niobium, rhodium, uranium |
| 6–7 | fused quartz, iron pyrite, silicon, ruthenium, iridium, tantalum, opal, peridot, tanzanite, jade |
| 7 | osmium, quartz, rhenium, vanadium |
| 7.5–8 | emerald, hardened steel, tungsten, spinel |
| 8 | topaz, cubic zirconia |
| 8.5 | chrysoberyl, chromium, silicon nitride, tantalum carbide |
| 9 | corundum, tungsten carbide, titanium nitride |
| 9–9.5 | silicon carbide (carborundum), titanium carbide |
| 9.5–10 | boron, boron nitride, rhenium diboride (a-axis),[13] stishovite, titanium diboride |
| 10 | diamond, carbonado |
| >11 | nanocrystalline diamond (hyperdiamond, ultrahard fullerite), rhenium diboride (c-axis) |
Krahasimi me shkallën e fortësisë së Vickers-it
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Krahasimi ndërmjet shkallës së fortësisë së Mohs-it dhe Vickers-it:[14]Stampa:Nonspecific
| Emërtimi i mineralit | Fortësia (Mohs) | Fortësia (Vickers) kg/mm2 |
|---|---|---|
| Grafit | 1-2 | VHN10=7-11 |
| Kallaj | 1 ½ | VHN10=7-9 |
| Bismuth | 2–2½ | VHN100=16-18 |
| Ari | 2½ | VHN10=30-34 |
| Argjendi | 2½ | VHN100=61-65 |
| Chalcocite | 2½–3 | VHN100=84-87 |
| Bakri | 2½–3 | VHN100=77-99 |
| Galena | 2½ | VHN100=79-104 |
| Sphalerite | 3 ½ –4 | VHN100=208-224 |
| Heazlewoodite | 4 | VHN100=230-254 |
| Carrollite | 4½–5½ | VHN100=507-586 |
| Goethite | 5–5½ | VHN100=667 |
| Hematiti | 5-6 | VHN100=1,000–1,100 |
| Kromiti | 5½ | VHN100=1,278–1,456 |
| Anatase | 5½–6 | VHN100=616-698 |
| Rutile | 6–6½ | VHN100=894-974 |
| Piriti | 6–6½ | VHN100=1,505–1,520 |
| Bowieite | 7 | VHN100=858-1,288 |
| Euclase | 7½ | VHN100=1,310 |
| Kromit | 8½ | VHN100=1,875–2,000 |
Krahasimi ndërmjet shkallës së fortësisë së Mohs-it dhe Knoop-it
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Shih edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ "Mohs hardness" in Encyclopædia Britannica Online
- ^ Theophrastus on Stones. Farlang.com. Retrieved on 2011-12-10.
- ^ Pliny the Elder. Naturalis Historia. Book 37. Chap. 15. ADamas: six varieties of it. Two remedies.
- ^ Pliny the Elder. Naturalis Historia. Book 37. Chap. 76. The methods of testing precious stones.
- ^ Hardness Arkivuar 14 shkurt 2014 tek Wayback Machine. Non-Destructive Testing Resource Center
- ^ http://www.powderprocess.net/Grinding_Milling.html
- ^ Amethyst Galleries' Mineral Gallery What is important about hardness?. galleries.com
- ^ Mineral Hardness and Hardness Scales Arkivuar 17 tetor 2008 tek Wayback Machine. Inland Lapidary
- ^ Mukherjee, Swapna (2012). Applied Mineralogy: Applications in Industry and Environment. Springer Science & Business Media. fq. 373–. ISBN 978-94-007-1162-4.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Samsonov, G.V., red. (1968). "Mechanical Properties of the Elements". Handbook of the Physicochemical Properties of the Elements. New York: IFI-Plenum. fq. 432. doi:10.1007/978-1-4684-6066-7. ISBN 978-1-4684-6068-1.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Ice is a mineral" Arkivuar 30 tetor 2015 tek Wayback Machine in Exploring Ice in the Solar System. messenger-education.org
- ^ Berger, Lev I. (1996). Semiconductor Materials (bot. First). Boca Raton, FL: CRC Press. fq. 126. ISBN 978-0849389122.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Levine, Jonathan B.; Tolbert, Sarah H.; Kaner, Richard B. (2009). "Advancements in the Search for Superhard Ultra-Incompressible Metal Borides". Advanced Functional Materials. fq. 3526–3527. doi:10.1002/adfm.200901257. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 26 dhjetor 2018. Marrë më 26 dhjetor 2017.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Ralph, Jolyon. "Welcome to mindat.org". mindat.org. Hudson Institute of Mineralogy. Marrë më 16 prill 2017.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)
Për lexim të mëtejshëm
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Mohs hardness of elements is taken from G.V. Samsonov (Ed.) in Handbook of the physicochemical properties of the elements, IFI-Plenum, New York, USA, 1968.
- Cordua, William S. "The Hardness of Minerals and Rocks" Arkivuar 9 mars 2021 tek Wayback Machine. Lapidary Digest, c. 1990.