Shqipëria gjatë Luftërave Ballkanike
Shqipëria e pavarur u shpall më 28 nëntor 1912. Ky kapitull i historisë shqiptare u mbulua me polemika dhe konflikte pasi pjesa më e madhe e vendit e kishte gjetur veten të kontrolluar nga shtetet e Lidhjes Ballkanike: Serbia, Mali i Zi dhe Greqia që nga koha e deklaratës deri në periudhën e njohjes kur Shqipëria u dorëzoi shumë nga tokat e përfshira fillimisht në shtetin e ri. Që nga shpallja e shtetit në nëntor 1912, Qeveria e Përkohshme e Shqipërisë vendosi kontrollin e saj mbi një pjesë të vogël të Shqipërisë qendrore duke përfshirë qytetet e rëndësishme të Vlorës dhe Beratit.
Sfondi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Qeveria e Përkohshme e Shqipërisë[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Viti 1912 do të ishte një vit plot ngjarje në Rumeli. Nga gushti, qeveria osmane njohu autonominë e Shqipërisë.[1] Në tetor 1912, shtetet ballkanike, duke ndjekur aspiratat e tyre kombëtare[2] së bashku sulmuan Perandorinë Osmane dhe gjatë muajve të ardhshëm ndanë pothuajse të gjithë Rumelinë, territoret osmane në Evropë, duke përfshirë edhe ato të banuara nga shqiptarët. [3] Në nëntor, me shpërthimin e Luftës së Parë Ballkanike, shqiptarët u ngritën dhe shpallën pavarësinë e Shqipërisë.[4]
Konfliktet e Luftërave Ballkanike në Shqipërinë Osmane[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Fushata serbe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Ushtria serbe hyri për herë të parë në territorin osman të banuar nga shqiptarët etnikë në tetor 1912, si pjesë e fushatës së saj në Luftën e Parë Ballkanike që në atë kohë kishte nisur.[5] Mbretëria e Serbisë pushtoi pjesën më të madhe të tokave të banuara nga shqiptarët, duke përfshirë bregdetin e Adriatikut të Shqipërisë. Gjenerali serb Bozhidar Jankoviç ishte komandant i Armatës së Tretë Serbe gjatë fushatës ushtarake në Shqipëri. Ushtria serbe u përball me rezistencë të fortë guerile shqiptare, të udhëhequr nga Isa Boletini, Azem Galica dhe udhëheqës të tjerë ushtarakë. Gjatë pushtimit serb, Gjen. Jankoviç detyroi personat e shquar dhe krerët e fiseve lokale të nënshkruanin një deklaratë mirënjohjeje ndaj mbretit Petar I Karagjorgjeviç për "çlirimin e tyre nga ushtria serbe".
Ushtria e Mbretërisë së Serbisë e pushtoi Durrësin më 29 nëntor 1912 pa asnjë rezistencë. Menjëherë pas mbërritjes së tyre në Durrës, më 29 nëntor 1912, Mbretëria e Serbisë krijoi qarkun e Draçit, zyrat e saj të rrethit dhe emëroi guvernatorin e qarkut, kryetarin e qytetit dhe komandantin e garnizonit ushtarak.[6]
Gjatë pushtimit, ushtria serbe ka kryer krime të shumta kundër popullatës shqiptare “me synim transformimin e plotë të karakterit etnik të këtyre rajoneve”.[3] Qeveria serbe mohoi raportet për krime lufte.
Pas nënshkrimit të Traktatit të Londrës në maj 1913, i cili i dha Serbisë toka të reja, duke përfshirë pjesën më të madhe të ish Vilajetit të Kosovës, qeveria serbe ra dakord të tërhiqte trupat e saj nga jashtë territorit të saj të sapozgjeruar. Kjo lejoi që një shtet shqiptar të ekzistonte në paqe. Tërheqja përfundimtare e personelit serb nga Shqipëria ishte në tetor 1913.
Fushata malazeze[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Shkodra dhe rrethinat e saj ishin të dëshiruara prej kohësh nga Mali i Zi, megjithëse banorët e saj ishin kryesisht shqiptarë etnikë. Rrethimi i Shkodrës u zhvillua më 23 prill 1913 midis forcave aleate të Malit të Zi dhe Serbisë kundër forcave të Perandorisë Osmane dhe Qeverisë së Përkohshme të Shqipërisë.
Mali i Zi mori Shkodrën më 23 prill 1913, por kur mbaroi lufta, Fuqitë e Mëdha nuk ia dhanë qytetin Mbretërisë së Malit të Zi, e cila u detyrua ta evakuonte në maj 1913, në përputhje me Konferencën e Ambasadorëve të Londrës. Tërheqja e ushtrisë u përshpejtua nga një flotilje e vogël detare me anije me armë britanike dhe italiane që lëvizën lart në lumin Buna dhe përtej vijës bregdetare të Adriatikut.[7]
Fushata greke[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Katrin Boeckh shkruan për një dëshmi nga një oficer këmbësorie, i cili dëshmoi se kur ushtria greke hyri në Shqipëri në 1912, luftëtarët u qëlluan pa gjyq, fëmijët qanin dhe fshatarët u masakruan "si harabela".[8]
Ushtria greke kontrollonte territorin që më vonë do të përfshihej në shtetin shqiptar përpara shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë në Vlorë. Më 18 nëntor 1912, pas një kryengritjeje të suksesshme dhe 10 ditë para Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, Maj. Spiro Milo dëboi osmanët nga krahina e Himarës.[9] Marina greke gjithashtu bombardoi qytetin e Vlorës më 3 dhjetor 1912.[10][11] Ushtria greke nuk e pushtoi Vlorën, e cila ishte me interes të madh për Italinë.[12]
Forcat greke u vendosën në atë që do të bëhej Shqipëria jugore deri në mars 1914. Pasi Fuqitë e Mëdha ranë dakord për kushtet e Protokollit të Firences në dhjetor 1913, Greqia u detyrua të tërhiqej nga qytetet e Korçës, Gjirokastrës dhe Sarandës dhe territoret përreth.[13]
Pasojat[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Nën presionin e fortë ndërkombëtar, fqinjët ballkanikë të Shqipërisë u detyruan të tërhiqen nga territori i shtetit të njohur ndërkombëtarisht të Shqipërisë në vitin 1913. Principata e re e Shqipërisë përfshinte vetëm rreth gjysmën e popullsisë etnike shqiptare, ndërsa një numër i madh shqiptarësh mbetën në vendet fqinje.
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ Balkan studies, Volume 25 Author Hidryma Meletōn Chersonēsou tou Haimou (Thessalonikē, Greece) Publisher The Institute, 1984 p.385
- ^ Balkan studies, Volume 25 Author Hidryma Meletōn Chersonēsou tou Haimou (Thessalonikē, Greece) Publisher The Institute, 1984 p.387
- ^ a b Report of the International Commission to Inquire into the Causes and Conduct of the Balkan War (1914)
- ^ Serbia, Croatia and Slovenia at peace and at war: selected writings, 1983 – 2007, by Sabrina P. Ramet
- ^ Borislav Ratković, Mitar Đurišić, Savo Skoko, Srbija i Crna Gora u Balkanskim ratovima 1912–1913, Belgrade: BIGZ, 1972, pages 50–62.
- ^ Popović, Bogdan; Jovan Skerlić (1924). Srpski književni glasnik, Volume 11. fq. 275. Marrë më 6 gusht 2011.
16. novembra odred je stigao u Drač gde je oduševljeno dočekan od hrišćanskog stanovništva. Odmah su postavljene naše policijske vlasti (načelstvo okruga dračkog, upravnik varoši, predsednik opštine i načelnik vojne stanice) i potom je bilo preduzeto utvrđivanje Drača... [transl.: 'On 16 November (i.e. Gregorian 29 November) the army units arrived in Durres, where they were welcomed warmly by the Christian population. They immediately began to organize our police authorities (the county of Durres, a city major, a president of the town and commander of the military station) and then set up further fortification of Durres.']
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Edith Durham, The Struggle for Scutari (Turk, Slav, and Albanian), (Edward Arnold, 1914)
- ^ Boeckh, Katrin; Rutar, Sabine (2018). The Wars of Yesterday: The Balkan Wars and the Emergence of Modern Military Conflict, 1912-13 (në anglisht). Berghahn Books. fq. 217. ISBN 978-1-78533-775-8.
- ^ Kondis Basil. Greece and Albania, 1908–1914. Institute for Balkan Studies, 1976, p. 93.
- ^ Richard C. Hall (2000). The Balkan Wars, 1912-1913: Prelude to the First World War. Routledge. fq. 73. ISBN 978-0-415-22946-3.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Miranda Vickers (1999). The Albanians: A Modern History. Bloomsbury Academic. fq. 89. ISBN 978-1-86064-541-9.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Koliopoulos, John S.; Veremis, Thanos M. (2009). Modern Greece: A History Since 1821. Malden, Massachusetts: John Wiley and Sons. fq. 73. ISBN 978-1-4051-8681-0.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ The Albanians: a modern history, by Miranda Vickers (Page 80)