Kërceni tek përmbajtja

Vitamina B12

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë

Vitamina B12, e njohur gjithashtu si kobalamina, është një vitaminë e tretshme në ujë e përfshirë në metabolizëm . [1] Është një nga tetë vitaminat B. Kërkohet nga kafshët, të cilat e përdorin atë si një kofaktor në sintezën e ADN-së dhe në metabolizmin e acideve yndyrore dhe aminoacideve . [2] Është e rëndësishme në funksionimin normal të sistemit nervor nëpërmjet rolit të saj në sintezën e mielinës, dhe në sistemin e qarkullimit të gjakut në maturimin e qelizave të kuqe të gjakut në palcën e kockave. [1] [3] Bimët nuk kanë nevojë për kobalaminë dhe reaksionet i kryejnë me enzima që nuk varen prej saj. [4]

Vitamina B12 është më e ndërlikuara kimikisht ndër të gjitha vitaminat, [5] dhe për njerëzit, e vetmja vitaminë që duhet të merret nga ushqimet ose suplementet me origjinë shtazore. [1] [6] Vetëm disa arkea dhe baktere mund të sintetizojnë vitaminën B12 . [7] Shumica e njerëzve në vendet e zhvilluara marrin mjaftueshëm B12 nga konsumimi i mishit ose ushqimeve nga burime shtazore. [1] Ushqimet që përmbajnë vitaminë B12 përfshijnë mishin, molusqet, mëlçinë, peshkun, shpendët, vezët dhe produktet e qumështit . [1] Shumë drithëra mëngjesi janë të pasuruara me vitaminën B12. [1] Shtesa dhe medikamente janë në gatishmëri për të trajtuar dhe parandaluar mungesën e vitaminës B12 . [1] Ato merren nga goja, por për trajtimin e mungesës mund të jepen edhe si injeksion intramuskular . [1] [5]

Vitamina B12 u zbulua si rezultat i anemisë pernicioze, një çrregullim autoimun në të cilin gjaku ka një numër më të ulët se normalja e qelizave të kuqe të gjakut, për shkak të mungesës së vitaminës B12 . [4] [8] Aftësia për të përthithur vitaminën bie me kalimin e moshës, veçanërisht te njerëzit mbi 60 vjeç. [9]

Biokimia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Funksioni i koenzimës

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Vitamina B12 funksionon si një koenzimë, që do të thotë se prania e saj është e nevojshme në disa reaksione të katalizuara nga enzimat.[10][11] Më poshtë janë renditur tre klasat e enzimave që ndonjëherë kërkojnë praninë e vitaminës B12 për të funksionuar (tek kafshët):

  1. Izomerazat
    Riorganizime ku një atom hidrogjen transferohet drejtpërdrejt midis dy atomeve ngjitur me shkëmbimin e një zëvendësuesi të dytë, X, i cili mund të jetë një atom karboni me grupe zëvendësuese, një atom oksigjeni i një alkooli ose një aminë. Këto përdorin formën AdoB12 (adenozilkobalaminë) të vitaminës.[12]
  2. Metiltransferazat
    Transferimi i grupit metil (–CH3) midis dy molekulave. Këto përdorin formën MeB12 (metilkobalaminë) të vitaminës.[13]
  3. Dehalogjenazat
    Disa lloje të baktereve anaerobe sintetizojnë dehalogjenaza të varura nga vitamina B12, të cilat kanë aplikime të mundshme komerciale për degradimin e ndotësve të klorinuar. Mikroorganizmat mund të jenë ose të aftë për biosintezën të korrinoideve përsëri ose të varen nga vitamina B12 ekzogjene.[14][15]

Tek njerëzit janë të njohura dy familje kryesore të enzimave të varura nga koenzima B12, që korrespondojnë me dy llojet e para të reaksioneve. Këto përfaqësohen nga dy enzima kryesore:

Metilmalonil koenzima A mutaza

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Përfaqësim skematik i rrugës metabolike të propionatit. Metilmalonil-CoA mutaza kërkon koenzimën adenozilkobalaminë për të shndërruar L-metilmalonil-CoA në suksinil-CoA. Përndryshe, acidi metilmalonik grumbullohet, i cili mund të jetë një tregues indirekt i mungesës së vitaminës B12, ndër të tjera.

Metilmalonil koenzima A mutaza (MMUT) është një enzimë izomerazë që përdor formën AdoB12 dhe llojin e parë të reaksionit për të shndërruar L-metilmalonil-CoA në suksinil-CoA, një hap i rëndësishëm në shpërbërjen katabolike të disa aminoacideve në suksinil-CoA, i cili më pas hyn në prodhimin e energjisë përmes ciklit të acidit citrik.[12] Ky funksionalitet humbet në mungesën e vitaminës B12 dhe mund të matet klinikisht përmes një rritjeje të përqendrimit të acidit metilmalonik në serum. Funksioni i MMUT është i domosdoshëm për sintezën e duhur të mielinës.[16] Bazuar në kërkimet mbi kafshët, mendohet se rritja e hidrolizës e metilmalonil-CoA për të formuar metilmalonat (acid metilmalonik), një acid dikarboksilik neurotoksik, duke shkaktuar përkeqësim neurologjik.[17]

Metioninë sintetaza

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Diagramë skematike e thjeshtuar e ciklit folat-metioninë. Metioninë sintetaza transferon grupin metil te vitamina dhe më pas e transferon atë te homocisteina, duke e shndërruar në metioninë.

Metioninë sintetaza, e koduar nga gjeni MTR, është një enzimë metiltransferazë që përdor formën MeB12 dhe llojin e dytë të reaksionit për të transferuar një grup metil nga metil-5-tetrahidrofolati te homocisteina, duke prodhuar kështu tetrahidrofolat (THF) dhe metioninë.[13] Ky funksion humbet në mungesën e vitaminës B12, duke çuar në rritje të niveleve të homocisteinës dhe në bllokimin e folatit në formën metil-5-tetrahidrofolatit, nga e cila THF (forma aktive e folatit) nuk mund të rikuperohet. THF luan një rol të rëndësishëm në sintezën e ADN-së, prandaj mungesa e tij çon në prodhim joefektiv të qelizave me rinovim të shpejtë, veçanërisht qelizave të kuqe të gjakut dhe qelizave të murit të zorrëve, të cilat janë përgjegjëse për thithjen e lëndëve ushqyese. THF mund të rigjenerohet përmes MTR ose të merret nga folati i freskët në dietë. Për këtë arsye, të gjitha efektet e mungesës së vitaminës B12 në sintezën e ADN-së, përfshirë aneminë megaloblastike të anemisë pernicioze, mund të korrigjohen nëse në dietë ka mjaftueshëm folat. Prandaj, funksioni më i njohur i vitaminës B12 (ai që lidhet me sintezën e ADN-së, ndarjen qelizore dhe aneminë) është një funksion fakultativ, që realizohet përmes ruajtjes nga B12 të një forme aktive të folatit, e cila nevojitet për prodhimin efikas të ADN-së.[13] Enzima të tjera metiltransferazë të varura nga kobalamina janë gjithashtu të njohura tek bakteret, si Me-H4-MPT, koenzima M metiltransferaza.[18]

Mangësia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Simptomat

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Mungesa e vitaminës B12 mund të shkaktojë dëme të rënda dhe të pakthyeshme, veçanërisht në tru dhe sistemin nervor. [5] [19] Në nivele vetëm pak më të ulëta se normalja, një sërë simptomash si ndjenja e lodhjes, dobësisë, ndjenja se mund t'ju bie të fikët, marramendja, gulçimi, dhimbje koke, ulçera në gojë, stomak i mërzitur, ulje e oreksit, vështirësi në ecje (probleme të baraspeshës), [20] . [20] [21] Dobësia e muskujve, depresioni, memoria e dobët, reflekset e dobëta, konfuzioni dhe lëkura e zbehtë, ndjenja jonormale, ndër të tjera, mund të përjetohen, veçanërisht te njerëzit mbi moshën 60 vjeç [5] [20] [22] Mungesa e vitaminës B12 gjithashtu mund të shkaktojë simptoma të manisë dhe psikozës . [23] [24] Ndër problemet e tjera, mund të ndodhë imuniteti i dobësuar, zvogëlimi i pjellorisë dhe ndërprerja e qarkullimit të gjakut tek gratë. [25]

Shkaqet

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Mungesa e vitaminës B12 shkaktohet më së shpeshti nga keqpërthithja, por gjithashtu mund të rezultojë nga marrja e ulët, gastriti imunitar, prania e ulët e proteinave lidhëse ose përdorimi i ilaçeve të caktuara. [5] Veganët - njerëzit që zgjedhin të mos konsumojnë asnjë ushqim me origjinë shtazore - janë në rrezik sepse ushqimet me origjinë bimore nuk përmbajnë vitaminë në sasi të mjaftueshme për të parandaluar mungesën e vitaminës. [26] Në rrezik janë edhe vegjetarianët —njerëzit që konsumojnë nënprodukte shtazore si produktet e qumështit dhe vezët, por jo mishin e ndonjë kafshe. Mungesa e vitaminës B12 është vërejtur në mes 40% dhe 80% të popullsisë vegjetariane, të cilët gjithashtu nuk marrin shtesa të vitaminës B12 ose nuk konsumojnë ushqime të pasuruara me vitamina. [27] Në Hong Kong dhe Indi, mungesa e vitaminës B12 është zbuluar në afërsisht 80% të popullsisë vegane. Ashtu si me vegjetarianët, veganët mund ta shmangin këtë duke konsumuar një shtesë dietike ose duke ngrënë ushqim të pasuruar me B12 si drithëra, qumështe me bazë bimore dhe maja ushqyese si pjesë e rregullt e dietës së tyre. [28] Të moshuarit janë në rrezik të shtuar sepse kanë prirje të prodhojnë më pak acid në stomak ndërsa plaken, një gjendje e njohur si aklorhidria, duke rritur kështu probabilitetin e mungesës së B12 për shkak të përthithjes së zvogëluar. [1]

Diagnoza laboratorike

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Meqenëse nuk ka një test standard të artë për mungesën e vitaminës B12, kryhen disa teste të ndryshme laboratorike për të konfirmuar diagnozën e dyshuar.

Vlera e serumit të vitaminës B12 është shumë e papërshtatshme, pasi ndryshon me vonesë dhe është gjithashtu relativisht jo e ndjeshme dhe jo specifike.[29]

Acidi metilmalonik në urinë ose në plazmën e gjakut konsiderohet një tregues funksional i vitaminës B12, i cili rritet kur rezervat e vitaminës B12 janë të shteruara.[29] Megjithatë, nivelet e larta të acidit metilmalonik mund të tregojnë gjithashtu çrregullimin metabolik shpesh të anashkaluar[30] të acidurisë të kombinuar malonike dhe metilmalonike (CMAMMA).[31]

Treguesi më i hershëm i mungesës së vitaminës B12 është niveli i ulët i holotranskobalaminës (holoTC), një kompleks që përbëhet nga vitamina B12 dhe proteina transportuese.[29]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ a b c d e f g h i Office of Dietary Supplements (6 prill 2021). "Vitamin B12: Fact Sheet for Health Professionals" (në anglisht). Bethesda, Maryland: US National Institutes of Health. Arkivuar nga origjinali më 2021-10-08. Marrë më 24 dhjetor 2021. Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "Ods" defined multiple times with different content
  2. ^ Yamada K (2013). "Cobalt: Its Role in Health and Disease". përmbledhur nga Sigel A, Sigel H, Sigel RK (red.). Interrelations between Essential Metal Ions and Human Diseases. Metal Ions in Life Sciences (në anglisht). Vëll. 13. Springer. fq. 295–320. doi:10.1007/978-94-007-7500-8_9. ISBN 978-94-007-7499-5. PMID 24470095.
  3. ^ Calderón-Ospina CA, Nava-Mesa MO (janar 2020). "B Vitamins in the nervous system: Current knowledge of the biochemical modes of action and synergies of thiamine, pyridoxine, and cobalamin". CNS Neurosci Ther (në anglisht). 26 (1): 5–13. doi:10.1111/cns.13207. PMC 6930825. PMID 31490017.
  4. ^ a b Smith AG (2019-09-21). "Plants need their vitamins too". Current Opinion in Plant Biology (në anglisht). 10 (3): 266–275. doi:10.1016/j.pbi.2007.04.009. PMID 17434786. Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "Smith2019" defined multiple times with different content
  5. ^ a b c d e "Vitamin B12" (në anglisht). Micronutrient Information Center, Linus Pauling Institute, Oregon State University, Corvallis, OR. 4 qershor 2015. Arkivuar nga origjinali më 29 tetor 2019. Marrë më 5 prill 2019. Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "lpi" defined multiple times with different content
  6. ^ Vincenti A, Bertuzzo L, Limitone A, D'Antona G, Cena H (qershor 2021). "Perspective: Practical Approach to Preventing Subclinical B12 Deficiency in Elderly Population". Nutrients (në anglisht). 13 (6): 1913. doi:10.3390/nu13061913. PMC 8226782. PMID 34199569.
  7. ^ Watanabe F, Bito T (janar 2018). "Vitamin B12 sources and microbial interaction". Exp Biol Med (Maywood) (në anglisht). 243 (2): 148–158. doi:10.1177/1535370217746612. PMC 5788147. PMID 29216732.
  8. ^ "Pernicious anemia: MedlinePlus Medical Encyclopedia". medlineplus.gov (në anglisht). Marrë më 2022-01-06.
  9. ^ Baik HW, Russell RM (2021-11-18). "Vitamin B12 deficiency in the elderly". Annual Review of Nutrition (në anglisht). 19: 357–377. doi:10.1146/annurev.nutr.19.1.357. PMID 10448529.
  10. ^ Institute of Medicine (U.S.); Institute of Medicine (U.S.); Institute of Medicine (U.S.), red. (1998). Dietary reference intakes for thiamin, riboflavin, niacin, vitamin B₆, folate, vitamin B₁₂, pantothenic acid, biotin, and choline (në anglisht). Washington, D.C: National Academy Press. fq. 306–356. ISBN 978-0-309-06554-2.
  11. ^ Banerjee, Ruma; Ragsdale, Stephen W. (korrik 2003). "The Many Faces of Vitamin B 12 : Catalysis by Cobalamin-Dependent Enzymes". Annual Review of Biochemistry (në anglisht). 72 (1): 209–247. doi:10.1146/annurev.biochem.72.121801.161828. ISSN 0066-4154.
  12. ^ a b Takahashi-Iñiguez, Tóshiko; García-Hernandez, Enrique; Arreguín-Espinosa, Roberto; Flores, María Elena (qershor 2012). "Role of vitamin B12 on methylmalonyl-CoA mutase activity". Journal of Zhejiang University SCIENCE B (në anglisht). 13 (6): 423–437. doi:10.1631/jzus.B1100329. ISSN 1673-1581. PMC 3370288. PMID 22661206.
  13. ^ a b c Froese, D. Sean; Fowler, Brian; Baumgartner, Matthias R. (korrik 2019). "Vitamin B 12 , folate, and the methionine remethylation cycle—biochemistry, pathways, and regulation". Journal of Inherited Metabolic Disease (në anglisht). 42 (4): 673–685. doi:10.1002/jimd.12009. ISSN 0141-8955.
  14. ^ Reinhold, Anika; Westermann, Martin; Seifert, Jana; von Bergen, Martin; Schubert, Torsten; Diekert, Gabriele (2012-11-15). "Impact of Vitamin B 12 on Formation of the Tetrachloroethene Reductive Dehalogenase in Desulfitobacterium hafniense Strain Y51". Applied and Environmental Microbiology (në anglisht). 78 (22): 8025–8032. doi:10.1128/AEM.02173-12. ISSN 0099-2240. PMC 3485949. PMID 22961902.
  15. ^ Payne, Karl A. P.; Quezada, Carolina P.; Fisher, Karl; Dunstan, Mark S.; Collins, Fraser A.; Sjuts, Hanno; Levy, Colin; Hay, Sam; Rigby, Stephen E. J.; Leys, David (janar 2015). "Reductive dehalogenase structure suggests a mechanism for B12-dependent dehalogenation". Nature (në anglisht). 517 (7535): 513–516. doi:10.1038/nature13901. ISSN 0028-0836. PMC 4968649. PMID 25327251.
  16. ^ Calderón‐Ospina, Carlos Alberto; Nava‐Mesa, Mauricio Orlando (janar 2020). "B Vitamins in the nervous system: Current knowledge of the biochemical modes of action and synergies of thiamine, pyridoxine, and cobalamin". CNS Neuroscience & Therapeutics (në anglisht). 26 (1): 5–13. doi:10.1111/cns.13207. ISSN 1755-5930. PMC 6930825. PMID 31490017.
  17. ^ Ballhausen, D.; Mittaz, L.; Boulat, O.; Bonafé, L.; Braissant, O. (dhjetor 2009). "Evidence for catabolic pathway of propionate metabolism in CNS: expression pattern of methylmalonyl-CoA mutase and propionyl-CoA carboxylase alpha-subunit in developing and adult rat brain". Neuroscience (në anglisht). 164 (2): 578–587. doi:10.1016/j.neuroscience.2009.08.028.
  18. ^ Neil, E.; Marsh, G. (1999-11-01). Ballou, David P. (red.). "Coenzyme B12 (cobalamin)-dependent enzymes". Essays in Biochemistry (në anglisht). 34: 139–154. doi:10.1042/bse0340139. ISSN 0071-1365.
  19. ^ van der Put NM, van Straaten HW, Trijbels FJ, Blom HJ (prill 2001). "Folate, homocysteine and neural tube defects: an overview". Experimental Biology and Medicine (në anglisht). 226 (4): 243–270. doi:10.1177/153537020122600402. PMID 11368417.
  20. ^ a b c "Vitamin B12 Deficiency Anemia". www.hopkinsmedicine.org (në anglisht). 8 gusht 2021. Marrë më 2022-02-16. Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "HopkinsMedicine" defined multiple times with different content
  21. ^ "Vitamin B12 deficiency can be sneaky, harmful". Harvard Health Blog (në anglisht). shkurt 2019. Arkivuar nga origjinali më 29 tetor 2019. Marrë më 6 janar 2020.
  22. ^ "Vitamin B12 or folate deficiency anaemia – Symptoms". National Health Service, England. 23 maj 2019. Arkivuar nga origjinali më 12 gusht 2017. Marrë më 6 janar 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  23. ^ Masalha R, Chudakov B, Muhamad M, Rudoy I, Volkov I, Wirguin I (shtator 2001). "Cobalamin-responsive psychosis as the sole manifestation of vitamin B12 deficiency". The Israel Medical Association Journal. 3 (9): 701–703. PMID 11574992. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  24. ^ Lachner C, Steinle NI, Regenold WT (2012). "The neuropsychiatry of vitamin B12 deficiency in elderly patients". J Neuropsychiatry Clin Neurosci (në anglisht). 24 (1): 5–15. doi:10.1176/appi.neuropsych.11020052. PMID 22450609.
  25. ^ Bennett M (mars 2001). "Vitamin B12 deficiency, infertility and recurrent fetal loss". The Journal of Reproductive Medicine (në anglisht). 46 (3): 209–212. PMID 11304860.
  26. ^ Melina V, Craig W, Levin S (2016). "Position of the Academy of Nutrition and Dietetics: Vegetarian Diets". J Acad Nutr Diet. 116 (12): 1970–1980. doi:10.1016/j.jand.2016.09.025. PMID 27886704. Fermented foods (such as tempeh), nori, spirulina, chlorella algae, and unfortified nutritional yeast cannot be relied upon as adequate or practical sources of B-12.39,40 Vegans must regularly consume reliable sources—meaning B-12 fortified foods or B-12 containing supplements—or they could become deficient, as shown in case studies of vegan infants, children, and adults. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  27. ^ Pawlak R, Parrott SJ, Raj S, Cullum-Dugan D, Lucus D (shkurt 2013). "How prevalent is vitamin B(12) deficiency among vegetarians?". Nutrition Reviews (në anglisht). 71 (2): 110–117. doi:10.1111/nure.12001. PMID 23356638.
  28. ^ Woo KS, Kwok TC, Celermajer DS (gusht 2014). "Vegan diet, subnormal vitamin B-12 status and cardiovascular health". Nutrients. 6 (8): 3259–3273. doi:10.3390/nu6083259. PMC 4145307. PMID 25195560. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  29. ^ a b c Herrmann, Wolfgang; Obeid, Rima (2008-10-03). "Causes and Early Diagnosis of Vitamin B12 Deficiency". Deutsches Ärzteblatt international (në anglisht). doi:10.3238/arztebl.2008.0680. ISSN 1866-0452. PMC 2696961. PMID 19623286.
  30. ^ NIH Intramural Sequencing Center Group; Sloan, Jennifer L; Johnston, Jennifer J; Manoli, Irini; Chandler, Randy J; Krause, Caitlin; Carrillo-Carrasco, Nuria; Chandrasekaran, Suma D; Sysol, Justin R; O'Brien, Kevin; Hauser, Natalie S; Sapp, Julie C; Dorward, Heidi M; Huizing, Marjan; Barshop, Bruce A (shtator 2011). "Exome sequencing identifies ACSF3 as a cause of combined malonic and methylmalonic aciduria". Nature Genetics (në anglisht). 43 (9): 883–886. doi:10.1038/ng.908. ISSN 1061-4036. PMC 3163731. PMID 21841779.
  31. ^ de Sain-van der Velden, Monique G. M.; van der Ham, Maria; Jans, Judith J.; Visser, Gepke; Prinsen, Hubertus C. M. T.; Verhoeven-Duif, Nanda M.; van Gassen, Koen L. I.; van Hasselt, Peter M. (2016), Morava, Eva; Baumgartner, Matthias; Patterson, Marc; Rahman, Shamima (red.), "A New Approach for Fast Metabolic Diagnostics in CMAMMA", JIMD Reports, Volume 30 (në anglisht), Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg, vëll. 30, fq. 15–22, doi:10.1007/8904_2016_531, ISBN 978-3-662-53680-3, PMC 5110436, PMID 26915364, marrë më 2025-02-02
Ky artikull ka të bëj me shëndetin dhe mjekësinë prandaj ju lutemi ti kushtoni vëmendje Udhëzimit rreth artikujve të mjekësisë!
Mos aplikoni përmbajtjen e artikullit në ju ose në ndonjë person pa konsultimin e mjekut!
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Vitamina_B12&oldid=2760211"