Diktatori i madh (1940 film)

The Great Dictator
The Great Dictator
	Posteri i shfaqjes teatrale
Regjia nga	Charlie Chaplin
Shkruar nga	Charlie Chaplin
Prodhuesi	Charlie Chaplin
Luajnë	Charlie Chaplin; Paulette Goddard; Jack Oakie; Henry Daniell; Reginald Gardiner; Billy Gilbert; Maurice Moscovich;
Kinematografia	Karl Struss; Roland Totheroh;
Montazhi	Willard Nico; Harold Rice;
Muzika	Charlie Chaplin; Meredith Willson;
; Kompania prodhuese	Charles Chaplin Film Corporation
Shpërndarë nga	United Artists
Data e publikimit	15 tetor 1940 (New York City)
Kohëzgjatja	125 minuta
Shteti	Shtetet e Bashkuara
Gjuha	Anglisht
Buxheti	$2.2 million
Fitimi	$5 million (worldwide rentals)

Diktatori i madh është një film i komedisë së zezë me satirë politike kundër-luftës amerikane të vitit 1940 i shkruar, drejtuar, prodhuar, shënuar nga dhe me protagonist komedianin britanik Charlie Chaplin, duke ndjekur traditën e shumë prej filmave të tij të tjerë. Duke qenë i vetmi regjisor i Hollivudit që vazhdoi të bënte filma pa zë edhe në periudhën e filmave me zë, Chaplin e bëri këtë filmin e tij të parë me zë të vërtetë.

Filmi i Chaplin nxiti një dënim nxitës të diktatorëve gjermanë dhe italianë Adolf Hitler dhe Benito Musolini, si dhe fashizmit, antisemitizmit dhe nazistëve. Në kohën e lëshimit të saj të parë, Shtetet e Bashkuara ishin ende zyrtarisht në paqe me Gjermaninë Naziste dhe neutrale gjatë atyre që ishin ditët e para të Luftës së Dytë Botërore. Chaplin luan të dy rolet kryesore: një diktator i pamëshirshëm fashist dhe një berber hebre i persekutuar.

Diktatori i Madh ishte i popullarizuar nga audienca, duke u bërë filmi më i suksesshëm komercial i Chaplin.^[4] Kritikët modernë e kanë vlerësuar atë si një film historikisht domethënës, një nga filmat komedi më të mëdhenj të realizuar ndonjëherë dhe një vepër e rëndësishme satire. Monologu kulmor i Chaplin është renditur shpesh nga kritikët, historianët dhe adhuruesit e filmit si ndoshta monologu më i madh në historinë e filmit, dhe ndoshta fjalimi më prekës i regjistruar i shekullit të 20-të. Në 1997, ai u zgjodh nga Biblioteka e Kongresit për t'u ruajtur në National Film Registry të Shteteve të Bashkuara si "kulturalisht, historikisht ose estetikisht i rëndësishëm".^[5]^[6] Diktatori i Madh u nominua për pesë çmime Oscar - prodhim i jashtëzakonshëm, aktori më i mirë, shkrimi më i mirë (skenari origjinal), aktori më i mirë në rol dytësor për Jack Oakie dhe Muzika më e mirë (pikturë origjinale).

Në autobiografinë e tij të vitit 1964, Chaplin deklaroi se ai nuk mund ta bënte filmin nëse do të dinte për shtrirjen e vërtetë të tmerreve të kampeve të përqendrimit naziste në atë kohë.^[7]

Përmbajtja

Në Frontin Perëndimor në vitin 1918, një ushtar hebre që lufton për kombin e Fuqive Qendrore të Tomainia shpëton trimërisht jetën e një piloti të plagosur, komandantit Schultz, i cili mban dokumente të vlefshme që mund të siguronin një fitore tomainiane. Megjithatë, pasi i mbaron karburanti, avioni i tyre përplaset me një pemë dhe më pas Privati pëson humbje të kujtesës. Pas shpëtimit, Schultz informohet se Tomainia është dorëzuar zyrtarisht në Forcat Aleate, ndërsa Privati është dërguar në spital.

Njëzet vjet më vonë, ende duke vuajtur nga amnezia, Privati i rikthehet profesionit të tij të mëparshëm si berber në një geto. Geto tani qeveriset nga Schultz, i cili është promovuar në regjimin Tomainian, i cili u shndërrua në një diktaturë fashiste nën Adenoid Hynkelin e pamëshirshëm.

Berberi bie në dashuri me një fqinje, Hanën, dhe së bashku ata përpiqen t'i rezistojnë persekutimit nga forcat ushtarake. Trupat e stuhisë kapin Berberin dhe janë gati ta varin, por Schultz e njeh dhe i frenon. Duke e njohur atë dhe duke i kujtuar Luftën e Parë Botërore, Schultz ndihmon Berberin të rifitojë kujtesën e tij.

Ndërkohë, Hynkel përpiqet të financojë forcat e tij ushtarake gjithnjë në rritje duke marrë hua nga një bankier hebre i quajtur Hermann Epstein, duke çuar në një lehtësim të përkohshëm të kufizimeve në geto. Megjithatë, në fund të fundit bankieri refuzon t'i japë atij paratë hua. I tërbuar, Hynkel urdhëron një spastrim të hebrenjve. Schultz proteston kundër kësaj politike çnjerëzore dhe dërgohet në një kamp përqendrimi. Ai arratiset dhe fshihet në geto me Berberin. Schultz përpiqet të bindë familjen hebreje që të vrasin Hynkelin në një sulm vetëvrasës, por ata janë të bindur nga Hannah. Trupat kontrollojnë geton, arrestojnë Schultz-in dhe berberin dhe i dërgojnë të dy në një kamp përqendrimi. Hana dhe familja e saj ikin drejt lirisë në një vresht në vendin fqinj Osterlich.

Hynkel ka një mosmarrëveshje me diktatorin e kombit të Baktereve, Benzino Napaloni, se cili vend duhet të pushtojë Osterlich. Dy diktatorët diskutojnë për një traktat për të qeverisur pushtimin, ndërsa darkojnë së bashku në një shuplakë të përpunuar, e cila ndodh të sigurojë një kavanoz mustardë angleze. Sherri nxehet dhe zbret në një grindje ushqimi, e cila zgjidhet vetëm kur të dy burrat hanë mustardën e nxehtë dhe janë të shokuar për të bashkëpunuar. Pas nënshkrimit të traktatit me Napalonin, Hynkel urdhëron pushtimin e Osterlich. Hannah dhe familja e saj janë bllokuar nga forcat pushtuese dhe rrahen nga një skuadër ushtarësh që vijnë.

Duke ikur nga kampi me uniforma të vjedhura, Schultz dhe berberi, të veshur si Hynkel, mbërrijnë në kufirin e Osterlich, ku një turmë e paradës së fitores po pret të adresohet nga Hynkel. Hynkel i vërtetë ngatërrohet me Berberin ndërsa është duke gjuajtur rosë me rroba civile dhe është rrëzuar dhe dërguar në kamp. Schultz i thotë Berberit të shkojë në platformë dhe të imitojë Hynkelin, si e vetmja mënyrë për të shpëtuar jetën e tyre pasi të arrijnë në kryeqytetin e Osterlich. Berberi nuk ka mbajtur kurrë një fjalim publik në jetën e tij, por nuk ka zgjidhje tjetër. Ai njofton se ai (si Hynkel) ka ndryshuar mendim, ai bën një fjalim të pasionuar për vëllazëri dhe vullnet të mirë, duke inkurajuar ushtarët të luftojnë për lirinë dhe të bashkojnë njerëzit në emër të demokracisë.

Ai më pas i drejton një mesazh shprese Hanës: "Shiko, Hannah. Shpirtit të njeriut i janë dhënë krahë dhe më në fund ai ka filluar të fluturojë. Ai po fluturon në ylber, në dritën e shpresës, në të ardhmen. , e ardhmja e lavdishme që ju takon juve, mua dhe të gjithë neve." Hannah dëgjon zërin e Berberit në radio. Ajo kthehet nga drita e diellit që po lind dhe u thotë shokëve të saj: "Dëgjoni".

Luajnë

Njerëzit e getos

Charlie Chaplin si berber hebre në geto, protagonisti kryesor. Berberi ishte ushtar gjatë Luftës së Parë Botërore dhe humbet kujtesën për rreth 20 vjet. Pasi shpëtoi Schultz gjatë luftës, ai takohet sërish me mikun e tij në rrethana të ndryshuara rrënjësisht.
Paulette Goddard si Hannah, fqinja e Berberit. Ajo jeton në geto pranë dyqanit të berberit. Ajo mbështet Berberin kundër stuhive Tomainian.
Maurice Moscovich as Mr. Jaeckel, një hebre i moshuar që miqësohet me Hanën. Mr. Jaeckel është qiramarrësi i sallonit të berberit.
Emma Dunn as Mrs. Jaeckel
Bernard Gorcey as Mr. Mann
Paul Weigel as Mr. Agar
Chester Conklin as konsumatori i Berberit

Njerëzit e pallatit

Charlie Chaplin si Adenoid Hynkel, antagonisti kryesor. Hynkel është diktatori, ose "Phooey",^[8] i Tomainia (një parodi i Adolf Hitler, Führer i Gjermanisë Naziste)^[9] dhe sulmon hebrenjtë me ushtarët e tij. Ai arreston Schultz dhe i ka vënë trupat e tij të stuhive të gjuajnë berberin hebre. Hynkel më vonë arrestohet nga ushtarët e tij në pyllin afër kufirit, të cilët e ngatërrojnë atë me berberin hebre.
Jack Oakie si Benzino Napaloni, the Diggaditchie of Bacteria (një parodi i Benito Mussolini, Il Duce i Italisë dhe një referencë për perandorin francez Napoleon Bonaparte).^[9]
Reginald Gardiner si Komandanti Schultz, një Tomainian që luftoi në Luftën e Parë Botërore, i cili komandon ushtarë në vitet 1930. Ai bën që trupat e tij të abstenojnë nga sulmet e hebrenjve, por arrestohet nga Hynkel, pas së cilës ai bëhet një aleat besnik i Berberit. Ai më vonë drejton pushtimin e Osterlich dhe ndihmon Berberin të pretendojë se është Adenoid Hynkel në përpjekjen e tij (të suksesshme) për të shpëtuar Osterlich.
Henry Daniell si Garbitsch, një parodi i Joseph Goebbels,^[9] dhe Sekretari i Brendshëm dhe Ministri i Propagandës besnik dhe stoik i Hynkelit.
Billy Gilbert si Herring, një parodi i Hermann Göring,^[9] dhe ministri i luftës i Hynkel. Ai mbikëqyr demonstrimet e armëve të zhvilluara rishtazi, të cilat priren të dështojnë dhe të fyejnë Hynkel.
Grace Hayle si Madame Napaloni, gruaja e Benzinos që më vonë kërcen me Hynkel. Në Itali, skenat me të ishin prerë të gjitha për shkak të respektit të vejushës së Benito Musolinit Rachele deri në vitin 2002.
Carter DeHaven si Spook, ambasadori i baktereve.

Të tjerë

Stanley "Tiny" Sandford si shok ushtar në vitin 1918
Joe Bordeaux si shtesë geto
Hank Mann si një ushtarë që vjedh fruta

Gjithashtu me Esther Michelson, Florence Wright, Eddie Gribbon, Robert O. Davis, Eddie Dunn, Nita Pike dhe Peter Lynn.

Referime

^ "The Great Dictator (U)". British Board of Film Classification (në anglisht). 9 dhjetor 1940. Marrë më 3 nëntor 2012.
^ "UA Meeting". Variety (në anglisht). 20 nëntor 1940. fq. 20.
^ Friedman, Barbara G. (2007). From the Battlefront to the Bridal Suite: Media Coverage of British War Brides, 1942-1946 (në anglisht). ISBN 978-0-8262-1718-9. Charlie Chaplin's 1940 film The Great Dictator, satirizing Hitler and Nazism, grossed $5 million worldwide and became a classic.
^ Branagh, Kenneth (narrator) (2002). Chaplin and Hitler: The Tramp and the Dictator (television) (në anglisht). BBC. Marrë më 28 dhjetor 2020.
^ "Films Selected to The National Film Registry, 1989–2010". Library of Congress. Retrieved February 3, 2012.
^ "New to the National Film Registry (December 1997) – Library of Congress Information Bulletin". www.loc.gov (në anglisht). Marrë më 2020-06-23.
^ Chaplin, Charlie (1964). My Autobiography (në anglisht). New York, Simon and Schuster. fq. 392. Had I known of the actual horrors of the German concentration camps, I could not have made The Great Dictator, I could not have made fun of the homicidal insanity of the Nazis
^ "The film that dared to laugh at Hitler". BBC Culture. Retrieved December 31, 2021.
^ ^a ^b ^c ^d Pfieffer, Lee. "The Great Dictator". Encyclopædia Britannica (në anglisht). Marrë më 26 janar 2013.

[1] "The Great Dictator (U)". British Board of Film Classification (në anglisht). 9 dhjetor 1940. Marrë më 3 nëntor 2012.

[2] "UA Meeting". Variety (në anglisht). 20 nëntor 1940. fq. 20.

[BattlefrontBook-3] Friedman, Barbara G. (2007). From the Battlefront to the Bridal Suite: Media Coverage of British War Brides, 1942-1946 (në anglisht). ISBN 978-0-8262-1718-9. Charlie Chaplin's 1940 film The Great Dictator, satirizing Hitler and Nazism, grossed $5 million worldwide and became a classic.

[trampdict-4] Branagh, Kenneth (narrator) (2002). Chaplin and Hitler: The Tramp and the Dictator (television) (në anglisht). BBC. Marrë më 28 dhjetor 2020.

[:0-5] "Films Selected to The National Film Registry, 1989–2010". Library of Congress. Retrieved February 3, 2012.

[6] "New to the National Film Registry (December 1997) – Library of Congress Information Bulletin". www.loc.gov (në anglisht). Marrë më 2020-06-23.

[ChaplinLager-7] Chaplin, Charlie (1964). My Autobiography (në anglisht). New York, Simon and Schuster. fq. 392. Had I known of the actual horrors of the German concentration camps, I could not have made The Great Dictator, I could not have made fun of the homicidal insanity of the Nazis

[8] "The film that dared to laugh at Hitler". BBC Culture. Retrieved December 31, 2021.

[Britannica-9] Pfieffer, Lee. "The Great Dictator". Encyclopædia Britannica (në anglisht). Marrë më 26 janar 2013.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]