Fehd bin Abdulaziz Al Saudi

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Fehd bin Abdulaziz
Mbreti i Arabisë Saudite
Kryeministri i Arabisë Saudite
Mbrojtësi i Dy Xhamive të Shenjta
Mbretërimi13 qershor 1982 - 1 gusht 2005
ParaardhësHalid
PasardhësAbdullah
ShtëpiaShtëpia e Saudit
I atiIbn Saudi
E ëmaHussa bint Ahmed Al Sudairi
U lind21 mars 1921
Riad, Sulltanati i Nexhdit
Vdiq1 gusht 2005 (84 vjet)
Riad, Arabia Saudite
VarrimiVarrezat El Oud

Fahd bin Abdulaziz El Saudi (Arabisht: فهد بن عبد العزيز آل سعود‎ 21 mars 1921 – 1 gusht 2005) ishte Mbreti i Arabisë Saudite dhe Mbrojtësi i Dy Xhamive të Shenjta nga 13 qershori 1982 deri në vdekjen e tij. Ai ishte një nga 45 djemtë e themeluesit saudit Ibn Saudi dhe i katërti nga gjashtë djemtë e tij që ishin mbretër.

Fehd u emërua princ i kurorës kur vëllai i tij i dytë Halidi pasoi një tjetër gjysmë vëlla Mbretin Feisal, i cili u vra në vitin 1975. Fehd u pa si kryeministri de facto gjatë mbretërimit të Mbretit Halid pjesërisht për shkak të shëndetit të keq të këtij të fundit. Fehd u ngjit në fron me vdekjen e mbretit Halid më 13 qershor 1982.

Mbreti Fehd meritohet për prezantimin e Ligjit Themelor të Arabisë Saudite në vitin 1992. Ai pësoi një goditje dobësuese në vitin 1995, pas së cilës ai nuk ishte në gjendje të vazhdonte kryerjen e detyrave të tij zyrtare. Vëllai i tij i dytë Abdullah shërbeu si regjent de facto i mbretërisë dhe pasoi Fehd si mbret pas vdekjes së tij në gusht 2005.

Jeta e hershme[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Fehd bin Abdulaziz lindi në Riad më 21 mars 1921. Ai ishte djali i tetë i Ibn Saudit. Nëna e tij ishte Hassa Al Sudairi[1] dhe ai ishte anëtari më i vjetër i Sudairi Seven.

Edukimi i Fehdit u zhvillua në Shkollën e Princave në Riad, një shkollë e krijuar nga Ibn Saud posaçërisht për arsimimin e anëtarëve të Shtëpisë së Saudit.[2] Ai mori arsim për katër vjet si rezultat i nxitjes së nënës së tij. Ndërsa ishte në Shkollën e Princave, Fehd studioi nën tutorë përfshirë Shejh Abdul-Gani Hajati.[3] Ai më pas vazhdoi të marrë arsim në Institutin e Njohurive Fetare në Mekë.[2]

Rolet hershme politike[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Princi Fehd u bë anëtar i bordit këshillimor mbretëror me nxitjen e nënës së tij.[4] Në vitin 1945, Princi Fehd udhëtoi në vizitën e tij të parë shtetërore në San Francisco për nënshkrimin e kartës së OKB-së.[5] Në këtë udhëtim ai shërbeu nën vëllain e tij Princin Feisal, i cili ishte në atë kohë Ministër i Jashtëm i Arabisë Saudite. Fehd udhëhoqi vizitën e tij të parë zyrtare shtetërore në vitin 1953, duke marrë pjesë në kurorëzimin e Mbretëreshës Elizabeth II në emër të Shtëpisë së Saudit. Më 24 dhjetor 1953, Princi Fehd u emërua ministër i arsimit, duke qenë personi i parë që mbante këtë post në vend.

Princi Fehd udhëhoqi delegacionin saudit në Lidhjen e Shteteve Arabe në vitin 1959, duke nënvizuar rëndësinë e tij në rritje në Shtëpinë e Saudit - dhe se ai po përgatitej për një rol më domethënës. Në vitin 1962, Fehdit iu dha posti i rëndësishëm i ministrit të brendshëm. Si ministër i brendshëm ai drejtoi delegacionin saudit në një takim të Krerëve të Shteteve Arabe në Egjipt në vitin 1965. Ai u emërua zv.kryeministër i dytë në vitin 1967, i cili u krijua për herë të parë nga mbreti Feisal.

Princi i Kurorës[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Presidenti amerikan Jimmy Carter dhe Princi i Kurorës Fehd më 1978

Pas vdekjes së mbretit Feisal në vitin 1975, Fehd u emërua zëvendëskryeministri i parë dhe njëkohësisht princ i kurorës në të njëjtin vit.[6][7] Edhe pse Princi Fehd kishte dy vëllezër të mëdhenj, Princin Nasser dhe Princin Saad, të cilët kishin pretendime paraprake për fronin, të dy konsideroheshin si kandidatë të papërshtatshëm.[6] Në të kundërt, Princi Fehd kishte shërbyer si ministër i arsimit nga viti 1954 deri më 1960 dhe Ministër i Brendshëm nga viti 1962 deri më 1975.[6]

Emërimi i Princit Fehd si princ i kurorës dhe zv.kryeministër i parë e bëri atë një figurë shumë më të fuqishme në kontrast me statusin e mbretit Halid kur ai kishte qenë princ i kurorës gjatë mbretërimit të mbretit Feisal.[8]

Sundimi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kur mbreti Halid vdiq më 13 qershor 1952, Fehd e pasoi atë.[9] Sidoqoftë, periudha më aktive e jetës së tij nuk ishte mbretërimi i tij, por kur ai ishte Princi i Kurorës.[10] Ai miratoi titullin "Mbrojtësi i Dy Xhamive të Shenjta" në vitin 1986, duke zëvendësuar "Madhështia e Tij", për të nënshkruar një autoritet islam dhe jo laik.

Politikë e jashtme[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Mbreti Fehd me Ronald dhe Nancy Reagan dhe Donald dhe Ivana Trump në vitin 1985

Nga frika se Revolucioni Iranian i vitit 1979 mund të çojë në përmbysje të ngjashme Islame në Arabinë Saudite, Fahd shpenzoi shuma të konsiderueshme, pasi u ngjit në fron më 1982, për të mbështetur Irakun e Sadam Huseinit në luftën e tij me Iranin.[11] Në fakt, sipas Sekretarit të Shtetit të Shteteve të Bashkuara Alexander Haig, Fehd i tha Haig në prill 1981 se ai ishte përdorur si ndërmjetës nga Presidenti Jimmy Carter për të përcjellë një "dritë jeshile" zyrtare të SHBA për të filluar luftën kundër Iranit në Irak, megjithëse ekziston skepticizëm i konsiderueshëm në lidhje me këtë pretendim.[12][13]

Fehd ishte një mbështetës i Kombeve të Bashkuara. Ai mbështeti ndihmën e huaj dhe dha 5.5% të të ardhurave kombëtare të Arabisë Saudite përmes fondeve të ndryshme veçanërisht Fondit Saudit për Zhvillim dhe Fondit OPEC për Zhvillim Ndërkombëtar. Ai gjithashtu dha ndihmë për grupe të huaja si boshnjakë myslimanë në Luftërat Jugosllave, si dhe Contras nikaraguan, duke siguruar "një milion dollarë në muaj nga maji deri në dhjetor 1984". Mbreti Fehd ishte gjithashtu një mbështetës i fortë i çështjes palestineze dhe një kundërshtar i Shtetit të Izraelit.[14] Fehd ishte një aleat i vendosur i Shteteve të Bashkuara dhe është cituar nga CIA të ketë thënë: "Pas Allahut, ne mund të mbështetemi te Shtetet e Bashkuara". Ai megjithatë disa herë u distancua nga SHBA, duke mos lejuar që SHBA të përdornin bazat ajrore saudite për të mbrojtur kolonat detare pas sulmit në USS Stark, dhe më 1988 ra dakord për të blerë midis pesëdhjetë dhe gjashtëdhjetë ndërmjetme CSS-2 të afta për ngarkesë bërthamore - raketa të rregullta balistike.

Mbreti Fehd zhvilloi një plan paqeje në mënyrë që të zgjidhte dallimet arabe veçanërisht midis Algjerisë dhe Marokut.[15][16] Ai gjithashtu kontribuoi në mënyrë aktive në marrëveshjen e Taifit më 1989 që i dha fund konfliktit në Liban.[15] Përveç kësaj, ai udhëhoqi botën arabe kundër pushtimit të Kuvajtit nga Iraku.[15] Ai zhvilloi një lidhje të veçantë me të dy Presidentin Sirian Hafez al-Assad dhe Presidentin Egjiptian Husni Mubarek gjatë mbretërimit të tij.[17]

Pasuria[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Forbes vlerësoi se pasuria e Fehdit ishte 25 miliardë dollarë në vitin 2002, Revista Fortune raportoi pasurinë e tij më 1988 me 18 miliard dollarë (duke e bërë atë personin e dytë më të pasur në botë në atë kohë). Përveç vendbanimeve në Arabinë Saudite ai kishte një pallat në Costa del Sol të Spanjës që e bëri Marbella një vend të famshëm.[18]

Vdekja dhe varrimi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Mbreti Fehd u shtrua në Spitalin Specialist Mbreti Feisal në Riad më 27 maj 2005 për analiza të paspecifikuara mjekësore.[19] Një zyrtar (i cili këmbënguli në anonimitet) i tha Associated Press jozyrtarisht se mbreti kishte vdekur në 07:30 më 1 gusht 2005. Deklarata zyrtare u njoftua në televizionin shtetëror në orën 10:00 nga ministri i atëhershëm i informacionit Ijad Medeni.[20]

Mbreti Fehd u varros në thawb e fundit (veshje e bardhë tradicionale arabe) që mbante veshur. Trupi i Fehd u dërgua në Xhaminë Imam Turki bin Abdullah dhe namazi i varrimit u mbajt rreth orës 15:30 me kohën lokale (12:30 GMT) më 2 gusht.[20] Namazin për monarkun e ndjerë u drejtua nga myftiu i madh i Mbretërisë, Shejh Abdulaziz El Shejh.

"Namazi i xhenazes", gjatë së cilës adhuruesit qëndrojnë në këmbë, u krye pas lutjeve të pasdites. Ceremonia u përsërit në xhamitë e tjera anembanë Mbretërisë, ku u mbajtën "namazi për të munguarit".

Trupi u mbart nga djali i mbretit Fahd, Abdul Aziz bin Fehd në xhami dhe në varrezat El Oud rreth dy kilometra larg, një varrezë publike ku janë varrosur katër paraardhësit e Fehdit dhe anëtarët e tjerë të familjes qeverisëse El Saud.[21][22]

Dinjitarët arabë dhe myslimanë që morën pjesë në varrim nuk ishin të pranishëm në varrim. Vetëm anëtarët e familjes në pushtet dhe shtetasit sauditë ishin në krah ndërsa trupi u ul në varr.

Udhëheqësit myslimanë ofruan ngushëllime në xhami, ndërsa personalitete dhe udhëheqës të tjerë të huaj që erdhën pas varrimit bënë nderimet e tyre në oborrin mbretëror.

Në përputhje me rregulloret dhe traditat shoqërore, Arabia Saudite shpalli një periudhë kombëtare zie prej tre ditësh gjatë së cilës të gjitha zyrat u mbyllën. Zyrat qeveritare mbetën të mbyllura për pjesën tjetër të javës.[20] Flamuri shtetëror nuk u ul (meqenëse flamuri i Arabisë Saudite mban Shehadetin, deklarata islame e besimit, protokolli i flamurit kërkon që flamuri të mos ulet).

Sheh edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ Winberg Chai (22 shtator 2005). Saudi Arabia: A Modern Reader (në anglisht). University Press. fq. 193. ISBN 978-0-88093-859-4. Marrë më 26 shkurt 2013.
  2. ^ a b "King Fahd Brought Vision of Progress". Aramco ExPats (në anglisht). Riyadh. 5 gusht 2005. Arkivuar nga origjinali më 4 nëntor 2013.
  3. ^ "Biography of King Fahd bin Abdulaziz Al Saud". Babnet (në anglisht). 1 gusht 2005. Arkivuar nga origjinali më 4 tetor 2013. Marrë më 27 shkurt 2013.
  4. ^ "The Political Leadership - King Fahd". APS Review Gas Market Trends (në anglisht). 29 nëntor 1999. Marrë më 16 mars 2013.
  5. ^ "Saudi Foreign Policy". Saudi Embassy Magazine (në anglisht). vjeshtë 2001. Arkivuar nga origjinali më 7 gusht 2013. Marrë më 18 korrik 2013.
  6. ^ a b c Simon Henderson (1994). "After King Fahd" (PDF). Washington Institute (në anglisht). Arkivuar nga origjinali (Policy Paper) më 17 maj 2013. Marrë më 2 shkurt 2013.
  7. ^ Anthony H. Cordesman (2003). Saudi Arabia Enters the 21st Century (në anglisht). Greenwood Publishing Group. fq. 46. ISBN 978-0-275-97997-3. Marrë më 10 shkurt 2013.
  8. ^ "New Saudi king shuffles cabinet". The Calgary Herald (në anglisht). Riyadh. AP. 29 mars 1975. Marrë më 2 shkurt 2013.
  9. ^ East, Roger; Thomas, Richard J. Profiles of People in Power: The World's Government Leaders (në anglisht). Routledge. fq. 347. ISBN 9781317639398.
  10. ^ "King Fahd". The Economist (në anglisht). 4 gusht 2013. Marrë më 8 gusht 2013.
  11. ^ Obituary: King Fahd, BBC News, 1 gusht 2005.
  12. ^ Emery, Chris (2013). "Reappraising the Carter Administration's response to the Iran-Iraq war". The Iran-Iraq War: New International Perspectives (në anglisht). Routledge. ISBN 9780415685245.
  13. ^ Blight, James G.; etj. (2012). Becoming Enemies: U.S.-Iran Relations and the Iran-Iraq War, 1979-1988 (në anglisht). Rowman & Littlefield Publishers. fq. 58–59, 63–69, 260–262, 304–305. ISBN 978-1-4422-0830-8.
  14. ^ "Palestine-Israel Issue – King Fahd Bin Abdulaziz" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 8 dhjetor 2008. Marrë më 1 janar 2009.
  15. ^ a b c "Legacy of a King". Asharq Alawsat (në anglisht). 2 gusht 2005. Arkivuar nga origjinali më 3 nëntor 2013. Marrë më 5 prill 2013.
  16. ^ Anthony, John Duke (korrik 1989). "The role of the GCC in defense and geopolitical affairs" (PDF). The Wall Street Journal (në anglisht). Marrë më 11 prill 2013.
  17. ^ "No news -- good news?". Al Ahram Weekly (në anglisht) (745). 2–8 qershor 2005. Arkivuar nga origjinali më 3 nëntor 2013. Marrë më 26 gusht 2013.
  18. ^ Coe, Justin (13 shkurt 1985). "To Saudis, King Fahd falls short of ideal". The Christian Science Monitor (në anglisht). Riyadh. Marrë më 8 gusht 2013.
  19. ^ Fattah, Hasan M. (28 maj 2005). "Saudi King Hospitalized; Condition Is Called Serious". The New York Times (në anglisht). Beirut. Marrë më 2 shkurt 2013.
  20. ^ a b c Samh, Rasheed Aboul (4–10 gusht 2005). "Smooth succession". Al Ahram Weekly (në anglisht). 754. Arkivuar nga origjinali më 26 mars 2013. Marrë më 4 mars 2013.
  21. ^ Shaheen, Abdul Nabi (23 tetor 2011). "Sultan will have simple burial at Al Oud cemetery". Gulf News (në anglisht). Marrë më 29 korrik 2012.
  22. ^ Sturcke, James (1 gusht 2005). "Saudi king dies". The Guardian (në anglisht). Marrë më 8 gusht 2013.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Fehd_bin_Abdulaziz_Al_Saudi&oldid=2472709"