Lufta në Luginën e Preshevës (1999–2001)

Lufta në Luginën e Preshevës
Pjesë e Luftërave Jugosllave
Në drejtim të akrepave të orës nga lart: NATO dhe gjeneralët serbë takohen pasi forcat serbe hynë në DMZ; Uniforma e UÇPMB-së; Automjeti i policisë serbe i shkatërruar nga një minë anti-tank e vendosur nga luftëtarët e UÇPMB-së në Lluçan; KFOR-i patrullon pranë kufirit serb në kërkim të armëve të paligjshme dhe militantëve.
Data 12 Qershor 1999 – 31 Gusht 2001 (2 vite, 11 muaj, 2 javë, 6 ditë) Vendodhja Zona e Sigurisë Tokësore dhe vendbanimet e banuara me shqiptarë jashtë saj në komunat e Preshevës, Bujanocit dhe Medvegjës, Republika Federale e Jugosllavisë. Pasoja Marrëveshja e Konçulit Jugosllavia e pushton zonën neutrale UÇPMB-ja çarmatoset Ushtria Çlirimtare Kombëtare u formua Fillon Lufta e vitit 2001 në Maqedoni Përleshje me intensitet të ulët vazhdojnë Kriza në Luginën e Preshevës Ndryshimet territoriale Jugosllavia merr nën kontroll 580 kilometër katror territor duke quajtur dhe 220 kilometër katror e kontrolluar më parë nga UÇPMB
Palët pjesëmarrëse
Ushtria Çlirimtare e Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit	Ushtria e Jugosllavisë Policia e Serbisë JSO
Komandantët dhe udhëheqësit
Shefket Musliu (Komandanti më i lartë) Muhamet Xhemajli (Komandant i zonës veriore) Ridvan Qazimi "Lleshi" (Komandant i Zonës qendrore) Nijazi Azemi "Mjekrra" (Komandant i Brigadës 115 "Karadaku") Bardhyl Osmani "Delta" (Komandant i Brigadës 113 "Ibrahim Fejzullahu") Shaqir Shaqiri (Komandant i zonës jugore 1999–2001) Mustafë Shaqiri (Komandant i zonës jugore 2001) Pacir Shicri (Zëdhënës i UÇPMB-së) Tahir Dalipi (Zëdhënës i UÇPMB-së) Lirim Jakupi (Zëdhënës i UÇPMB-së)	Sllobodan Millosheviç (President 1999–2000) Vojisllav Koshtunica (President 2000–2001) Nebojsha Pavkoviç (Gjeneral i Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Jugosllave) Vladimir Llazareviç (Komandant i Ushtrisë së Tretë) Ninosllav Kërstiç (Komandant i Forcave të Sigurisë) Goran Radosllavjeviç (Gjeneral Policie) Millorad Ulemek (Policia Sekrete) Nebojsha Çoviç (Shef i Qendrës Koordinuese për Serbinë Jugore) Dragan Dimitrijeviç † (Gjeneral i Njësisë Speciale)
Fuqia ushtarake
1,600 luftëtarë	5,000 ushtarë dhe policë 100 pjesëtarë të JSO-së
Viktimat dhe humbjet
28 luftëtarë të vrarë 400 u dorëzuan tek KFOR-i	24 policë dhe ushtarë të vrarë 77 të plagosur
15 civilë të vrarë (8 serbë dhe 7 shqiptarë) dhe 25 të plagosur 2 vëzhgues të OKB-së u plagosën 15,000 refugjatë

Lufta në Luginën e Preshevës ishte një konflikt i armatosur përafërsisht dy vjeçar midis forcave serbe të Republikës Federale të Jugosllavisë dhe luftëtarëve shqiptarë të Ushtrisë Çlirimtare të Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit (UÇPMB). Kishte raste gjatë konfliktit në të cilat qeveria jugosllave kërkoi mbështetjen e KFOR-it për të shtypur sulmet e UÇPMB-së pasi ato mund të përdornin vetëm forcat ushtarake të armatosura lehtë si pjesë e Traktatit të Kumanovës që i dha fund Luftës së Kosovës, e cila krijoi një zonë tampon midis Republikës Federale Jugosllave dhe Kosovës. Konflikti shkaktoi viktima nga të dyja palët, por i vetmi gjeneral i njohur që është vrarë në palën serbe është Dragan Dimitrijeviç.

Prapaskena

Para konfliktit, Lugina e Preshevës ishte shtëpia e afërsisht 100,000 banorëve, prej të cilëve 70,000 ishin shqiptarë dhe 30,000 serbë. Shqiptarët përbëjnë deri në 95% të popullsisë së Preshevës, 63% të popullsisë së Bujanocit dhe 26% të popullsisë së Medvegjës. Rajoni nganjëherë përmendet si Kosova Lindore nga shqiptarët. Rajoni i populluar me shqiptarë u bë pjesë e Serbisë në vitin 1913, pas Luftës së Parë Ballkanike.

Prej vitit 1945 deri në vitin 1946 Presheva dhe Bujanoci ishin pjesë e Rajonit Autonom të sapokrijuar të Kosovës brenda Shtetit Federativ të Serbisë. Në vitin 1946 ata u transferuan në Serbinë Qendrore në këmbim të një pjese të serbëve të banuar sot në veri të Kosovës. Gjatë shpërbërjes së Jugosllavisë, më 1 dhe 2 mars 1992, shqiptarët nga Lugina e Preshevës mbajtën referendumin për statusin e tyre të ardhshëm në Serbi. Shumica, 97% e votuesve kërkuan autonomi të luginës dhe të drejtën për t'iu bashkuar Republikës së Kosovës. Qeveria serbe e hodhi poshtë referendumin si antikushtetues dhe të paligjshëm.

Lufta e Kosovës ishte një konflikt paralel ndërmjet Ushtrisë Jugosllave dhe Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Filloi në shkurt 1998 dhe përfundoi më 10 qershor 1999 kur u nënshkrua Marrëveshja e Kumanovës. Sipas marrëveshjes, trupat e KFOR-it, të mbikëqyrura nga Kombet e Bashkuara, do të hynin si forcë paqeruajtëse, ndërsa forcat ushtarake jugosllave do të tërhiqeshin. U ra dakord që UÇK-ja të shpërbëhej deri më 19 shtator 1999. Sipas marrëveshjes do të kishte një zonë të çmilitarizuar rreth Kosovës. Serbët mund të përdornin vetëm skuadrat e policisë me deri në 10 anëtarë. Kjo zonë tampon përdorej nga luftëtarët shqiptarë për sulme kundër forcave serbe. Lufta në Luginën e Preshevës shpërtheu në qershor të vitit 1999.

Zona e Sigurisë Tokësore

Pas nënshkrimit të Marrëveshjes së Kumanovës, një zonë e çmilitarizuar 5 km (3 m) u krijua përgjatë kufirit me Kosovën. Gjatësia e zonës ishte 382 km. Qëllimi i këtij terreni tampon ishte parandalimi i incidenteve ndërmjet trupave të KFOR-it dhe ushtrisë jugosllave. Në të njëjtën kohë, u krijua një Zonë e Sigurisë Ajrore. Gjerësia e saj ishte 20 km. Vetëm policët e armatosur lehtë në grupe deri në dhjetë persona u lejuan të patrullojnë, duke e bërë të vështirë sigurimin e rendit. Ishte e ndaluar për Jugosllavinë që të përdorte avionë, tanke ose ndonjë armë tjetër më të rëndë, kështu që zona u bë një parajsë për kontrabandën e armëve dhe operacioneve kundër forcave serbo–jugosllave.

UÇPMB-ja

Pjesëtarët e Ushtrisë Çlirimtare të Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit (UÇPMB) u panë për herë të parë gjatë funeralit të vëllezërve Saqipi të cilët u vranë nga policia serbe në janar të vitit 2000 në Dobrosin. Ata kishin rreth 1600 luftëtarë aktivë dhe rreth 5000 joaktivë. Qeveria jugosllave e konsideroi atë një "organizatë terroriste". Organizata përbëhej nga tre zona. Së pari ishte zona e Jugut e komanduar nga komandanti Shaqir Shaqiri. Pasi u arrestua në vitin 2001, ai u zëvendësua nga komandanti tjetër Mustafë Shaqiri. Ata kishin nga 300 deri në 500 luftëtarë. Zona e qendrës komandohej nga komandanti Ridvan Qazimi, i njohur si “Komandant Lleshi”, i cili kishte nën komandën e tij rreth 600 luftëtarë. Ridvan Qazimi–Lleshi ra dëshmorë më pas në përleshjet pranë Rahovicës. Kjo zonë ishte rreth rrugës rajonale Gjilan–Bujanoc. Në veri ekzistonte i ashtuquajturi grupi "Çarri", ose zona e Veriut e udhëhequr nga Muhamet Xhemajli. Komandanti më i lartë ishte Shefket Musliu, automekanik nga Konçuli. Luftëtarët e UÇPMB-së kishin kryesisht minahedhës dhe armë të tjera të lehta. Këto armë janë transportuar ilegalisht nga Kosova në të gjithë kufirin me Serbinë. Fshati më i madh shqiptar në Serbi, Tërnoci i Madh, ishte qendra e UÇPMB-së. Sipas Agjencisë së Inteligjencës së Sigurisë Serbe, ajo ishte plot me bunkerë, si dhe laboratorë dhe depo për armë.

Historia

Pasi Ushtria Çlirimtare e Kosovës u shpërbë sipas marrëveshjes së paqes që i dha fund Luftës së Kosovës, ish-veteranët dhe ish-luftëtarët e saj themeluan Ushtrinë Çlirimtare të Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit në një fshat të Dobrosinit. Qëllimi i tyre ishte shkëputja e tri komunave me popullsi shqiptare nga Serbia dhe aneksimi i tyre me Kosovën. Luftimet ndërmjet policisë serbe dhe luftëtarëve shqiptarë filluan në qershor të vitit 1999 në komunën e Kurshumlisë dhe më vonë u përhapën në Medvegjë, Bujanoc dhe Preshevë. UÇPMB-ja vendosi shumë baza në malet dhe rrafshnaltat përreth qyteteve të Bujanocit dhe Preshevës. Qendra kryesore e UÇPMB-së ishte fshati Tërnoci i Madh. Për shkak të lëvizjes së kufizuar në atë zonë, policia dhe ushtria nuk ishin në gjendje t'i ndalonin ata. Më 21 nëntor dy policë serbë u vranë nga minat tokësore. Serbët iu përgjigjën sulmeve me më shumë postblloqe dhe patrulla. Gjatë vitit 1999 luftëtarët shqiptarë nuk hyrën në një konflikt të hapur me policinë serbe. Në vend të kësaj, ata i luftuan me mortaja nga distanca, kështu që serbët nuk ishin në gjendje të përgjigjeshin.

Konflikti u përshkallëzua në vitin 2000. Më 16 janar të vitit 2000 tre civilë serbë nga fshati Pasjan u vranë nga luftëtarët e UÇPMB-së në një Zonë të Sigurisë Tokësore në rrugën Gjilan – Preshevë. Pas përmbysjes së presidentit të Serbisë Sllobodan Millosheviçit, qeveria e re kërkoi që NATO dhe KFOR-i të pezullonin zonën e çmilitarizuar rreth Kosovës, nga frika se mund të shpërthejë një luftë e re. Vojisllav Koshtunica donte që SHBA-ja të reduktonte ose shpërndante zonën. Në nëntor të vitit 2000 katër policë serbë u vranë dhe të tjerë u plagosën. Bozho Preleviç, një nga tre ministrat e brendshëm të Serbisë, tha se policia serbe do të kthehej në zonë "me të gjitha mjetet në dispozicion" nëse nuk plotësohej një afat kohor për t'i dhënë fund sulmeve. Më 24 nëntor të vitit 2000 u ra dakord për një armëpushim të ndërmjetësuar nga KFOR-i.

Më 5 shkurt 2001 në Luginën e Preshevës ndodhën luftimet më të ashpra që nga përfundimi i konfliktit të vitit 1999 në Kosovë. Ushtria Jugosllave shkëmbeu zjarr artilerie për disa orë përgjatë zonës tampon të imponuar ndërkombëtarisht pranë kufirit me Kosovën. Më 16 shkurt 2001, në afërsi të qytetit kufitar të Podujevës, 7 civilë serbë u vranë pasi autobusi Nish–Ekspres me refugjatë nga Kosova u hodh në erë nga UÇPMB-ja. Pas kësaj, më 7 mars 2001, KFOR-i u pajtua që të lejojë ushtrinë serbe të ripushtojë zonën tampon (të quajtur "Zona e Sigurisë Tokësore") seksion pas seksioni. Në një fshat ku UÇPMB-ja ishte ende në këmbë, një luftëtar shqiptar vdiq në një shpërthim aksidental. Në të njëjtën kohë, luftëtarët shqiptarë filluan konfliktin në Republikën e Maqedonisë. Gjatë marsit 2001, armëpushimi një-javor u ra dakord sërish, pasi u vranë katër policë serbë. Ushtria Serbe fillimisht hyri në seksionin në një kufi me Republikën e Maqedonisë, me qëllim që të ndalonte kontrabandën e paligjshme të armëve. Më pas KFOR-i i lejoi serbët të kthehen në zonat C Perëndim dhe A më 25 mars dhe në zonën D më 14 prill. Më 21 maj komandantët shqiptarë nënshkruajtën marrëveshjen e Konçulit dhe ranë dakord të çarmatoseshin, por shumë prej tyre vazhduan të luftonin. Pjesa e fundit ishte rreth Preshevës. Më 24 maj 2001, ushtria serbe hyri në qytet, megjithëse luftëtarët shqiptarë po i sulmonin. Aty u vra njëri nga komandantët e UÇPMB-së, Ridvan Qazimi “Lleshi”. Pas fitores së serbëve, UÇPMB-ja pranoi të çarmatosej. Gjatë Luftës së vitit 2001 në Maqedoni, UÇPMB-ja financoi dhe mbështeti vazhdimisht Ushtrinë Çlirimtare Kombëtare. Ata e bënë këtë deri në çarmatimin e saj më 21 maj 2001. Disa nga veteranët e saj iu bashkuan Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare të sapoformuar në Republikën e Maqedonisë. Rreth 400 luftëtarë të UÇPMB-së u dorëzuan tek KFOR-i për të marrë faljen nga qeveria serbe. Shefi i UÇPMB-së Shefket Musliu u dorëzua tek KFOR-i më 26 maj 2001. Deri në gusht 2001 ka pasur rreth 1,160 sulme ndaj policisë dhe civilëve serbë.

Përleshjet rreth Bujanocit

Në korrik të vitit 2000 UÇPMB-ja filloi një ofensivë për të marrë qytetin e Bujanocit. Beteja u zhvillua në zonat e Konçulit, Dobrosinit, Lluçanit dhe Devojaçka Çukës si dhe në zonën më të gjerë rreth Tërnocit të Vogël, Muhovcit dhe Gjergjevcit. Përleshjet e UÇPMB-së me forcat e policisë serbe filluan në korrik të vitit 2000 dhe kishin për qëllim pushtimin e komunikimit Bujanoc – Gjilan dhe pushtimin e fshatrave të komunës së Bujanocit. Luftimet u intensifikuan në nëntor të vitit 2000, kur policia serbe, nën ndikimin e fuqisë së trefishtë të UÇPMB-së, u tërhoq nga postblloqet e sigurisë që u luftuan, duke zënë pozicione mbrojtëse më afër Bujanocit. Luftimet shpërthyen në një pozicion në fund të nëntorit të vitit 2000 pas mbërritjes së njësisë speciale serbe të JSO-së si dhe përforcimeve ushtarake dhe policore në jug të Serbisë. Konfliktet ishin të intensitetit të ulët dhe u reduktuan kryesisht në sulme të herë-pas-hershme guerile, ku policia serbe reagoi vetëm kur rrezikohej jeta e policëve të saj. Ofensiva e UÇPMB-së në betejën afër Bujanocit filloi më 21 nëntor 2000, pas dy ditësh provokimesh dhe sulmesh të forta në pozicionet e policisë serbe. Atë ditë, nga Kosova deri në komunën e Bujanocit pa pengesa u panë rreth 500 luftëtarë shqiptarë, të cilët ishin pakrahasueshëm më mirë të armatosur se policia serbe dhe përveç pranisë së forcave të forta të kontingjentit amerikan të KFOR-it me vijën administrative të Serbisë dhe Kosovës.

Në periudhën nga ora 12:25 deri në orën 17:00 të datës 21 nëntor, shqiptarët kryenin sulme të sinkronizuara në postbllokun e policisë serbe në Dobrosin dhe në pozicionet e tjera të policisë në cepat e Çukarkës dhe Osojës.

Në orën 12:25, 12:55 dhe 15:30, sulmet ndaj shpimit të Dobrosinit u bënë me mortaja, automatikë e snajper dhe mitralozë, kur observatori i Gropit u godit në dy raste me më shumë se 5 mina.

Në orën 12:48 u krye një sulm me mortaja, armë këmbësorie, mitralozë dhe raketa në pozicionet e policisë lokale serbe në Këndin e Çukarkës dhe në orën 13:30 luftëtarët shqiptarë po vepronin edhe në cep të Osojës me zjarr nga mortaja.

Për shkak të aksioneve të forta, pjesëtarët e njësiteve speciale të policisë serbe nga Millanovci i Epërm janë detyruar të tërhiqen nga komunikimi Konçul – Lluçan – Bujanoc, përgjatë gjerësisë së rrugës. Tërheqja e policisë serbe u pengua dhe u ngadalësua për shkak të mungesës së njohjes së terrenit. Gjatë tërheqjes, u pasua një sulm i ashpër i këmbësorisë nga luftëtarët shqiptarë nga rajoni më i gjerë i Tushticës dhe Visokës kur u pushtua posta e vrojtimit në kodrën e Gropit. Në këtë sulm, luftëtarët shqiptarë i kapën tre anëtarë serbë të MPB-së. Ata u dërguan në kampin e tyre në territorin e Kosovës ku u torturuan nga krerët fetarë dhe përfundimisht u likuiduan.

Rreth orës 17:00 është ndërprerë tërheqja e personave nga zonat e krizës pasi është konstatuar se në pikën e Dobrosinit ka pasur një mortajë 60 milimetrash, një snajper dhe automatik, dy komplete municionesh luftarake, 6 telefona induktorë e të tjera. Luftëtarët shqiptarë më pas kryejnë një tjetër sulm ndaj patrullës së policisë serbe në Dobrosin. Pas këtij sulmi, zyrtarët policorë serbë janë tërhequr nga Komuna e Bujanocit me qëllim të parandalimit të konflikteve të mëtejshme dhe riorganizimit të njësive policore. Kështu, luftëtarët shqiptarë e pushtuan zonën rreth Dobrosinit, Lluçanit, Konçulit, Tërnocit të Vogël dhe Breznicës, si dhe 4 stacione policore serbe.

Pas përfundimit të këtyre konflikteve, natën 21–22 nëntorit, përveç pjesëtarëve të kontingjentit amerikan të KFOR-it, rreth 1000 luftëtarë shqiptarë ishin armatosur deri në dhëmbë dhe kishin hyrë në zonën e gjerë të Bujanocit. Mes tyre kishte edhe shqiptarë nga vendet e Evropës Perëndimore, nga Shqipëria dhe Kosova. Ata bënë menjëherë mobilizimin e detyruar të burrave të aftë ushtarakë shqiptarë mbi moshën 18 vjeç. Morën automjete private dhe i dërguan të gjitha në radhët e para luftarake.

Pasi u vendosën, të nesërmen vazhduan me sulme të armatosura. Në periudhën nga ora 11:15 deri në orën 12:05 dhe nga ora 12:30 deri në orën 15:30 të datës 22 nëntor, nga drejtimi i fshatrave Dobrosin dhe Konçul, luftëtarët shqiptarë kanë kryer sulme me automatik dhe mortaja ndaj policisë serbe në fshatin Lluçan. Më vonë, në periudhën nga ora 21:45 deri në 23:15, luftëtarët kryenin sulme ndaj policisë serbe në fshatin Gjergjevc me mortaja, granata dore (shkallën 20–30 mina) dhe armë këmbësorie. Të nesërmen, më 23 nëntor, rreth orës 10:00, luftëtarët shqiptarë kryen një sulm me 5 mina nga mortaja dhe minahedhësi ndaj patrullës së policisë serbe në fshatin Gjergjevc.

Si përgjigje ndaj këtyre konflikteve, Serbia kërkoi një seancë urgjente të Këshillit të Sigurimit të OKB-së për të dënuar sulmet. Presidenti i Republikës Federale të Jugosllavisë, Vojisllav Koshtunica, i shkroi Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s, Xhorxh Robertsonit, me shpresën se KFOR-i nuk do të lejojë më inkursione në Serbinë jugore dhe incidente të ngjashme. Në selinë e saj në Bruksel, NATO theksoi se kundërshton rënien e UÇPMB-së, ndërsa KFOR-i nga ana tjetër njoftoi se nuk do të toleronte efektet e mundshme të Ushtrisë Jugosllave në Zonën e Sigurisë Tokësore.

KFOR-i mbajti të bllokuara të gjitha rrugët që të çojnë në Dobrosin, fshati ku ishin përqendruar luftëtarët e UÇPMB-së. Gjatë kësaj bllokade, në njërën pistë, u arrestua një shofer kamioni, i cili tentoi të kontrabandonte armë dhe municione për UÇPMB-në përmes postbllokut amerikan. Në oxhak kishte mortaja, mina kundër personit, mitralozë dhe 5000 fishekë. Në kërkim të terrenit KFOR-i gjeti një mortaja 62 mm, 16 predha mortaja, një granatë dore, një pushkë automatike me 2200 fishekë dhe 25 fishekë për një pistoletë. Kjo armë e fshehur i përkiste luftëtarëve shqiptarë të cilët kryenin sulme nga territori i Kosovës pa kaluar vijën administrative. Ishin edhe 10 luftëtarë të paarmatosur me uniforma të zeza, të cilët tentuan të hyjnë ilegalisht në jug të Serbisë.

Plani i Çoviçit

Në shkurt 2001, zëvendëskryeministri i Serbisë dhe shefi i Qendrës Koordinuese për Serbinë Jugore Nebojsha Çoviq propozoi planin për zgjidhjen e krizës në Luginën e Preshevës. Plani kërkon forca të përbashkëta policore të shqiptarëve vendas dhe serbëve, në raport me popullsinë e grupeve etnike në zonë. Propozimi bën thirrje për integrimin e popullsisë shqiptare etnike të Luginës së Preshevës në jetën politike dhe shoqërore serbe. Ajo gjithashtu ofron garanci për të drejtat civile dhe premtime për zhvillim ekonomik. Plani nuk ofron autonomi për rajonin apo aneksimin e mundshëm të Kosovës. Në vend të kësaj, ajo po ofron decentralizim për autoritetet lokale. Plani gjithashtu kërkon çmilitarizimin e Luginës së Preshevës dhe shpërbërjen e UÇPMB-së. Të gjitha zonat e pushtuara nga luftëtarët e UÇPMB-së duhet t'i kthehen Serbisë. Çdo ushtari të UÇPMB-së që dorëzohet do t'i premtohet falje nga qeveria serbe. Plani u pranua dhe shqiptarët e nënshkruan marrëveshjen e çmilitarizimit në një fshat të Konçulit.

Beteja e Rahovicës

Beteja e Rahovicës ishte një konflikt ndërmjet Ushtrisë dhe Policisë Serbe dhe grupit militant shqiptar të UÇPMB-së përpara se serbët të hynin në sektorin e fundit të Zonës së Sigurisë Tokësore. Meqenëse fshati ishte jashtë GSZ-së, forcat serbe u lejuan të përdornin armë më të rënda, si tankun M-84. Më 14 maj 2001, forcat serbe filluan një sulm ndaj bastionit të UÇPMB-së në këtë vend të banuar me shqiptarë afër kufirit me Kosovën.

Luftimet filluan më 14 maj 2001 në orën 06:10 të mëngjesit nga një sulm ndaj forcave serbe. Në orën 07:00 të mëngjesit, luftëtarët shqiptarë sulmuan sërish policinë dhe ushtrinë serbe dhe hodhën tre raketa në drejtim të fshatit. Të tjera incidente kanë ndodhur gjatë ditës deri në orën 20:00. Më 15 maj 2001, forcat serbe e pushtuan Rahovicën edhe pse UÇPMB-ja i sulmoi në orën 14:15.

Debatet ishin të larta se sa viktima kishte. Nga ana e Forcave Serbe u vranë 6 ushtarë serbë, ndërsa nga ana e UÇPMB-së u vranë 2 luftëtarë shqiptarë.

Marrëveshja e Konçulit

Deklarata e Çmilitarizimit, ose Marrëveshja e Konçulit, ishte një armëpushim i nënshkruar ndërmjet Serbisë dhe UÇPMB-së më 20 maj 2001. Marrëveshja e Konçulit ishte marrëveshja e parë që lidhej me këtë pjesë të Serbisë (Preshevë, Medvegjë dhe Bujanoc). Marrëveshja i dha fund konflikteve që dolën nga Kosova, me përfaqësuesit politikë nga shqiptarët vendas, Serbia dhe Kosova që u angazhuan për çmilitarizimin.

U kërkua çmilitarizimi, demobilizimi dhe çarmatimi i plotë i Ushtrisë Çlirimtare të Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit (UÇPMB). Ai gjithashtu bën thirrje për integrimin e shqiptarëve vendas në strukturat qeveritare, qytetare, ekonomike dhe policore dhe mbështetje nga komuniteti ndërkombëtar për zbatimin e të ashtuquajturit "Plani i Çoviqit". Marrëveshja u nënshkrua nga presidenti serb Vojisllav Koshtunica dhe Shefket Musliu, komandanti më i lartë i UÇPMB-së që u dorëzua.

Sipas marrëveshjes, trupave serbe iu lejua hyrja e sigurt në Sektorin B të Preshevës. Përfaqësuesi i NATO-s Sean Sullivan ishte dëshmitar i marrëveshjes si ndërmjetësues i bisedimeve në mungesë të komunikimit të drejtpërdrejtë ndërmjet UÇPMB-së dhe qeverisë serbe. "Është koha për të përdorur mjete të tjera përveç armëve," thoshte Shefket Musliu, komandanti më i lartë i UÇPMB-së, ndërsa nënshkroi marrëveshjen e Konçulit për të dorëzuar armët.

Pasojat

Rreth 400 shqiptarë u dorëzuan tek KFOR-i dhe 150 të tjerë në policinë serbe. Ata nuk u akuzuan për krime lufte sipas planit të Çoviqit dhe marrëveshjes së Konçulit. Shumica e luftëtarëve të UÇPMB-së iu bashkuan luftës së UÇK-së në Maqedoni, ndërsa të tjerët iu bashkuan Armatës Kombëtare Shqiptare (AKSH) të sapoformuar. Pas përfundimit të luftës u regjistruan disa sulme ndaj forcave serbe dhe civilëve.

Pas riokupimit të Zonës së Sigurisë Tokësore, Serbia e ndau atë në 3 sektorë. Sektori B shtrihet nga Medvegja deri në kufirin me Republikën e Maqedonisë. Ai kontrollohet nga Brigada e 4-të e Forcave Tokësore e vendosur në qytetin e Vranjës. Në këtë zonë ka rreth 11 baza. Në vitin 2009 baza më e madhe ushtarake në Serbi, Cepotina, u hap 5 km nga Bujanoci.

Në vitin 2002 në Preshevë, Medvegjë dhe Bujanoc kishte rreth 57.595 shqiptarë. Megjithatë, ata e bojkotuan regjistrimin e vitit 2011, kështu që u regjistruan vetëm 6000 njerëz. Llogaritet se Lugina e Preshevës sot ka rreth 50,000 shqiptarë.

Viktimat dhe zhvendosjet

Gjatë konfliktit, 24 policë dhe ushtarë serbë u vranë dhe 77 u plagosën. Tetë civilë serbë u vranë gjithashtu. Disa nga vdekjet u shkaktuan nga minat tokësore.

Në vitin 2013, veteranët e UÇPMB-së ngritën një memorial me emrat e 28 luftëtarëve shqiptarë të vrarë në konflikt. 400 të tjerë u raportuan se ishin dorëzuar tek KFOR-i. Shtatë civilë shqiptarë u vranë gjithashtu. Dy vëzhgues të Kombeve të Bashkuara u plagosën, sipas raporteve.

Shiko edhe

• Ushtria Çlirimtare e Kosovës
• Ushtria Çlirimtare Kombëtare
• Ushtria Çlirimtare e Çamërisë

Lidhje të jashtme

• Partos, Gabriel (2 shkurt 2001). "Presevo valley tension". BBC News Online. Marrë më 26 janar 2008. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)