Alpet Dinarike
Alpet Dinarike të njohura gjithashtu edhe si Dinaritet, janë një varg malesh në Evropën Jugore dhe Juglindore, që ndan Gadishullin Ballkanik nga Deti Adriatik. Ato shtrihen nga Italia në veriperëndim përmes Sllovenisë, Kroacisë, Bosnje dhe Hercegovinës, Serbisë, Malit të Zi dhe Kosovës në Shqipëri në juglindje. [1] [2]
Alpet Dinarike shtrihen për rreth 645 kilometres (401 mi) përgjatë Ballkanit Perëndimor nga Alpet Juliane në veriperëndim të Italisë, deri poshtë në masivin Maleve të Sharrit dhe Korabit, ku ndryshon drejtimi i tyre. Alpet Shqiptare, që është pjesa më e lartë e të gjithë Alpeve Dinarike; ky seksion shtrihet nga Shqipëria në Kosovë dhe në Malin e Zi lindor. Maja Jezercës është maja më e lartë dhe ndodhet në Shqipëri, me 2,694 metres (8,839 ft) mbi Adriatik.
Alpet Dinarike janë një nga zonat malore më të thyera dhe më të gjera të Evropës, së bashku me Malet e Kaukazit, Alpet, Pirenejtë, Malet Karpate dhe Malet Skandinave. Ato janë formuar kryesisht nga shkëmbinj sedimentarë mezozoikë dhe kenozoikë të dolomitit, gurit gëlqeror, gurëve ranor dhe konglomerateve të formuar nga detet dhe liqenet që dikur mbulonin zonën. Gjatë lëvizjeve të tokës Alpine që ndodhën 50 deri në 100 miliona vjet më parë, presione të mëdha anësore u paluan dhe i përmbysën shkëmbinjtë në një hark të madh rreth bllokut të vjetër të ngurtë të verilindjes. Faza kryesore tektonike e orogjenezës në zonën e Karstit Dinarik u zhvillua në Epokën Cenozoike (Paleogjen) si rezultat i përplasjes së mikropllakës së Adriatikut (Adria) me Evropën dhe procesi është ende aktiv. [3] Alpet Dinarike u hodhën lart në vargmale pak a shumë paralele, duke u shtrirë si gjerdan nga Alpet Juliane deri në Shqipërinë e Veriut dhe Kosovën, ku terreni malor ulet për t'i hapur rrugë ujërave të lumit Drin dhe fushave të Kosovës.
Emri
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Alpet Dinarike e kanë marrë emrin nga Mali Dinara (1831 m), një majë e shquar në qendër të vargmalit malor në kufi me pjesën dalmate të Kroacisë dhe Bosnjë-Hercegovinës. [4] Zinxhiri quhet Alpet Dinaride ose Alpet Dinarike në shqip, Dinaridi /Динариди në serbo-kroatisht, Dinarsko gorstvo në sllovenisht dhe Alpi Dinariche në italisht.
Qafa malore
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Qafat malore kryesore të Alpeve Dinarike janë: [5]
- Porta Postojna (Postojnska vrata), Slloveni ( 606 metres (1,988 ft) ),
- Kalimi Vratnik, Kroaci ( 700 metres (2,297 ft) )
- Debelo brdo, Serbi ( 1,094 metres (3,589 ft) )
- Porta e Kninit ( Kninska vrata ), Kroaci (rreth 700 metres (2,297 ft) )
- Vaganj, Kroaci/Bosnje-Hercegovinë ( 1,137 metres (3,730 ft) )
- Ivan-Saddle (Ivan-sedlo), Bosnje-Hercegovinë ( 967 metres (3,173 ft) )
- Porta e Kupresit ( Kupreška vrata ), Bosnje-Hercegovinë ( 1,384 metres (4,541 ft) )
- Çemerno, Bosnje-Hercegovinë ( 1,329 metres (4,360 ft) )
- Crkvine, Mali i Zi ( 1,045 metres (3,428 ft) )
- Çakor, Mali i Zi (1,849 metres (6,066 ft) )
Tunelet
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Tunelet kryesore që përshkojnë Alpet Dinarike përfshijnë:
- Tuneli i Tuhobiqit, Kroaci
- Tuneli Sveti Rok, Kroaci
- Tuneli Mala Kapela, Kroaci
Malet dhe pllajat
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Shqipëria
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
|
|
Bosnjë dhe Hercegovinë
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
|
|
|
Kroacia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Italia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Kosova
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
|
Mali i Zi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
|
Serbi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
|
|
|
Sllovenia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
|
Shih edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Profile, dictionary.reference.com; accessed 25 August 2015.
- ^ "Visit Dinaric Alps" (në anglisht).
- ^ Korbar, Tvrtko (2009). "Orogenic evolution of the External Dinarides in the NE Adriatic region: A model constrained by tectonostratigraphy of Upper Cretaceous to Paleogene carbonates". Earth-Science Reviews. 96 (4): 296–312. Bibcode:2009ESRv...96..296K. doi:10.1016/j.earscirev.2009.07.004.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Mladen Garasic; Davor Garasic (1 prill 2015). "Speleogenesis in Dinaric karst area". Egu General Assembly Conference Abstracts. 17: 10058. Bibcode:2015EGUGA..1710058G.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Summitpost. Dinaric Alps: Passes in the Dinaric Alps, Retrieved 19 November 2008
- ^ Dinaric Alps, The Columbia Encyclopedia, 6th ed.