Qiriazët
_1868_%E2%80%94_1912.jpg)
_portrait.jpg)
Qiriazët jane një familje e shquar shqiptare nga Manastiri (sot në Republikën e Maqedonisë). Ata ishin edukatorë, botues, dhe figurat publike të periudhës së Rilindjes Kombëtare Shqiptare. Ata mbahen mend për aktivitetet e tyre në mbështetje të forcimit të ndërgjegjësimit kombëtar shqiptar.[1]
Familja Qiriazi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Familja e shquar shqiptare Qiriazi nga Manastiri është e njohur për kontributin e madh që ka dhënë në zhvillimin e kulturës dhe arsimit shqiptar nga fundi i shekullit XIX dhe fillimi i shekullit XX. Familja Qiriazi ishte me prejardhje nga fshati Magarovë prej ku ishin shpërngulur fillimisht në fshatin tjetër Tërnovë afër Manastirit, e prej këtu kishin zbritur në qytet, i cili në atë kohë ishte qendër e Vilajetit të Manastirit. Babai Dhimitër Qiriazi, anëtar i kolonisë shqiptare të qytetit dhe nëna Maria kishin dhjetë fëmijë, shtatë djem dhe tri vajza:Tashko, Konstandin, Gjerasim, Gjergj, Naum, Kristo, Pandeli, Fankë, Sevasti dhe Parashqevi. Kjo familje, (Dhimitri dhe Maria), sado që jetonin në një qytet me popullsi të përzier nga pikëpamja e kombësisë, arriti që t`i ruante traditat shqiptare dhe t`i edukonte të gjithë fëmijët në frymën e dashurisë për gjuhën amtare.[2]
Antarët
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Gjerasim Qiriazi (1858–1894) . Ai filloi të shkruante një gramatikë shqip dhe dihet se ka predikuar në gjuhën shqipe. Më 12 nëntor 1884, ndërsa udhëtonte në malet në jugperëndim të Liqenit të Ohrit, ai u sulmua nga banditë dhe mbajtur për shpërblim për një vit e gjysmë. Tregimi i hidhur i tij gjashtë-mujore është përkthyer në anglisht nga J. W. Baird nga Manastiri si Captured by Brigands (Londër, 1902). Hapja e shkollës së parë shqipe të njohur zyrtarisht në Korçë në vitin 1887 frymëzoi atë dhe motrat e tij Sevasti Qiriazi-Dako (1871-1949) dhe Parashqevi Qiriazi (1880-1970) për të hapur një shkollë vajzash. Me ndihmën e Naim Frashëri-t ata morën autorizimet e duhura në Stamboll dhe më 15 tetor 1891 hapi shkollën e parë shqipe të vajzave në Korçë. Verën e ardhshme, ata lëvizën në një ndërtesë më të madhe për të bërë vend për më shumë nxënës. Hierarkia ortodokse greke ishte kundër hapjes së shkollës dhe kerkoi të sabotonte me të gjitha mënyrat dhe shkoi aq larg sa të refuzojë për të varrosur birin e një prej mbështetësve të shkollës. Më 4 janar 1894, Gjerasim Qiriazi vdiq, 36 vjeç. Ai ishte autor i poezive, këngëve, vizatimeve, dialogëve dhe teksteve shkollore. Një përzgjedhje e shkrimeve të tij u botua nga vëllai i tij më i ri Gjergji në përmbledhjen Hristomathi më katër pjesë (Sofia, 1902).[3][4]
Gjergj Qiriazi (1868–1912). Ai mori përsipër drejtimin e shkollës shqipe të vajzave në Korçë pas vdekjes së vëllait të tij në vitin 1894, dhe në vitin 1908, ishte një delegat në Kongresin e Manastirit, Gjergj Qiriazi ishte një nga themeluesit e gazetës në gjuhën shqipe Bashkim’ i Kombit në vitin 1909. Përveç koleksionit të fragmenteve mësimore të vëllait të tij, ai botoi një përmbledhje të vargjeve fetare me titull Kënkë të shenjtëruara (Këngë të shenjta; Sofia, 1906).[4][5]
Sevasti Qiriazi-Dako (1871–1949), studioi në kolegjin e njohur Robert Koleji në Stamboll me ndihmën e Naim Frashërit, dhe ka luajtur një rol aktiv në edukimin e grave. Ajo ishte femra e parë shqiptare që studioi në këtë institucion amerikan, nga i cili ajo u diplomua në qershor të vitit 1891. Menjëherë pas kthimit të saj në Shqipëri, ajo ishte instrumental në themelimin e shkollës së vajzave në Korçë. Pas Luftës së Parë Botërore, kjo shkollë njihej ende me emrin e familjes si Shkolla Qiriazi. Sevasti Qiriazi-Dako ka botuar një gramatikë fillestare për shkollat fillore (Manastir, 1912) dhe redaktuar një seri e teksteve të historisë. Me burrin e saj, gazetarin dhe shkrimtarin Kristo Dako, dhe me motrën e saj Parashqevi, ajo u nis për në Rumani dhe prej atje emigroi me ta në Shtetet e Bashkuara, ku ajo bashkëpunoj në periodiken të përdyjavshme Yll’ i mëngjezit.[6][7]
Parashqevi Qiriazi (1880–1970), gjithashtu studioi në Robert Koleji në Stamboll, pastaj u kthye në Shqipëri për të dhënë mësim. Në vitin 1909, ajo botoi një shqiptues për shkollat fillore. Ajo më vonë organizoi edhe mësimin e fëmijëve dhe shkollën e natës në jug të Shqipërisë dhe ndihmoj në ngritjen e bazave të një sistemi biblioteke. Në Shtetet e Bashkuara, ajo ndihmoj themelimin e shoqërisë Yll’ i mëngjezit dhe dhe publikoi revistën periodike të ilustruar me të njëjtin emër, lëshuar në Boston nga viti 1917 deri 1920. Parashqevi Qiriazi mori pjesë edhe në Konferencën e Paqes në Paris në vitin 1919, si një përfaqësuese e komunitetit shqiptaro-amerikan.[4][8][9][10][11]
Emri i familjes Qiriazi emri i familjes është respektuar gjerësisht në të gjitha trojet e banuara me shqiptare dhe shumë institucione e mbajnë emrin e tyre. 7 mars është zyrtarisht Dita e Mësuesit në Shqipëri, në kujtim të hapjes së shkollës nga familja Qiriazi në vitin 1891.
Shih edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Robert Elsie (2010), Historical Dictionary of Albania, Historical Dictionaries of Europe, vëll. 75 (bot. 2), Scarecrow Press, fq. 377–378, ISBN 978-0810861886
{{citation}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Vehap Shita:Vëllezërit e motrat Qiriazi (Pasthënie në librin e Gjergj Qiriazit: Kristomaci, Illyricum - Zagreb & Rilindja, Prishtinë, 1991, fq. 347 ISBN 86-7769-001-8
- ^ Femi Cakolli, Magda Maylam (2008-12-18), Biografia e Gjerasim Qiriazit (1858-1894), Living Word Bible Church, marrë më 2014-02-15
{{citation}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b c Elsie, Robert (2001). A dictionary of Albanian religion, mythology, and folk culture. Library of Congress: New York University Press. fq. 210–212. ISBN 0-8147-2214-8.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ The Albanian National Awakening 1878-1912 by Stavro Skendi, 1967. pp. 350-353, Princeton University Press, OCLC 397632
- ^ de Haan, Francisca; Daskalova Krasimira; Loutfi Anna (2006). A Biographical Dictionary of Women's Movements and Feminisms in Central, Eastern, and South Eastern Europe, 19th and 20th Centuries. Central European University Press. fq. 454–457. ISBN 9789637326394.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Robert Elsie (19 mars 2010). Historical Dictionary of Albania. Historical Dictionaries of Europe. Vëll. 75 (bot. II). Scarecrow Press. fq. 97–98. ISBN 978-0810861886.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Parashqevi Qiriazi". www.kolonja.com. Arkivuar nga origjinali më 24 mars 2011. Marrë më 14 janar 2016.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Prifti, Peter (1978). Socialist Albania since 1944: domestic and foreign developments, Volume 23. The MIT Press. fq. 90. ISBN 0-262-16070-6. Marrë më 2014-02-15.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Antonia Young; John Hodgson; William B. Bland; Nigel Young. Albania. National Library of Australia: Clio Press. fq. 48. ISBN 1-85109-260-9. Marrë më 2014-02-15.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Ingrid Sharp, Matthew Stibbe (14 shkurt 2011). Aftermaths of War: Women's Movements and Female Activists, 1918-1923. History of Warfare. Vëll. 63. BRILL. fq. 184. ISBN 978-9004191723.
Parashqevi Qiriazi was a member of the delegation the organization sent to Paris
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)