Abraham Lincoln

Abraham Lincoln
Presidenti i 16-të i Shteteve të Bashkuara
4 mars 1861 – 15 prill 1865
Paraardhësi:	James Buchanan
Pasardhësi:	Andrew Johnson
Anëtar i Dhomes së Përfaqësuesve të SHBA-së
4 mars 1847 – 3 mars 1849
Paraardhësi:	John Henry
Pasardhësi:	Thomas L. Harris
Anëtar i Dhomes së Përfaqësuesve të Illinois
1834 – 1842
Të dhënat personale
Lindi më:	12 shkurt 1809
Lindi në:	Hodgenville, Kentucky, USA
Vdiq më:	15 prill 1865 (56 vjeç)
Vdiq në:	Petersen House, Washington D.C., SHBA
Profesioni:	Politikan, Jurist
Bashkëshortja	Mary Todd (m.1842)
Feja:	Baptist, Protestant
Nënshkrimi

Abraham Lincoln lindi më 12 shkurt të vitit 1809 në Hodgenville, Hardin County (sot: LaRue County), Kentucky dhe e vranë më 15 prill të vitit 1865 në Washington (D.C.), ishte politikan amerikan, Presidenti 16. i SHBA gjatë viteve 1860 - 1864 dhe u ri zgjodh në vitin 1864 - gjer në vdekje.

Lincoln udhëhoqi Shtetet e Bashkuara gjatë Luftës Civile, lufta e përgjakshme dhe e moralit të madh, si dhe në krizën e saj më të madhe politike. Në këtë mënyrë, ai e ruajti bashkim, hoqi skllavërinë, forcoi qeverinë federale, dhe modernizoi ekonominë.

Lindur në Hodgenville, Kentucky, Lincoln u rrit mes kufirin perëndimor të Kentucky dhe Indiana. Kryesisht i vetë edukuar, ai u bë avokat në Ilinois, një lider i Partisë Liberale, dhe anëtar i Dhomës Përfaqësuesve të Illinois, ku ai shërbeu nga viti 1834 deri 1846.

I zgjedhur në Shtetet e Bashkuara në Dhomën e Përfaqësuesve të vitit 1846, Lincoln promovuar modernizimin e shpejtë të ekonomisë nëpërmjet bankave, tarifave, dhe hekurudhave.

Ne vitin 1860 ai u kandidua për President të Shteteve te Bashkuara të Amerikës nga Partia Republikane, por ai pati shumë pak mbështetje nga shtetet që ishin pro skllaverisë dhe nuk dëshironin heqjen e skllaverisë por ai mori shume vota në veri dhe fitoi zgjedhjet për President duke marre 39.7% vota ndersa rivali i tij demokrati Stephen A. Douglas morri 29.7% të votave elektorale. Zgjedhja e tij shkaktoi shumë pakënaqësi tek shtetet e Konfederatës Jugore me të cilat nuk po gjendej një kompromis për skllaverinë dhe me vonë u shkëputën.

Lincoln është renditur vazhdimisht nga dijetarët dhe publiku si një nga tre presidentë amerikanë më të mëdha.

Jeta hershme dhe Rinia

Statuja Abraham Lincoln kur ishte i ri ne Sen Park ,Chicago

Abraham Linkoln ka lindur më 12 Shkurt të vitit 1809. Ai ishte fëmija i dytë i Thomas Linkoln dhe Nacy Linkoln. Linkoln lindin në Fermën Sinking Spring, Hodgenville, Hardin County, Kentucky . Gjyshi i tij Samuel Linkoln ishte me orgjinë angleze nga qyteti Norfolk,Angli. Në fillim ai ishte vendosur në Hingham, Massachusetts më pas ai u shpërngul nga Virgjinia në Kentaki ku më pas ai u vra nga Indianet. Motra e Linkolnit kishte lindur në Virgjinia. Fillimisht familja tij ishte vendosur në një qytet në Kentaki. Familja e Linkolnit u bë besimtare e kishës baptiste. Ata ishin të moralshëm dhe nuk pinin alkol, nuk vallzonin dhe konsideronin te pa moralshme skllavrinë. Linkolni u rrit pikërisht me këtë frymë. Familja e tij u zhvendos mbi lumin Lumin Ohajo ne nje teritor ku sllkaveria nuk ishte prezente. Kjo pjese gjendej në jug të Indiana-se por në vitin 1818 kur Linkolni ishte vetem 9 vjeç nena tij vdiq. Më vonë motra tij me madhe Sarah që kujdesej për Linkolnin vdiq rreth moshës 20 vjeçare gjithashtu, dhe Linkolni mbeti pa përkudesje. Por më vonë babai i tij u martua me Sarah Bush Johnston e cila ishte nënë e tre femijeve, Linkolin u afrua shumë me njerkën e tij duke ju refruar asaj si nënë. Ai në adoleshencë u shqua si puntor i madh, kishte ndihmuar komunitetin vullnetarisht në ndërtimin e hekurudhës por Linkoln ishte shumë i varfër. Nuk kishte para për të vazhduar shkollën. Në vitin 1830 mbi lumin e Ohajos shpërtheu një sëmundje ngjitëse, e cila përhapej nga qumështi i ndotur. Babai i Linkolnit shpërnguli familjen e tij nga Lumi Ohajos, Indiana në Decatur, Macon County në Illinois ku Linkoln në Moshen 22 vjeçare filloi të punonte tek një biznesmen, i cili importonte dhe eksportonte mallra nga Louisiana në Illinois. Ai fitonte të ardhura të mira për familjen dhe pikërisht këtu ai u bë dëshmitar i skllavërise mizore që ndodhte në shtetet e jugut. Gjendja tij ekonomike filloi të përmisohej. Si i ri që ishte ai punonte shumë për të fituar para.

Familja dhe martesa

Në vitin 1835 Abraham Lincoln u shpërngul në New Salem,Illinois ku takoi një vajzë 22 vjeqare me emrin Ann Rutledge me të cilën ra në dashuri. Lidhja e tyre zgjati 3 muaj sepse ajo vdiq më 25 Gusht 1835 nga tifoja në fyt. Linkoln u shokua nga vdekja e saj. Më vonë në vitin 1836 në Nëntor të vitit 1836 Linkolni filloi një lidhje me një vajzë të re me emrin Mary Ownes me të cilën pati një marrëdhenie 1 vjeçare. Lidhja e tyre përfundoi në gushtin e vitit 1837. Mary Ownes i dha fund lidhjes së saj me Linklonin. Tre vite më pas në vitin 1840 në moshën 30 vjeçare Linkolni filloi lidhjen e tij me Mary Todd të cilën Linkolni e kishte takuar në dhjetor të vitit 1839 në Springfield, Illinois dhe me të cilën u martua më 4 Nëntor 1842. Ata patën katër femijë, te cilët ishin të gjithë djem.

Abrahm Linkoln dhe djali tij i vogël Tadd

Në vitin 1843 çifti Linkoln u bë me fëmijë. Djali i tyre i parë Robert Todd Lincoln lindi më 1 Gusht 1843 në Springfield,Illinois dhe më pas lindi djali dytë i familjes. Ai lindi më 10 Mars 1846 ai u quajt Edward Baker Lincoln por për fat të keq Edward vdiq nga kanceri në moshen 3 vjeçare. Çifti Abraham dhe Mary u tronditën nga vdekja e hershme e djalit të dytë, por Mary gruaja e Linkolnit ishte përsëri shtatëzënë dhe më 21 Dhjetor 1850 ajo lindi djalin e tyre të tretë, të cilin e pagëzuan me emrin William Wallace Lincoln dhe mbas 3 viteve çifti u gëzua edhe me një djalë tjetër i cili lindi më 4 Prill 1853. Atij i vunë emrin Thomas Lincoln por që thirrej me pseudonimin Tad. Ky ishte djali i fundit i familjes. Gjatë jetës së tij Linkolni ishte shumë i përkushtuar mbas familjes dhe fëmijëve të tij.

Shumë njerëz dhe familjarë të Linkolnit e kanë përshkruar atë si njeri i dashur dhe jo i rreptë ndaj familjes dhe fëmijeve te tij, por që jeta tij familjare ishte shumë e dëshpëruar, pasi vetëm djali madh i familjes arriti të mbijetojë. Djali i tretë William vdiq në vitin 1862 në moshën 11 vjeçare nga ethe të forta, gjatë një udhëtimi në një tren. Më pas djali i fundit Tad Lincoln vdiq nga dështimi pulmonar i zemrës në viti 1871 në moshën 18 vjeçare pasi i Linkolni ishte vrarë. Djali i vogël i Linkolnit kishte pasur probleme shëndetësore gjatë tërë jetës se tij. Ai kishte vuajtur nga tuberkulozi, pneumonia, probleme të zemrës dhe probleme të tjera. Pasardhësi i fundit i Linkolnit ishte stërnipi Robert Todd Lincoln Beckwith ai vdiq në vitin 1985.

Vdekja bijve të tij ndikoi shumë tek ai dhe gruaja e tij dhe tek djali i tij madh. Gruaja e tij Mary kishte rënë në një gjendje ankthi dhe stresi ndërsa i biri i që kishte mbijetuar në vitin 1875 ishte shtruar në një spital ku po kurohej pasi kishte pësuar disa kriza nga dhimbja e humbjes së të atit dhe vëllezërve ndërsa vetë Linkolni kishte rënë në depresion sidomos pas vdekjes së Williamit në vitin 1862. Sa ishte president ai rrinte gjithnjë i mërzitur dhe melankolik. Mjekët e referuan këtë gjendje si depresion klinik dhe Linkolni merrte ilaçe anti-depresivë por me kohë Linkolni arriti të dilte nga gjendja depresive.

Karriera e hershme në politikë dhe ushtri

Abraham Linkoln ne lufte

Në vitin 1832 në moshën 23 vjeçare Linkolni bleu një dyqan të vogël së bashku me një partner me të holla nga kredia e përgjithshme pas blerjes së dyqanit ai filloi edhe karrieren politike në asamblenë e përgjithshme të Illinois-it. Ai kishte fituar popullaritet në komunitetet lokale duke treguar pasuritë natyrore të qytetit New Salem. Edhe pse nuk kishte arsimim dhe miq të fuqishëm, ai dukej si një udhëheqës karizmatik për popullsinë e komuniteteve te vogla kur gjatë një fushate përkrahu idenë e lundrimit të mëtejshem mbi lumin Sangamon.

Para zgjedhjeve Likolni sherbeu si kapiten ni nje anije luftarake te vogel ne ushtrinë e Illinois-it gjatë Luftës së Skifterit te Zi dhe sherbeu me denjitet ne Luften kundra Indianeve te fisit Skifterave te zinje me vonë gjate zgjedhjeve ne per Asamblenë e Pergjishme te Illinoisit ai ishte i pa trembur dhe jepte fjalime duke ju drejtuar turmave te njerezve ai ishte tentuar te sulmohej gjate nje fjalimi por ai ishte perleshur me sulmuesin e tij ai e kapi selumsin per qafe dhe disi ja hoqi pantollonat dhe e shty tek turmat ketu popullariteti i tij u rrite ne fund ai perfundoi i teteti nga 13 kandidatet qe 4 prej tyre ishin zgjedhur Linkolni nuk arriti te zgjedhiet asambleisat aki kishte marre 277 vota por ai ana pozitive ishte se ai morri 277 vota nga 300 vota sa ishin hedhur ne qytetin New Salem. Pas deshtoi ne zgjedhje ai fillioi pune ne posten New Salem ku punoi si topograf i qarkut, Ai me pas vendosi te behej avokat duke mesuar juridikun ne menyre ato-dikakte nga librat e ligjeve dhe se drejtes angleze. Ne vitin 1834 filloi edhe fushten e tij te dyte ku ishte me i sukseshem shum demokrat e konisderoni si rival i forte ku dhe arriti te zgjidhej ne legjislaturen e shtetit te Ilinoisit.

Ne vitin 1836 ai u pranua në Admission to the bar in the United States sq:(Pranimi ne Barin e Shteteve te Bashkuara) organizate qe merret me avancimin e juristeve dhe ne vitin 1836 ai shkoi ne Springfield ku me ndihmen e John T. Stuart kusheri i Mary Todd arriti te behej avokat ai dhe morri nje reputacion te frikshëm per kundershtaret e tij sepese u tregua shum i sukseshem duke ushtruar prefesionin e tij te ri dhe pse nuk kishte kolegj te kryer ai kishte te kryer kurse te shumta te juridikut. Ai sherbeu si asemblesit liberal i zgjedhur nga qaruk Sangamon ai perforcoi lidhjet me kolegun e tij jurist Stephen T Logan lidhja e tyre si miq zgjati nga viti 1841 e deri ne vitin 1844 ku ne viti 1844 filloi praktiken tek nje profesor i zgjuar William Herndon.

Gjatë kohës sa ishte asambleist në seancën legjislative të vitit 1835-1836 ai votoi pro për të zgjeruar të drejtat e puntorëve të bardhë. Që në këtë kohë ai kishte qenë kundra skllaverisë në mënyrë absolute. Ai kishte nisur edhe nismën per tu hequr skllavëria duke thënë se institucioni i skllaverise është vendosur mbi parime të pa drejta. Ai u perkrah nga Hanry Clay ne programin e Kolonizimi i Shoqerise Amerikane per heqjen e skllaverise dhe ndalimin e importimit nga Liberia dhe Afrika

Vrasja

John Wilkes Booth ishte një aktor i mirënjohur dhe një spiun Aleat nga Maryland; edhe pse ai kurrë nuk u bashkua me ushtrinë Aleate, ai kishte kontakte me sherbimet sekrete të Aleancës. Në 1864 Booth formuloi një plan (shumë të ngjashëm me atë të Thomas N. Conrad autorizuar me pare nga Konfederata)të rrëmbimit te Lincoln në shkëmbim për lirimin e të burgosurve Konfederatës.Treguar në stendat presidenciale të Teatrit Ford, nga e majta ne te djathte, janë Henry Rathbone, Clara Harris, Mary Todd Lincoln, Abraham Lincoln, dhe vrasësi i tij John Wilkes Booth. Pas marrjes pjese ne 11 prill 1865, ne nje fjalim ne te cilin Lincoln promoi te drejtat e zezakeve ne votime, Booth i zemëruar u be me i vendosur per vrasjen e Presidentit. Kur mesoi se Presidenti, Zonja e Pare, dhe kreu i Bashkimit të përgjithshem Ulysses S. Grant do të marrin pjesë te Teatri Ford, Booth formuloi nje plan bashke me konspiratoret per te vrare Zv/Presidentin Andrew Johnson, sekretarin e sheteve te bashkuara William H. Seward dhe General Grant. Pa truperojen e tij kryesore , Ward Hill Lamon, Lincoln u largua për të marrë pjesë te luajë ne Our American Cousin më 14 prill. Grant së bashku me gruan e tij zgjodhi në minutën e fundit për të udhëtuar në Filadelfia në vend që të marrë pjesë në lojë. Bodygardi i Lincoln, John Parker, la Teatrin Ford gjatë ndërprerjes për t'u bashkuar me karrocierin e Linkolnit për nje pije aty pranë Saloon Star. Presidenti i pambrojtur tani u ul në kutinë e tij shtetërore në ballkon. Duke marrë shkas, Booth u zvarrit nga prapa dhe në ora rreth 10:13, vuri shenjen në pjesën e pasme të kokës te Linkolnit dhe qëlloi në pikë-bosh varg, ku plagosi per vdekje Presidentin. majori Henry Rathbone ne cast e kapi Booth, por Booth e goditi ate dhe u arratis. Pas 10 ditesh ne arrati, Booth u gjurmua dhe u gjet ne nje ferme ne Virxhinja, rreth 48 km larg Washingtonit, Pas një luftë të shkurtër me trupat e Bashkimit, Booth u vra nga rrështëri Boston Corbett më 26 prill. Një kirurg i ushtrisë, Doktor Çarls Leale, ishte ulur afër në teatër dhe ndihmoi menjëherë Presidentin. Ai gjeti Presidentin që nuk po reagonte, mezi merrte frymë dhe pa puls te dallueshėm. Duke konstatuar se Presidentin ishte qëlluar në kokë, dhe jo me thikë në shpatull, si mendonin fillimisht, ai bëri një përpjekje për të pastruar mpiksjen e gjakut, pas së cilës Presidentin filloi të marrë frymë më natyrshëm. Pas qendrimit ne koma per 9 ore, Lincoln vdiq në 7:22 më 15 prill. Ministri Prezbiterian Phineas Densmore Gurley atëherë i pranishëm, iu kërkua për të ofruar një lutje, pas të cilës Sekretari i Luftës Stanton përshëndeti dhe i tha: "Tani ai i takon Epokave". Trupi i Lincoln i mbeshtjellur me flamur, u shoqërua pastaj në shi në Shtëpinë e Bardhë nga zyrtarët e Bashkimit pa kapele, ndërsa këmbanat e kishës ranë ne te gjithe qytetin. Zëvendës Presidenti Xhonson u betua si President në ora 10:00 ditën pas vrasjes. Per 3 jave, treni solli trupin e Presidentit ne te gjithe qytetet e Veriut i ndjekur nga qindra e mijra njerez, si dhe shumë njerëz të cilët u mblodhën në atribute joformale me bandat, dhe filluan te kendonin Himnin. Ai është i pari president republikan në historinë e vendit. Emri i tij i bashkëngjitet Luftës për heqjen dhe shtypjen e skllavërisë. Abraham Linkolni ishte një avokat modest province, pa eksperiencë, që u bë më pas njëkohësisht politikan dhe shef ushtarak shumë i rëndësishëm në kohën kur Shtetet e Bashkuara kaluan krizën më të madhe të historisë së tyre. Zgjedhja e një republikani shkaktoi menjëherë krijimin e Shteteve të Bashkuara të Amerikës të formuar nga 11 shtete pro skllavërisë dhe pak kohë më pas, Luftën Civile. Pas disa sprapsjeve fillestare, ushtria amerikane, nën komandën e gjeneralit Ulysses S. Grant, merr vrull të madh. Linkolni realizoi Shpalljen duke emancipuar skllevërit dhe nënshkroi amendamentin e 13-të duke hequr skllavërinë. Në fjalimin e tij të emërimit, në fillim të mandatit të dytë, ai tregohet pajtues kundrejt Shteteve të ish-Konfederatës dhe lançon një program rikonstruksioni që nuk realizohet për shkak të vrasjes nga një ekstremist pro vendeve të bashkuara. Ai njihet si humanitar dhe një politikan me vizion të madh. Ai bëhet një legjendë dhe një hero i botës pas vdekjes. Abraham Linkolni, i cili rridhte nga një rajon i thjeshtë periferik, u bë një ndër presidentët më të mëdhenj të Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Për të ruajtur Unionin gjatë Luftës Civile, ai bëri më shumë detyra se cilido president tjetër. Nëse nga nevoja ishte pothuajse një diktator, nga bindja e tij e zellshme ai qe gjithmonë një demokrat. Një politikan jashtë serie, ai bindi njerëzit me fjalë të arsyeshme dhe me zbulime të menduara me qëllim që ata ta konsideronin për aftësinë e tij të drejtimit. Ai kishte një ndikim të dukshëm në institucionet politike amerikane. Gjatë Luftës Civile amerikane, shqetësimi i tij kryesor ishte ruajtja e Unionit, nga i cili shtetet e konfederuara të jugut ishin ndarë për shkak të fitores elektorale. Në vitin 1863 ai njoftoi lirimin e skllevërve me Shpalljen e emancipimit. Ai u rizgjodh në krye të Shteteve të Bashkuara në vitin 1864 duke pasur si vizion një fitore të pjesë veriore, por u vra në fund të luftës.

Thënie

Më mirë të qëndrosh i qetë dhe t’i bësh të tjerët të mendojnë që je budalla, sesa të flasësh dhe t’ju heqësh të gjitha dyshimet.

Mund t’i humbasësh të gjitha në jetë, por jo edhe ëndrrat.

I shkatërroj armiqtë kur i bëj miq.

Gjërat që dua t’i di janë në libra; shoku im më i mire është njeriu i cili do më sjell një libër që nuk e kam lexuar.

Gjithçka që kam mësuar, kam mësuar nga librat.