Territoret palestineze

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Territoret palestineze
الأراضي الفلسطينية
al-Arāḍī al-Filasṭīniyya
Location of Territoret palestineze
Territoret palestineze sipas një përkufizimi të bazuar në Vijën e Gjelbër
Territoret palestineze sipas një përkufizimi të bazuar në Vijën e Gjelbër
Qytetet më i madh
Gjuhët
Grupet etnike
Nofka
Qeveria
Sipërfaqja
• Gjithsej
6,220 km2 (2,400 sq mi)
• Ujë (%)
3.5
• Bregu Perëndimor
5,860 km2[1]
(nga të cilat Deti i Vdekur: 220 km2)
• Rripi i Gazës
360 km2[2]
Popullsia
• Palestinezët (2016)
4,816,503[3]
• Settlers (2012)
564,000[5]
• 2007 census
3,719,189 (Pal.)[3][4]
• Dendësia
654[4]/km2 (1,693.9/sq mi)
Ekonomia
Monedha
Të dhëna të tjera
IZHNJ (2010)0.645[6]
i mesëm · 97th
Zona kohoreUTC+2 (EET)
• Verës 
UTC+3 (EEST)
Ana e drejtimit të makinësright
Prefiksi telefonik+970d
Kodi ISO 3166PS
Kodi i internetit TLD
  1. Përdoret në Rripin e Gazës që nga viti 1951.
  2. Përdoret që nga viti 1985.
  3. Përdoret në Bregun Perëndimor që nga viti 1950.
  4. +972 gjithashtu përdoret.

Territoret palestineze janë dy rajonet e ish-Mandatit Britanik për Palestinën që janë pushtuar ushtarakisht nga Izraeli që nga Lufta Gjashtë Ditore e vitit 1967, përkatësisht: Bregu Perëndimor (përfshirë Jeruzalemin Lindor) dhe Rripin e Gazës. Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë (GJND) i ka referuar Bregut Perëndimor, përfshirë Jeruzalemin Lindor, si Territori i Pushtuar Palestinez, dhe ky term është përdorur si përkufizim ligjor nga GJND në opinionin e saj këshillues të korrikut 2004.[7][8] Termi territor i pushtuar palestinez u përdor nga Kombet e Bashkuara dhe organizata të tjera ndërkombëtare midis tetorit 1999[9] dhe dhjetorit 2012 për t'iu referuar zonave të kontrolluara nga Autoriteti Kombëtar Palestinez, por që nga viti 2012, kur Palestina u pranua si një nga shtetet e saj vëzhguese joanëtare, Kombet e Bashkuara filluan të përdorin ekskluzivisht emrin Shteti i Palestinës.[10][11][12][13] Bashkimi Evropian (BE) miraton gjithashtu termin territor i pushtuar palestinez,[14][15] me një term paralel territore të Autoritetit Palestinez[16][17][18] që përdoret gjithashtu herë pas here. Qeveria e Izraelit dhe mbështetësit e saj përdorin etiketën "territore të diskutueshme" në vend të saj.[19]

Kufijtë[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Artikulli kryesor: Kufijtë e Izraelit

Territoret palestineze përbëhen nga dy zona të dallueshme: Bregun Perëndimor (përfshirë Jeruzalemin Lindor) dhe Rripin e Gazës. Megjithëse kufijtë zakonisht quhen "kufijtë e vitit 1967", ata janë historikisht linjat e armëpushimit sipas Marrëveshjeve të Armëpushimit të vitit 1949, të cilat i dhanë fund Luftës Arabo-Izraelite të vitit 1948 dhe zakonisht quhen Vija e Gjelbër. Linjat e armëpushimit të vitit 1949 u deklaruan shprehimisht si linja armëpushimi, dhe jo kufij ndërkombëtarë. Disa negociatorë palestinezë kanë pretenduar një kthim në ato linja si kufijtë e një shteti të ardhshëm palestinez, ndërsa Hamasi nuk e njeh fare shtetin e Izraelit.[20] Lidhja Arabe i ka mbështetur këta kufij si kufijtë e shtetit të ardhshëm të Palestinës në Nismën Arabe të Paqes të vitit 2002.

Kufiri lindor i Bregut Perëndimor është kufiri me Jordaninë. Traktati i paqes Izrael-Jordani e përcaktoi atë kufi si kufi ndërkombëtar dhe Jordania hoqi dorë nga të gjitha pretendimet për territorin në perëndim të tij. Segmenti kufitar midis Jordanisë dhe Bregut Perëndimor u la i papërcaktuar në pritje të një marrëveshjeje përfundimtare për statusin e territorit.[20]

Kufiri jugor i Rripit të Gazës është kufiri me Egjiptin. Egjipti hoqi dorë nga të gjitha pretendimet për të zbritur në veri të kufirit ndërkombëtar, duke përfshirë Rripin e Gazës, në traktatin e paqes Egjipt-Izrael. Palestinezët nuk ishin palë në asnjërën marrëveshje.

Rripi i Gazës kufizohet nga Deti Mesdhe. Kufiri natyror gjeografik i Bregut Perëndimor, siç nënkupton edhe emri, është lumi Jordan. Territoreve i përkasin ujërat territoriale të Rripit të Gazës dhe pjesës së Detit të Vdekur midis Bregut Perëndimor dhe vijës kufitare të Jordanisë të cilat gjithashtu kontrollohen plotësisht nga Izraeli.

Demografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Feja[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Shumica dërrmuese e palestinezëve janë myslimanë. Pothuajse e gjithë popullata myslimane palestineze është sunite, megjithëse disa dhjetëra të konvertuar në Islamin Ahmedijat banojnë në Bregun Perëndimor.[21] Sipas Kushtetutës Palestineze, neni 4: "Islami është feja zyrtare e Palestinës. Duhet të ruhet respekti për shenjtërinë e të gjitha feve të tjera hyjnore".[22] Të krishterët përbëjnë rreth 1-2% të popullsisë së territoreve palestineze.[23] Popullsia e krishterë e Gazës vlerësohet në rreth 3,000[24] Ka gjithashtu rreth 370 samaritanë në fshatin Kiryat Luza në Bregun Perëndimor në malin Gerizim, të cilët kanë shtetësi palestineze dhe izraelite.[25] Numri i kolonëve hebrenj në Bregun Perëndimor vlerësohet në 341 000 në fund të vitit 2012 dhe mbi 200 000 në Jeruzalemin Lindor.[26]

Gjuhët[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Arabishtja është gjuha zyrtare në Shtetin e Palestinës.[27] Arabishtja palestineze është gjuha popullore. Hebraishtja dhe anglishtja fliten gjerësisht. 16.1% e popullsisë janë kolonë izraelitë të cilët kryesisht flasin hebraisht si gjuhën e tyre amtare, dhe hebraishtja është gjithashtu një gjuhë e dytë ose e tretë për shumë palestinezë.[28][29]

Ndarjet administrative[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kushtetuta e Lidhjes së Shteteve Arabe thotë se ekzistenca dhe pavarësia e Palestinës nuk mund të vihet në dyshim de jure edhe pse shenjat e jashtme të kësaj pavarësie kanë mbetur të mbuluara si rezultat i forcës madhore.[30] Lidhja mbikëqyri kujdestarinë egjiptiane të qeverisë palestineze në Gaza pas përfundimit të Mandatit Britanik dhe siguroi garanci nga Jordania se Akti i Bashkimit i vitit 1950 ishte "pa paragjykim ndaj zgjidhjes përfundimtare".[31][32]

Me deklaratën e vitit 1988, KKP fuqizoi këshillin e saj qendror për të formuar një qeveri në mërgim kur ishte e përshtatshme dhe i bëri thirrje komitetit ekzekutiv të kryente detyrat e qeverisë në mërgim deri në themelimin e saj.

Sipas kushteve të Marrëveshjes së Oslos të nënshkruar ndërmjet Izraelit dhe PLO, kjo e fundit mori kontrollin mbi zonën e Jerikos në Bregun Perëndimor dhe Rripin e Gazës më 17 maj 1994. Më 28 shtator 1995, pas nënshkrimit të Marrëveshjes së Përkohshme izraelito-palestineze në Bregun Perëndimor dhe Rripin e Gazës, forcat ushtarake izraelite u tërhoqën nga qytetet Nablus, Ramallah, Jeriho, Xhenin, Tulkarem, Kalkilja and Bethlehem në Bregun Perëndimor. Në dhjetor 1995, PLO gjithashtu mori përgjegjësinë për administratën civile në 17 zona në Hebron. Ndërsa PLO mori këto përgjegjësi si rezultat i Oslos, një organ i ri i përkohshëm administrativ u krijua si rezultat i Marrëveshjeve për të kryer këto funksione në terren: Autoriteti Kombëtar Palestinez (PNA).

Një analizë që përshkruan marrëdhëniet midis PLO, PNA (PA), Palestinës dhe Izraelit në dritën e marrëveshjeve të përkohshme të përcaktuara në Marrëveshjet e Oslos fillon duke deklaruar se, "Palestina mund të përshkruhet më së miri si një shoqëri kalimtare midis AP dhe PLO." Më tej shpjegon se ky asociacion kalimtar i jep përgjegjësisë së AP-së për qeverisjen vendore dhe përgjegjësisë së PLO-së për përfaqësimin e popullit palestinez në arenën ndërkombëtare, ndërkohë që e ndalon atë të lidhë marrëveshje ndërkombëtare që prekin statusin e territoreve të pushtuara. Kjo situatë thuhet se pranohet nga popullsia palestineze për aq sa shihet si një marrëveshje e përkohshme.

Që nga Beteja e Gazës (2007), dy territoret e veçanta, Rripi i Gazës dhe Bregu Perëndimor, janë të ndarë në një udhëheqje të Hamasit në Rripin e Gazës dhe një udhëheqje civile të Fatahut në zonat autonome të Bregut Perëndimor. Secili e sheh veten si administrator të të gjitha territoreve palestineze dhe nuk e njeh tjetrin si qeveri zyrtare të territoreve. Prandaj, territoret palestineze de facto janë ndarë në dy entitete.

Guvernoratet e Autoritetit Kombëtar Palestinez

Guvernoratet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Artikulli kryesor: Guvernoratet e Palestinës

Pas nënshkrimit të Marrëveshjes së Oslos, territoret palestineze u ndanë në 16 guvernorate nën juridiksionin e Autoritetit Kombëtar Palestinez. Që nga viti 2007 ka dy qeveri që pretendojnë të jenë qeveria legjitime e Autoritetit Kombëtar Palestinez, një me qendër në Bregun Perëndimor dhe një me bazë në Rripin e Gazës.

Shënime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ Dokumentacioni izraelit ofron shifra të popullsisë për të gjithë Jerusalemin pa dhënë informacion specifik për Jeruzalemin Lindor.

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ "CIA – The World Factbook" (në anglisht). Central Intelligence Agency. Marrë më 28 nëntor 2012.
  2. ^ "CIA – The World Factbook" (në anglisht). Central Intelligence Agency. Marrë më 28 nëntor 2012.
  3. ^ a b "Estimated Population in the Palestinian Territory Mid-Year by Governorate, 1997–2016". State of Palestine Central Bureau of Statistics (në anglisht). Marrë më 20 prill 2023.
  4. ^ a b "Palestinian Central Bureau of Statistics (PCBS). On the Eve of International Population Day 11/7/2009" (PDF). pcbs.gov.ps (në anglisht). Marrë më 20 prill 2023.
  5. ^ Israeli Settlements in Palestine—Annual Statistical Report 2012, Table 2, p. 48. Palestinian Central Bureau of Statistics, August 2013
  6. ^ "Human Development Reports" (PDF) (në anglisht). Hdr.undp.org. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 15 nëntor 2011. Marrë më 2016-06-10.
  7. ^ "Archived copy" (PDF) (në anglisht). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 6 korrik 2010. Marrë më 2010-07-06.{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja) "International Court of Justice Reports of Judgments, Advisory Opinions and Orders – Legal Consequences of the Construction of a Wall in the Occupied Palestinian Territory Advisory Opinion of 9 July 2004 ". Retrieved 11 August 2013
  8. ^ Ben-Naftali, Orna; Gross, Aeyel M.; Michaeli, Keren (2005). "Illegal Occupation:Framing the Occupied Palestinian Territory". Berkeley Journal of International Law (në anglisht). 23 (3): 552. Arkivuar nga origjinali më 1 prill 2019. Marrë më 7 shtator 2023. "gradually substituting the terms....Palestinian occupied territories
  9. ^ "RE: Inclusion of new country name and code elements" (PDF) (në anglisht). International Organization for Standardization. 22 korrik 2011. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 22 korrik 2011.
  10. ^ Le More, Anne (2008). International assistance to the Palestinians after Oslo: political guilt, wasted money. Routledge studies on the Arab-Israeli conflict (në anglisht). Vëll. 1. London and New York: Routledge. fq. 27. ISBN 978-0-415-45385-1.
  11. ^ "December Overview" (PDF) (në anglisht). UNOCHA. dhjetor 2009. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 16 shkurt 2010. Marrë më 3 janar 2010.
  12. ^ "Israeli practices affecting the human rights of the Palestinian people in the Occupied Palestinian Territory, including East Jerusalem: Report of the Secretary-General (UN Doc. A/71/364)" (në anglisht). United Nations. 30 gusht 2016. Marrë më 29 nëntor 2016.
  13. ^ Le More, Anne (2008). International assistance to the Palestinians after Oslo: political guilt, wasted money. Routledge studies on the Arab-Israeli conflict (në anglisht). Vëll. 1. London and New York: Routledge. fq. 29. ISBN 978-0-415-45385-1.
  14. ^ "European Union, Trade in goods with Occupied Palestinian Territory" (PDF) (në anglisht). European Commission / Directorate-General for Trade. 4 nëntor 2016. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 2019-05-28. Marrë më 29 nëntor 2016.
  15. ^ "Council conclusions on the Middle East Peace Process" (në anglisht). Council of the European Union. 18 janar 2016. Marrë më 29 nëntor 2016. The Council highlights the importance of unhindered work of civil society both in Israel and the occupied Palestinian territory and follows recent developments in this regard with concern.
  16. ^ "WRITTEN QUESTION E-1338/03 by Maurizio Turco (NI) and Marco Cappato (NI) to the Council. Persecution of homosexuals in the Palestinian Authority territories and Israeli expulsions of Palestinian homosexuals". Official Journal 051 E , 26/02/2004, p. 0078 (në anglisht).
  17. ^ "CONTRIBUTION to the debate on the situation in the Middle East concerning economic reconstruction and development, with particular reference to the Palestinian Authority territories". assembly.coe.int (në anglisht).
  18. ^ Request for Partner for Democracy status with PACE submitted by the Palestinian National Council – Report/Non-UN document: 5.Participation of Palestinian representatives in Council of Europe activities 15 September 2011.
  19. ^ "Occupied Territories or Disputed Territories?". Jerusalem Center for Public Affairs (në anglisht). Marrë më 27 qershor 2023.
  20. ^ a b "United Nations – Office of Legal Affairs" (PDF) (në anglisht). United Nations. Arkivuar nga origjinali më 28 shtator 2011.
  21. ^ "Myths & Facts: Israel-Palestine conflict and the Ahmadiyya" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 27 shtator 2016. Marrë më 17 tetor 2016.
  22. ^ "2003 Amended Basic Law" (në anglisht). 17 shkurt 2008.
  23. ^ "Declining Palestinian Christian Population Fears Its Churches Are Turning into Museums". Haaretz (në anglisht). Reuters.
  24. ^ Palestinian Christians in the Holy Land – IMEU
  25. ^ "Israeli Election Preview: The Samaritans, Caught Between Two Votes". International Business Times (në anglisht). 21 janar 2013.
  26. ^ "A look at Israeli settlers, by the numbers". The Times of Israel (në anglisht).
  27. ^ The Palestine Basic Law Arkivuar 18 janar 2012 tek Wayback Machine, approved by the PLC in March 2003, states in article 4 that "Arabic shall be the official language."
  28. ^ "Palestine" (në anglisht). Tlfq.ulaval.ca. Arkivuar nga origjinali më 8 shkurt 2013. Marrë më 3 janar 2013.
  29. ^ Barahona, Ana (2013). Bearing Witness – Eight weeks in Palestine (në anglisht). London: Metete. fq. 80. ISBN 978-1-908099-02-0.
  30. ^ Henry G. Schermers and Niels M. Blokker, International Institutional Law, Hotei, 1995–2004, ISBN 90-04-13828-5, page 51
  31. ^ Marjorie M. Whiteman, Digest of International Law, vol. 2, US State Department (Washington, DC: U.S. Government Printing Office, 1963) pages 1163–68
  32. ^ See paragraph 2.20 of the Written Statement submitted by the Hashemite Kingdom of Jordan "Archived copy" (PDF) (në anglisht). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 11 maj 2011. Marrë më 2010-06-06.{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja)
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Territoret_palestineze&oldid=2608143"