Landes

Landesi/Landaku

Landes (Baskisht)

Lanas (Ocitanisht)

Landes (Frëngjisht)
Landesi/Landaku Landes (Baskisht); Lanas (Ocitanisht) ; Landes (Frëngjisht)
	Ndërtesa e prefekturës në Mont-de-Marsan
	Flamuri
	Vendndodhja e Landesit në Francë
Sipërfaqja
• Gjithsej	9.243 km2 (3,569 sq mi)
Popullsia
• Gjithsej	418.122

Landes ( shqiptimi frëngjisht: [lɑ̃d] ( dëgjoni); Gaskon dhe Ocitanisht: Lanas [ˈlanəs] ; Baskisht: Landak ; Shqip: Landak/Landes ) është një departament në rajonin Akuitania e Re, Franca Jugperëndimore, me një vijë të gjatë bregdetare në Oqeanin Atlantik në perëndim. Kufizohet me Gersin në lindje, Pirenejtë Atlantikë, në jug, Oltin-dhe-Garonën në veri-lindje dhe Zhirondën në veri. Kufizohet gjithashtu me Oqeanin Atlantik në perëndim. I vendosur në bregun e Atlantikut, ai kishte një popullsi prej 413,690 banorësh në vitin 2019. ^[1] Prefektura e saj është Mont-de-Marsan .

Departamenti është departamenti i dytë më i madh në Francë dhe mbulon Pyllin e Landesit . Në sipërfaqen e përgjithshme, është më i madh se Qipro dhe më i vogël se Brunei . Pjesa jugperëndimore e departamentit është pjesë e bashkimit më të gjerë të Biarritz dhe Bajonë përtej kufirit të Pirenejve Atlantikë.

Historia

Landaku është një nga 83 departamentet origjinale që u krijuan gjatë Revolucionit Francez më 4 mars 1790. Ai u krijua nga pjesë të provincave të Gujenës dhe Gaskonjës .

Gjatë pjesës së parë të shekullit të 19-të, pjesë të mëdha të departamentit ishin të mbuluara me gropa të drenazhuara dobët (Frëngjisht: lande ) që është origjina e emrit të saj. Bimësia mbulonte tokë të pasur dhe digjej periodikisht, duke lënë kullota të shkëlqyera për delet, të cilat rreth vitit 1850 mendohet të kenë patur një popullsi nga 900,000 deri në 1,000,000 krerë në këtë zonë. Delet menaxhoheshin nga barinj të cilët lëviznin në këmbë dhe u bënë të aftë në mbulimin e largësive të mëdha të mbështetura në këtë mënyrë. Shumica e deleve u larguan gjatë gjysmës së dytë të shekullit të nëntëmbëdhjetë kur zhvillimi sistematik i plantacioneve të mëdha me pisha transformoi peizazhin dhe ekonominë vendore.

Një nga qytetarët më të famshëm të Landesit ishte ekonomisti francez i shekullit të 19- të Frédéric Bastiat .

Novelisti fitues i çmimit Nobel François Mauriac i vendosi romanet e tij në Landes.

Gjeografia

Landaku është pjesë e rajonit të Nouvelle-Aquitaine . Me një sipërfaqe që shtrihet mbi më shumë se 9000 km ², Landesi është, pas Zhirondës, departamenti i dytë më i madh i territorit metropolitan francez .

Është i mirënjohur për plazhin Côte d'Argent, i cili është më i gjati në Evropë dhe tërheq shumë surfistë në Mimizan dhe Soorts-Hossegor çdo vit. Ajo është gjithashtu shtëpia e një kështjellë të quajtur Château de Gaujacq që u ndërtua në 1686.

Një pamje e Soorts-Hossegor
Pylli i Landesit në Contis

Demografia

Zhvillimi i popullsisë që nga viti 1801:

Popullsia në vite
Viti	Pop.	±%
1801	224,272	—
1806	240,146	+7.1%
1821	256,311	+6.7%
1831	281,504	+9.8%
1841	288,077	+2.3%
1851	302,196	+4.9%
1861	300,839	−0.4%
1872	300,528	−0.1%
1881	301,143	+0.2%
1891	297,842	−1.1%
1901	291,586	−2.1%
1911	288,902	−0.9%
1921	263,937	−8.6%
1931	257,186	−2.6%
1936	251,436	−2.2%
1946	248,395	−1.2%
1954	248,943	+0.2%
1962	260,495	+4.6%
1968	277,381	+6.5%
1975	288,323	+3.9%
1982	297,424	+3.2%
1990	311,461	+4.7%
1999	327,334	+5.1%
2006	362,827	+10.8%
2011	387,929	+6.9%
2016	405,01	+4.4%

Qytetet kryesore

Komuna më e populluar është Mont-de-Marsan, prefektura. Që nga viti 2019, ka 5 komuna me më shumë se 10,000 banorë: ^[1]

Komuna	Emri në shqip	Popullsia (2019)
Mont-de-Marsan	Mali i Marsanit	29807
Dax	Daxi	20,843
Biscarrosse	Biskarosa	13,947
Saint-Paul-lès-Dax	Shën Pali mbë Dax	13,381
Tarnos	Tarnosi	12634

Ekonomia

Bujqësia

Landaku është i njohur për pyllin e tij të madh me pisha, e cila është lënda e parë për industrinë e drurit dhe rrëshirës në rajon. Pylli u mboll në fillim të shekullit të nëntëmbëdhjetë për të parandaluar erozionin e tokës ranore të rajonit nga deti.