Narbonë
Narbonë
| |
|---|---|
Nënprefekturë dhe Komunë | |
 Nga e majta në të djathë, nga lart poshtë: Stadiumi Parc des sports et de l'amitié; qëndra tregtare Aux Dames de France; Selia e Arqipeshkvit; Katedralja Saint-Just-et-Saint-Pasteur; libraria Médiathèque dhe qendra multimedia; një skulpturë; Korridori i Drejtësisë; Ura e Volterit; Teatri i Narbonës; Sheshi i Këshillit Bashkiak; Ura e Tregtarit me pamje nga selia e Arqipeshkvit; Katedralja dhe Kanali i së Robëruarës; Tregu i mbuluar Les Halles ; Pallati i Sporteve, Artit dhe Punës ; qëndra multifunksionale Espace de Liberté; Via Domitia; stacioni i Narbonës; Charles Trenet, lindur në Narbonë; pamje ajrore e qendrës; kisha e atëhershme Notre-Dame de Lamourguier, tani Muzeu i Lapidarit | |
 Flamuri  Stema | |
| Vendi | Franca |
| Rajoni | Occitania |
| Departamenti | Aude |
| Qarku | Narbonne |
| Qeveria | |
| • Kryetari | Didier Mouly[1] |
| Sipërfaqja 1 | 172,96 km2 (7,000 sq mi) |
| Popullsia | 55.516 |
| • Dendësia | 00.032/km2 (00.083/sq mi) |
| Emri i banorëve | Narbonan dhe Narbonane;(Shqip) Narbonnais&Narbonnaise;(Frëngjisht) |
| Zona kohore | UTC+01:00 (CET) |
| • Verës (DST) | UTC+02:00 (CEST) |
| INSEE/Kodi postar | 11262 /11100 |
| Lartësia | 0–285 m (0–935 ft) |
| 1 French Land Register data, which excludes lakes, ponds, glaciers > 1 km2 (0.386 sq mi or 247 acres) and river estuaries. | |
Narbonë (Shqip: Narbonë, [1]Frëngjisht: [naʁbɔn] ; Ocitanisht: [naɾˈβunɔ] ; Latinisht : Narbo [ˈna(ː)rboː] ) është një komunë në Francën Jugore në rajonin Ocitania . Është 849 km larg nga Parisi në departamentin Aude. Ndodhet rreth 15 km nga brigjet e Detit Mesdhe dhe ishte historikisht një port i begatë.
Nga shekulli i 14-të filloi rënia pas një ndryshimi në rrjedhën e lumit Aude . Është komuna më e madhe në Aude, por kryeqyteti i departamentit Aude është komuna më e vogël e Carcassonne .
Gjeografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Narbona është e lidhur me Canal du Midi aty pranë dhe lumin Aude nga Canal de la Robine, i cili kalon nëpër qendër të qytetit. Është shumë afër autostradës A9, e cila lidh Montpeljenë dhe Nîmesin me Përpinjanit dhe përtej kufirit, me Barcelonën në Spanjë. Ekziston edhe një stacion treni i rinovuar së fundmi i cili i shërben TGV në Spanjë, Paris dhe Calais, i cili nga ana tjetër lidhet me Eurostar. Narbona është vetëm 10 km nga plazhi i Narbonës, por është vetëm 2 km nga uji i hapur më i afërt , në La Nautique, megjithëse nuk ka rërë, por guralecë.
Etimologjia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Burimi i emrit origjinal të qytetit ,Narbo, ka humbur në antikitet dhe mund t'i referohet një fortese kodrinore nga epoka e hekurit afër vendndodhjes së vendbanimit aktual ose banorëve të tij. [2] Regjistrimi më i hershëm i njohur i zonës vjen nga Hekateu i Miletit në shekullin e V para Krishtit, i cili e identifikoi atë si një port dhe treg kelt dhe i quajti banorët e tij Ναρβαῖοι . Në mbishkrimet e lashta emri nganjëherë përkthehet në latinisht dhe nganjëherë përkthehet në gjuhën iberike si Nedhena .
Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Nën romakët[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Narbonne u themelua në Gali nga Republika Romake në vitin 118 pes, si Colonia Narbo Martius, në gjuhën e folur Narbo, dhe u bë kryeqyteti i provincës së sapokrijuar Gallia Transalpina . [3] Ndodhej në Via Domitia, rruga e parë romake në Gali, e ndërtuar në kohën e themelimit të kolonisë dhe që lidh Italinë me Spanjën . Gjeografikisht, Narbona ndodhej në një udhëkryq shumë të rëndësishëm sepse ndodhej aty ku Via Domitia lidhej me Via Aquitania, e cila të çonte drejt Atlantikut përmes Tolosës(Tuluza) dhe Burdigalës(Bordo) . Përveç të tjerave, ajo përshkohej nga lumi Aude . Anëtarëve të mbijetuar të Legio X Equestris të Jul Çezarit iu dhanë toka në zonën që sot quhet Narbonë.
Nën arabët[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Për 40 vite, nga 719 deri në 759, Narbona ishte pjesë e Kalifatit Umajad . Guvernatori Umajad Al-Samh pushtoi Narbonën duke e marrë nga Mbretëria e Visigotëve në 719.
Nën karolingët[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Mbreti Karolingian Pepin i Shkurtri pushtoi Narbonën nga arabët në 759 pas së cilës u bë pjesë e Viskontesë Karolingiane të Narbonës . Ai ftoi hebrenj të shquar nga Kalifati i Bagdadit për t'u vendosur në Narbonë dhe për të krijuar një qendër të madhe mësimore hebreje për Evropën Perëndimore . [4] Në shekullin e 12-të, trupa e Ermengardës së Narbonës (mbretëroi 1134-1192) kryesonte mbi një nga qendrat kulturore ku u zhvillua fryma e dashurisë oborrtare .
Popullsia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
| Popullsia në vite | ||
|---|---|---|
| Viti | Pop. | ±% |
| 1793 | 9.050 | — |
| 1800 | 9.086 | +0.4% |
| 1806 | 9.464 | +4.2% |
| 1821 | 9.940 | +5.0% |
| 1831 | 10.246 | +3.1% |
| 1836 | 10.762 | +5.0% |
| 1841 | 11.907 | +10.6% |
| 1846 | 11.427 | −4.0% |
| 1851 | 13.066 | +14.3% |
| 1856 | 14.300 | +9.4% |
| 1861 | 16.062 | +12.3% |
| 1866 | 17.172 | +6.9% |
| 1872 | 17.266 | +0.5% |
| 1876 | 19.968 | +15.6% |
| 1881 | 28.134 | +40.9% |
| 1886 | 29.702 | +5.6% |
| 1891 | 29.566 | −0.5% |
| 1896 | 27.824 | −5.9% |
| 1901 | 28.852 | +3.7% |
| 1906 | 27.039 | −6.3% |
| 1911 | 28.173 | +4.2% |
| 1921 | 28.956 | +2.8% |
| 1926 | 29.841 | +3.1% |
| 1931 | 31.909 | +6.9% |
| 1936 | 30.047 | −5.8% |
| 1946 | 29.975 | −0.2% |
| 1954 | 32.060 | +7.0% |
| 1962 | 33.891 | +5.7% |
| 1968 | 38.441 | +13.4% |
| 1975 | 39.342 | +2.3% |
| 1982 | 41.565 | +5.7% |
| 1990 | 45.849 | +10.3% |
| 1999 | 46.510 | +1.4% |
| 2007 | 51.306 | +10.3% |
| 2012 | 51.869 | +1.1% |
| 2017 | 54.700 | +5.5% |
Pamjet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Katedralja që daton nga viti 1272
- Palais des Archevêques, Pallati i Kryepeshkopit dhe donjoni i tij me pamje nga Narbona
- Musée Archeologique, një muze arkeologjik në qendër të qytetit (aktualisht i mbyllur - Nëntor 2019, shumica e seksioneve do të zhvendosen në muzeun e ri Narbo Via i cili është planifikuar të hapet në shtator 2020)
- Clos de la Lombarde - një sit arkeologjik që paraqet gjurmët e shtëpive romake, banjave, punëtorive nga shekulli I para Krishtit deri në shekullin e III pas Krishtit dhe bazilikën e parë të krishterë në Narbonë (shek. III/IV pas Krishtit). Lidhja në faqen e internetit: http://www.amiscloslombarde.fr/ (faqe në frëngjisht dhe anglisht)
- Roman Horreum, një ish-depo drithi, e ndërtuar nën tokë si një kriptoporticus
- Mbetjet e Via Domitia në qendër të qytetit
- Kanali, Canal de la Robine, kalon nëpër qendër të qytetit
- Tregu i mbuluar Halles funksionon çdo ditë. Orët më të ngarkuara janë mëngjeset e së dielës dhe të enjtes.
- Masivi gëlqeror aty pranë i njohur si La Clape dhe plazhi
Sport[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Narbona është shtëpia e ekipit të unionit të rugbit RC Narbonne i themeluar në 1907. Ata luajnë në Parc des Sports Et de l'Amitié (kapaciteti 12,000). Ata veshin ngjyrat portokalli dhe të zezë.
Shiko gjithashtu[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Bierzo Edikt
- Corbières AOC
- Komunat e departamentit Aude
Marrëdhëniet ndërkombëtare[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Narbonne është binjakëzuar me:
- ^ "Répertoire national des élus: les maires" (në frëngjisht). data.gouv.fr, Plateforme ouverte des données publiques françaises. 13 shtator 2022.
- ^ Riess, Frank (2016). Narbonne and its Territory in Late Antiquity: From the Visigoths to the Arabs. Routledge. fq. 34. ISBN 9781317090700.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Collin Bouffier, Sophie (2009). "Marseille et la Gaule Méditerranéenne avant la Conquête Romaine". përmbledhur nga Cabouret, Bernadette (red.). Rome et l'occident: du IIe s. av. J.-C au IIe s. apr. J.-C. Pallas. Presses Universitaire du Mirail. fq. 51–52. ISBN 978-2-8107-0052-3. JSTOR 43606588.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Trigano – The Conventionalism of Social Bonds and the Strategies of Jewish Society in the Thirteenth Century; Byrd – The Jesus Gene: A Messianic Bloodline, the Jews and Freemasonry accessdate=2012-02-16
- ^ Annuaire-Mairie.fr. "Ville d'Aoste" (në frëngjisht). Marrë më 18 qershor 2013.
- ^ "British towns twinned with French towns". Archant Community Media Ltd. Marrë më 11 korrik 2013.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Salford City Council. "Salford's twin towns". Salford.gov.uk. Arkivuar nga origjinali më 17 dhjetor 2007. Marrë më 4 maj 2008.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)