Jump to content

Aborti

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
(Përcjellë nga Abort)

Aborti është mbarimi i një shtatëzënie me heqjen ose dëbimin e një embrioni ose fetusit para se të mund të mbijetojë jashtë mitrës . Një abort që ndodh pa ndërhyrje njihet si një abort i provokuar ose spontan. Kur ndërmerren hapa të qëllimshëm për të përfunduar një shtatëzani, quhet një abort i indikuar, ose më rrallë "dështim i induktuar". Aborti i fjalës së pandryshuar në përgjithësi i referohet një aborti të induktuar. [1] [2] Një procedurë e ngjashme pasi fetusi ka potencial për të mbijetuar jashtë mitrës njihet si " ndërprerje e vonëshme e shtatzënisë " ose më pak e saktë si një "abort me afat të vonshem". [3]

Kur bëhet siç duhet, aborti është një nga procedurat më të sigurta në mjekësi, [4] [5] por aborti i pasigurt është një shkak kryesor i vdekjes së nënës, veçanërisht në botën në zhvillim . [6] Bërja e një aborti të ligjshëm dhe i arritshëm zvogëlon vdekjet e nënave. [7] [8] eshtë më e sigurt se lindja, e cila ka një rrezik 14 herë më të lartë të vdekjes në Shtetet e Bashkuara. [9] Metodat moderne përdorin ilaçe ose kirurgji për aborte. [10] Mifepristoni i drogës në kombinim me prostaglandinin duket të jetë po aq i sigurt dhe efektiv sa operacioni gjatë tremujorit të parë dhe të dytë të shtatëzanisë. Teknika më e zakonshme kirurgjikale përfshin hollimin e qafës së mitrës dhe përdorimin e një pajisje thithjeje . [11] Kontrolli i lindjes, si pilula ose pajisjet intrauterine, mund të përdoret menjëherë pas abortit. [12] Kur kryhet në mënyrë të ligjshme dhe të sigurt për një grua që e dëshiron atë, abortet e shkaktuara nuk rritin rrezikun e problemeve mendore ose fizike afatgjata. Në të kundërt, abortet e pasigurta (ato që kryhen nga individë të pa aftësuar, me pajisje të rrezikshme, ose në ambiente jo-sanitare) shkaktojnë 47,000 vdekje dhe 5 milion pranime në spital çdo vit. [13] [14] Organizata Botërore e Shëndetit rekomandon që abortet e sigurta dhe ligjore të jenë të disponueshme për të gjitha gratë. [15]

Rreth 56 milion aborte kryhen çdo vit në botë, [16] me rreth 45% të bëra në mënyrë të pasigurt. [17] Shkalla e abortit ndryshoi pak midis vitit 2003 dhe 2008, [18] para së cilës ato u ulën për të paktën dy dekada me rritjen e aksesit në planifikimin familjar dhe kontrollin e lindjes. [19] Qe nga 2018 , 37% e grave të botës kishin qasje në aborte ligjore pa arsye te kufizuara. [20] Vendet që lejojnë abortet kanë kufijzime të ndryshëme se si lejohet aborti me vonesë në shtatëzani. [21]

Historikisht, abortet janë provuar të përdorin ilaçe bimore, mjete të mprehta, masazh të fuqishëm ose përmes metodave të tjera tradicionale . [22] Ligjet e abortit dhe pikëpamjet kulturore ose fetare të aborteve janë të ndryshme në të gjithë botën. Në disa zona aborti është i ligjshëm vetëm në raste specifike siç janë përdhunimi, problemet me fetusin, varfëria, rreziku për shëndetin e një gruaje ose incesti . [23] Ka debat mbi çështjet morale, etike dhe ligjore të abortit. [24] [25] Ata që kundërshtojnë abortin shpesh argumentojnë se një embrion ose fetus është një njeri me të drejtë të jetës, dhe ata mund ta krahasojnë abortin me vrasje . [26] [27] Ata që mbështesin ligjshmërinë e abortit shpesh mendojnë se është pjesë e së drejtës së gruas për të marrë vendime për trupin e saj . [28] Të tjerë favorizojnë abortin legal dhe të arritshëm si masë shëndetësore publike. [29]  

Llojet

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Një abort i indukuar mund të klasifikohet si terapeutik (bëhet si përgjigje e një gjendje shëndetësore të grave ose fetusit) ose zgjedhës (i zgjedhur për arsye të tjera). [30]

Përafërsisht 205 milion shtatezani ndodhin çdo vit në të gjithë botën. Mbi një e treta janë të paqëllimshme dhe rreth një e pesta në abortin e induktuar. [18] [31] Shumica e aborteve vijnë nga shtatzënitë e padëshiruara. [32] [33] Në Mbretërinë e Bashkuar, 1 deri në 2% të aborteve bëhen për shkak të problemeve gjenetike në fetus. [13] Një shtatëzani mund të abortohet qëllimisht në disa mënyra. Mënyra e zgjedhur shpesh varet nga mosha gestacionale e embrionit ose fetusit, e cila rritet në madhësi ndërsa shtatzënia përparon. [34] Procedurat specifike gjithashtu mund të zgjidhen për shkak të ligjshmërisë, disponueshmërisë rajonale, dhe preferencës personale të mjekut ose një gruaje.

Arsyet për blerjen e aborteve të shkaktuara zakonisht karakterizohen ose terapeutike ose me zgjedhje. Një abort quhet mjekësisht si një abort terapeutik kur kryhet për të shpëtuar jetën e gruas shtatzënë; për të parandaluar dëmtimin e shëndetit fizik ose mendor të gruas; të ndërpresë një shtatëzani, kur indikacionet tregojnë se fëmija do të ketë një shans të rritur ndjeshëm të vdekshmërisë ose sëmundshmërisë; ose për të zvogëluar në mënyrë selektive numrin e fetuseve për të zvogëluar rreziqet shëndetësore të lidhura me shtatzëninë e shumëfishtë . [35] [36] Një abort quhet një abort me zgjedhje ose vullnetar kur kryhet me kërkesë të gruas për arsye jo mjekësore. Hutimi nganjëherë lind për termin "zgjedhor" sepse " kirurgjia elektorale " në përgjithësi i referohet të gjitha operacioneve të planifikuara, pavarësisht nëse janë të domosdoshme mjekësore ose jo. [37]

Spontaniteti

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Dëmtimi, i njohur gjithashtu si abort spontan, është dëbimi i paqëllimshëm i një embrioni ose fetusit para javës së 24 të shtatzënisë . [38] Një shtatëzani që përfundon para 37 javëve të shtatzënisë që rezultojnë në një foshnjë të lindur në jetë është një " lindje e parakohshme " ose "lindje e parakohshme". [39] Kur një fetus vdes në mitër pas qëndrueshmërisë, ose gjatë lindjes, ai zakonisht quhet "i porsalindur ". Lindjet e parakohshme dhe lindjet e lindura në përgjithësi nuk konsiderohen si keqtrajtime, megjithëse përdorimi i këtyre termave ndonjëherë mund të mbivendoset. [40]

Vetëm 30% deri 50% e konceptimeve përparojnë gjatë tremujorit të parë . [41] Shumica dërrmuese e atyre që nuk përparojnë humbasin para se gruaja të jetë e vetëdijshme për ngjizjen, [36] dhe shumë shtatezeni janë humbur para se praktikuesit mjekësorë të zbulojnë një embrion. [42] Midis 15% dhe 30% të shtatzanive të njohura përfundojnë në abort klinik të dukshëm, në varësi të moshës dhe shëndetit të gruas shtatzënë. [43] 80% e këtyre aborteve spontane ndodhin në tremujorin e parë. [44]

Shkaku më i zakonshëm i abortit spontan gjatë tremujorit të parë është anomalitë kromozomale të embrionit ose fetusit, [36] [45] përbën të paktën 50% të humbjeve të marra nga shtatzënia e hershme. [46] Shkaqe të tjera përfshijnë sëmundjen vaskulare (siç është lupus ), diabeti, probleme të tjera hormonale, infeksioni dhe anomalitë e mitrës. Përparimi i moshës së nënës dhe historia e një gruaje të aborteve të mëparshme spontane janë dy faktorët kryesorë të shoqëruar me një rrezik më të madh të abortit spontan. Një abort spontan mund të shkaktohet edhe nga trauma aksidentale; Trauma e qëllimshme ose stresi për të shkaktuar abort konsiderohet aborti i induktuar ose vrasja e fetusit. [47]

Metodat

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Stampa:Pseudo image

Mjekësore

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Abortet mjekësore janë ato të shkaktuara nga ilaçet qe shkaktojne abortim . Aborti mjekësor u bë një metodë alternative e abortit me disponueshmërinë e analogëve të prostaglandinës në vitet 1970 dhe mifepristonit antiprogestogjen (i njohur edhe si RU-486) në vitet 1980. [10] [12] [48] [49] [50]

Regjimet më të zakonshme të abortit mjekësor në fillim të tremujorit të parë përdorin mifepriston në kombinim me misoprostol (ose nganjëherë një analog tjetër prostaglandin, gemeprost ) deri në 10 javë (70 ditë) moshen e ngjizjes, [51] [52] metotreksat në kombinim me një analog prostaglandin lart deri në 7 javë gestacion, ose vetëm një analog prostaglandin. [48] Regjimet e kombinimit Mifepristone-misoprostol funksionojnë më shpejt dhe janë më efektive në moshat e mëvonshme të gestacionit sesa regjimet e kombinimit metotreksate-misoprostol, dhe regjimet e kombinimit janë më efektive sesa vetëm misoprostol. [49] Kjo regjim është efektive në tremujorin e dytë. [53] Regjimet e abortit mjekësor që përfshijnë mifepriston të ndjekur nga misoprostol në faqe ndërmjet 24 dhe 48 orë më vonë janë efektive kur kryhen para shtatëzanisë. [54]

Në abortet shumë të hershme, deri në 7 javë gestacion, aborti mjekësor duke përdorur një regjim kombinimi mifepristone-misoprostol konsiderohet të jetë më efektiv sesa aborti kirurgjikal ( aspirimi vakum ), veçanërisht kur praktika klinike nuk përfshin inspektimin e hollësishëm të indeve të aspiruara. Regjimet e abortit mjekësor të hershëm duke përdorur mifepriston, të ndjekur 24-48 orë më vonë nga misoprostoli bukal ose vaginal janë 98% efektivë deri në 9 javë mosha gestacionale; nga 9 në 10 javë efikasiteti zvogëlohet në mënyrë modeste në 94%. [54] Nëse aborti mjekësor dështon, duhet të përdoret aborti kirurgjikal për të përfunduar procedurën. [55]

Abortet e hershme mjekësore përbëjnë pjesën më të madhe të aborteve para shtatëzanisë në Britani, [56] [57] Francë, [58] Zvicër, [59] dhe vendeve Nordike . [60] Në Shtetet e Bashkuara, përqindja e aborteve mjekësore të hershme të kryera në ambiente jo spitalore është 31% qe nga 2014 . [61]

Regjimet e abortit mjekësor që përdorin mifepristonin në kombinim me një analog prostaglandin janë metodat më të zakonshme që përdoren për abortet e tremujorit të dytë në Kanada, pjesën më të madhe të Evropës, Kinës dhe Indisë, [50] në kontrast me Shtetet e Bashkuara ku 96% e aborteve të tremujorit të dytë kryhen kirurgjikale nga dilatimi dhe evakuimi . [62]

Kirurgjia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Një abort i vakumit nga aspirata në moshën tetë javë gestacionale (gjashtë javë pas fekondimit).
</br> 1: qese amniotike
</br> 2: embrion
</br> 3: Veshja e mitrës
</br> 4: Speculumi
</br> 5: Vacurette
</br> 6: Bashkangjitur në një pompë thithëse

Shtrirja deri në 15 javë, thithja ose aspirimi vakum janë metodat më të zakonshme kirurgjikale të abortit të induktuar. [63] Aspirata manuale me vakum (MVA) konsiston në heqjen e fetusit ose embrionit, placentës dhe membranave duke thithur duke përdorur një shiringë manuale, ndërsa aspirata elektrike me vakum (EVA) përdor një pompë elektrike. Këto teknika mund të përdoren shumë herët në shtatzëni. MVA mund të përdoret deri në 14 javë, por përdoret më shpesh në SHBA EVA mund të përdoret më vonë. [62]

MVA, e njohur edhe si "mini-thithje" dhe " nxjerrje menstruale " ose EVA mund të përdoret në shtatzëni shumë të hershme kur zgjerimi i qafës së mitrës mund të mos kërkohet. Zgjerimi dhe kthesa (D&C) i referohet hapjes së qafës së mitrës dhe heqjes së indeve (kurrizit) përmes thithjeve ose instrumenteve të mprehta. D&C është një procedurë standarde gjinekologjike, e kryer për një sërë arsyesh, përfshirë ekzaminimin e rreshtimit të mitrës për keqdashje të mundshme, hetimin e gjakderdhjes anormale dhe abortit. Organizata Botërore e Shëndetit rekomandon kuratimë të mprehtë (intervenim) vetëm kur aspirata e thithjes nuk është e disponueshme. [64]

Dilatimi dhe evakuimi (D&E), i përdorur pas 12 deri në 16 javë, konsiston në hapjen e qafës së mitrës dhe zbrazjen e mitrës duke përdorur instrumente kirurgjikale dhe thithje. D&E kryhet në mënyrë vaginale dhe nuk kërkon prerje. Zgjerimi dhe ekstraktimi i paprekur (D&X) i referohet një varianti të D&E që përdoret ndonjëherë pas 18-20 javësh kur heqja e një fetusi të paprekur përmirëson sigurinë kirurgjikale ose për arsye të tjera. [65]

Aborti gjithashtu mund të kryhet kirurgjikalisht nga histerotomia ose histerektomia e rëndë. Aborti histerotomik është një procedurë e ngjashme me një seksion cezarian dhe kryhet nën anestezi të përgjithshme . Kërkon një prerje më të vogël se një seksion cezarian dhe mund të përdoret gjatë fazave të mëvonshme të shtatëzanisë. Hyserektomia e gravitetit i referohet heqjes së tërë mitrës ndërsa ende përmban shtatëzëninë. Hysterotomia dhe histerektomia shoqërohen me shkallë shumë më të lartë të sëmundshmërisë dhe vdekshmërisë së nënës sesa D&E ose abortit induktive. [66]

Procedurat e tremujorit të parë zakonisht mund të kryhen duke përdorur anestezi lokale, ndërsa metodat e tremujorit të dytë mund të kërkojnë qetësim të thellë ose anestezi të përgjithshme . [67]

Aborti i induksionit të punës

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në vendet ku mungon aftësia e nevojshme mjekësore për Zgjerim dhe ekstraktim, ose kur preferohet nga praktikuesit, një abort mund të shkaktohet duke nxitur më parë punë dhe më pas duke shkaktuar vdekje të fetusit nëse është e nevojshme. [68] Kjo nganjëherë quhet "keqtrajtim i induktuar". Kjo procedurë mund të kryhet nga 13 javë gestacioni deri në tremujorin e tretë. Megjithëse është shumë e rrallë në Shtetet e Bashkuara, më shumë se 80% e aborteve të shkaktuara gjatë tremujorit të dytë janë aborte të shkaktuara nga puna në Suedi dhe vendet e tjera të afërta. [69]

Vetëm të dhëna të kufizuara janë në dispozicion duke e krahasuar këtë metodë me dilatimin dhe nxjerrjen. [69] Për dallim nga D&E, abortet e shkaktuara nga puna pas 18 javësh mund të komplikohen nga shfaqja e mbijetesës së shkurtër të fetusit, e cila mund të karakterizohet me ligj si lindje e gjallë. Për këtë arsye, aborti i shkaktuar nga puna është ligjërisht i rrezikshëm në Shtetet e Bashkuara. [70]

Metoda të tjera

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Historikisht, një numër i bimëve me reputacion se posedojnë veti abortifacient (nje lloj pilule apo tablete) janë përdorur në mjekësinë popullore . Midis këtyre janë: tansy, pennyroyal, cohosh i zi dhe silphium tani i zhdukur. [71] :44–47, 62–63, 154–55, 230–31

Në 1978 një grua në Kolorado vdiq dhe një tjetër zhvilloi dëme të organeve kur ata u përpoqën të ndërpresin shtatëzënitë duke marrë vaj pennyroyal. Për shkak se përdorimi pa dallim i bimëve si abortifacient mund të shkaktojë efekte anësore serioze, madje edhe vdekjeprurëse, siç janë dështimi i shumëfishtë i organeve, [72] përdorimi i tillë nuk rekomandohet nga mjekët.

Aborti ndonjëherë tentohet të shkaktojë trauma në bark. Shkalla e forcës, nëse është e rëndë, mund të shkaktojë dëmtime serioze të brendshme pa patur nevojë të provojë që të shkaktojë abort . [73] Në Azinë Juglindore ekziston një traditë e lashtë e përpjekjes së abortit përmes masazhit të fuqishëm të barkut. [74] Një prej relieveve bas që zbukuron tempullin e Angkor Wat në Kamboxhi përshkruan një demon duke kryer një abort të tillë ndaj një gruaje që është dërguar në nëntokë .

Metodat e raportuara të abortit të pasigurt, të vetë-induktuar, përfshijnë keqpërdorimin e misoprostolit dhe futjen e mjeteve jo-kirurgjikale siç janë thurjet e gjilpërave dhe varëse rrobash në mitër. Këto dhe metoda të tjera për të ndërprerë shtatzëninë mund të quhen "dështim i induktuar". Metoda të tilla përdoren rrallë në vendet ku aborti kirurgjik është i ligjshëm dhe i disponueshëm. [75]

Siguria

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Një amfishe abortesh në Afrikën e Jugut

Rreziqet shëndetësore të abortit varen kryesisht nga fakti nëse procedura kryhet në mënyrë të sigurt ose jo të sigurt. Organizata Botërore e Shëndetit përcakton abortet e pasigurta si ato që kryhen nga individë të pa aftësuar, me pajisje të rrezikshme, ose në ambiente jo-sanitare. [76] Abortet ligjore të kryera në botën e zhvilluar janë ndër procedurat më të sigurta në mjekësi. [4] [77] Në Shtetet e Bashkuara që nga 2012, aborti u vlerësua të ishte rreth 14 herë më i sigurt për gratë sesa lindja. [9] CDC vlerësoi në vitin 2019 se vdekshmëria e lidhur me shtatzëninë në SH.B.A. ishte 17.2 vdekje nëna për 100,000 lindje të gjalla, [78] ndërsa shkalla e vdekshmërisë së aborteve në SHBA është 0.7 vdekje nëna për 100,000 procedura. [5] [79] Në Mbretërinë e Bashkuar, udhëzimet e Kolegjit Mbretëror të Obstetërve dhe Gjinekologëve deklarojnë se "Gratë duhet të këshillohen që aborti është përgjithësisht më i sigurt sesa vazhdimi i një shtatëzënieje". [80] Mesatarisht, në të gjithë botën, aborti është më i sigurt se sa të mbash një shtatëzani. Një studim i vitit 2007 raportoi se "26% e të gjitha shtatëzëniveve në mbarë botën mbarojnë me abort të indikuar", ndërsa "vdekjet nga procedurat [abortimi] të kryera në mënyrë të padrejtë përbëjnë 13% të vdekshmërisë së nënave në nivel global." [81] Në Indonezi në vitin 2000 u vlerësua se 2 milion shtatëzani përfunduan në abort, 4,5 milion shtatezani u bënë në afat, dhe 14-16 përqind e vdekjeve të nënave rezultuan nga aborti. [82]

Në SH.B.A. nga viti 2000 deri në 2009, aborti kishte një vdekshmëri më të ulët sesa operacioni plastik, dhe një shkallë vdekshmërie të ngjashme ose më të ulët se sa vrapimi në një maratonë. [83] Pesë vjet pasi kërkuan shërbime të abortit, gratë që lindën pasi iu mohua një abort raportuan shëndet më të keq se gratë që kishin aborte në tremujorin e parë ose të dytë. [84] Rreziku i vdekshmërisë së lidhur me abortin rritet me moshën gestacionale, por mbetet më e ulët se ajo e lindjes. [85] Aborti ambulant është aq i sigurt nga 64 deri në 70 ditë shtatëzënës sesa 63 ditë. [86]

Ekzistojnë pak ndryshime në aspektin e sigurisë dhe efikasitetit midis abortit mjekësor duke përdorur një regjim të kombinuar të mifepristonit dhe misoprostolit dhe abortit kirurgjikal (aspirimi vakum) në abortet e hershme të tremujorit të parë deri në 10 javë gestacion. Aborti mjekësor duke përdorur vetëm misoprostolin analog prostaglandin është më pak efektiv dhe më i dhimbshëm sesa aborti mjekësor duke përdorur një regjim të kombinuar të mifepristonit dhe misoprostolit ose abortit kirurgjikal.

Aspirata me vakum në tremujorin e parë është metoda më e sigurt e abortit kirurgjik, dhe mund të kryhet në një zyrë të kujdesit parësor, klinikë aborti ose spital. Komplikimet, të cilat janë të rralla, mund të përfshijnë shpimin e mitrës, infeksionin e legenit dhe produktet e mbajtura të konceptimit që kërkojnë një procedurë të dytë për tu evakuar. [87] Infeksionet përbëjnë një të tretën e vdekjeve të lidhura me abortin në Shtetet e Bashkuara. [88] Shkalla e komplikimeve të abortit vakum në tremujorin e parë është e ngjashme pavarësisht nëse procedura kryhet në spital, qendër kirurgjikale ose zyrë. [89] Antibiotikët parandalues (të tilla si doxycycline ose metronidazole ) zakonisht jepen para procedurave të abortit, pasi besohet se zvogëlojnë ndjeshëm rrezikun e infeksionit pas operacionit të mitrës; megjithatë, antibiotikët nuk jepen në mënyrë rutinore me pilula aborti. Shkalla e procedurave të dështuara nuk duket se ndryshon dukshëm në varësi të faktit nëse aborti kryhet nga një mjek ose një praktikues i nivelit të mesëm .

Komplikimet pas abortit të tremujorit të dytë janë të ngjashme me ato pas abortit në tremujorin e parë, dhe varen disi nga metoda e zgjedhur. [90] Rreziku i vdekjes nga aborti afrohet afërsisht gjysmën e rrezikut të vdekjes nga lindja e fëmijëve, aq më larg së bashku me një grua qe është në shtatzëni; nga 1 në një milion para 9 javë te shtatzënisë në afro 1 në 10 mijë në 21 javë ose më shumë (siç matet nga periudha e fundit menstruale). [91] [92]

Disa rreziqe të supozuara të abortit promovohen kryesisht nga grupe kundër abortit, [93] por nuk kanë mbështetje shkencore. [94] Për shembull, çështja e një lidhje midis abortit të induktuar dhe kancerit të gjirit është hetuar gjerësisht. Organet e mëdha mjekësore dhe shkencore (përfshirë Organizatën Botërore të Shëndetit, Institutin Kombëtar të Kancerit, American Cancer Society, Royal College of OBGYN dhe Kongresin Amerikan të OBGYN ) kanë arritur në përfundimin se aborti nuk shkakton kancer të gjirit. [95]

Në të kaluarën edhe paligjshmëria nuk do të thotë automatikisht që abortet ishin të pasigurta. Referuar SHBA, historianja Linda Gordon shprehet: "Në fakt, abortet e paligjshme në këtë vend kanë një rekord mbresëlënës të sigurisë". [96] :25 Sipas Rickie Solinger ,


Një mit i lidhur, i shpallur nga një spektër i gjerë i njerëzve të shqetësuar për abortin dhe politikën publike, është se para legalizimit abortistët ishin kasapë të ndotur dhe të rrezikshëm të rrugicave .... dëshmia historike nuk i mbështet pretendimet e tilla.

Autorët Jerome Bates dhe Edward Zawadzki përshkruajnë rastin e një aborti të paligjshëm në SHBA lindore në fillim të shekullit të 20 i cili ishte krenar që kishte kryer me sukses 13.844 aborte pa asnjë fatalitet. [97] :59 Në 1870 në New York City, abortistja / mamia e famshme Madame Restell (Anna Trow Lohman) duket se ka humbur shumë pak gra në mesin e më shumë se 100,000 pacientëve të saj [98] - një shkallë më e ulët e vdekshmërisë sesa niveli i vdekshmërisë së lindjes së fëmijëve në atë kohë. Më 1936 profesori i shquar i obstetrikës dhe gjinekologjisë Frederick J. Taussig shkruajti se një shkak i rritjes së vdekshmërisë gjatë viteve, ishte paligjshmëria në SH.B.A..


Me secilën dekadë të pesëdhjetë viteve të kaluara, frekuenca aktuale dhe proporcionale e këtij aksidenti [perforimi i mitrës] është rritur, për shkak, së pari, në rritjen e numrit të aborteve të shkaktuara nga instrumentet; së dyti, me rritjen proporcionale të aborteve të trajtuara nga mjekët, kundër atyre që trajtohen nga mamitë; dhe, së treti, për tendencën mbizotëruese për të përdorur instrumente në vend të gishtit në zbrazjen e mitrës.

Shendeti mendor

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Provat aktuale nuk gjejnë marrëdhënie midis aborteve më të induktuara dhe problemeve shëndetësore mendore [13] [99] përveç atyre që priten për ndonjë shtatëzani të padëshiruar. Një raport i Shoqatës Psikologjike Amerikane arriti në përfundimin se aborti i parë i një gruaje nuk është një kërcënim për shëndetin mendor kur kryhet në tremujorin e parë, me gra të tilla nuk kanë më shumë gjasa të kenë probleme shëndetësore mendore sesa ato që mbartin një shtatëzani të padëshiruar; rezultati i shëndetit mendor të abortit të dytë ose më të madh të një gruaje është më pak i sigurt. [100] Disa rishikime të vjetra arritën në përfundimin se aborti shoqërohej me një rrezik të shtuar të problemeve psikologjike; [101] megjithatë, ata nuk përdorën një grup kontrolli të duhur.

Megjithëse disa studime tregojnë rezultate negative të shëndetit mendor te gratë që zgjedhin aborte pas tremujorit të parë për shkak të anomalive të fetusit, [102] kërkime më rigoroze do të duheshin për ta treguar këtë përfundimisht. [103] Disa efekte negative të propozuara psikologjike të abortit janë referuar nga avokatët kundër abortit si një gjendje e veçantë e quajtur " sindromi pas abortit ", por kjo nuk njihet nga profesionistë mjekësorë ose psikologjikë në Shtetet e Bashkuara. [104]

Një studim afatgjatë midis grave amerikane zbuloi se rreth 99% e grave mendonin se morën vendimin e duhur pesë vjet pasi kishin abortuar. Lehtesimi ishte emocioni kryesor me pak gra që ndienin trishtim ose faj. Stigma sociale ishte një faktor kryesor që parashikonte emocione negative dhe keqardhje vite më vonë. [105]

Posteri Sovjetik rreth vitit 1925, duke paralajmëruar kundër mamive që kryejnë aborte. Përkthimi i titullit: "" Mosmarrëveshjet e shkaktuara nga gjyshe ose nga mamitë e vetë-mësuara jo vetëm që demtojne gruan, ato gjithashtu shpesh çojnë në vdekje ".

Gratë që kërkojnë një abort mund të përdorin metoda të pasigurta, veçanërisht kur aborti është i kufizuar me ligj. Ata mund të përpiqen të abortojnë vetë-induktuar ose të kërkojnë ndihmën e një personi pa trajnime ose lehtësira të duhura mjekësore. Kjo mund të çojë në komplikime të rënda, të tilla si aborti jo i plotë, sepsë, hemoragjia eshte dëmtim i organeve të brendshme. [106]

Abortet e pasigurta janë një shkak kryesor i dëmtimit dhe vdekjes midis grave në të gjithë botën. Megjithëse të dhënat janë të pasakta, vlerësohet se përafërsisht 20 milion abortime të pasigurta kryhen çdo vit, me 97% që ndodhin në vendet në zhvillim . [4] Abortet e pasigurta besohet se sjellin miliona lëndime. [107] Vlerësimet e vdekjeve ndryshojnë sipas metodologjisë, dhe kanë filluar nga 37,000 deri në 70,000 në dekadën e kaluar; [14] [108] vdekjet nga aborti i pasigurt përbëjnë rreth 13% të të gjitha vdekjeve të nënave . [109] Organizata Botërore e Shëndetit beson se vdekshmëria ka rënë që nga vitet 1990. [110] Për të zvogëluar numrin e aborteve të pasigurta, organizatat e shëndetit publik në përgjithësi kanë avokuar (Mbrojtur) duke theksuar legalizimin e abortit, trajnimin e personelit mjekësor dhe sigurimin e qasjes në shërbimet e shëndetit riprodhues. [111] Si përgjigje, kundërshtarët e abortit tregojnë se ndalimet e abortit në asnjë mënyrë nuk ndikojnë në kujdesin prenatal për gratë shtatzena që vendosin të mbajnë fetusin e tyre në afat. Deklarata e Dublinit mbi Shëndetin e Nënës, e nënshkruar në vitin 2012, shënon, "ndalimi i abortit nuk ndikon, në asnjë mënyrë, në disponueshmërinë e kujdesit optimal për gratë shtatzëna". [112]

Një faktor kryesor nëse abortet kryhen në mënyrë të sigurt apo jo është gjendja legale e abortit. Vendet me ligje kufizuese të abortit kanë shkallë më të lartë të abortit të pasigurt dhe nivele të ngjashme të përgjithshme të abortit në krahasim me ato ku aborti është i ligjshëm dhe i disponueshëm. [14] [18] [111] [113] [114] [115] [116] Për shembull, legalizimi i abortit në vitin 1996 në Afrikën e Jugut pati një ndikim të menjëhershëm pozitiv në shpeshtësinë e ndërlikimeve të lidhura me abortin, [117] me vdekje të lidhura me abortin duke rënë me më shumë se 90%. [118] Ulje të ngjashme në vdekshmërinë e nënave janë vërejtur pasi vendet e tjera kanë liberalizuar ligjet e tyre të abortit, të tilla si Rumania dhe Nepali . [119] Një studim i vitit 2011 konkludoi se në Shtetet e Bashkuara, disa ligje të nivelit shtetëror kundër abortit lidhen me normat më të ulëta të abortit në atë shtet. [120] Megjithatë, analiza nuk ka marrë parasysh udhëtimin në shtetet e tjera pa ligje të tilla për të marrë një abort. [121] Për më tepër, mungesa e qasjes në kontracepsion efektiv kontribuon në abort të pasigurt. Eshtë vlerësuar që incidenca e abortit të pasigurt mund të zvogëlohet deri në 75% (nga 20 milion në 5 milion në vit) nëse planifikimi familjar modern dhe shërbimet shëndetësore të nënave do të ishin të disponueshme në mënyrë globale. [122] Normat e aborteve të tilla mund të jenë të vështira për t'u matur sepse ato mund të raportohen në mënyra të ndryshme si abort, "keqtrajtim i induktuar", "rregullim menstrual", "mini-abort" dhe "rregullimi i një menstruacioni të vonuar / pezulluar". [123] [124]

Dyzet përqind e grave në botë janë në gjendje të hyjnë në aborte terapeutike dhe zgjedhore brenda kufijve të gestacionit, [21] ndërsa 35 përqind shtesë kanë akses në abort ligjor nëse plotësojnë kritere të caktuara fizike, mendore ose socio-ekonomike. [23] Ndërsa vdekshmëria e nënës rrallë rezulton ne aborte të sigurta, abortet e pasigurta sjellin 70,000 vdekje dhe 5 milion paaftësi në vit. [14] Komplikimet e abortit të pasigurt përbëjnë afërsisht një të tetë të vdekshmërisë së nënave në të gjithë botën, [125] megjithëse kjo ndryshon sipas rajonit. [126] Steriliteti sekondar i shkaktuar nga një abort i pasigurt prek rreth 24 milion gra. [114] Shkalla e aborteve të pasigurta është rritur nga 44% në 49% ndërmjet vitit 1995 dhe 2008. [18] Edukimi shëndetësor, qasja në planifikimin familjar dhe përmirësimet në kujdesin shëndetësor gjatë dhe pas abortit janë propozuar për të adresuar këtë fenomen. [127]

Lindja e gjallë

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në vitin 2019, një Bill i Senatit Amerikan me titullin "Akti i Mbrojtjes së Abortit të Lindur-Alive Survivors" ngriti çështjen e lindjes së gjallë pas abortit. [128] [129] Projekt-ligji do të mandatonte që ofruesit mjekësorë të rigjallërojnë neonatët e dorëzuar duke treguar shenja jete gjatë një procesi të abortit. Gjatë debatit për këtë çështje, republikanët e SH.B.A.-së në mënyrë të rreme pohuan se ofruesit mjekësorë "ekzekutojnë" bebet e lindura të gjalla. Ligjet ekzistuese të SHBA do të ndëshkonin ekzekutimin si vrasje. Për më tepër, ekspertët amerikanë të abortit hedhin poshtë pretendimin se një fetus "i lindur i gjallë" është një ngjarje e zakonshme dhe hedh poshtë ligjet që do të mandatonin ringjalljen kundër dëshirave të prindërve. [130]

Vetëm 1.3% e aborteve ndodhin pas 21 javësh të shtatëzanisë në SH.B.A. Edhe pse është shumë e rrallë, gratë që pësojnë abort kirurgjik pas kësaj periudhe gestacionale ndonjëherë lindin një fetus që mund të mbijetojë për pak kohë. Periudha e shkatërrueshme konsiderohet të jetë midis 20 dhe 25 javë gestation. Mbijetesa afatgjatë është e mundur pas 22 javësh. Sidoqoftë, shanset për mbijetesë afatgjatë midis 22 dhe 23 javë janë 2-3 përqind dhe shanset e mbijetesës midis 23 dhe 24 javësh janë 20 përqind. "Mbijetesa e paprekur", që do të thotë mbijetesë e një foshnje pa dëmtim të mëvonshëm të organeve të tilla si truri ose zorrë është 1% në 22 javë dhe 13% në 23 javë. Shanset e mbijetesës rriten me rritjen e moshës gestacionale.

Nëse stafi mjekësor vëzhgon shenjat e jetës, mund të kërkohet që të ofrojnë kujdes: kujdes mjekësor urgjent nëse fëmija ka një shans të mirë për mbijetesë dhe kujdes paliativ nëse jo. Përhapja e indituar e fetusit para përfundimit të shtatëzënësisë pas gestacionit 20–21 javë rekomandohet nga disa burime për të shmangur këtë dhe për t'u pajtuar me Ban Abortin e Ndaluar të Ndaluar. Vdekja e induktuar e fetusit nuk përmirëson sigurinë e një procedure aborti dhe mund të shkaktojë rreziqe për shëndetin e gruas që ka abortin.

incidenti

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ekzistojnë dy metoda të përdorura zakonisht për të matur incidencën e abortit:

  • Shkalla e abortit   - numri i aborteve për 1000 gra midis 15 dhe 44 vjeç
  • Përqindja e abortit   - numri i aborteve nga 100 shtatzënitë e njohura (shtatzënitë përfshijnë lindje të drejtpërdrejta, aborte dhe abort)

Në shumë vende, kur aborti është i paligjshëm ose mbart një stigmë të rëndë sociale, raportimi mjekësor për abortin nuk është i besueshëm. [113] Për këtë arsye, vlerësimet e incidencës së abortit duhet të bëhen pa përcaktuar siguri në lidhje me gabimin standard. [18]

Numri i aborteve të kryera në të gjithë botën duket se ka mbetur i qëndrueshëm vitet e fundit, me 41.6   milion janë kryer në vitin 2003 dhe 43.8   milion janë kryer në vitin 2008. [18] Shkalla e aborteve në të gjithë botën ishte 28 për 1000 gra, megjithëse ishte 24 për 1000 gra për vendet e zhvilluara dhe 29 për 1000 gra për vendet në zhvillim. I njëjti studim i vitit 2012 tregoi se në vitin 2008, përqindja e vlerësuar e abortit të shtatzënive të njohura ishte në 21% në të gjithë botën, me 26% në vendet e zhvilluara dhe 20% në vendet në zhvillim.

Mesatarisht, incidenca e abortit është e ngjashme në vendet me ligje kufizuese të abortit dhe ato me qasje më liberale në abort. Sidoqoftë, ligjet shtrënguese të abortit shoqërohen me rritje të përqindjes së aborteve të kryera në mënyrë jo të sigurt. [21] [131] [132] Shkalla e pasigurt e abortit në vendet në zhvillim i atribuohet pjesërisht mungesës së qasjes ndaj kontraceptivëve modernë; sipas Institutit Guttmacher, sigurimi i aksesit te kontraceptivët do të rezultonte në rreth 14.5 milion më pak aborte të pasigurta dhe 38,000 më pak vdekje nga aborti i pasigurt çdo vit në të gjithë botën. [133]

Shkalla e abortit legal, të induktuar, ndryshon shumë në të gjithë botën. Sipas raportit të punonjësve të Institutit Guttmacher, ai shkonte nga 7 në 1000 gra (Gjermani dhe Zvicër) në 30 për 1000 gra (Estoni) në vendet me statistika të plota në 2008. Përqindja e shtatëzënive që përfunduan në abort të indikuar varion nga rreth 10% (Izrael, Hollandë dhe Zvicër) në 30% (Estoni) në të njëjtin grup, megjithëse mund të jetë deri në 36% në Hungari dhe Rumani, statistikat e të cilave ishin konsiderohet jo e plotë. [134] [135]

Një studim amerikan në 2002 arriti në përfundimin se rreth gjysma e grave që kishin aborte po përdorin një formë kontracepsioni në kohën e mbetjes shtatzënë. Përdorimi në kundërshtim u raportua nga gjysma e atyre që përdorin kondom dhe tre të katërtat e atyre që përdorin pilulën e kontrollit të lindjes ; 42% e atyre që përdorin kondom raportuan dështim përmes rrëshqitjes ose thyerjes. [136] Instituti Guttmacher vlerësoi se "shumica e aborteve në Shtetet e Bashkuara janë marrë nga gratë pakicë" sepse gratë e pakicave "kanë shkallë shumë më të larta të shtatëzënisë së paqëllimshme". [137]

Shkalla e abortit gjithashtu mund të shprehet si numri mesatar i aborteve që një grua ka gjatë viteve të saj riprodhuese; kjo referohet si normë totale e abortit (TAR).

Mosha dhe metoda gestacionale

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Shkalla e abortit gjithashtu ndryshon në varësi të fazës së shtatëzanisë dhe metodës së praktikuar. Në vitin 2003, Qendrat për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve (CDC) raportuan se 26% e aborteve të raportuara ligjore të raportuara në Shtetet e Bashkuara dihej që ishin marrë në shtatëzënësi të shtatëzanisë, 18% në 7 javë, 15% në 8 javë, 18% në 9 deri në 10 javë, 10% në 11 deri në 12 javë, 6% në 13 deri në 15 javë, 4% në 16 deri në 20 javë dhe 1% në më shumë se 21 javë. 91% e këtyre u klasifikuan se janë bërë nga " curettage " ( thithje-aspirim, dilation dhe kthesë, dilacion dhe evakuim ), 8% me mjete " mjekësore " ( mifepristone ),> 1% nga " instillation intrauterine " (kripur ose prostaglandin ), dhe 1% nga "tjetër" (përfshirë histerotominë dhe histerektominë ). [138] Sipas CDC, për shkak të vështirësive në mbledhjen e të dhënave, të dhënat duhet të shihen si provuese dhe disa vdekje fetale të raportuara përtej 20 javësh mund të jenë vdekje natyrore të klasifikuara gabimisht si aborte, nëse heqja e fetusit të vdekur kryhet me të njëjtën procedurë si një abort i induktuar . [139]

Instituti Guttmacher vlerësoi se kishte 2,200 procedura të hollimit dhe ekstraktimit të paprekshëm në SH.B.A. gjatë vitit 2000; kjo përbën <0.2% të numrit të përgjithshëm të aborteve të kryera atë vit. [140] Në mënyrë të ngjashme, në Angli dhe Uells në 2006, 89% e përfundimeve kanë ndodhur në ose nën 12 javë, 9% midis 13 dhe 19 javë, dhe 2% në ose mbi 20 javë. 64% e atyre që raportuan ishin nga aspirimi vakum, 6% nga D&E, dhe 30% ishin mjekësorë. [141] Ekzistojnë më shumë aborte në tremujorin e dytë në vendet në zhvillim si Kina, India dhe Vietnami sesa në vendet e zhvilluara. [142]

Motivimi

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Personale

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Një tabelë që përshkruan të dhëna të zgjedhura nga një studim AGI i vitit 1998 mbi arsyet që gratë deklaruan për abort.

Arsyet pse gratë kanë aborte janë të ndryshme dhe ndryshojnë në të gjithë botën. [139] Disa nga arsyet mund të përfshijnë paaftësinë për të përballuar një fëmijë, dhunën në familje, mungesën e mbështetjes, ndjenjën se janë shumë të rinj dhe dëshirën për të përfunduar arsimin ose avancimin e një karriere. [143] Arsyet shtesë përfshijnë mosgatishmerine për të rritur një fëmijë të konceptuar si rezultat i përdhunimit ose incestit . [144] [145]

Shoqëria

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Disa aborte janë pësuar si rezultat i presioneve shoqërore. Këto mund të përfshijnë preferencën për fëmijët e një seksi ose racë specifike, mosmiratimin e mëmësisë së vetme ose të hershme, stigmatizimin e personave me aftësi të kufizuara, mbështetje të pamjaftueshme ekonomike për familjet, mungesë qasjeje ose refuzimi të metodave kontraceptive, ose përpjekje drejt kontrollit të popullatës (të tilla si politika e një fëmije të Kinës). Këta faktorë ndonjëherë mund të rezultojnë në abort të detyrueshëm ose abort selektiv seksual . [146]

Shëndeti i nënës dhe i fetusit

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Një faktor shtesë është shëndeti i nënës i cili u rendit si arsyeja kryesore nga rreth një e treta e grave në 3 nga 27 vendet dhe rreth 7% e grave në një tjetër prej këtyre 27 vendeve. [139] [144]

Në SH.B.A., vendimet e Gjykatës Supreme në Roe v. Wade dhe Doe v. Bolton : "vendosi që interesi i shtetit për jetën e fetusit u bë imponues vetëm në pikën e qëndrueshmërisë, të përcaktuar si pika në të cilën fetusi mund të mbijetojë në mënyrë të pavarur nga nëna e saj. Edhe pas pikës së qëndrueshmërisë, shteti nuk mund të favorizojë jetën e fetusit gjatë jetës ose shëndetit të gruas shtatzënë. Sipas të drejtës së intimitetit, mjekët duhet të jenë të lirë të përdorin "gjykimin e tyre mjekësor për ruajtjen e jetës ose shëndetit të nënës". Në të njëjtën ditë që Gjykata vendosi Roe, ajo gjithashtu vendosi Doe v. Bolton, në të cilin Gjykata përcaktoi shëndetin shumë gjerësisht: "Gjykimi mjekësor mund të ushtrohet në dritën e të gjithë faktorëve — fizik, emocional, psikologjik, familjar dhe moshës së gruas - të rëndësishme për mirëqenien e pacientit. Të gjithë këta faktorë mund të lidhen me shëndetin. Kjo i lejon mjekut që ndjek, dhomën që i duhet për të gjykuar më të mirën e tij mjekësore. " :1200–01

Opinioni publik u zhvendos në Amerikë pas zbulimit të personalitetit televiziv Sherri Finkbine gjatë muajit të saj të pestë të shtatzënisë se ajo ishte ekspozuar ndaj talidomidit . Në pamundësi për të marrë një abort legal në Shtetet e Bashkuara, ajo udhëtoi për në Suedi. Nga viti 1962 deri më 1965, një shpërthim i fruthit gjerman la 15,000 bebe me defekte të rënda gjatë lindjes. Në vitin 1967, Shoqata Mjekësore Amerikane mbështeti publikisht liberalizimin e ligjeve të abortit. Një sondazh i Qendrës Kombëtare të Kërkimit të Opinionit në 1965 tregoi se 73% e abortit të mbështetur kur jeta e nënës ishte në rrezik, 57% kur defektet e lindjes ishin të pranishme dhe 59% për shtatëzënitë si rezultat i përdhunimit ose incestit. [147]

Kanceri

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Shkalla e kancerit gjatë shtatëzanisë është 0,02–1%, dhe në shumë raste, kanceri i nënës çon në konsiderimin e abortit për të mbrojtur jetën e nënës, ose si përgjigje ndaj dëmtimit të mundshëm që mund t'i ndodhë fetusit gjatë trajtimit. Kjo është veçanërisht e vërtetë për kancerin e qafës së mitrës, lloji më i zakonshëm i të cilit ndodh në 1 nga çdo 2,000–13,000 shtatzëni, për të cilën fillimi i trajtimit "nuk mund të bashkëjetojë me ruajtjen e jetës së fetusit (përveç nëse zgjidhet kimioterapia neo -jujuvante)". Kanceri i qafës së mitrës në fazën shumë të hershme (I dhe IIa) mund të trajtohet me histerektomi radikale dhe diseksion të nyjes limfatike të legenit, terapi rrezatimi, ose të dyja, ndërsa fazat e mëvonshme trajtohen me anë të radioterapisë. Kimioterapia mund të përdoret njëkohësisht. Trajtimi i kancerit të gjirit gjatë shtatëzënësisë përfshin gjithashtu konsiderata të fetusit, sepse lumpektomia dekurajohet në favor të mastektomisë radikale të modifikuar , përveç nëse shtatzënia me kohë të vonë lejon që terapia rrezatuese pasuese të administrohet pas lindjes. [148]

Ekspozimi ndaj një ilaçi të vetëm kimioterapie vlerësohet të shkaktojë një rrezik prej 7,5–17% të efekteve teratogenic në fetus, me rreziqe më të larta për trajtime të shumta ilaçe. Trajtimi me më shumë se 40 Gy rrezatimi zakonisht shkakton abort spontan. Ekspozimi në doza shumë më të ulëta gjatë tremujorit të parë, veçanërisht 8 deri në 15 javë të zhvillimit, mund të shkaktojë paaftësi intelektuale ose mikrocefali, dhe ekspozimi në këtë ose fazat pasuese mund të shkaktojë ulje të rritjes intrauterine dhe peshës së lindjes. Ekspozimet mbi 0,005-0,025 Gy shkaktojnë një ulje të varur nga doza në IQ . [148] Shtë e mundur që të zvogëlohet në masë të madhe ekspozimi ndaj rrezatimit me mburojë të barkut, në varësi të asaj se sa zona që rrezatohet është nga fetusi. [149] [150]

Procesi i lindjes në vetvete mund të rrezikojë edhe nënën. "Dorëzimi vaginal mund të rezultojë në shpërndarjen e qelizave neoplastike në kanalet limfovaskulare, hemorragjinë, rrjedhjen e qafës së mitrës dhe implantimin e qelizave malinje në vendin episiotomisë, ndërsa lindja abdominale mund të vonojë fillimin e trajtimit jo kirurgjikal." [151]

Historite dhe feja

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Bas-Relief në Angkor Wat, Kamboxhi, c. 1150, duke përshkruar një demon që shkakton një abort duke goditur barkun e një gruaje shtatëzënë me një guaskë . [74] [152]
"Pilula Periodike Franceze". Një shembull i një reklame klandestine të botuar në një botim të janarit 1845 të Boston Daily Times .

Që nga kohërat e lashta, abortet janë bërë duke përdorur një numër metodash, duke përfshirë ilaçe bimore, mjete të mprehta, me forcë, ose përmes metodave të tjera tradicionale . [22] Aborti i induktuar ka histori të gjatë dhe mund të gjurmohet në civilizime aq të ndryshme sa Kina nën Shennong (rreth 2700 pes), Egjipti i Lashtë me Papirusin e tij Ebers (rreth 1550 pes) dhe Perandorisë Romake në kohën e Juvenal (shek. 200 e.s.). Një nga përfaqësimet më të hershme të njohura artistike të abortit është në një lehtësim të bas në Angkor Wat (rreth 1150). Gjetur në një seri friezesh që përfaqësojnë gjykimin pas vdekjes në kulturën hindu dhe budiste, ajo përshkruan teknikën e abortit abdominal. [74]

Disa studiues mjekësorë dhe kundërshtarë të abortit kanë sugjeruar që Betimi i Hipokratit i ndaloi mjekët Grekë të Lashtë të kryejnë aborte; [22] studiues të tjerë nuk pajtohen me këtë interpretim, dhe deklarojnë se tekstet mjekësore të Hipokratit Corpus përmbajnë përshkrime të teknikave abortive, së bashku me Betimin . [153] Mjeku Scribonius Largus shkroi në 43 pas Krishtit që Betimi i Hipokratit ndalon abortin, siç bëri Soranus, edhe pse me sa duket jo të gjithë mjekët i përmbaheshin asaj rreptësisht në atë kohë. Sipas veprës së Gjinekologjisë së Soranus 'të shekullit të 1-të dhe të erës sonë, një palë e mjekëve dëboi të gjithë abortët siç kërkohet nga Betimi i Hipokratit; pala tjetër - së cilës i përkiste - ishte e gatshme të përshkruaje aborte, por vetëm për hir të shëndetit të nënës. [154] [155] Aristoteli, në traktatin e tij për Politikën e qeverisë (350 pes), e dënon foshnjërinë si një mjet për kontrollin e popullatës. Ai preferoi abortin në raste të tilla, me kufizimin [156] " [se ai] duhet të praktikohet mbi të para se të zhvillojë ndjesi dhe jetë; sepse linja midis abortit të ligjshëm dhe të paligjshëm do të shënohet me faktin e të qenit sensacion dhe qenie gjallë ". [157]

Në Krishterim, Papa Sixtus V (1585–90) ishte Papa i parë para 1869 që deklaroi se aborti është vetëvrasje pavarësisht nga faza e shtatëzënësisë; dhe shqiptimi i tij i vitit 1588 u anulua tre vjet më vonë nga pasardhësi i tij. Përgjatë shumicës së historisë së saj, Kisha Katolike ishte e ndarë nëse besonte se aborti i hershëm ishte vrasje dhe nuk filloi të kundërshtonte fuqishëm abortin deri në shekullin e 19-të. [22] Disa historianë kanë shkruar se para shekullit të 19-të shumica e autorëve katolikë nuk e konsideronin ndërprerjen e shtatzënisë para "shpejtimit" ose "depërtimit" si një abort. [158] [159] Nga viti 1750, ekskomunikimi u bë ndëshkimi për abortet. [160] Deklaratat e bëra në 1992 në Katekizmin e Kishës Katolike, përmbledhja e kodifikuar e mësimeve të Kishës, kundërshtuan abortin. [161]

Një studim i vitit 1995 raportoi që gratë katolike kanë po aq të ngjarë sa popullata e përgjithshme të ndërpresë një shtatëzani, protestantët kanë më pak të ngjarë ta bëjnë këtë, dhe të krishterët ungjillorë kanë më pak gjasa ta bëjnë këtë. [139] [144] Tradita islame ka lejuar tradicionalisht abortin deri në një moment në kohën kur muslimanët besojnë se shpirti hyn në fetus, [22] konsiderohet nga teologë të ndryshëm të jetë në ngjizje, 40 ditë pas ngjizjes, 120 ditë pas ngjizjes, ose të shpejtohet . [162] Sidoqoftë, aborti është kryesisht i kufizuar ose i ndaluar në zonat me besim të lartë islam siç janë Lindja e Mesme dhe Afrika e Veriut . [163]

Në Evropë dhe Amerikën e Veriut, teknikat e abortit përparuan duke filluar nga shekulli i 17-të. Sidoqoftë, konservatorizmi nga shumica e mjekëve në lidhje me çështjet seksuale parandaloi zgjerimin e gjerë të teknikave të sigurta të abortit. [22] Praktikues të tjerë mjekësorë përveç disa mjekëve reklamuan shërbimet e tyre, dhe ato nuk ishin të rregulluara gjerësisht deri në shekullin e 19-të, kur praktika (nganjëherë quhet restelizëm ) [164] ishte e ndaluar si në Shtetet e Bashkuara ashtu edhe në Mbretërinë e Bashkuar. Grupet e kishave si dhe mjekët ishin mjaft ndikues në lëvizjet kundër abortit . Në SH.B.A., sipas disa burimeve, aborti ishte më i rrezikshëm se lindja e fëmijëve deri rreth vitit 1930 kur përmirësimet shtesë në procedurat e abortit në lidhje me lindjen e fëmijëve e bënë abortin më të sigurt. [note 1] Sidoqoftë, burime të tjera pohojnë se në shekullin e 19-të abortet e hershme nën kushtet higjeno-sanitare në të cilat zakonisht punonin mamitë ishin relativisht të sigurta. [165] [166] [167] Për më tepër, disa komentues kanë shkruar se, megjithë procedurat e përmirësuara mjekësore, periudha nga vitet 1930 deri në legalizim gjithashtu pa një zbatim më të zellshëm të ligjeve kundër abortit, dhe njëkohësisht një kontroll në rritje të ofruesve të abortit nga krimi i organizuar. [168] [169] [170] [171] [172]

Rusia Sovjetike (1919), Islanda (1935) dhe Suedia (1938) ishin ndër vendet e para që legalizuan disa ose të gjitha format e abortit. [173] Në vitin 1935, Gjermania naziste u miratua një ligj që lejonte abortet për ata që konsiderohen "të sëmurë me trashëgimi", ndërsa gratë që konsiderohen të aksioneve gjermane ishin posaçërisht të ndaluara të bënin aborte. [174] Duke filluar nga gjysma e dytë e shekullit XX, aborti u legalizua në një numër më të madh vendesh. [22]

Shoqëria dhe kultura

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Debati për abortin

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Aborti i indikuar ka qenë prej kohësh burimi i një debati të konsiderueshëm. Ështjet etike, morale, filozofike, biologjike, fetare dhe juridike që lidhen me abortin kanë të bëjnë me sistemet e vlerave . Mendimet e abortit mund të jenë për të drejtat e fetusit, autoritetin qeveritar dhe të drejtat e grave .

Si në debatin publik ashtu edhe në atë privat, argumentet e paraqitura në favor të ose kundër përdorimit të abortit përqendrohen në ose lejueshmërinë morale të një aborti të detyruar, ose në justifikimin e ligjeve që lejojnë ose kufizojnë abortin. [175] Deklarata e Shoqatës Mjekësore Botërore mbi Abortin Terapeutik shënon, "rrethanat që sjellin interesat e një nëne në konflikt me interesat e fëmijës së saj të palindur krijojnë një dilemë dhe shtrojnë pyetjen nëse shtatzënia duhet të ndërpritet qëllimisht". [176] Debatet për abortin, veçanërisht në lidhje me ligjet e abortit, shpesh kryesohen nga grupe që mbrojnë njërën nga këto dy pozicione. Grupet kundër abortit që favorizojnë kufizime më të mëdha ligjore mbi abortin, përfshirë ndalimin e plotë, shpesh e përshkruajnë veten si "pro-jetës" ndërsa grupet e të drejtave të abortit që janë kundër kufizimeve të tilla ligjore e përshkruajnë veten si "zgjedhje pro". [177] Në përgjithësi, pozicioni i mëparshëm argumenton se fetusi njerëzor është një person njerëzor me të drejtë të jetojë, duke e bërë abortin moralisht të njëjtë me vrasjet . Pozicioni i fundit argumenton që një grua ka të drejta të caktuara riprodhuese, veçanërisht të drejtën për të vendosur nëse duhet të kryejë apo jo një shtatëzani.

Ligji modern i abortit

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ligjet aktuale që kanë të bëjnë me abortin janë të shumëllojshme. Faktorët fetarë, moral dhe kulturorë vazhdojnë të ndikojnë në ligjet e abortit në të gjithë botën. E drejta për jetën, e drejta e lirisë, e drejta për sigurinë e personit dhe e drejta për shëndetin riprodhues janë çështje madhore të të drejtave të njeriut që ndonjëherë përbëjnë bazën e ekzistencës ose mungesës së ligjeve për abort.

Në juridiksione ku aborti është i ligjshëm, disa kërkesa të caktuara shpesh duhet të përmbushen përpara se një grua të mund të kryejë një abort të sigurt, ligjor (një abort i kryer pa pëlqimin e gruas konsiderohet fetet ). Këto kërkesa zakonisht varen nga mosha e fetusit, shpesh duke përdorur një sistem të bazuar në tremujor për të rregulluar dritaren e ligjshmërisë, ose si në SH.B.A., nga vlerësimi i një mjeku për qëndrueshmërinë e fetusit. Disa juridiksione kërkojnë një periudhë pritjeje përpara procedurës, të përshkruajnë shpërndarjen e informacionit mbi zhvillimin e fetusit, ose kërkojnë që prindërit të kontaktohen nëse vajza e tyre e mitur kërkon një abort. [178] Juridiksione të tjera mund të kërkojnë që një grua të marrë pëlqimin e babait të fetusit përpara se të abortojë fetusin, që ofruesit e abortit të informojnë gratë për rreziqet shëndetësore të procedurës - ndonjëherë duke përfshirë "rreziqe" që nuk mbështeten nga literatura mjekësore "dhe që autorizimet e shumta mjekësore të vërtetojnë që aborti është ose i nevojshëm mjekësor ose social. Shumë kufizime hiqen në situata emergjente. Kina, e cila ka përfunduar e tyre [179] politikën një-fëmijë, dhe tani ka një politikë me dy fëmijë, [180] [181] ka në kohë të inkorporuar aborte detyrueshme si pjesë e strategjisë së tyre të kontrollit të popullsisë.

Juridiksione të tjera ndalojnë abortin pothuajse tërësisht. Shumë, por jo të gjitha, këto lejojnë abortime ligjore në rrethana të ndryshme. Këto rrethana ndryshojnë në bazë të juridiksionit, por mund të përfshijnë nëse shtatzënia është rezultat i dhunimit ose incestit, zhvillimi i fetusit është i dëmtuar, mirëqënia fizike ose mendore e gruas është e rrezikuar, ose konsideratat socio-ekonomike e bëjnë lindjen e fëmijëve si një vështirësi. [23] Në vendet ku aborti është i ndaluar tërësisht, siç është Nikaragua, autoritetet mjekësore kanë regjistruar rritje të vdekjes së nënës direkt dhe indirekt për shkak të shtatzënisë, si dhe vdekje për shkak të frikës së mjekëve nga ndjekja penale nëse trajtojnë emergjenca të tjera gjinekologjike. [182] [183] Disa vende, të tilla si Bangladeshi, që nominalisht ndalojnë abortin, mund të mbështesin gjithashtu klinika që kryejnë aborte nën maskën e higjenës menstruale. [184] Kjo është gjithashtu një terminologji në mjekësinë tradicionale. [185] Në vendet ku aborti është i paligjshëm ose mbart stigmë të rëndë sociale, gratë shtatzëna mund të përfshihen në turizëm mjekësor dhe të udhëtojnë në vendet ku mund të përfundojnë shtatëzënitë. [186] Gratë pa mjetet për të udhëtuar mund të drejtohen tek ofruesit e aborteve të paligjshme ose të përpiqen të kryejnë një abort vetë. [187]

Organizata Women on Waves, ka siguruar edukim në lidhje me abortet mjekësore që nga viti 1999. OJQ-ja krijoi një klinikë mjekësore të lëvizshme brenda një kontejneri transportues, i cili më pas udhëton me anije me qira në vendet me ligje kufizuese të abortit. Për shkak se anijet janë të regjistruara në Hollandë, ligji Hollandez mbizotëron kur anija ndodhet në ujërat ndërkombëtare. Ndërsa është në port, organizata ofron punëtori dhe arsim falas; ndërsa në ujërat ndërkombëtare, personeli mjekësor është i aftë të përshkruajë ilaçe aborte mjekësore dhe këshillime. [188] [189] [190]

Aborti selektiv seksual

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Sonografia dhe amniocenteza i lejojnë prindërit të përcaktojnë seksin para lindjes. Zhvillimi i kësaj teknologjie ka çuar në abort selektiv seksual, ose përfundimin e një fetusi bazuar në seks. Përfundimi selektiv i një fetusi femër është më i zakonshëm.

Aborti seksual selektiv është pjesërisht përgjegjës për pabarazitë e dukshme midis niveleve të lindjeve të fëmijëve meshkuj dhe femra në disa vende. Preferenca për fëmijët meshkuj raportohet në shumë zona të Azisë, dhe aborti i përdorur për të kufizuar lindjet e grave është raportuar në Tajvan, Kore të Jugut, Indi dhe Kinë. Ky devijim nga normat standarde të lindjeve të meshkujve dhe femrave ndodh pavarësisht nga fakti që vendi në fjalë mund të ketë ndaluar zyrtarisht abortin përzgjedhës seksual ose madje edhe kontrollimin e seksit. [191] [192] [193] Në Kinë, një preferencë historike për një fëmijë mashkull është përkeqësuar nga politika e një fëmije, e cila u miratua në 1979. [194]

Shumë vende kanë ndërmarrë hapa legjislativ për të zvogëluar incidencën e abortit seksual selektiv. Në Konferencën Ndërkombëtare për Popullsinë dhe Zhvillimin në 1994 mbi 180 shtete ranë dakord të eleminojnë "të gjitha format e diskriminimit ndaj fëmijës së vajzës dhe shkaqet kryesore të preferencës së djalit", [195] kushte të dënuara gjithashtu nga një rezolutë e PACE në 2011. [196] Organizata Botërore e Shëndetit dhe UNICEF, së bashku me agjensitë e tjera të Kombeve të Bashkuara, kanë zbuluar se masat për të zvogëluar aksesin ndaj abortit janë shumë më pak efektive në zvogëlimin e aborteve përzgjedhëse seksuale sesa masat për të zvogëluar pabarazinë gjinore.

Dhuna kundër abortit

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në një numër rastesh, ofruesit e abortit dhe këto lehtësira u janë nënshtruar formave të ndryshme të dhunës, duke përfshirë vrasje, përpjekje për vrasje, rrëmbim, kërcitje, sulm, zjarrvënie dhe bomba. Dhuna kundër abortit klasifikohet nga burime qeveritare dhe studimore si terrorizëm. [197] [198] Në SH.B.A. dhe Kanada, mbi 8,000 incidente dhune, shkelje dhe kërcënime me vdekje janë regjistruar nga ofruesit që nga viti 1977, duke përfshirë mbi 200 bomba / zjarrvënie dhe qindra sulme. [199] Shumica e kundërshtarëve të abortit nuk janë përfshirë në akte të dhunshme.

Në Shtetet e Bashkuara janë vrarë katër mjekë që kryenin aborte: David Gunn (1993), John Britton (1994), Barnett Slepian (1998) dhe George Tiller (2009). Gjithashtu të vrarë, në SH.B.A. dhe Australi, kanë qenë personel të tjerë në klinikat e abortit, duke përfshirë recepsionistë dhe roje sigurie si James Barrett, Shannon Lowney, Lee Ann Nichols dhe Robert Sanderson. Plagosje (p.sh., Garson Romalis ) dhe vrasje të mbetur në tentativë kanë ndodhur gjithashtu në Shtetet e Bashkuara dhe Kanada. Qindra bomba, zjarrvënie, sulme acide, pushtime dhe incidente të vandalizmit kundër ofruesve të abortit kanë ndodhur. [200] [201] Autorët e dukshëm të dhunës kundër abortit përfshijnë Eric Robert Rudolph, Scott Roeder, Shelley Shannon dhe Paul Jennings Hill, personi i parë që u ekzekutua në Shtetet e Bashkuara për vrasjen e një ofruesi të abortit. [202]

Mbrojtja ligjore e aksesit ndaj abortit është sjellë në disa vende ku aborti është i ligjshëm. Këto ligje zakonisht kërkojnë të mbrojnë klinikat e abortit nga pengesat, vandalizmi, selektimi dhe veprime të tjera, ose të mbrojnë gratë dhe punonjësit e institucioneve të tilla nga kërcënimet dhe ngacmimet.

Shumë më e zakonshme se dhuna fizike është presioni psikologjik. Në vitin 2003, Chris Danze organizoi organizata kundër abortit në të gjithë Teksasin për të parandaluar ndërtimin e një objekti të Planifikuar të prindërve në Austin. Organizatat lëshuan informacionin personal në internet, për ata që merreshin me ndërtimin, duke u dërguar atyre deri në 1200 telefonata në ditë dhe duke kontaktuar kishat e tyre. [203] Disa protestues regjistrojnë gra që hyjnë në klinika në kamera.

Kafshët e tjera

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Aborti spontan ndodh në kafshë të ndryshme. Për shembull, te delet mund të shkaktohet nga stresi ose nga ushtrimi fizik, siç është përplasja nëpër dyer ose ndjekja nga qentë. [204] Tek lopët, aborti mund të shkaktohet nga sëmundje ngjitëse, siç është bruceloza ose Campylobacter, por shpesh mund të kontrollohet nga vaksinimi. [205] Ushqimi i gjilpërave të pishave gjithashtu mund të shkaktojë aborte në lopë. [206] [207] Disa bimë, duke përfshirë leshterikun, lakrën e skuqur, bllokimin e helmit dhe duhanin e pemëve, dihet se shkaktojnë deformime të fetusit dhe abort në bagëti [208] :45–46 dhe në dele dhe dhi. :77–80 Tek kuajt, një fetus mund të abortohet ose rivendoset nëse ka sindromë vdekjeprurëse të bardhë (aganglionoza e zorrëve kongjenitale). Embrionet e shkumës që janë homozigote për gjenin dominues të bardhë (WW) janë teorizuar që gjithashtu të abortohen ose resorbohen para lindjes. [209] Në shumë lloje të peshkaqenë dhe rrezet, abortet e shkaktuara nga stresi ndodhin shpesh gjatë kapjes. [210]

Infeksioni viral mund të shkaktojë abort tek qentë. [211] Macet mund të pësojnë abort spontan për shumë arsye, përfshirë pabarazinë hormonale. Një abort dhe kombinim i kombinuar kryhet tek macet shtatzëna, veçanërisht në programet e kthimit në kurth-neuter, për të parandaluar lindjen e koteleve të padëshiruara. [212] [213] [214] Brejtësit femra mund të përfundojnë një shtatëzani kur i ekspozohen erës së një mashkulli që nuk është përgjegjës për shtatzëninë, i njohur si efekti Bruce . [215]

Aborti gjithashtu mund të shkaktohet te kafshët, në kontekstin e blegtorisë . Për shembull, aborti mund të shkaktohet në mares që janë bashkuar në mënyrë të pahijshme, ose që janë blerë nga pronarë që nuk e kanë kuptuar mares ishin shtatzënë, ose që janë shtatzënë me fletë binjake. [216] Fetidi mund të ndodhë në kuaj dhe zebrë për shkak të ngacmimit mashkullor të mareve shtatzëna ose kopulimit të detyruar, [217] [218] [219] edhe pse frekuenca në natyrë është vënë në dyshim. [220] Majmunët mashkull langur gri mund të sulmojnë femrat pas marrjes së mashkullit, duke shkaktuar abort. [221]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

[[Kategoria:Faqe me përkthime të pashqyrtuara]]

  1. ^ "Home : Oxford English Dictionary". www.oed.com. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ "Abortion (noun)". Oxford Living Dictionaries. Arkivuar nga origjinali më 28 maj 2018. Marrë më 8 qershor 2018. [mass noun] The deliberate termination of a human pregnancy, most often performed during the first 28 weeks of pregnancy {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ Grimes, DA; Stuart, G (2010). "Abortion jabberwocky: the need for better terminology". Contraception. 81 (2): 93–96. doi:10.1016/j.contraception.2009.09.005. PMID 20103443. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ a b c Grimes, DA; Benson, J; Singh, S; Romero, M; Ganatra, B; Okonofua, FE; Shah, IH (2006). "Unsafe abortion: The preventable pandemic" (PDF). The Lancet. 368 (9550): 1908–19. doi:10.1016/S0140-6736(06)69481-6. PMID 17126724. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 29 qershor 2011. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ a b Raymond, EG; Grossman, D; Weaver, MA; Toti, S; Winikoff, B (nëntor 2014). "Mortality of induced abortion, other outpatient surgical procedures and common activities in the United States". Contraception. 90 (5): 476–79. doi:10.1016/j.contraception.2014.07.012. PMID 25152259. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ "Preventing unsafe abortion". www.who.int (në anglisht). Marrë më 6 gusht 2019.
  7. ^ Faúndes, Anibal; Shah, Iqbal H. (1 tetor 2015). "Evidence supporting broader access to safe legal abortion". International Journal of Gynecology & Obstetrics. World Report on Women's Health 2015: The unfinished agenda of women's reproductive health (në anglisht). 131: S56–S59. doi:10.1016/j.ijgo.2015.03.018. ISSN 0020-7292. PMID 26433508.
  8. ^ Latt, Su Mon; Milner, Allison; Kavanagh, Anne (5 janar 2019). "Abortion laws reform may reduce maternal mortality: an ecological study in 162 countries". BMC Women's Health. 19 (1): 1. doi:10.1186/s12905-018-0705-y. ISSN 1472-6874. PMC 6321671. PMID 30611257. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: DOI i lirë i pashënjuar (lidhja)
  9. ^ a b Raymond, E.G.; Grimes, D.A. (2012). "The Comparative Safety of Legal Induced Abortion and Childbirth in the United States". Obstetrics & Gynecology. 119 (2, Part 1): 215–19. doi:10.1097/AOG.0b013e31823fe923. PMID 22270271. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ a b Kulier, R; Kapp, N; Gülmezoglu, AM; Hofmeyr, GJ; Cheng, L; Campana, A (9 nëntor 2011). "Medical methods for first trimester abortion". The Cochrane Database of Systematic Reviews (11): CD002855. doi:10.1002/14651858.CD002855.pub4. PMC 7144729. PMID 22071804. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ "Abortion – Women's Health Issues". Merck Manuals Consumer Version. Arkivuar nga origjinali më 13 korrik 2018. Marrë më 12 korrik 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  12. ^ a b Kapp, N; Whyte, P; Tang, J; Jackson, E; Brahmi, D (shtator 2013). "A review of evidence for safe abortion care". Contraception. 88 (3): 350–63. doi:10.1016/j.contraception.2012.10.027. PMID 23261233. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ a b c Lohr, PA; Fjerstad, M; Desilva, U; Lyus, R (2014). "Abortion". BMJ. 348: f7553. doi:10.1136/bmj.f7553. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ a b c d Shah, I; Ahman, E (dhjetor 2009). "Unsafe abortion: global and regional incidence, trends, consequences, and challenges" (PDF). Journal of Obstetrics and Gynaecology Canada. 31 (12): 1149–58. doi:10.1016/s1701-2163(16)34376-6. PMID 20085681. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 16 korrik 2011. Marrë më 6 qershor 2020. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  15. ^ World Health Organization (2012). Safe abortion: technical and policy guidance for health systems (PDF) (bot. 2nd). Geneva: World Health Organization. fq. 8. ISBN 978-92-4-154843-4. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 16 janar 2015. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  16. ^ Sedgh, Gilda; Bearak, Jonathan; Singh, Susheela; Bankole, Akinrinola; Popinchalk, Anna; Ganatra, Bela; Rossier, Clémentine; Gerdts, Caitlin; Tunçalp, Özge (maj 2016). "Abortion incidence between 1990 and 2014: global, regional, and subregional levels and trends". The Lancet. 388 (10041): 258–67. doi:10.1016/S0140-6736(16)30380-4. PMC 5498988. PMID 27179755. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  17. ^ "Worldwide, an estimated 25 million unsafe abortions occur each year". World Health Organization (në anglisht). 28 shtator 2017. Arkivuar nga origjinali më 29 shtator 2017. Marrë më 29 shtator 2017.
  18. ^ a b c d e f Sedgh, G.; Singh, S.; Shah, I.H.; Åhman, E.; Henshaw, S.K.; Bankole, A. (2012). "Induced abortion: Incidence and trends worldwide from 1995 to 2008" (PDF). The Lancet. 379 (9816): 625–32. doi:10.1016/S0140-6736(11)61786-8. PMID 22264435. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 6 shkurt 2012. Because few of the abortion estimates were based on studies of random samples of women, and because we did not use a model-based approach to estimate abortion incidence, it was not possible to compute confidence intervals based on standard errors around the estimates. Drawing on the information available on the accuracy and precision of abortion estimates that were used to develop the subregional, regional, and worldwide rates, we computed intervals of certainty around these rates (webappendix). We computed wider intervals for unsafe abortion rates than for safe abortion rates. The basis for these intervals included published and unpublished assessments of abortion reporting in countries with liberal laws, recently published studies of national unsafe abortion, and high and low estimates of the numbers of unsafe abortion developed by WHO. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  19. ^ Sedgh G, Henshaw SK, Singh S, Bankole A, Drescher J (shtator 2007). "Legal abortion worldwide: incidence and recent trends". International Family Planning Perspectives (në anglisht). 33 (3): 106–16. doi:10.1363/3310607. PMID 17938093. Arkivuar nga origjinali më 19 gusht 2009.
  20. ^ "Induced Abortion Worldwide". Guttmacher Institute (në anglisht). 2018-03-01. Marrë më 2020-02-21. Of the world's 1.64 billion women of reproductive age, 6% live where abortion is banned outright, and 37% live where it is allowed without restriction as to reason. Most women live in countries with laws that fall between these two extremes.
  21. ^ a b c Culwell KR, Vekemans M, de Silva U, Hurwitz M (korrik 2010). "Critical gaps in universal access to reproductive health: Contraception and prevention of unsafe abortion". International Journal of Gynecology & Obstetrics. 110: S13–16. doi:10.1016/j.ijgo.2010.04.003. PMID 20451196. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  22. ^ a b c d e f g Paul, M; Lichtenberg, ES; Borgatta, L; Grimes, DA (2009). "1. Abortion and medicine: A sociopolitical history" (PDF). Management of Unintended and Abnormal Pregnancy (bot. 1st). Oxford: John Wiley & Sons. ISBN 978-1-4443-1293-5. OL 15895486W. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 19 janar 2012. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  23. ^ a b c Boland, R.; Katzive, L. (2008). "Developments in Laws on Induced Abortion: 1998–2007". International Family Planning Perspectives. 34 (3): 110–20. doi:10.1363/3411008. PMID 18957353. Arkivuar nga origjinali më 7 tetor 2011. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  24. ^ Paola, Adolf; Walker, Robert; LaCivita, Lois (2010). Nixon, Frederick (red.). Medical ethics and humanities. Sudbury, MA: Jones and Bartlett Publishers. fq. 249. ISBN 978-0-7637-6063-2. OL 13764930W. Arkivuar nga origjinali më 6 shtator 2017. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  25. ^ Johnstone, Megan-Jane (2009). Bioethics a nursing perspective. Vëll. 3 (bot. 5th). Sydney, NSW: Churchill Livingstone/Elsevier. fq. 24–30. ISBN 978-0-7295-7873-8. PMID 2129925. Arkivuar nga origjinali më 6 shtator 2017. Although abortion has been legal in many countries for several decades now, its moral permissibilities continues to be the subject of heated public debate. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!); Parametri |work= është injoruar (Ndihmë!)
  26. ^ Pastor Mark Driscoll (18 tetor 2013). "What do 55 million people have in common?". Fox News. Arkivuar nga origjinali më 31 gusht 2014. Marrë më 2 korrik 2014. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  27. ^ Hansen, Dale (18 mars 2014). "Abortion: Murder, or Medical Procedure?". The Huffington Post (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 14 korrik 2014. Marrë më 2 korrik 2014.
  28. ^ Sifris, Ronli Noa (2013). Reproductive freedom, torture and international human rights: challenging the masculinisation of torture. Hoboken, NJ: Taylor & Francis. fq. 3. ISBN 978-1-135-11522-7. OCLC 869373168. Arkivuar nga origjinali më 15 tetor 2015. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  29. ^ Swett, C. (2007). Unsafe abortion : global and regional estimates of the incidence of unsafe abortion and associated mortality in 2003 (bot. 5th). World Health Organization. ISBN 978-92-4-159612-1. Arkivuar nga origjinali më 7 prill 2018. Marrë më 24 mars 2018. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  30. ^ "Abortion – medical". US National Library of Medicine (Medline Plus). 9 korrik 2018. Arkivuar nga origjinali më 12 korrik 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  31. ^ Cheng L. (1 nëntor 2008). "Surgical versus medical methods for second-trimester induced abortion". The WHO Reproductive Health Library. World Health Organization. Arkivuar nga origjinali më 1 gusht 2010. Marrë më 17 qershor 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  32. ^ Bankole; etj. (1998). "Reasons Why Women Have Induced Abortions: Evidence from 27 Countries". International Family Planning Perspectives. 24 (3): 117–27, 152. doi:10.2307/3038208. JSTOR 3038208. Arkivuar nga origjinali më 17 janar 2006. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  33. ^ Finer, Lawrence B.; Frohwirth, Lori F.; Dauphinee, Lindsay A.; Singh, Susheela; Moore, Ann M. (2005). "Reasons U.S. Women Have Abortions: Quantitative and Qualitative Perspectives" (PDF). Perspectives on Sexual and Reproductive Health. 37 (3): 110–18. doi:10.1111/j.1931-2393.2005.tb00045.x. PMID 16150658. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 17 janar 2006. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  34. ^ Stubblefield, Phillip G. (2002). "10. Family Planning". përmbledhur nga Berek, Jonathan S. (red.). Novak's Gynecology (bot. 13). Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 978-0-7817-3262-8. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  35. ^ Roche, Natalie E. (28 shtator 2004). "Therapeutic Abortion" (në anglisht). eMedicine. Arkivuar nga origjinali më 14 dhjetor 2004. Marrë më 19 qershor 2011.
  36. ^ a b c Schorge, John O., red. (2008). "6. First-Trimester Abortion". Williams Gynecology (bot. 1). McGraw-Hill Medical. ISBN 978-0-07-147257-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  37. ^ "Elective surgery". Encyclopedia of Surgery. Arkivuar nga origjinali më 13 nëntor 2012. Marrë më 17 dhjetor 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) "An elective surgery is a planned, non-emergency surgical procedure. It may be either medically required (e.g., cataract surgery), or optional (e.g., breast augmentation or implant) surgery.
  38. ^ Churchill Livingstone medical dictionary (në anglisht). Edinburgh New York: Churchill Livingstone Elsevier. 2008. ISBN 978-0-443-10412-1. The preferred term for unintentional loss of the product of conception prior to 24 weeks' gestation is miscarriage.
  39. ^ Annas, George J.; Elias, Sherman (2007). "51. Legal and Ethical Issues in Obstetric Practice". përmbledhur nga Gabbe, Steven G. (red.). Obstetrics: Normal and Problem Pregnancies (bot. 5). Churchill Livingstone. fq. 669. ISBN 978-0-443-06930-7. A preterm birth is defined as one that occurs before the completion of 37 menstrual weeks of gestation, regardless of birth weight. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  40. ^ "7 FAM 1470 Documenting Stillbirth (Fetal Death)". United States Department of State. 18 shkurt 2011. Arkivuar nga origjinali më 5 shkurt 2016. Marrë më 12 janar 2016. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  41. ^ Annas, George J.; Elias, Sherman (2007). "24. Pregnancy loss". përmbledhur nga Gabbe, Steven G. (red.). Obstetrics: Normal and Problem Pregnancies (bot. 5). Churchill Livingstone. ISBN 978-0-443-06930-7. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  42. ^ Katz, Vern L. (2007). "16. Spontaneous and Recurrent Abortion – Etiology, Diagnosis, Treatment". përmbledhur nga Katz, Vern L. (red.). Katz: Comprehensive Gynecology (bot. 5). Mosby. ISBN 978-0-323-02951-3. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  43. ^ Stovall, Thomas G. (2002). "17. Early Pregnancy Loss and Ectopic Pregnancy". përmbledhur nga Berek, Jonathan S. (red.). Novak's Gynecology (bot. 13). Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 978-0-7817-3262-8. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  44. ^ Cunningham, F. Gary, red. (2014). Williams Obstetrics (në anglisht) (bot. 24th). McGraw Hill Education. ISBN 978-0-07-179893-8.
  45. ^ Stöppler, Melissa Conrad. "Miscarriage (Spontaneous Abortion)". MedicineNet.com (në anglisht). WebMD. Arkivuar nga origjinali më 29 gusht 2004. Marrë më 7 prill 2009.
  46. ^ "Early pregnancy loss". Fetal medicine: basic science and clinical practice. Edinburgh: Churchill Livingstone. 1999. fq. 837. ISBN 978-0-443-05357-3. OCLC 42792567. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  47. ^ "Fetal Homicide Laws" (në anglisht). National Conference of State Legislatures. Arkivuar nga origjinali më 11 shtator 2012. Marrë më 7 prill 2009.
  48. ^ a b Kulier R, Kapp N, Gülmezoglu AM, Hofmeyr GJ, Cheng L, Campana A (2011). "Medical methods for first trimester abortion". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 11 (11): CD002855. doi:10.1002/14651858.CD002855.pub4. PMC 7144729. PMID 22071804. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  49. ^ a b "Medical abortion in early pregnancy". Management of unintended and abnormal pregnancy: comprehensive abortion care. Oxford: Wiley-Blackwell. 2009. fq. 111–34. ISBN 978-1-4051-7696-5. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  50. ^ a b "Medical methods to induce abortion in the second trimester". Management of unintended and abnormal pregnancy: comprehensive abortion care. Oxford: Wiley-Blackwell. 2009. fq. 178–92. ISBN 978-1-4051-7696-5. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  51. ^ Chen MJ, Creinin MD (korrik 2015). "Mifepristone With Buccal Misoprostol for Medical Abortion: A Systematic Review". Obstet Gynecol. 126 (1): 12–21. doi:10.1097/AOG.0000000000000897. PMID 26241251. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  52. ^ Research, Center for Drug Evaluation and (8 shkurt 2019). "Mifeprex (mifepristone) Information". FDA (në anglisht). Marrë më 2 korrik 2019.
  53. ^ Wildschut, H; Both, MI; Medema, S; Thomee, E; Wildhagen, MF; Kapp, N (19 janar 2011). "Medical methods for mid-trimester termination of pregnancy". The Cochrane Database of Systematic Reviews (1): CD005216. doi:10.1002/14651858.CD005216.pub2. PMID 21249669. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  54. ^ a b Chen, MJ; Creinin, MD (korrik 2015). "Mifepristone With Buccal Misoprostol for Medical Abortion: A Systematic Review". Obstetrics and Gynecology. 126 (1): 12–21. doi:10.1097/AOG.0000000000000897. PMID 26241251. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  55. ^ "Induced abortion". Danforth's obstetrics and gynecology (bot. 10th). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. 2008. fq. 586–603. ISBN 978-0-7817-6937-2. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  56. ^ "Abortion statistics, England and Wales: 2010" (PDF). London: Department of Health, United Kingdom. 24 maj 2011. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 1 tetor 2015. Marrë më 22 nëntor 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  57. ^ "Abortion statistics, year ending 31 December 2010" (PDF). Edinburgh: ISD, NHS Scotland. 31 maj 2011. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 26 korrik 2011. Marrë më 22 nëntor 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  58. ^ "Voluntary terminations of pregnancies in 2008 and 2009" (PDF). Paris: DREES, Ministry of Health, France. 22 qershor 2011. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 26 shtator 2011. Marrë më 22 nëntor 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  59. ^ "Abortions in Switzerland 2010". Neuchâtel: Office of Federal Statistics, Switzerland. 5 korrik 2011. Arkivuar nga origjinali më 3 tetor 2011. Marrë më 22 nëntor 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  60. ^ "Induced abortions in the Nordic countries 2009" (PDF). Helsinki: National Institute for Health and Welfare, Finland. 21 shkurt 2011. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 18 janar 2012. Marrë më 22 nëntor 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  61. ^ Jones, Rachel K.; Jerman, Jenna (17 janar 2017). "Abortion incidence and service availability in the United States, 2014". Perspectives on Sexual and Reproductive Health. 49 (1): 17–27. doi:10.1363/psrh.12015. PMC 5487028. PMID 28094905. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

    96% of all abortions performed in nonhospital facilities × 31% early medical abortions of all nonhospital abortions = 30% early medical abortions of all abortions; 97% of nonhospital medical abortions used mifepristone and misoprostol—3% used methotrexate and misoprostol, or misoprostol alone—in the United States in 2014.
  62. ^ a b "First-trimester aspiration abortion". Management of unintended and abnormal pregnancy: comprehensive abortion care. Oxford: Wiley-Blackwell. 2009. fq. 135–156. ISBN 978-1-4051-7696-5. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  63. ^ Healthwise (2004). "Manual and vacuum aspiration for abortion". WebMD (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 11 shkurt 2007. Marrë më 5 dhjetor 2008.
  64. ^ World Health Organization (2017). "Dilatation and curettage". Managing Complications in Pregnancy and Childbirth: A Guide for Midwives and Doctors. Geneva: World Health Organization. ISBN 978-92-4-154587-7. OCLC 181845530. Marrë më 30 korrik 2019. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  65. ^ Hammond, C; Chasen, S (2009). Dilation and evacuation. In Paul M, Lichtenberg ES Borgatta L Grimes DA Stubblefield P Creinin (eds)Management of unintended and abnormal pregnancy: comprehensive abortion care. Oxford: Wiley-Blackwell. fq. 178–92. ISBN 978-1-4051-7696-5. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  66. ^ "Practice Bulletin No. 135: Second-Trimester Abortion". Obstetrics & Gynecology (në anglisht). 121 (6): 1394–1406. qershor 2013. doi:10.1097/01.AOG.0000431056.79334.cc. ISSN 0029-7844. PMID 23812485.
  67. ^ Templeton, A.; Grimes, D.A. (2011). "A Request for Abortion". New England Journal of Medicine. 365 (23): 2198–2204. doi:10.1056/NEJMcp1103639. PMID 22150038. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  68. ^ Borgatta, L (dhjetor 2014). "Labor Induction Termination of Pregnancy". Global Library of Women's Medicine. GLOWM.10444. doi:10.3843/GLOWM.10444. Arkivuar nga origjinali më 24 shtator 2015. Marrë më 25 shtator 2015. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  69. ^ a b Society of Family Planning (shkurt 2011). "Clinical Guidelines, Labor induction abortion in the second trimester". Contraception. 84 (1): 4–18. doi:10.1016/j.contraception.2011.02.005. PMID 21664506. Marrë më 25 shtator 2015. 10. What is the effect of feticide on labor induction abortion outcome? Deliberately causing demise of the fetus before labor induction abortion is performed primarily to avoid transient fetal survival after expulsion; this approach may be for the comfort of both the woman and the staff, to avoid futile resuscitation efforts. Some providers allege that feticide also facilitates delivery, although little data support this claim. Transient fetal survival is very unlikely after intraamniotic installation of saline or urea, which are directly feticidal. Transient survival with misoprostol for labor induction abortion at greater than 18 weeks ranges from 0% to 50% and has been observed in up to 13% of abortions performed with high-dose oxytocin. Factors associated with a higher likelihood of transient fetal survival with labor induction abortion include increasing gestational age, decreasing abortion interval and the use of nonfeticidal inductive agents such as the PGE1 analogues. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  70. ^ "2015 Clinical Policy Guidelines" (PDF). National Abortion Federation. 2015. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 12 gusht 2015. Marrë më 30 tetor 2015. Policy Statement: Medical induction abortion is a safe and effective method for termination of pregnancies beyond the first trimester when performed by trained clinicians in medical offices, freestanding clinics, ambulatory surgery centers, and hospitals. Feticidal agents may be particularly important when issues of viability arise. {{cite journal}}: Burimi journal ka nevojë për |journal= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  71. ^ Riddle, John M. (1997). Eve's herbs: a history of contraception and abortion in the West. Cambridge, MA: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-27024-4. OCLC 36126503. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  72. ^ Ciganda C, Laborde A (2003). "Herbal infusions used for induced abortion". Journal of Toxicology: Clinical Toxicology (në anglisht). 41 (3): 235–39. doi:10.1081/CLT-120021104. PMID 12807304.
  73. ^ Smith JP (1998). "Risky choices: The dangers of teens using self-induced abortion attempts". Journal of Pediatric Health Care. 12 (3): 147–51. doi:10.1016/S0891-5245(98)90245-0. PMID 9652283. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  74. ^ a b c Potts, M.; Graff, M.; Taing, J. (2007). "Thousand-year-old depictions of massage abortion". Journal of Family Planning and Reproductive Health Care. 33 (4): 233–34. doi:10.1783/147118907782101904. PMID 17925100. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  75. ^ Thapa, S.R.; Rimal, D.; Preston, J. (2006). "Self induction of abortion with instrumentation". Australian Family Physician. 35 (9): 697–98. PMID 16969439. Arkivuar nga origjinali më 8 janar 2009. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  76. ^ "The Prevention and Management of Unsafe Abortion" (PDF). World Health Organization. prill 1992. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 30 maj 2010. Marrë më 18 tetor 2017. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  77. ^ Grimes, DA; Creinin, MD (2004). "Induced abortion: an overview for internists". Annals of Internal Medicine. 140 (8): 620–26. doi:10.7326/0003-4819-140-8-200404200-00009. PMID 15096333. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  78. ^ Petersen, Emily E. (2019). "Vital Signs: Pregnancy-Related Deaths, United States, 2011–2015, and Strategies for Prevention, 13 States, 2013–2017". MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 68 (18): 423–429. doi:10.15585/mmwr.mm6818e1. ISSN 0149-2195. PMC 6542194. PMID 31071074. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  79. ^ National Academies of Sciences, Engineering; Division, Health Medicine; Board on Health Care Services; Board on Population Health Public Health Practice (2018). Read "The Safety and Quality of Abortion Care in the United States" at NAP.edu (në anglisht). doi:10.17226/24950. ISBN 978-0-309-46818-3. PMID 29897702.
  80. ^ Donnelly L (26 shkurt 2011). "Abortion is Safer than Having a Baby, Doctors Say". The Telegraph. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  81. ^ Dixon-Mueller R, Germain A (janar 2007). "Fertility regulation and reproductive health in the Millennium Development Goals: the search for a perfect indicator". American Journal of Public Health. 97 (1): 45–51. doi:10.2105/AJPH.2005.068056. PMC 1716248. PMID 16571693. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  82. ^ "Abortion in Indonesia" (PDF). Guttmacher Institute. 2008. Marrë më 13 tetor 2019. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  83. ^ Raymond, EG; Grossman, D; Weaver, MA; Toti, S; Winikoff, B (nëntor 2014). "Mortality of induced abortion, other outpatient surgical procedures and common activities in the United States". Contraception. 90 (5): 476–79. doi:10.1016/j.contraception.2014.07.012. PMID 25152259. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  84. ^ Ralph, Lauren J.; Schwarz, Eleanor Bimla; Grossman, Daniel; Foster, Diana Greene (11 qershor 2019). "Self-reported Physical Health of Women Who Did and Did Not Terminate Pregnancy After Seeking Abortion Services: A Cohort Study". Annals of Internal Medicine (në anglisht). 171: 238. doi:10.7326/M18-1666. ISSN 0003-4819. PMID 31181576.
  85. ^ Raymond, Elizabeth G.; Grimes, David A. (shkurt 2012). "The Comparative Safety of Legal Induced Abortion and Childbirth in the United States". Obstetrics & Gynecology (në anglisht). 119 (2, Part 1): 215–219. doi:10.1097/AOG.0b013e31823fe923. ISSN 0029-7844. PMID 22270271.
  86. ^ Abbas, D; Chong, E; Raymond, EG (shtator 2015). "Outpatient medical abortion is safe and effective through 70 days gestation". Contraception. 92 (3): 197–99. doi:10.1016/j.contraception.2015.06.018. PMID 26118638. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  87. ^ Westfall JM, Sophocles A, Burggraf H, Ellis S (1998). "Manual vacuum aspiration for first-trimester abortion". Arch Fam Med (në anglisht). 7 (6): 559–62. doi:10.1001/archfami.7.6.559. PMID 9821831. Arkivuar nga origjinali më 5 prill 2005. Marrë më 6 qershor 2020.
  88. ^ Dempsey, A (dhjetor 2012). "Serious infection associated with induced abortion in the United States". Clinical Obstetrics and Gynecology (në anglisht). 55 (4): 888–92. doi:10.1097/GRF.0b013e31826fd8f8. PMID 23090457.
  89. ^ White, Kari; Carroll, Erin; Grossman, Daniel (nëntor 2015). "Complications from first-trimester aspiration abortion: a systematic review of the literature". Contraception. 92 (5): 422–38. doi:10.1016/j.contraception.2015.07.013. PMID 26238336. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  90. ^ Lerma, Klaira; Shaw, Kate A. (15 shtator 2017). "Update on second trimester medical abortion". Current Opinion in Obstetrics and Gynecology. 29 (6): 413–18. doi:10.1097/GCO.0000000000000409. ISSN 1473-656X. PMID 28922193. Second trimester surgical abortion is well tolerated and increasingly expeditious {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  91. ^ Committee on Practice Bulletins-Gynecology; Steinauer, Jody; Jackson, Andrea; Grossman, Daniel (qershor 2013). "Second-trimester abortion. Practice Bulletin No. 135". American College of Obstetrics & Gynecology - Practice Bulletins (në anglisht). Marrë më 4 dhjetor 2019. The mortality rate associated with abortion is low (0.6 per 100,000 legal, induced abortions), and the risk of death associated with childbirth is approximately 14 times higher than that with abortion. Abortion-related mortality increases with each week of gestation, with a rate of 0.1 per 100,000 procedures at 8 weeks of gestation or less, and 8.9 per 100,000 procedures at 21 weeks of gestation or greater.
  92. ^ Bartlett, Linda A. (prill 2004). "Risk Factors for Legal Induced Abortion–Related Mortality in the United States". Obstetrics & Gynecology (në anglisht). 103 (4): 729–737. doi:10.1097/01.AOG.0000116260.81570.60. PMID 15051566. The risk factor that continues to be most strongly associated with mortality from legal abortion is gestational age at the time of the abortion
  93. ^ Schneider, A. Patrick II; Zainer, Christine; etj. (gusht 2014). "The breast cancer epidemic: 10 facts". The Linacre Quarterly. Catholic Medical Association. 81 (3): 244–77. doi:10.1179/2050854914Y.0000000027. PMC 4135458. PMID 25249706. an association between [induced abortion] and breast cancer has been found by numerous Western and non-Western researchers from around the world. This is especially true in more recent reports that allow for a sufficient breast cancer latency period since an adoption of a Western life style in sexual and reproductive behavior. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  94. ^ Jasen P (tetor 2005). "Breast cancer and the politics of abortion in the United States". Medical History. 49 (4): 423–44. doi:10.1017/S0025727300009145. PMC 1251638. PMID 16562329. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  95. ^ Position statements of major medical bodies on abortion and breast cancer include:
  96. ^ Gordon, Linda (2002). The Moral Property of Women. University of Illinois Press. ISBN 0-252-02764-7. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  97. ^ Bates, Jerome E.; Zawadzki, Edward S. (1964). Criminal Abortion: A Study in Medical Sociology. Charles C. Thomas. ISBN 978-0-398-00109-4. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  98. ^ Keller, Allan (1981). Scandalous Lady: The Life and Times of Madame Restell. Atheneum. ISBN 978-0-689-11213-3. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  99. ^ Horvath, S; Schreiber, CA (14 shtator 2017). "Unintended Pregnancy, Induced Abortion, and Mental Health". Current Psychiatry Reports. 19 (11): 77. doi:10.1007/s11920-017-0832-4. PMID 28905259. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  100. ^ "Report of the APA Task Force on Mental Health and Abortion" (PDF). Washington, DC: American Psychological Association. 13 gusht 2008. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 15 qershor 2010. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  101. ^ Coleman, PK (shtator 2011). "Abortion and mental health: quantitative synthesis and analysis of research published 1995–2009". The British Journal of Psychiatry. 199 (3): 180–86. doi:10.1192/bjp.bp.110.077230. PMID 21881096. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  102. ^ "Mental Health and Abortion". American Psychological Association. 2008. Arkivuar nga origjinali më 19 prill 2012. Marrë më 18 prill 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  103. ^ Steinberg, J.R. (2011). "Later Abortions and Mental Health: Psychological Experiences of Women Having Later Abortions – A Critical Review of Research". Women's Health Issues. 21 (3): S44–S48. doi:10.1016/j.whi.2011.02.002. PMID 21530839. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  104. ^ Kelly, Kimberly (shkurt 2014). "The spread of 'Post Abortion Syndrome' as social diagnosis". Social Science & Medicine. 102: 18–25. doi:10.1016/j.socscimed.2013.11.030. PMID 24565137. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  105. ^ Rocca, Corinne H.; Samari, Goleen; Foster, Diana G.; Gould, Heather; Kimport, Katrina (2020-01-13). "Emotions and decision rightness over five years following an abortion: An examination of decision difficulty and abortion stigma". Social Science & Medicine (në anglisht). 248: 112704. doi:10.1016/j.socscimed.2019.112704. ISSN 0277-9536. PMID 31941577.
  106. ^ Okonofua, F. (2006). "Abortion and maternal mortality in the developing world" (PDF). Journal of Obstetrics and Gynaecology Canada. 28 (11): 974–79. doi:10.1016/S1701-2163(16)32307-6. PMID 17169222. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 11 janar 2012. Marrë më 6 qershor 2020. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  107. ^ Haddad, LB; Nour, NM (2009). "Unsafe abortion: unnecessary maternal mortality". Reviews in Obstetrics & Gynecology. 2 (2): 122–26. PMC 2709326. PMID 19609407. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  108. ^ Lozano, R (15 dhjetor 2012). "Global and regional mortality from 235 causes of death for 20 age groups in 1990 and 2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010". Lancet (në anglisht). 380 (9859): 2095–128. doi:10.1016/S0140-6736(12)61728-0. PMID 23245604.
  109. ^ Darney, Leon Speroff, Philip D. (2010). A clinical guide for contraception (bot. 5th). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. fq. 406. ISBN 978-1-60831-610-6. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja)
  110. ^ World Health Organisation (2011). Unsafe abortion: global and regional estimates of the incidence of unsafe abortion and associated mortality in 2008 (PDF) (bot. 6th). World Health Organisation. fq. 27. ISBN 978-92-4-150111-8. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 28 mars 2014. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  111. ^ a b Berer M (2000). "Making abortions safe: a matter of good public health policy and practice". Bulletin of the World Health Organization. 78 (5): 580–92. PMC 2560758. PMID 10859852. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  112. ^ "Translations". Dublin Declaration. Arkivuar nga origjinali më 28 tetor 2015. Marrë më 28 tetor 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  113. ^ a b Sedgh G, Henshaw S, Singh S, Ahman E, Shah IH (2007). "Induced abortion: estimated rates and trends worldwide". Lancet. 370 (9595): 1338–45. CiteSeerX 10.1.1.454.4197. doi:10.1016/S0140-6736(07)61575-X. PMID 17933648. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  114. ^ a b "Unsafe abortion: Global and regional estimates of the incidence of unsafe abortion and associated mortality in 2003" (PDF). World Health Organization. 2007. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 16 shkurt 2011. Marrë më 7 mars 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  115. ^ Berer M (nëntor 2004). "National laws and unsafe abortion: the parameters of change". Reproductive Health Matters. 12 (24 Suppl): 1–8. doi:10.1016/S0968-8080(04)24024-1. PMID 15938152. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  116. ^ Culwell, Kelly R.; Hurwitz, Manuelle (maj 2013). "Addressing barriers to safe abortion". International Journal of Gynecology & Obstetrics. 121: S16–S19. doi:10.1016/j.ijgo.2013.02.003. PMID 23477700. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  117. ^ Jewkes R, Rees H, Dickson K, Brown H, Levin J (mars 2005). "The impact of age on the epidemiology of incomplete abortions in South Africa after legislative change". BJOG: An International Journal of Obstetrics & Gynaecology. 112 (3): 355–59. doi:10.1111/j.1471-0528.2004.00422.x. PMID 15713153. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  118. ^ Bateman C (dhjetor 2007). "Maternal mortalities 90% down as legal TOPs more than triple". South African Medical Journal. 97 (12): 1238–42. PMID 18264602. Arkivuar nga origjinali më 30 gusht 2017. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  119. ^ Conti, Jennifer A.; Brant, Ashley R.; Shumaker, Heather D.; Reeves, Matthew F. (nëntor 2016). "Update on abortion policy". Current Opinion in Obstetrics and Gynecology. 28 (6): 517–521. doi:10.1097/GCO.0000000000000324. PMID 27805969. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  120. ^ New, M.J. (15 shkurt 2011). "Analyzing the Effect of Anti-Abortion U.S. State Legislation in the Post-Casey Era". State Politics & Policy Quarterly (në anglisht). 11 (1): 28–47. doi:10.1177/1532440010387397.
  121. ^ Medoff, M.H.; Dennis, C. (21 korrik 2014). "Another Critical Review of New's Reanalysis of the Impact of Antiabortion Legislation". State Politics & Policy Quarterly. 14 (3): 269–76. doi:10.1177/1532440014535476. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  122. ^ "Facts on Investing in Family Planning and Maternal and Newborn Health" (PDF). Guttmacher Institute. 2010. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 24 mars 2012. Marrë më 24 maj 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  123. ^ Grimes, David A. (2006). "Unsafe Abortion – The Preventable Pandemic". Lancet. 368 (9550): 1908–19. doi:10.1016/S0140-6736(06)69481-6. PMID 17126724. Arkivuar nga origjinali më 5 mars 2014. Marrë më 16 janar 2010. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  124. ^ Nations, MK (1997). "Women's hidden transcripts about abortion in Brazil". Social Science & Medicine. 44 (12): 1833–45. doi:10.1016/s0277-9536(96)00293-6. PMID 9194245. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  125. ^ Maclean, Gaynor (2005). "XI. Dimension, Dynamics and Diversity: A 3D Approach to Appraising Global Maternal and Neonatal Health Initiatives". përmbledhur nga Balin, Randell E. (red.). Trends in Midwifery Research. Nova Publishers. fq. 299–300. ISBN 978-1-59454-477-4. Arkivuar nga origjinali më 15 mars 2015. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  126. ^ Salter, C.; Johnson, H.B.; Hengen, N. (1997). "Care for Postabortion Complications: Saving Women's Lives". Population Reports (në anglisht). Johns Hopkins School of Public Health. 25 (1). Arkivuar nga origjinali më 7 dhjetor 2009.
  127. ^ "Packages of interventions: Family planning, safe abortion care, maternal, newborn and child health". 2010. Arkivuar nga origjinali më 9 nëntor 2010. Marrë më 31 dhjetor 2010. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  128. ^ Robertson, Lori (4 mars 2019). "The Facts on the Born-Alive Debate". FactCheck.org (në anglisht). Marrë më 5 gusht 2019.
  129. ^ Grady, Denise (26 shkurt 2019). "'Executing Babies': Here Are the Facts Behind Trump's Misleading Abortion Tweet". The New York Times (në anglisht). ISSN 0362-4331. Marrë më 5 gusht 2019.
  130. ^ Jatlaoui, Tara C. (2018). "Abortion Surveillance — United States, 2015". MMWR. Surveillance Summaries. 67 (13): 1–45. doi:10.15585/mmwr.ss6713a1. ISSN 1546-0738. PMC 6289084. PMID 30462632. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  131. ^ Shah I, Ahman E (dhjetor 2009). "Unsafe abortion: global and regional incidence, trends, consequences, and challenges". Journal of Obstetrics and Gynaecology Canada. 31 (12): 1149–58. doi:10.1016/s1701-2163(16)34376-6. PMID 20085681. However, a woman's chance of having an abortion is similar whether she lives in a developed or a developing region: in 2003 the rates were 26 abortions per 1000 women aged 15 to 44 in developed areas and 29 per 1000 in developing areas. The main difference is in safety, with abortion being safe and easily accessible in developed countries and generally restricted and unsafe in most developing countries {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  132. ^ Rosenthal, Elizabeth (12 tetor 2007). "Legal or Not, Abortion Rates Compare". The New York Times (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 28 gusht 2011. Marrë më 18 korrik 2011.
  133. ^ "Facts on Investing in Family Planning and Maternal and Newborn Health" (PDF). Guttmacher Institute. nëntor 2010. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 20 tetor 2011. Marrë më 24 tetor 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  134. ^ Sedgh, G.; Singh, S.; Henshaw, S.K.; Bankole, A. (2011). "Legal Abortion Worldwide in 2008: Levels and Recent Trends". Perspectives on Sexual and Reproductive Health. 43 (3): 188–98. doi:10.1363/4318811. PMID 21884387. Arkivuar nga origjinali më 7 janar 2012. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  135. ^ National Institute of Statistics, Romanian Statistical Yearbook, chapter 2, page 62, 2011
  136. ^ Jones, R.K.; Darroch, J.E.; Henshaw, S.K. (2002). "Contraceptive Use Among U.S. Women Having Abortions in 2000–2001" (PDF). Perspectives on Sexual and Reproductive Health. 34 (6): 294–303. doi:10.2307/3097748. JSTOR 3097748. PMID 12558092. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 15 qershor 2006. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  137. ^ Cohen, SA (2008). "Abortion and Women of Color: The Bigger Picture". Guttmacher Policy Review (në anglisht). 11 (3). Arkivuar nga origjinali më 15 shtator 2008.
  138. ^ Strauss, L.T.; Gamble, S.B.; Parker, W.Y.; Cook, D.A.; Zane, S.B.; Hamdan, S.; Centers for Disease Control Prevention (2006). "Abortion surveillance – United States, 2003". Morbidity and Mortality Weekly Report Surveillance Summaries. 55 (SS11): 1–32. PMID 17119534. Arkivuar nga origjinali më 2 qershor 2017. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  139. ^ a b c d "The limitations of U.S. statistics on abortion". Issues in Brief. New York: The Guttmacher Institute. 1997. Arkivuar nga origjinali më 4 prill 2012. Marrë më 6 qershor 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "guttmacher" defined multiple times with different content
  140. ^ Finer, L.B.; Henshaw, S.K. (2003). "Abortion Incidence and Services in the United States in 2000". Perspectives on Sexual and Reproductive Health (në anglisht). 35 (1): 6–15. doi:10.1363/3500603. PMID 12602752. Arkivuar nga origjinali më 22 janar 2016.
  141. ^ Department of Health (2007). "Abortion statistics, England and Wales: 2006". Arkivuar nga origjinali më 6 dhjetor 2010. Marrë më 12 tetor 2007. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  142. ^ Cheng, Linan (1 nëntor 2008). "Surgical versus medical methods for second-trimester induced abortion: RHL commentary". The WHO Reproductive Health Library. Geneva: World Health Organization. Arkivuar nga origjinali më 15 shkurt 2009. Marrë më 10 shkurt 2009. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) commentary on:

    Lohr, Patricia A.; Hayes, Jennifer L.; Gemzell-Danielsson, Kristina (23 janar 2008). "Surgical versus medical methods for second trimester abortion". The Cochrane Database of Systematic Reviews (1): CD006714. doi:10.1002/14651858.CD006714.pub2. PMID 18254113. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  143. ^ Stotland, NL (korrik 2019). "Update on Reproductive Rights and Women's Mental Health". The Medical Clinics of North America. 103 (4): 751–766. doi:10.1016/j.mcna.2019.02.006. PMID 31078205. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  144. ^ a b c Bankole, Akinrinola; Singh, Susheela; Haas, Taylor (1998). "Reasons Why Women Have Induced Abortions: Evidence from 27 Countries". International Family Planning Perspectives. 24 (3): 117–27, 152. doi:10.2307/3038208. JSTOR 3038208. Arkivuar nga origjinali më 17 janar 2006. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  145. ^ Finer, L.B.; Frohwirth, L.F.; Dauphinee, L.A.; Singh, S.; Moore, A. M. (2005). "Reasons U.S. Women Have Abortions: Quantitative and Qualitative Perspectives". Perspectives on Sexual and Reproductive Health (në anglisht). 37 (3): 110–18. doi:10.1111/j.1931-2393.2005.tb00045.x. PMID 16150658. Arkivuar nga origjinali më 7 janar 2012.
  146. ^ Oster, Emily (shtator 2005). "Explaining Asia's "Missing Women": A New Look at the Data". Population and Development Review (në anglisht). 31 (3): 529–535. doi:10.1111/j.1728-4457.2005.00082.x. Arkivuar nga origjinali më 7 shkurt 2019. Marrë më 5 shkurt 2019. Households have variously resorted to female infanticide and postnatal withholding of health care; and since the mid-1980s, when technology permitting fairly low-cost determination of the sex of fetuses became available, there has been a shift toward prenatal sex selection by means of induced abortion.
  147. ^ Doan 2007.
  148. ^ a b Weisz, B; Schiff, E; Lishner, M (2001). "Cancer in pregnancy: maternal and fetal implications" (PDF). Human Reproduction Update. 7 (4): 384–393. doi:10.1093/humupd/7.4.384. PMID 11476351. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 15 tetor 2015. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  149. ^ Mayr, NA; Wen, BC; Saw, CB (1998). "Radiation therapy during pregnancy". Obstetrics & Gynecology Clinics of North America (në anglisht). 25 (2): 301–21. doi:10.1016/s0889-8545(05)70006-1. PMID 9629572.
  150. ^ Fenig E, Mishaeli M, Kalish Y, Lishner M (2001). "Pregnancy and radiation". Cancer Treatment Reviews. 27 (1): 1–7. doi:10.1053/ctrv.2000.0193. PMID 11237773. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  151. ^ Li WW, Yau TN, Leung CW, Pong WM, Chan MY (2009). "Large-cell neuroendocrine carcinoma of the uterine cervix complicating pregnancy". Hong Kong Medical Journal. 15 (1): 69–72. PMID 19197101. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  152. ^ Mould R (1996). Mould's Medical Anecdotes. CRC Press. fq. 406. ISBN 978-0-85274-119-1. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  153. ^ Miles, Steven (2005). The Hippocratic Oath and the Ethics of Medicine (në anglisht). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-518820-2.
  154. ^ "Scribonius Largus and the Oath of Hippocrates". penelope.uchicago.edu (në anglisht).
  155. ^ Soranus, Owsei Temkin (1956). Soranus' Gynecology. JHU Press. fq. I.19.60. ISBN 9780801843204. Arkivuar nga origjinali më 15 tetor 2015. Marrë më 6 tetor 2015. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  156. ^ Carrick, Paul (2001). Medical Ethics in the Ancient World. Georgetown University Press. ISBN 978-0-87840-849-8. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  157. ^ Rackham, H. (1944). "Aristotle, Politics". Harvard University Press. Arkivuar nga origjinali më 22 qershor 2011. Marrë më 21 qershor 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  158. ^ Joan Cadden, "Western medicine and natural philosophy," in Vern L. Bullough and James A. Brundage, eds., Handbook of Medieval Sexuality, Garland, 1996, pp. 51–80.
  159. ^ Cyril C. Means, Jr., "A historian's view," in Robert E. Hall, ed., Abortion in a Changing World, vol. 1, Columbia University Press, 1970, pp. 16–24.
  160. ^ "Abortion and Catholic thought. The little-known history". Conscience (Washington, D.C.). 17 (3): 2–5. 1996. PMID 12178868. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  161. ^ "Catechism of the Catholic Church - The fifth commandment". www.vatican.va (në anglisht). Marrë më 4 dhjetor 2019.
  162. ^ "Religions – Islam: Abortion". BBC. Arkivuar nga origjinali më 9 tetor 2011. Marrë më 10 dhjetor 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  163. ^ Dabash, Rasha (2008). "Abortion in the Middle East and North Africa" (PDF). Population Research Bureau. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 6 tetor 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  164. ^ Dannenfelser, Marjorie (4 nëntor 2015). "The Suffragettes Would Not Agree With Feminists Today on Abortion". Time. Arkivuar nga origjinali më 6 nëntor 2015. Marrë më 4 nëntor 2015. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  165. ^ Lee Charles A (1838). "Report of a trial for murder". American Journal of the Medical Sciences. XXII: 351–53. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  166. ^ Benjamin Bailey, "Induction of abortion and premature labor," North American Journal of Homeopathy, vol. XI, no. 3 (1896), pp. 144–50.
  167. ^ Keith Simpson, Forensic Medicine, Edward Arnold Publishers, 1969 [first published 1947], pp. 173–74.
  168. ^ Leslie J. Reagan, When Abortion Was a Crime: Women, Medicine, and Law in the United States, 1867–1973, University of California Press, 1997.
  169. ^ Max Evans, Madam Millie: Bordellos from Silver City to Ketchikan, University of New Mexico Press, 2002, pp. 209–18, 230, 267–86, 305.
  170. ^ James Donner, Women in Trouble: The Truth about Abortion in America, Monarch Books, 1959.
  171. ^ Ann Oakley, The Captured Womb, Basil Blackwell, 1984, p. 91.
  172. ^ Rickie Solinger, The Abortionist: A Woman Against the Law, The Free Press, 1994, pp. xi, 5, 16–17, 157–75.
  173. ^ "Abortion Law, History & Religion". Childbirth By Choice Trust. Arkivuar nga origjinali më 12 janar 2013. Marrë më 23 mars 2008. {{cite web}}: Mospërputhje stampash kohore te |archive-date= / |archive-url=; sugjerohet 8 shkurt 2008 (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  174. ^ For sources describing abortion policy in Nazi Germany, see:
  175. ^ Farrell, Courtney (2010). Abortion Debate. ABDO Publishing Company. fq. 6–7. ISBN 978-1-61785-264-0. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  176. ^ "WMA Declaration on Therapeutic Abortion". World Medical Association. Arkivuar nga origjinali më 28 tetor 2015. Marrë më 28 tetor 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  177. ^ Farrell, p. 8
  178. ^ Theodore J. Joyce (prill 2009). "The Impact of State Mandatory Counseling and Waiting Period Laws on Abortion: A Literature Review" (PDF). Guttmacher Institute. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 16 mars 2012. Marrë më 31 dhjetor 2010. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  179. ^ Phillips, Tom (29 tetor 2015). "China ends one-child policy after 35 years". The Guardian (në anglisht). ISSN 0261-3077. Arkivuar nga origjinali më 1 dhjetor 2016. Marrë më 30 nëntor 2016.
  180. ^ Buckley, Chris (29 tetor 2015). "China Ends One-Child Policy, Allowing Families Two Children". The New York Times (në anglisht). ISSN 0362-4331. Arkivuar nga origjinali më 24 nëntor 2016. Marrë më 30 nëntor 2016.
  181. ^ "China to end one-child policy and allow two". BBC News (në anglisht). 29 tetor 2015. Arkivuar nga origjinali më 21 nëntor 2016. Marrë më 30 nëntor 2016.
  182. ^ "European delegation visits Nicaragua to examine effects of abortion ban". Ipas. 26 nëntor 2007. Arkivuar nga origjinali më 17 prill 2008. Marrë më 15 qershor 2009. More than 82 maternal deaths had been registered in Nicaragua since the change. During this same period, indirect obstetric deaths, or deaths caused by illnesses aggravated by the normal effects of pregnancy and not due to direct obstetric causes, have doubled. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  183. ^ "Nicaragua: 'The Women's Movement Is in Opposition'" (në anglisht). Montevideo: Inside Costa Rica. IPS. 28 qershor 2008. Arkivuar nga origjinali më 6 qershor 2011.
  184. ^ "Surgical Abortion: History and Overview". National Abortion Federation. Arkivuar nga origjinali më 22 shtator 2006. Marrë më 4 shtator 2006. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  185. ^ Nations MK, Misago C, Fonseca W, Correia LL, Campbell OM (qershor 1997). "Women's hidden transcripts about abortion in Brazil". Social Science & Medicine. 44 (12): 1833–45. doi:10.1016/s0277-9536(96)00293-6. PMID 9194245. Two folk medical conditions, "delayed" (atrasada) and "suspended" (suspendida) menstruation, are described as perceived by poor Brazilian women in Northeast Brazil. Culturally prescribed methods to "regulate" these conditions and provoke menstrual bleeding are also described ... {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  186. ^ Henshaw, S.K. (1991). "The Accessibility of Abortion Services in the United States" (PDF). Family Planning Perspectives. 23 (6): 246–63. CiteSeerX 10.1.1.360.6115. doi:10.2307/2135775. JSTOR 2135775. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 24 mars 2016. Marrë më 25 tetor 2017. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  187. ^ Bloom, Marcy (25 shkurt 2008). "Need Abortion, Will Travel". RH Reality Check. Arkivuar nga origjinali më 30 nëntor 2008. Marrë më 15 qershor 2009. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  188. ^ Gomperts, Rebecca (2002). "Women on Waves: Where next for the abortion boat?". Reproductive Health Matters. 10 (19): 180–83. doi:10.1016/S0968-8080(02)00004-6. PMID 12369324. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  189. ^ Best, Alyssa (2005). "Abortion Rights along the Irish-English Border and the Liminality of Women's Experiences". Dialectical Anthropology. 29 (3–4): 423–37. doi:10.1007/s10624-005-3863-x. ISSN 0304-4092. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  190. ^ Lambert-Beatty, Carrie (2008). "Twelve miles: Boundaries of the new art/activism". Signs: Journal of Women in Culture and Society. 33 (2): 309–27. doi:10.1086/521179. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  191. ^ Reaney, Patricia. "Selective abortion blamed for India's missing girls". Reuters (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 20 shkurt 2006. Marrë më 3 dhjetor 2008.
  192. ^ Sudha, S.; Rajan, S. Irudaya (korrik 1999). "Female Demographic Disadvantage in India 1981–1991: Sex Selective Abortions and Female Infanticide". Development and Change (në anglisht). 30 (3): 585–618. doi:10.1111/1467-7660.00130. PMID 20162850. Arkivuar nga origjinali më 1 janar 2003. Marrë më 3 dhjetor 2008.
  193. ^ "Sex Selection & Abortion: India" (në anglisht). Library of Congress. 4 prill 2011. Arkivuar nga origjinali më 27 shtator 2011. Marrë më 18 korrik 2011.
  194. ^ Graham, Maureen J.; Larsen; Xu (qershor 1998). "Son Preference in Anhui Province, China". International Family Planning Perspectives (në anglisht). 24 (2): 72–77. doi:10.2307/2991929. JSTOR 2991929. Arkivuar nga origjinali më 6 janar 2012.
  195. ^ "Preventing gender-biased sex selection" (PDF). UNFPA. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 11 tetor 2011. Marrë më 1 nëntor 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  196. ^ "Prenatal sex selection" (PDF). Parliamentary Assembly of the Council of Europe. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 3 tetor 2011. Marrë më 17 nëntor 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  197. ^ Smith, G. Davidson (1998). "Single Issue Terrorism Commentary". Canadian Security Intelligence Service. Arkivuar nga origjinali më 15 tetor 2007. Marrë më 1 shtator 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  198. ^ Wilson, M.; Lynxwiler, J. (1988). "Abortion clinic violence as terrorism". Studies in Conflict & Terrorism. 11 (4): 263–73. doi:10.1080/10576108808435717. PMID 11618209. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  199. ^ National Abortion Federation (2017). "2017 VIOLENCE AND DISRUPTION STATISTICS" (PDF). {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  200. ^ "The Death of Dr. Gunn". The New York Times (në anglisht). 12 mars 1993. Arkivuar nga origjinali më 10 nëntor 2016.
  201. ^ "Incidence of Violence & Disruption Against Abortion Providers in the U.S. & Canada" (PDF). National Abortion Federation. 2009. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 13 qershor 2010. Marrë më 9 shkurt 2010. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  202. ^ Borger, Julian (3 shkurt 1999). "The bomber under siege". The Guardian (në anglisht). London. Arkivuar nga origjinali më 22 shkurt 2017.
  203. ^ Alesha E. Doan (2007). Opposition and Intimidation:The abortion wars and strategies of political harassment. University of Michigan. fq. 2. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  204. ^ Spencer, James B. (1908). Sheep Husbandry in Canada. fq. 114. OCLC 798508694. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  205. ^ "Beef cattle and Beef production: Management and Husbandry of Beef Cattle". 1966. Arkivuar nga origjinali më 1 janar 2009. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  206. ^ Myers, Brandon; Beckett, Jonathon (2001). "Pine needle abortion" (PDF). Animal Health Care and Maintenance. Tucson: Arizona Cooperative Extension, University of Arizona. fq. 47–50. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 28 korrik 2015. Marrë më 10 prill 2013. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  207. ^ Kim, Ill-Hwa; Choi, Kyung-Chul; An, Beum-Soo; Choi, In-Gyu; Kim, Byung-Ki; Oh, Young-Kyoon; Jeung, Eui-Bae (2003). "Effect on abortion of feeding Korean pine needles to pregnant Korean native cows". Canadian Journal of Veterinary Research. Canadian Veterinary Medical Association. 67 (3): 194–97. PMC 227052. PMID 12889725. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  208. ^ Njaa, Bradley L., editor (2011). Kirkbride's Diagnosis of Abortion and Neonatal Loss in Animals. John Wiley & Sons. ISBN 978-0-470-95852-0. {{cite book}}: |first= ka emër të përgjithshëm (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja)
  209. ^ Overton, Rebecca (mars 2003). "By a Hair" (PDF). Paint Horse Journal. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 18 shkurt 2013. Marrë më 19 dhjetor 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  210. ^ Adams, Kye R.; Fetterplace, Lachlan C.; Davis, Andrew R.; Taylor, Matthew D.; Knott, Nathan A. (janar 2018). "Sharks, rays and abortion: The prevalence of capture-induced parturition in elasmobranchs". Biological Conservation. 217: 11–27. doi:10.1016/j.biocon.2017.10.010. Arkivuar nga origjinali më 23 shkurt 2019. Marrë më 6 qershor 2020. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  211. ^ "Herpesvirus in dog pups". petMD. Arkivuar nga origjinali më 9 nëntor 2013. Marrë më 18 dhjetor 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  212. ^ "Spaying Pregnant Females". Carol's Ferals. Arkivuar nga origjinali më 18 nëntor 2012. Marrë më 17 dhjetor 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  213. ^ Coates, Jennifer (7 maj 2007). "Feline abortion: often an unnerving necessity". petMD. Arkivuar nga origjinali më 21 janar 2012. Marrë më 18 dhjetor 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  214. ^ Khuly, Patty (1 prill 2011). "Feline abortion: often an unnerving necessity (Part 2)". petMD. Arkivuar nga origjinali më 18 nëntor 2012. Marrë më 18 dhjetor 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  215. ^ Schwagmeyer, P.L. (1979). "The Bruce Effect: An Evaluation of Male/Female Advantages". The American Naturalist (në anglisht). 114 (6): 932–38. doi:10.1086/283541. JSTOR 2460564.
  216. ^ McKinnon, Angus O.; Voss, James L. (1993). Equine Reproduction. Wiley-Blackwell. fq. 563. ISBN 0-8121-1427-2. Arkivuar nga origjinali më 15 mars 2015. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  217. ^ Berger, Joel W; Vuletić, L; Boberić, J; Milosavljević, A; Dilparić, S; Tomin, R; Naumović, P (5 maj 1983). "Induced abortion and social factors in wild horses". Nature (në anglisht). 303 (5912): 59–61. Bibcode:1983Natur.303...59B. doi:10.1038/303059a0. PMID 6682487.
  218. ^ Pluháček, Jan; Bartos, L (2000). "Male infanticide in captive plains zebra, Equus burchelli" (PDF). Animal Behaviour. 59 (4): 689–94. doi:10.1006/anbe.1999.1371. PMID 10792924. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 18 korrik 2011. Marrë më 6 qershor 2020. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  219. ^ Pluháček, Jan (2005). "Further evidence for male infanticide and feticide in captive plains zebra, Equus burchelli" (PDF). Folia Zoologica. 54 (3): 258–62. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 22 shkurt 2012. Marrë më 12 prill 2009. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  220. ^ Kirkpatrick, J.F.; Turner, J.W. (1991). "Changes in Herd Stallions among Feral Horse Bands and the Absence of Forced Copulation and Induced Abortion". Behavioral Ecology and Sociobiology (në anglisht). 29 (3): 217–19. doi:10.1007/BF00166404. JSTOR 4600608.
  221. ^ Agoramoorthy, G.; Mohnot, S.M.; Sommer, V.; Srivastava, A. (1988). "Abortions in free ranging Hanuman langurs (Presbytis entellus) – a male induced strategy?". Human Evolution. 3 (4): 297–308. doi:10.1007/BF02435859. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)


Gabim referencash: Etiketat <ref> ekzistojnë për një grup të quajtur "note", por nuk u gjet etiketa korresponduese <references group="note"/>

Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Aborti&oldid=2727838"