Jump to content

Mustelidët

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë

Mustelidët
Vargu kohor: 15-0 Ma,
Mioceni i hershëm – tani
Mustelidët
Klasifikimi shkencor
Mbretëria:
Animalia
Filumi:
Chordata
Klasa:
Mammalia
Rendi:
Carnivora
Superfamilja:
Musteloidea
Familja:
Mustelidae
Nënfamiljet

Lutrinae (lundërza)
Melinae (vjedulla Europiane)
Mellivorinae (vjedulla e mjaltit)
Taxidiinae (vjedulla Amerikane)
Mustelinae (nuselala, qelbësi, bukula, zardafi)

Vini re paqartësitë e klasifikimit në seksionin Sistematika

Mustelidët (Mustelidae / ˌ m ʌ s t ɛ l ɪ d i / ;[1] nga latinishtja Mustela , nuselala) janë një familje e gjitarëve mishngrënës , duke përfshirë nuselalat , baldosat , lundërzat , ferretin , shqarthët , minkët , dhe baldosat e veriut , ndër të tjerët. Mustelidët ( / m ʌ s t əl ɪ d/ )[2]) janë një grup i larmishëm dhe formojnë familjen më të madhe në rendin Karnivora, nënrendin Kaniformia. Mustelidae përfshin rreth 56-60 specie në tetë nënfamilje. [3]

Shumëllojshmëria

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Sthenictis sp. (American Museum of Natural History)

Mustelidët ndryshojnë shumë në madhësi dhe sjellje. Nuselala mund të jetë nën një këmbë në gjatësi, ndërsa lundërza gjigande e Amazonës mund të masë deri në 1.7 m (5 ft 7 në) dhe lundërza e detit mund të kalojë 45 kg (99 lb) në peshë.Baldosa e veriut mund të shtypë eshtra të trashë si femuret e një dreri brilopat për të marrë palcën , dhe është parë duke u përpjekur për të përzënë arijntë nga ushqimi i tyre.Lundërza e detit përdor gurë për të thyer guackat e butakëve. Shqathi është kryesisht arboreal , ndërsa baldosa europiane gërmon rrjete të gjera tunelesh . Disa mustelid janë zbutur: ferreta dhe taira mbahen si kafshë shtëpiake (megjithëse tayra kërkon licencë për Kafshët e egra të Rrezikshme në Mbretërinë e Bashkuar), ose si kafshë që punojnë për gjueti ose kontroll të parëndësishëm. Të tjerët kanë qenë të rëndësishëm në tregtinë e leshit - minku shpesh rritet për leshin e saj . Si dhe dukeët qenë një nga familjet më të pasura me specie në rendin Karnivora, familja Mustelidae është një nga më të vjetrat. Format e ngjashme me mustelidët u shfaqën për herë të parë rreth 40 milion vjet më parë, përafërsisht përkojnë me shfaqjen e brejtësve . Paraardhësit e drejtpërdrejtë të mustelidëve moderne u shfaqën për herë të parë rreth 15 milion vjet më parë.

Karakteristikat

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Skeleti i një nuselale këmbzez ( Mustela nigripes ) në ekspozitë në Muzeun e Osteologjisë ..

Brenda një gamë të madhe të variacionit, mustelidët shfaqin disa karakteristika të zakonshme. Ato janë zakonisht kafshë të vogla me trup të zgjatur, këmbë të shkurtra, veshë të shkurtër, të rrumbullakët dhe lesh të trashë.[4] Shumica e mustelidëve janë kafshë të vetmuara, të natës dhe janë aktive gjatë gjithë vitit. [5]Me përjashtim të lundrëz së detit , ata kanë gjëndra arome anale që prodhojnë një sekrecion të fortë që kafshët përdorin për sinjalizimin seksual dhe për të shënuar territor .Shumica e mustelidëve riprodhohen të përfshijnë diapazën embrionale .Embrioni nuk implant menjëherë në mitër , por mbetet në gjumë për disa kohë. Asnjë zhvillim nuk zhvillohet për sa kohë që embrioni mbetet i pa bashkangjitur në rreshtimin e mitrës . Si rezultat, periudha normale e gestacionit zgjatet, ndonjëherë deri në një vit. Kjo lejon që të rinjtë të lindin në kushte më të favorshme mjedisore. Riprodhimi ka një kosto të madhe energjie dhe është në përfitimin e një femre që të ketë ushqim të disponueshëm dhe mot të butë. Të rinjtë kanë më shumë të ngjarë të mbijetojnë nëse lindja ndodh pasi pasardhësit e mëparshëm janë të pavararur . Mustelidët janë kryesisht mishngrënës, megjithëse disa hanë lëndë bimore herë pas here. Ndërsa jo të gjithë mustelidët ndajnë një protezë identike , ata të gjithë posedojnë dhëmbë të përshtatur për të ngrënë mish, duke përfshirë praninë e mishrave të qethjes .

Ekologjia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Bukla e madhe duke vrarë një lepur

Shqathët ,peshkatari dhe tayra janë pjesërisht arboreal , ndërsa baldosat janë fossorial . Një numër mustelidësh kanë stile jetese ujore, duke filluar nga minku gjysmëujor dhe disa lloje të lundërzave të lumenjve deri në grykën e detit plotësisht ujor . Lundërza e detit është një nga pak gjitarët jo-primat, që dihet se përdor një mjet gjatë ushqimit. Përdor gurë "anvil" për të thyer hapur butakët që formojnë një pjesë të rëndësishme të dietës së saj. Nuselala këmbëzezë është tërësisht i varur nga një specie tjetër parim baz, me qenin e preris . Një familje me katër nuseelala gjuajn dhe ushqehen me 250 qen preirie në një vit; kjo kërkon një popullsi të qëndrueshme të qenve të preirie nga një sipërfaqe prej rreth 500 hektarë (2.0 km 2 ).Morfetat janë përfshirë më parë si një nënfamiljë e shqarthave, por konsiderohen tani si një familje të veçantë (Mefitidae)[6].Mongozat dhe Merkatët mbajnë një ngjashmëri të habitshme me shumë mustelid, por i përkasin një nënrend dukshëm të ndryshme - Feliformia (të gjitha ato mishngrënësit ndarjen origjinën më të fundit me macet ) dhe jo Kaniformia (ata ndarjen origjina më të fundit me qenin ). Për shkak se mongozat dhe mustelidët zënë nuanca të ngjashme ekologjike , evolucioni konvergjent ka çuar në ngjashmëri në formë dhe sjellje.

Diversiteti

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Mustelidi më i vjetër i njohur nga Amerika e Veriut është Corumictis wolsani nga Oligocene e hershme dhe i vonë ( Arikareean e hershme dhe e vonë , Ar1-Ar3) e Oregon .[7] Mustelictis i Oligoceni i Mesme nga Evropa mund të jetë gjithashtu një mustelid.[7] Fosile të tjera të hershme të mustelidëve datonin në fund të Oligocenit deri në fillim të Miocenit. "Ka debat në lidhje me atë që fosilet nga këto epoka përfaqësojnë forma të mundshme stërgjyshore që çuan në Mustelidae dhe cilat fosile përfaqësojnë mustelidët e para moderne." (Wund, M. 2005. "Mustelidae" (On-line), Udhëzimi i diversitetit të kafshëve.) Nga të dhënat fosile mund të shohim se Mustelidët u shfaqën në periudhën e vonë të Oligocenit (33 mya) në Euroazi dhe migruan në të gjithë kontinentet. Mustelidët banojnë në çdo kontinent përveç Antarktidës dhe Australisë. Mustelidët migruan në të gjithë kontinentet që ishin të lidhura gjatë Miocenit të hershëm. Mustelidët u nisën për në Amerikën e Veriut dhe Jugut përmes urës tokësore të Bering.

Përdorimet njerëzore

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Disa mustelid, përfshirë minkun, sablein (një tip shqathi) dhe herminën (hermelinë janë gjuajtur në përputhje me rrethanat që nga kohët parahistorike. Që nga mesjeta e hershme, tregtia me gëzof kishte një rëndësi të madhe ekonomike për kombet e Evropës veriore dhe lindore me popullsi të madhe amtare të mustelidëve që mbajnë lesh, dhe ishte një shtysë kryesore ekonomike pas zgjerimit rus në Siberi dhe ekspansionit francez dhe anglez në Amerikën e Veriut . Në shekujt e fundit, bujqësia e leshit , veçanërisht e minkut, është bërë gjithashtu e përhapur dhe siguron pjesën më të madhe të leshit të sjellë në treg.

Një specie, minku i detit ( Neovison macrodon ) i New England dhe Kanadasë, u shty në zhdukje nga gjuetarët e leshit. Pamja dhe zakonet e tij janë pothuajse të panjohura sot sepse nuk mund të gjenden ekzemplarë të plotë dhe nuk janë kryer studime sistematike bashkëkohore.

Lundra e detit, e cila ka leshin më të dendur të çdo kafshe, [8] i shpëtoi ngushtësisht fatit të minkut të detit. Zbulimi i popullsive të mëdha në Paqësorin e Veriut ishte forca kryesore lëvizëse ekonomike prapa zgjerimit rus në Kamchatka , Ishujt Aleutian dhe Alaska , si dhe një shkak për konflikt me Japoninë dhe gjahtarët e huaj në Ishujt Kuril . Së bashku me gjuetinë e përhapur në Kaliforni dhe Kolumbinë Britanike, speciet u sollën në prag të zhdukjes, deri sa hyri në fuqi një moratorium ndërkombëtar në 1911.

Sot, disa mustelid kërcënohen për arsye të tjera. Lundra e detit janë të prekshme nga derdhjet e naftës dhe efektet indirekte të peshkimit të tepërt; nuselala këmbzezë , një i afërm i qelbësit evropian , vuan nga humbja e habitatit ; dhe popullsia e baldosave të veriut po bie për shkak të shkatërrimit të habitatit dhe persekutimit. Minku i rrallë evropian Mustela lutreola është një nga speciet më të rrezikuara të mustelidëve. [9]

Një mustelid, ferreti , ka qenë i zbutur dhe është një kafshë mjaft të zakonshme.

Sistematika

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

56 mustaqet e gjalla klasifikohen në tetë nënfamilje në 22 gjini.

Filogjenia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Filogjenitë multigene të ndërtuara nga Koepfli et al. (2008) dhe Law et al. (2018) zbuloi se Mustelidae përfshin tetë nënfamilje. Mustelidët e hershme duket se i janë nënshtruar dy shpërthimeve të shpejta të diversifikimit në Euroazi, me speciet që rezultojnë të përhapen vetëm më vonë në kontinentet e tjera. [11]

  • Pema filogjenetike e Mustelidae. Përmban 53 nga 56 speciet mustelid[3]
    Pema filogjenetike e Mustelidae. Përmban 53 nga 56 speciet mustelid[3]
  • Pema e kalibruar me kohë e Mustelidae që tregon kohë divergjence midis linjave. Kohët e ndarjes përfshijnë: 28.8 milion vjet ( Ma ) për mustelidët kundër prokionidëve; 17.8 Ma për Taxidiinae; 15.5 Ma për Mellivorinae; 14.8 Ma për Melinae; 14.0 Ma për Guloninae + Helictidinae; 11.5 Ma për Guloninae kundër Helictidinae; 12.0 Ma për Ictonychinae; 11.6 Ma për Lutrinae kundër Mustelinae.[3]
    Pema e kalibruar me kohë e Mustelidae që tregon kohë divergjence midis linjave. Kohët e ndarjes përfshijnë: 28.8 milion vjet ( Ma ) për mustelidët kundër prokionidëve; 17.8 Ma për Taxidiinae; 15.5 Ma për Mellivorinae; 14.8 Ma për Melinae; 14.0 Ma për Guloninae + Helictidinae; 11.5 Ma për Guloninae kundër Helictidinae; 12.0 Ma për Ictonychinae; 11.6 Ma për Lutrinae kundër Mustelinae.[3]

Diversiteti i specieve mustelid shpesh i atribuohet një rrezatimi adaptiv që përkon me tranzicionin klimatik Mid-Miocen . Në kundërshtim me pritjet, Ligji et al. (2018) nuk gjeti prova për shpërthime të shpejta të diversifikimit të linjës në origjinën e Mustelidae, dhe analiza të mëtejshme të niveleve të diversifikimit të vijës së linjave duke përdorur metoda molekulare dhe të bazuara në fosile nuk gjetën asociacione midis normave të diversifikimit të linjës së gjakut dhe Mid-Miocen-klima e Tranzicionit siç u supozuan më parë.

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ Stampa:Cite Merriam-Webster
  2. ^ Stampa:Cite Dictionary.com
  3. ^ a b c Law, C. J.; Slater, G. J.; Mehta, R. S. (2018-01-01). "Lineage Diversity and Size Disparity in Musteloidea: Testing Patterns of Adaptive Radiation Using Molecular and Fossil-Based Methods". Systematic Biology. 67 (1): 127–144. doi:10.1093/sysbio/syx047. PMID 28472434. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ Law, C. J.; Slater, G. J.; Mehta, R. S. (2019). "Shared extremes by ectotherms and endotherms: Body elongation in mustelids is associated with small size and reduced limbs". Evolution. 0 (4): 735–749. doi:10.1111/evo.13702. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ King, Carolyn (1984). Macdonald, D. (red.). The Encyclopedia of Mammals. New York: Facts on File. fq. 108–109. ISBN 978-0-87196-871-5. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ Dragoo and Honeycutt; Honeycutt, Rodney L (1997). "Systematics of Mustelid-like Carnivores". Journal of Mammalogy. 78 (2): 426–443. doi:10.2307/1382896. JSTOR 1382896. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ a b Ryan Paterson; Joshua X. Samuels; Natalia Rybczynski; Michael J Ryan; Hillary C Maddin (2019). "The earliest mustelid in North America". Zoological Journal of the Linnean Society. Online edition. doi:10.1093/zoolinnean/zlz091. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ Perrin, William F., Wursig, Bernd, and Thewissen, J.G.M. Encyclopedia of Marine Mammals, 2nd ed. Academic Press; 2 edition (December 8, 2008). Page 529. [1]
  9. ^ Lodé, Thierry; Cornier, J. P.; Le Jacques, D. (2001). "Decline in endangered species as an indication of anthropic pressures: the case of European mink Mustela lutreola western population". Environmental Management. 28 (6): 727–735. Bibcode:2001EnMan..28..727L. doi:10.1007/s002670010257. PMID 11915962. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ a b Nascimento, F. O. do (2014). "On the correct name for some subfamilies of Mustelidae (Mammalia, Carnivora)". Papéis Avulsos de Zoologia (São Paulo). 54 (21): 307–313. doi:10.1590/0031-1049.2014.54.21. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ Koepfli, Klaus-Peter; Deere, K.A.; Slater, G.J.; Begg, C.; Begg, K.; Grassman, L.; Lucherini, M.; Veron, G.; Wayne, R.K. (shkurt 2008). "Multigene phylogeny of the Mustelidae: Resolving relationships, tempo and biogeographic history of a mammalian adaptive radiation". BMC Biology. 6: 10. doi:10.1186/1741-7007-6-10. PMC 2276185. PMID 18275614. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: DOI i lirë i pashënjuar (lidhja)
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Mustelidët&oldid=2575764"