Pas-de-Calais
Ngushtica e Kalesë
Pas-Calés (Pikardisht) Nauw van Kales (Holandisht) | |
|---|---|
 Ndërtesa e prefekturës së departamentit Ngushtica e Kalesë, në Arras | |
 Flamuri  Stema | |
 Vendndodhja e Ngushticës së Kalesë në Francë | |
| Shteti | Francë |
| Rajoni | Hauts-de-France |
| Prefektura | Arras |
| Nënprefekturat | Béthune, Boulogne-sur-Mer, Calais, Lens, Montreuil, Saint-Omer |
| Sipërfaqja | |
| • Gjithsej | 6.671 km2 (2,576 sq mi) |
| Popullsia (Janar 2020) | |
| • Gjithsej | 1.462.167 |
| • Vendi | 7 |
| • Dendësia | 220/km2 (570/sq mi) |
| Zona kohore | UTC+1 (CET) |
| • Verës (DST) | UTC+2 (CEST) |
| Numri i departamentit | 62 |
| Qarqet | 7 |
| Kantonet | 39 |
| Komunat | 890 |
| ^1 French Land Register data, which exclude estuaries, and lakes, ponds, and glaciers larger than 1 km2 | |
Pas-de-Calais ( Frëngjisht: [pɑ d(ə) kalɛ] (
dëgjoni)," ngushtica e Calais "; Pikard: Pas-Calés ; Holandisht: Nauw van Kales ; Shqip: Ngushtica e Kalesë) është një departament në Francën veriore i emërtuar sipas përcaktimit francez të ngushticës së Doverit, me të cilën kufizohet. Ka më shumë komuna nga të gjitha departamentet e Francës, 890, dhe është i 8-ti më i populluar. Kishte një popullsi prej 1,465,278 banorësh në 2019. [1] Kalimi Calais lidhet me portin e Calais në Kanalin Anglez . Ngushtica e Kalesë kufizohet me departamentet e Nord dhe Somme dhe është i lidhur me qarkun anglez të Kentit nëpërmjet Eurotunelit . [2]
Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Kolonizimi sakson në rajon nga shekulli i pestë deri në shekullin e tetë ka të ngjarë të zgjerojë kufirin gjuhësor disi në jug dhe në perëndim të vijës oïl-gjermanike, kështu që në shekullin e nëntë shumica e banorëve në veri të vijës midis Béthune dhe Berck flisnin një dialekt të holandishtes së mesme, ndërsa banorët në jug flisnin gjuhën e oïl Picard, një term gjithëpërfshirës për një sërë dialektesh romane .
Ky kufi gjuhësor është i dukshëm edhe sot në toponimet dhe patronimet e rajonit. Duke filluar në shekullin e nëntë, kufiri gjuhësor filloi një lëvizje të hovur drejt veriut dhe lindjes, dhe nga fundi i shekullit të 15-të, dialektet romane i kishin zhvendosur plotësisht ato të holandishtes .
Ngushtica e Kalesë është një nga 83 departamentet origjinale të krijuara gjatë Revolucionit Francez më 4 mars 1790. Ajo u krijua nga pjesë të ish provincave të Calaisis, dikur angleze, Boulonnais, Ponthieu dhe Artois, kjo e fundit dikur pjesë e Holandës spanjolle .
Disa nga betejat më të kushtueshme në trupa të Luftës së Parë Botërore u zhvilluan në rajon. Memoriali Kombëtar Kanadez Vimy, tetë kilometra nga Arras, përkujton sulmin e Betejës së Vimy Ridge gjatë Betejës së Arras (1917) dhe është memoriali më i rëndësishëm i Kanadasë në Evropë për ushtarët e saj të rënë. [3]
Ngushtica e Kalesë ishte gjithashtu objektivi i Operacionit Fortitude gjatë Luftës së Dytë Botërore, i cili ishte një plan i aleatëve për të mashtruar gjermanët se pushtimi i Evropës në Ditën D do të ndodhte këtu, dhe jo në Normandi . [4]
Gjeografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Pas-de-Calais është në rajonin aktual të Hauts-de-France dhe është i rrethuar nga departamentet e Nord dhe Somme, Kanali Anglez dhe Deti i Veriut . Ajo ndan një kufi nominal me qarkun anglez të Kentit në gjysmë të rrugës përmes tunelit të Kanalit .
Qytetet kryesore[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Qytetet e tij kryesore janë, në bregdet, Calais dhe Boulogne-sur-Mer, dhe në Artois, Arras, Lens, Liévin dhe Béthune . Komuna më e populluar është Calais; prefektura Arras është e dyta më e populluar. Që nga viti 2019, ka 10 komuna me më shumë se 15,000 banorë: [1]
| Komuna | Emri në shqip | Popullsia (2019) |
|---|---|---|
| Calais | Kale | 72.509 |
| Arras | Arras | 41694 |
| Boulogne-sur-Mer | Bulonjë | 40251 |
| Lente | Lente | 31,461 |
| Liévin | Lievin | 30,112 |
| Hénin-Beaumont | Henin-Bomont | 25,992 |
| Béthune | Betynë | 25,039 |
| Bruay-la-Buissière | Braji | 21903 |
| Avion | Avion | 17625 |
| Carvin | Carvin | 17,557 |
Ekonomia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Ekonomia e departamentit varej për një kohe të gjatë prej minierave, kryesisht minierat e qymyrit pranë qytetit Lens, Pas-de-Calais ku u zbulua qymyri në 1849. [5] Megjithatë, që nga Lufta e Dytë Botërore, ekonomia është bërë më e larmishme.
Demografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Ngushtica e Kalesë është një nga departamentet të populluara më dendur në Francë, por nuk ka qytete me mbi 100,000 banorë: Calais ka rreth 73,000 banorë. Popullsia e mbetur është e përqendruar kryesisht përgjatë kufirit me departamentin Nord në rrethin e minierave, ku një varg qytetesh të vogla përbën një zonë urbane me një popullsi prej rreth 1.2 milionë banorësh. Qendra dhe jugu i departamentit janë më rurale, por ende mjaft të populluara, me shumë fshatra dhe qytete të vogla.
Megjithëse departamenti përjetoi disa nga luftimet më të rënda të Luftës së Parë Botërore, popullsia e tij u ringjall shpejt pas të dy luftërave botërore. Megjithatë, shumë nga qytetet minerare kanë parë ulje dramatike të popullsisë, disa deri në gjysmën e popullsisë së tyre.
Zhvillimi i popullsisë që nga viti 1801:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Arsimi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Momentalisht ka dy universitete publike në departament. Megjithëse është një nga departamentet më të populluara të Francës, Pas-de-Calais nuk kishte një universitet deri në vitin 1991 kur qeveria franceze krijoi dy universitete: ULCO (Université du Littoral Côte d'Opale) [6] në pjesën perëndimore të departamenti, dhe Université d'Artois [7] në pjesën lindore.
Turizmi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
-
Akuakultura e midhjeve në Wissant -
Kepi Gris Nez -
Kepi Blanc Nez -
Boulogne-sur-Mer -
Nausicaä -
Le Touquet -
Grand-Place në Arras -
Notre Dame de Lorette -
Përkujtimorja kombëtare kanadeze Vimy, 11 kilometra nga Arrasi
-
Liria Drejton Njerëzit në paraqitje të përherëshme në Louvre-Lens që nga 2012 -
Blockhaus d'Éperlecques -
Bateria Todt, Audinghen
.JPG)
_cropped.jpg){kind=link}
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ a b Populations légales 2019: 62 Pas-de-Calais, INSEE
- ^ Jackson, Mark (2021-09-01). "Colt and Getlink to Deploy New Fibre Optic Network via Channel Tunnel". ISPreview UK (në anglisht). Marrë më 2021-09-12.
- ^ "Canadian National Vimy Memorial, France". The Great War UK. The Great War UK. 2015. Marrë më 31 mars 2017.
The ridge runs in a direction from Givenchy-en-Gohelle in the north-west to Farbus in the south-east.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Hakim, Joy (1995). A History of Us: War, Peace and all that Jazz. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-509514-6.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Discovery of Coal". Ville de Lens. Arkivuar nga origjinali më 21 mars 2018. Marrë më 1 gusht 2015.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Décret no 91-1161 du 7 novembre 1991 portant création et organisation provisoire de l'université du Littoral". legifrance.gouv.fr.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Décret no 91-1160 du 7 novembre 1991 portant création et organisation provisoire de l'université d'Artois". legifrance.gouv.fr.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)