Sulmi në Prekaz

Sulmi mbi Prekaz
	Pjesë e Luftës së Kosovës
	; Shtëpia ku u vra Adem Jashari së bashku me familjen e tij
Data	5 – 7 Mars 1998
Vendodhja	Prekaz, Komuna e Skënderajit, rajoni i Drenicës, Kosovë
Pasoja	Fillimi i Luftës në Kosovë; Riorganizimi i UÇK-së;
Palët pjesëmarrëse
Ushtria Çlirimtare e Kosovës	Ushtria Jugosllave; Policia Serbe;
Komandantët dhe udhëheqësit
Adem Jashari; Hamëz Jashari	Goran Radosllavjeviç; Zhivko Trajkoviç; Millorad Ulemek
Fuqia ushtarake
28 luftëtarë	100 policë
Viktimat dhe humbjet
28 luftëtarë të vrarë	62 policë të vrarë; 10 të plagosur
	30 anëtarë civilë të Familjes Jashari u vranë

Sulmi mbi Prekaz ose Masakra e Prekazit ishte një sulm i kryer nga Policia e Serbisë (MUP) dhe nga Njësia Speciale Serbe (SAJ) më 5–7 Mars 1998, për të kapur luftëtarët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK-së) të cilët janë konsideruar si "terroristë" nga Serbia. Gjatë sulmit, komandanti i UÇK-së Adem Jashari dhe vëllai i tij Hamëz Jashari u vranë së bashku me afro 58 anëtarë të tjerë të familjes.

Sulmi u kritikua nga Amnesty International, e cila shkruante në raportin e saj se: “të gjitha provat sugjerojnë se sulmi nuk kishte për qëllim kapjen e shqiptarëve të armatosur, por eliminimin e të dyshuarve dhe familjeve të tyre”. Serbia, nga ana tjetër, pretendoi se bastisja ishte për shkak të sulmeve të UÇK-së në postet e policisë.^[1]

Prapaskena

Adem dhe Hamëz Jashari ishin anëtarë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK), një organizatë guerile e shqiptarëve etnikë që kërkonin pavarësinë e Kosovës nga Jugosllavia. Adem Jashari ishte përgjegjës për organizimin e formacionit të parë të armatosur politik në Skënderaj, në vitin 1991.

Duke ndjekur Adem Jasharin për vrasjen e 1 polici serb, forcat serbe u përpoqën përsëri të sulmonin kompleksin e Jasharëve në Prekaz më 22 janar 1998. Më 28 shkurt 1998, shpërtheu një përleshje zjarri midis luftëtarëve shqiptarë dhe një patrulle të policisë serbe në fshatin e vogël Likoshan. Katër policë serbë u vranë dhe disa u plagosën. Luftëtarët e UÇK-së, njëri prej të cilëve edhe Adem Jashari, kanë shpëtuar. Më pas, policia serbe vrau 13 civilë shqiptarë në një shtëpi aty pranë. Më vonë po atë ditë, policët serbë e sulmuan fshatin fqinj Qirezin dhe më pas i vranë 26 shqiptarë. Mirëpo, luftëtarët shqiptarë arritën të arratiseshin dhe policia vendosi ta sulmonte Adem Jasharin dhe familjen e tij. Në luginën e Drenicës, Adem Jashari vendosi të qëndrojë në shtëpinë e tij dhe i porositi luftëtarët e tij që të qëndrojnë atje poashtu dhe të rezistojnë deri në njeriun e fundit.

Operacioni

Më 5 mars 1998, UÇK-ja ka hedhur një sulm në petrolin e policisë në Prekazin e Ulët që shkaktoi policinë serbe të kërkojë dëshkim, sipas raporteve publike të Serbisë. Pas sulmit të dytë, policia u përgatitë për përgjigjjen brutale ndaj familjes Jashari.^[2] Ata filluan të gjuanin ushtarët lokalë të UÇK-së të cilët u detyruan të tërhiqen në kompleksin e Jasharit në të njëjtin fshat.^[3]

Policët jugosllavë rrethuan grupin dhe i ftuan ata që të dorëzoheshin, duke u bërë thirrje të gjithë personave të tjerë për të pastruar lokalet. Policia më tej pohoi se ata u dhanë dy orë për t'u pajtuar. Brenda afatit të caktuar, dhjetëra civilë u pajtuan me rendin dhe u shpërndanë në siguri nga kalaja. Sipas policisë, pas skadimit të afatit prej dy orësh, Adem Jashari, vëllai i tij dhe pjesa më e madhe e anëtarëve të familjes së tij, megjithatë refuzoi të pajtohet dhe të mbetet brenda kompleksit. Pas një qëndrimi verbal të tensionuar, sipas deklaratave zyrtare serbe, grupi i Jasharit u përgjigj duke gjuajtur policinë me armë automatike, mortaja, granata dore dhe snajper, duke vrarë 2 dhe plagosur 3 policë.^[3]

Në dhunën pasuese, policia jugosllave vrau më shumë se 60 vetë, duke përfshirë edhe vëllezërit Jashari. I vetmja që mbijetoi ishte Besarta Jashari, vajza e Hamëz Jasharit. Ajo pretendonte se policët e kishin "kërcënuar me thikë dhe e urdhëruan të thoshte se xhaxhai i saj (Adem Jashari) kishte vrarë të gjithë ata që donin të dorëzoheshin". Goran Radosavljeviç, një nga drejtuesit e Ministrisë së Brendshme të Serbisë, deklaroi se "Adem Jashari i kishte përdorur gratë, fëmijët dhe të moshuarit si pengje..".^[4] Gjenerali i Ushtrisë Jugosllave Nebojsha Pavkoviq deklaroi se "Ishte një veprim normal policor kundër një krimineli të njohur, ishte i suksesshëm. Detajet e tjera nuk i kujtoj".^[5]

Dëshmitë e mbledhura më vonë treguan se sulmi nuk kishte për qëllim të kapte ushtarët të armatosur shqiptarë; Përkundrazi, sulmi ishte për t'i eliminuar ata dhe familjet e tyre.^[2] Shtëpitë e tjera të anëtarëve të familjes Jashari u sulmuan gjithashtu nga policia si dhe kompleksi rezidencial i familjes Lushtaku.^[2] Si përgjigje, këshilli i sigurimit i OKB-së u kthye në Kapitullin VII të Kartës së Kombeve të Bashkuara pa autorizuar masën përfundimtare të kapitullit që ishte ndërhyrja ushtarake.^[6]

Varrimi

Këshilli lokal për mbrojtjen e të drejtave dhe lirive të njeriut, ishte kontaktuar nga policia që t'i mblidhnin trupat, por kur këshilli kërkoi dokumentacion për të ndjerin asnjë nuk u bë publik. Sipas këshillit, policia i kishte zhvendosur kufomat në një morg të Prishtinës para se t'i kthente në zonën e Drenicës.

Më 9 mars, policia paralajmëroi se nëse trupat nuk janë varrosur nga familja do të varrosen nga autoritetet, përderisa familjet kanë kërkuar që të bëhshin autopsitë.^[7]

Më 10 mars, policia mori një buldozer dhe hapi një varr masiv afër Prekazit dhe varrosi trupat, 10 prej të cilëve ishin ende të paidentifikuar në atë kohë. Familjet kishin shpresuar se mund të kryheshin autopsitë, por një grupi mjekësh nga Prishtina, familjeve të të vdekurve, përfaqësuesve të Kishës Katolike, komunitetit mysliman dhe organizatave ndërkombëtare për të drejtat e njeriut iu mohua qasja në zonë. Krerët e policisë serbe akuzuan organizatat se në të kaluarën kishin kontrabanduar armë në rajon.^[7]

Më 11 mars, trupat u rivarrosën sipas traditës islame.^[8]

Thuhet se 42 individë, shqiptarë, u identifikuan të kenë vdekur në Prekazin e Ulët gjatë operacionit.^[9] 6 shqiptarë vdiqën në fshatin aty pranë, Llaushë, në rrethana të paqarta.^[9]

Pasojat

Të shtënat në kompleksin e familjes Jashari ku përfshihej Adem Jashari, një komandant i UÇK-së dhe përreth trupat jugosllave në vitin 1998 rezultoi në masakrën e shumicës së anëtarëve të familjes Jashari.^[10]^[11] Vdekja e Jasharit dhe familjes së tij shkaktoi një reagim ndërkombëtar kundër Republikës Federale të Jugosllavisë.^[12] Sulmi i Prekazit çoi në një rritje të shpejtë të popullaritetit të UÇK-së në mesin e shqiptarëve etnikë dhe milicitë e fshatrave u formuan në shumë pjesë të Kosovës.^[13] Ndërsa lajmet për vrasjet u përhapën, milicitë e armatosura shqiptare të Kosovës u shfaqën në mbarë Kosovën, duke kërkuar të hakmerreshin për vdekjen e Jasharit, ndërsa shqiptarët dyndeshin për t'iu bashkuar UÇK-së.^[14] Ngjarja u bë një thirrje tubuese për rekrutimin e UÇK-së në lidhje me rezistencën e armatosur ndaj forcave jugosllave.

Pas ngjarjes, vetë Adem Jashari u portretizua si “terrorist” në mediat jugosllave, ndërsa mediat shqiptare e përshkruanin si “luftëtar lirie”. Viktimat e sulmit do të cilësoheshin si rënia e “dëshmorëve” në mediat shqiptare, ndërsa në mediat serbe raportoheshin si “efekte kolaterale të luftës kundër terrorizmit”.^[15] Më 13 mars, rreth 50.000 njerëz demonstruan kundër sulmeve, ndërsa më 15 mars, Kisha Katolike bëri thirrje që të mbahen mesha në të gjithë rajonin, pas së cilës rreth 15.000 njerëz demonstruan në Prishtinë.^[16]

Në fund të marsit 1998, më shumë se 100.000 njerëz marshuan në 8 qytete amerikane dhe kryeqytetet evropiane për të protestuar kundër sulmit.^[17] Përfundimisht, ngjarjet dolën jashtë kontrollit dhe pasoi Lufta e Kosovës.

Shih edhe

Literatura

Abrahams, Fred; Andersen, Elizabeth (1998). Humanitarian Law Violations in Kosovo. Human Rights Watch. fq. 30–32. ISBN 978-1-56432-194-7. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Di Lellio, Anna; Schwanders-Sievers, Stephanie (2006a). "The Legendary Commander: The construction of an Albanian master‐narrative in post‐war Kosovo" (PDF). Nations and Nationalism. 12 (3): 513–529. doi:10.1111/j.1469-8129.2006.00252.x. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Di Lellio, Anna; Schwanders-Sievers, Stephanie (2006b). "Sacred Journey to a Nation: The Construction of a Shrine in Postwar Kosovo" (PDF). Journeys. 7 (1): 27–49. doi:10.3167/146526006780457315. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Elsie, Robert (2011). Historical Dictionary of Kosovo. Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-7483-1. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Judah, Tim (2002). Kosovo: War and Revenge. Yale University Press. ISBN 0300097255. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Koktsidis, Pavlos Ioannis; Dam, Caspar Ten (2008). "A success story? Analysing Albanian ethno-nationalist extremism in the Balkans" (PDF). East European Quarterly. 42 (2): 161–190. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Henriksen, Dag (2007). Nato's Gamble: Combining Diplomacy and Airpower in the Kosovo Crisis, 1998–1999. Naval Institute Press. ISBN 9781591143581. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Referime

^ "Attack on Prekaz", Wikipedia (në anglisht), 2023-02-18, marrë më 2023-02-20
^ ^a ^b ^c "Human Rights Watch: Violence in Kosovo" [Të drejtat e njeriut: Dhuna në Kosovë]. hrw.org (në anglisht). Marrë më 6 prill 2022.
^ ^a ^b "Kosovo killings: Belgrade's official version of events" [Vrasjet në Kosovë: Versioni zyrtar i ngjarjeve nfa Beogradi]. BBC (në anglisht). 12 mars 1998.
^ Henriksen 2007, f. 128.
^ "Behind the Kosovo crisis" [Mbrapa krizës së Kosovës]. BBC (në anglisht). 12 mars 2000. Marrë më 6 tetor 2013.
^ Hodge, Carl Cavanagh (2002). NATO for a New Century: Atlanticism and European Security (në anglisht). Greenwood Publishing Group. fq. 111. ISBN 978-0-275-97594-4. Marrë më 20 prill 2012.
^ ^a ^b Under Orders: War Crimes in Kosovo [Nën urdhëra: Krimet e luftës në Kosovë] (në anglisht). Human Rights Watch. 2001. fq. 34, 96–7.
^ Abrahams & Andersen 1998, f. 31.
^ ^a ^b Abrahams & Andersen 1998, f. 32.
^ The Legendary Commander (PDF). {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ 'Një histori suksesi? – Duke analizuar ekstremizmin etno-nacionalist shqiptar në Ballkan. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Stone, Dan (2012-05-17). The Oxford Handbook of Postwar European History (në anglisht). OUP Oxford. ISBN 978-0-19-162528-2.
^ Hudson, Kimberly A. (2009-03-05). Justice, Intervention, and Force in International Relations: Reassessing Just War Theory in the 21st Century (në anglisht). Taylor & Francis. ISBN 978-0-203-87935-1.
^ Petersen, Roger D. (2011-09-30). Western Intervention in the Balkans: The Strategic Use of Emotion in Conflict (në anglisht). Cambridge University Press. ISBN 978-1-139-50330-3.
^ Kolstø, Professor Pål (2012-12-28). Media Discourse and the Yugoslav Conflicts: Representations of Self and Other (në anglisht). Ashgate Publishing, Ltd. ISBN 978-1-4094-9164-4.
^ Clark, Howard (2000). Civil Resistance in Kosovo (në anglisht). Pluto Press. ISBN 978-0-7453-1569-0.
^ Hockenos, Paul (2003). Homeland Calling: Exile Patriotism and the Balkan Wars (në anglisht). Cornell University Press. ISBN 978-0-8014-4158-5.

[1] "Attack on Prekaz", Wikipedia (në anglisht), 2023-02-18, marrë më 2023-02-20

[report2-2] "Human Rights Watch: Violence in Kosovo" [Të drejtat e njeriut: Dhuna në Kosovë]. hrw.org (në anglisht). Marrë më 6 prill 2022.

[report-3] "Kosovo killings: Belgrade's official version of events" [Vrasjet në Kosovë: Versioni zyrtar i ngjarjeve nfa Beogradi]. BBC (në anglisht). 12 mars 1998.

[FOOTNOTEHenriksen2007128-4] Henriksen 2007, f. 128.

[5] "Behind the Kosovo crisis" [Mbrapa krizës së Kosovës]. BBC (në anglisht). 12 mars 2000. Marrë më 6 tetor 2013.

[Hodge2002-6] Hodge, Carl Cavanagh (2002). NATO for a New Century: Atlanticism and European Security (në anglisht). Greenwood Publishing Group. fq. 111. ISBN 978-0-275-97594-4. Marrë më 20 prill 2012.

[HRW-7] Under Orders: War Crimes in Kosovo [Nën urdhëra: Krimet e luftës në Kosovë] (në anglisht). Human Rights Watch. 2001. fq. 34, 96–7.

[FOOTNOTEAbrahamsAndersen199831-8] Abrahams & Andersen 1998, f. 31.

[FOOTNOTEAbrahamsAndersen199832-9] Abrahams & Andersen 1998, f. 32.

[10] The Legendary Commander (PDF). {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[11] 'Një histori suksesi? – Duke analizuar ekstremizmin etno-nacionalist shqiptar në Ballkan. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[12] Stone, Dan (2012-05-17). The Oxford Handbook of Postwar European History (në anglisht). OUP Oxford. ISBN 978-0-19-162528-2.

[13] Hudson, Kimberly A. (2009-03-05). Justice, Intervention, and Force in International Relations: Reassessing Just War Theory in the 21st Century (në anglisht). Taylor & Francis. ISBN 978-0-203-87935-1.

[14] Petersen, Roger D. (2011-09-30). Western Intervention in the Balkans: The Strategic Use of Emotion in Conflict (në anglisht). Cambridge University Press. ISBN 978-1-139-50330-3.

[15] Kolstø, Professor Pål (2012-12-28). Media Discourse and the Yugoslav Conflicts: Representations of Self and Other (në anglisht). Ashgate Publishing, Ltd. ISBN 978-1-4094-9164-4.

[16] Clark, Howard (2000). Civil Resistance in Kosovo (në anglisht). Pluto Press. ISBN 978-0-7453-1569-0.

[17] Hockenos, Paul (2003). Homeland Calling: Exile Patriotism and the Balkan Wars (në anglisht). Cornell University Press. ISBN 978-0-8014-4158-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]