E verdha e vezës

E verdha e një veze pule

Diagrami i një veze peshku ; e verdha është zona e shënuar 'C'

Midis kafshëve që prodhojnë vezë, e verdha është pjesa ushqyese e vezës, funksioni kryesor i së cilës është furnizimi me ushqim për zhvillimin e embrionit . Disa lloje veze nuk përmbajnë të verdhë, për shembull, sepse ato vendosen në situata ku furnizimi me ushqim është i mjaftueshëm (si p.sh. në trupin e strehuesit të një parazitoidi ) ose sepse embrioni zhvillohet në trupin e prindit, i cili furnizon ushqimin. zakonisht përmes një placentë . Sistemet riprodhuese në të cilat trupi i nënës furnizon drejtpërdrejt embrionin thuhet se janë matrotrofikë ; ato në të cilat embrioni furnizohet nga e verdha thuhet se janë lecitotrofike . Në shumë specie, si të gjithë zogjtë, dhe në shumicën e zvarranikëve dhe insekteve, e verdha merr formën e një organi të veçantë ruajtës të ndërtuar në traktin riprodhues të nënës. Në shumë kafshë të tjera, veçanërisht në specie shumë të vogla si disa peshq dhe jovertebrorë, materiali i të verdhës nuk është në një organ të veçantë, por brenda qelizës vezë.

Si ushqim i ruajtur, të verdhat janë shpesh të pasura me vitamina, minerale, lipide dhe proteina . Proteinat funksionojnë pjesërisht si ushqim më vete, dhe pjesërisht në rregullimin e ruajtjes dhe furnizimit të lëndëve të tjera ushqyese. Për shembull, në disa specie sasia e të verdhës së vezës në një qelizë veze ndikon në proceset e zhvillimit që pasojnë fekondimin.

E verdha nuk është material qelizor i gjallë si protoplazma, por material kryesisht pasiv, domethënë deutoplazmë . Materiali ushqimor dhe strukturat përkatëse të kontrollit furnizohen gjatë oogjenezës . Një pjesë e materialit ruhet pak a shumë në formën në të cilën e ka furnizuar trupi i nënës, pjesërisht si i përpunuar nga indet e dedikuara jo mikrobe në vezë, ndërsa një pjesë e përpunimit biosintetik në formën e tij përfundimtare ndodh në vetë ovocitin .

Përdorimet

• Embrioni në zhvillim brenda vezës përdor të verdhën e vezës si ushqim.
• Nganjëherë ndahet nga e bardha e vezës për gatim dhe përdoret shpesh si emulsifikues dhe përdoret në majonezë, krem, salcë hollandaise, krem brûlée, avgolemono dhe moles ovos .
• Përdoret në pikturë si një përbërës i temperës tradicionale të vezëve.
• Përdoret në prodhimin e mediumit të pllakës së agarit me të verdhë veze, i dobishëm në testimin e pranisë së Clostridium perfringens .
• E verdha e vezës përmban një antitrup të quajtur antiglobulinë ( IgY ). Antitrupi transferohet nga pula e vezës në të verdhën e vezës me imunitet pasiv për të mbrojtur embrionin dhe lindjen nga pushtimi i mikroorganizmave.
• E verdha e vezës mund të përdoret për të bërë likere të tilla si Advocaat ose eggnog .
• E verdha e vezës përdoret për nxjerrjen e vajit të vezës i cili ka përdorime të ndryshme kozmetike, ushqyese dhe medicinale.

Përbërja e të verdhës së vezës së pulës

E verdha përbën rreth 33% të peshës së lëngshme të vezës; përmban rreth 60 kcal, trefishi i përmbajtjes energjetike të të bardhës së vezës, kryesisht për shkak të përmbajtjes së saj të yndyrës. 

Të gjitha vitaminat e tretshme në yndyrë ( A, D, E dhe K ) gjenden në të verdhën e vezës. E verdha e vezës është një nga ushqimet e pakta që përmban vitaminë D në mënyrë natyrale.

Përbërja (nga pesha) e acideve yndyrore më të përhapura në të verdhën e vezës zakonisht është:

• Acidet yndyrore të pangopura:
  • Acidi oleik, 47%
  • Acidi linoleik, 16%
  • Acidi palmitoleik, 5%
  • Acidi linolenik, 2%
• Acidet yndyrore të ngopura:
  • Acidi palmitik, 23%
  • Acidi stearik, 4%
  • Acidi miristik, 1%

E verdha e vezës është një burim lecitine, si dhe vaj veze, për aplikime kozmetike dhe farmaceutike. Në bazë të peshës, e verdha e vezës përmban rreth 9% lecitinë.

Ngjyra e verdhë është për shkak të luteinës dhe zeaksantinës, të cilat janë karotenoidë të verdhë ose portokalli të njohur si ksantofile .