Leopardi i Sri Lankës

Leopardi i Sri Lankës
Statusi i ruajtjes
	; I rrezikuar (IUCN 3.1)
Klasifikimi shkencor
Mbretëria:	Animalia
Filumi:	Chordata
Klasa:	Mammalia
Rendi:	Carnivora
Nënrendi:	Feliformia
Familja:	Felidae
Nënfamija:	Pantherinae
Gjinia:	Panthera
Lloji:	P. pardus
Nënlloji:	P. p. kotiya
Emri trinomial
	Panthera pardus kotiya; Deraniyagala, 1956
	Vargu i shtrirjes së leopardit të Sri Lankës

Leopardi i Sri Lankës (Panthera pardus kotiya) është një nënlloj leopardi i gjetur në Sri Lankë që u përshkrua për herë të parë në vitin 1956 nga Deraniyagala, zoologu i Sri Lankës.^[1]

Në vitin 2008, leopardi i Sri Lankës u rendit si i rrezikuar në Listën e Kuqe të BNRN-së. Popullsia në zonat e egra vlerësohet përafërsisht në 700-950 individë në vitin 2015.^[2]

Karakteristikat

Leopardi i Sri Lankës ka një gëzof të verdhë të zbehtë dhe me njolla të vogla të cilat janë më të vogla se në leopardët Indianë. Shtatë femra të matura në fillim të shekullit të 20-të mesatarisht kishin një peshë prej 29 kg (64 lb) dhe kishin një gjatësi mesatare prej 1.04 metres (3 ft 5 in) me një bisht të gjatë prej 77.5 cm (30.5 in), më i madhi është 1.14 metres (3 ft 9 in) me një bisht të gjatë prej 84 centimetrash (2 ft 9 in); 11 meshkuj mesatarisht matën 56 kg (123 lb), më i madhi ishte 77 kg (170 lb) dhe kishte matur 1.27 metres (4 ft 2 in) me një bisht të gjatë prej 86 centimetrash (2 ft 10 in), më i madhi ishte 1.42 metres (4 ft 8 in) me një gjatësi të bishtit prej 97 cm (38 in).^[3]

Sipas një artikulli të BBC-së, leopardi i Sri Lankës peshon pothuajse 100 kg (220 lb), për shkak të faktit se është një grabitqar i vetmuar pa konkurrencë nga lloje të tjera të egra në vend.^[4]

Shpërndarja dhe habitati

Leopardi i Sri Lankës në të gjitha habitatet e të gjithë ishullit. Këto lloje habitesh mund të kategorizohen gjerësisht në:^[5]

zona e thatë me <1,000 mm (39 in) reshje;
zona e thatë me 1,000–2,000 mm (39–79 in) reshje;
zona me lagështi me >2,000 mm (79 in) reshje.

Në kodrat qendrore të Sri Lankës, leopardët janë regjistruar në arka pyjore, çajesh, kullota, kopshte për shtëpi, pemë dhe plantancionet e eukaliptes.^[6]

Ekologjia dhe sjellja

Një studim në Parkun Kombëtar të Ualës tregon se leopardë nuk janë më socialë se sa nënllojet e tjera të leopardit. Ata janë gjuetarë të vetmuar, me përjashtim të femrave të reja. Të dy gjinitë jetojnë në territore të mbivendosura me vargjet e meshkujve që mbivendosen me shkallët më të vogla të disa femrave, si dhe mbivendosjen e vargjeve të meshkujve fqinjë. Ata preferojnë gjuetinë natën, por janë gjithashtu aktivë gjatë agimit dhe në muzg, dhe në orët e ditës. Ata rrallë zhvendosin prenë e tyre në pemë, të cilat ka gjasa për shkak të mungesës së konkurrencës dhe bollëkut relativ të presë. Meqenëse leopardi është grabitqari i kulmit në Sri Lankë, nuk ka nevojë të mbrojë prenë e tij.^[7] Në 2001-2002, dendësia e leopardëve rezidentë të rritur u vlerësua në 17.9 individë për 100 km² (39 sq mi) në Bllokun I të Parkut Kombëtar të Ualës në zonën bregdetare juglindore të Sri Lankës. Ky bllok përfshin 140 km² (54 sq mi), përmban zona bregdetare dhe liqene artificiale e natyrore, të cilat kombinohen për një dendësi shumë të lartë të llojeve të presë.^[2]

Leopardi i Sri Lankës gjuan duke e ndjekur gjahun e saj, derisa ai është brenda distancës së lëshimit, ku ai lëshon një shpërthim shpejtësie për të ndjekur shpejt dhe për t'u hedhur mbi viktimën e tij. Preja zakonisht mbytet me një kafshim të vetëm në fyt. Ashtu si shumica e maceve, është pragmatike në zgjedhjen e tij të dietës që mund të përfshijë gjitarët e vegjël, zogjtë, zvarranikët, si dhe kafshët më të mëdha. Aksi ose dreri i ndotur përbëjnë pjesën më të madhe të dietës së tij në zonën e thatë. Leopardi gjithashtu mund të gjuajë derrin e egër dhe majmunin.^[8]

Nuk duket të ketë sezonin e lindjes apo kulmin, me lindje të shpërndara gjatë muajve.^[7] Një pjellë zakonisht përbëhet nga dy deri në katër këlyshë.

Leopardi është simpatrik me arinjtë e vegjël të Sri Lankës.^[9]^[10]

Ruajtja

Mbijetesa e leopardit të Sri Lankës kërcënohet për shkak të humbjes së habitatit dhe fragmentimit kryesisht me disa nivele të gjuetisë direkte dhe vdekjeve të leopardit të drejtpërdrejtë dhe të tërthortë nëpërmjet njeriut.^[2]

Hulumtime të mëtejshme në leopardin e Sri Lankës nevojiten për çdo masë konservimi që të jetë efektive. Projekti Leopardi në natyrë të egër (LNE) po punon ngushtë me Qeverinë e Sri Lankës për të siguruar që kjo të ndodhë. Shoqëria e Ruajtjes së Shpëtimit të Sri Lankës gjithashtu do të ndërmarrë disa studime. LNE është e angazhuar në të gjithë ishullin me punë të synuar në vazhdim në rajonin e kodrave qendrore ku fragmentimi i habitatit të leopardit po ndodh me shpejtësi.^[11]

Në kaptivitet

Deri në dhjetor të vitit 2011, ekzistonin 75 leopardë të Sri Lankës në kopështet zoologjike të botës. Brenda Programit Evropian të Specieve të Rrezikuara po mbahet 27 meshkuj, 29 femra dhe 8 individë të pa sekuestruar.^[12]

Programi i mbarështimit të PESR-së menaxhohet nga Kopështi zoologjik Serza, Francë.^{[nevojitet citimi]}

Rëndësia kulturore

Emrat e rajoneve

Leopardi njihet në gjuhën e tij si kotya (Në gjuhën e Sri Lankës: කොටියා) dhe chiruthai (Tamilisht: சிறுத்தை).^[3] Panthera pardus kotiya është emri i tij shkencorë.^[13]

Në fund të viteve 1980 dhe në fillim të viteve 1990, fjala 'kotiya' u përkthye shpesh gabimisht në gjuhën angleze si "tigër" në mediat e Sri Lankës për shkak të informatave të pasakta që u morën nga kreu i atëhershëm i Departamentit të Divizionit të Natyrës në Sri Lankë. Ai thuhet se tha se "nuk ka kotyas (tigrat) në Sri Lankë, por diviyās", keqinterpretuar P. p. kotya si "diviyā". Fjala "diviyā" i referohet maceve të vogla të egra të tilla si "Handun Diviyā" ose "Kola Diviyā".^{[nevojitet citimi]} Të dy emrat përdoren në mënyrë të ndërsjellë për macet e peshkimit dhe për macen e ndryshkur të zverdhur. Idetë tradicionale të sinhala, si "ndryshimi në xhungël nuk do të ndryshojë pikat e një" kotyā, konfirmon përdorimin tradicional të 'kotiyā' për t'iu referuar leopardit dhe jo tigrit.^{[nevojitet citimi]}

Si simbol

Tigrat Çlirimtarë të Tamil Eelam (Tigrat e Tamilit) u njohën në gjuhën kolektive me komunitetin Sinhala si 'Koti', forma shumëshe e 'Kotiyā'. Tigrat Tamilezë kanë zgjedhur leopardin e Sri Lankës si kafshë kombëtare të shtetit aspirant të Tamil Eelam,^[14] dhe Tiger Chola si flamurin e saj. Ekipi i futbollit që quhet si ekipi kombëtar i futbollit Tamil Eelam që luan në ConIFA ka leopardin e Sri Lankës në stemën e tyre.

Shiko edhe

Referime

^ Deraniyagala, P.E.P. (1956). "The Ceylon leopard, a distinct subspecies". Spolia Zeylanica. 28: 115–116. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ ^a ^b ^c Stein, A.B.; Athreya, V.; Gerngross, P.; Balme, G.; Henschel, P.; Karanth, U.; Miquelle, D.; Rostro, S.; Kamler, J.F. & Laguardia, A.. (2016). "Panthera pardus". IUCN Red List of Threatened Species. 2016. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)old-form url
^ ^a ^b Pocock, R.I. (1939). "Panthera pardus (Linnaeus). The Leopard or Panther". The Fauna of British India, including Ceylon and Burma. Mammalia. Vëll. 1. London: Taylor and Francis. fq. 222–231. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ "Yala's giant leopards". BBC Earth. 2014-10-13. Marrë më 2018-01-16. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Phillips, W. W. A. (1984). Manual of the mammals of Sri Lanka. Vëll. Part III (bot. Second revised). Colombo: Wildlife and Nature Protection Society of Sri Lanka. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ A. M. Kittle; A. C. Watson; P. H. Chanaka Kumara; H. K. Nimalka Sanjeewani (2014). "Status and distribution of the leopard in the central hills of Sri Lanka". Cat News. 56: 28−31. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ ^a ^b Kittle, A.; Watson, A. (2005). "A short report on research of an arid zone leopard population (Panthera pardus kotiya), Ruhuna (Yala) National Park, Sri Lanka". The Wilderness and Wildlife Conservation Trust, Sri Lanka. Arkivuar nga origjinali më 14 mars 2012. Marrë më 26 gusht 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Kittle, A.M.; Watson, A.C.; Kumara, P.H.C.; Sandanayake, S.D.K.; Sanjeewani, H.K.N.; Fernando, S. (2014). "Notes on the diet, prey and habitat selection of the Sri Lankan leopard in the central highlands of Sri Lanka". Journal of Threatened Taxa. 6 (9): 6214–6221. doi:10.11609/jott.o3731.6214-21. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Hadley, B. (2008). The Sloth Bear (PDF). Bear Specialist Group. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 21 dhjetor 2008. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Brown, G. (1993). The Great Bear Almanac. Lyons & Burford. ISBN 1558212108. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Kittle, A.M.; Watson, A.C.; Fernando, S. (2012). "Notes on the status, distribution and abundance of the Sri Lankan leopard in the central hills of Sri Lanka". Cat News. 56 (1). {{cite journal}}: |access-date= ka nevojë për |url= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ International Species Information System (2011). "ISIS Species Holdings: Panthera pardus kotiya, December 2011". Arkivuar nga origjinali më 1 shkurt 2021. Marrë më 26 gusht 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Panthera pardus kotiya (TSN {{{ID}}}). Integrated Taxonomic Information System.
^ "தமிழீழத்தேசிய-சின்னங்கள translated: National symbols of Tamil Eelam". tccnorway.no. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Lidhje të jashtme

[1] Deraniyagala, P.E.P. (1956). "The Ceylon leopard, a distinct subspecies". Spolia Zeylanica. 28: 115–116. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[iucn-2] Stein, A.B.; Athreya, V.; Gerngross, P.; Balme, G.; Henschel, P.; Karanth, U.; Miquelle, D.; Rostro, S.; Kamler, J.F. & Laguardia, A.. (2016). "Panthera pardus". IUCN Red List of Threatened Species. 2016. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)old-form url

[Pocock1939-3] Pocock, R.I. (1939). "Panthera pardus (Linnaeus). The Leopard or Panther". The Fauna of British India, including Ceylon and Burma. Mammalia. Vëll. 1. London: Taylor and Francis. fq. 222–231. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[BBCEarth2014-4] "Yala's giant leopards". BBC Earth. 2014-10-13. Marrë më 2018-01-16. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[5] Phillips, W. W. A. (1984). Manual of the mammals of Sri Lanka. Vëll. Part III (bot. Second revised). Colombo: Wildlife and Nature Protection Society of Sri Lanka. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[6] A. M. Kittle; A. C. Watson; P. H. Chanaka Kumara; H. K. Nimalka Sanjeewani (2014). "Status and distribution of the leopard in the central hills of Sri Lanka". Cat News. 56: 28−31. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[kittle+watson-7] Kittle, A.; Watson, A. (2005). "A short report on research of an arid zone leopard population (Panthera pardus kotiya), Ruhuna (Yala) National Park, Sri Lanka". The Wilderness and Wildlife Conservation Trust, Sri Lanka. Arkivuar nga origjinali më 14 mars 2012. Marrë më 26 gusht 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[8] Kittle, A.M.; Watson, A.C.; Kumara, P.H.C.; Sandanayake, S.D.K.; Sanjeewani, H.K.N.; Fernando, S. (2014). "Notes on the diet, prey and habitat selection of the Sri Lankan leopard in the central highlands of Sri Lanka". Journal of Threatened Taxa. 6 (9): 6214–6221. doi:10.11609/jott.o3731.6214-21. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[Hadley2008-9] Hadley, B. (2008). The Sloth Bear (PDF). Bear Specialist Group. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 21 dhjetor 2008. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[Brown1993-10] Brown, G. (1993). The Great Bear Almanac. Lyons & Burford. ISBN 1558212108. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[11] Kittle, A.M.; Watson, A.C.; Fernando, S. (2012). "Notes on the status, distribution and abundance of the Sri Lankan leopard in the central hills of Sri Lanka". Cat News. 56 (1). {{cite journal}}: |access-date= ka nevojë për |url= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[ISIS-12] International Species Information System (2011). "ISIS Species Holdings: Panthera pardus kotiya, December 2011". Arkivuar nga origjinali më 1 shkurt 2021. Marrë më 26 gusht 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[itis-13] Panthera pardus kotiya (TSN {{{ID}}}). Integrated Taxonomic Information System.

[14] "தமிழீழத்தேசிய-சின்னங்கள translated: National symbols of Tamil Eelam". tccnorway.no. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]