Leopardi

Përpunoni lidhje
Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Për përdorime të tjera të kësaj fjale, shiko Leopardi (kthjellim).
Leopardi
Vargu kohor: Pleistoceni deri më sot[2]
Leopard africa.jpg
Një Leopard Afrikan në Serenget, Tanzani
Statusi i ruajtjes
Klasifikimi shkencor e
Mbretëria: Animalia
Filumi: Chordata
Klasa: Mammalia
Rendi: Carnivora
Nënrendi: Feliformia
Familja: Felidae
Nënfamija: Pantherinae
Gjinia: Panthera
Lloji:
P. pardus[1]
Emri binomial
Panthera pardus[1]
Linnaeus, 1758
Nënllojet
Shiko tekstin
Leopard distribution.jpg
Shtrirja historike dhe prezente e leopardit[3]

Leopardi (Panthera pardus) është një nga pesë llojet e gjinisë Panthera, një anëtar i familjes Felidae.[4] Shtrihet më së shumti në Afrikën nën-Sahariane, në pjesë të vogla të Azisë Perëndimore, në Indi, në Azinë Juglindore dhe në Azinë Lindore. Ai është listuar si specie e Rrezikuara në Listën e Kuqe të BNRN-së pasi popullatat e tij janë të rrezikuara nga humbja dhe fragmentimi i habitateve dhe janë në rënie në pjesë të mëdha të rangut global. Në Hong Kong, Singapor, Kuvajt, Siri, Libi, Tunizi dhe më së shumti në Marok, popullsia e leopardit është zhdukur tashmë.[3] Të dhënat bashkëkohore sugjerojnë se leopardi ndodhet vetëm në 25% të vargut historik global.[5][6] Leopardët janë gjuajtur ilegalisht dhe pjesët e tyre të trupit janë kontrabanduar në tregtinë e kafshëve të egra për praktikat mjekësore dhe dekorimi.[7][8]

Krahasuar me macet e tjera të egra, leopardi ka këmbë relativisht të shkurtra dhe një trup të gjatë me një kafkë të madhe. Gëzofi i tij është i mbushur me njolla. Ai është i ngjashëm fizikisht me jaguarin, por ka një trup më të vogël dhe më të lehtë, dhe njollat e tij janë përgjithësisht më të vogla, më të dendura dhe pa pika brenda tyre. Të dy, leopardi dhe jaguari janë melanikë, të njohur si panthera të zeza. Leopardi dallohet për aftësinë e përshtatjes me mjedisit me anë të gëzofit të tij, të qënit oportun gjatë gjuetisë dhe për fuqi e aftësi që ka për t'u përshtatur në një shumëllojshmëri habitatesh, në zona të thata e malore. Mund të vrapojë me një shpejtësi deri në 58 kilometra në orë.[9] Fosilet datojnë në Pleistocenin e vonë në Kinë, Europë dhe në Japoni.[2][10]

Etimologjia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Emri i zakonshëm 'leopard' rrjedh nga fjala e vjetër angleze 'leuparz' e përdorur në poezinë Kënga e Rolandit, shkruar në fund të shekullit të VIII.[11] Mendohet të jetë një bashkim i fjalëve greke λέων 'leōn' që do të thotë luan dhe πάρδος 'pardos'.[12]

Fjala 'panterë' rrjedh nga fjala latine 'panther' dhe nga greqishtja e lashtë πάνθηρ 'pánthēr'.[13][14] Fonetikisht e ngjashme, fjala पाण्डर 'pând-ara' do të thotë 'e zbehtë, e verdhë, e bardhë'.[15] Emri shkencor pardus rrjedh nga greqishtja πάρδαλος 'pardalos' që do të thotë 'me njolla'.[16]

Taksonomia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Harta tregon gamën e nënllojeve të leopardit

Felis pardus ishte emri shkencor i propozuar nga Karl Lineu në 1758.[17] Emri gjinisë Panthera u përdor për herë të parë nga Lorenz Oken në 1816, i cili përfshinte të gjitha macet e njohura në këtë grup.[18] Klasifikimi i Oken nuk u pranua gjerësisht, dhe Felis ose Leopardus u përdorën si emra të gjinisë deri në fillim të shekullit XX.[19]

Një lloj leopardi ishte ekzemplari për analizimin e gjinisë Panthera nga Joel Asaph Allen në vitin 1902.[20] Në vitin 1917, Reginald Innes Pocock përfshiu gjithashtu tigrin (P. tigris), jaguarin (P. onca) dhe luanin (P. leo) në gjininë Panthera.[21][22]

Lidhje të jashtme[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ Wozencraft, W.C. (2005). "Order Carnivora". përmbledhur nga Wilson, D.E.; Reeder, D.M (red.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (në anglisht) (bot. 3rd). Johns Hopkins University Press. fq. 547. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.
  2. ^ a b Ghezzo, E.; Rook, L. (2015). "The remarkable Panthera pardus (Felidae, Mammalia) record from Equi (Massa, Italy): taphonomy, morphology, and paleoecology". Quaternary Science Reviews (në anglisht). 110 (110): 131–151. doi:10.1016/j.quascirev.2014.12.020.
  3. ^ a b c Stein, A.B.; Athreya, V.; Gerngross, P.; Balme, G.; Henschel, P.; Karanth, U.; Miquelle, D.; Rostro-Garcia, S.; Kamler, J. F.; Laguardia, A.; Khorozyan, I. & Ghoddousi, A. (2020). "Panthera pardus". IUCN Red List of Threatened Species (në anglisht). 2020: e.T15954A163991139. doi:10.2305/IUCN.UK.2020-1.RLTS.T15954A163991139.en. Marrë më 15 janar 2022. {{cite journal}}: Parametri i panjohur |amends= është injoruar (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)
  4. ^ Kitchener, A. C.; Breitenmoser-Würsten, C.; Eizirik, E.; Gentry, A.; Werdelin, L.; Wilting, A.; Yamaguchi, N.; Abramov, A. V.; Christiansen, P.; Driscoll, C.; Duckworth, J. W.; Johnson, W.; Luo, S.-J.; Meijaard, E.; O’Donoghue, P.; Sanderson, J.; Seymour, K.; Bruford, M.; Groves, C.; Hoffmann, M.; Nowell, K.; Timmons, Z.; Tobe, S. (2017). "A revised taxonomy of the Felidae: The final report of the Cat Classification Task Force of the IUCN Cat Specialist Group" (PDF). Cat News. Special Issue 11: 73–75. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ Jacobson, A. P.; Gerngross, P.; Lemeris Jr., J. R.; Schoonover, R. F.; Anco, C.; Breitenmoser-Würsten, C.; Durant, S. M.; Farhadinia, M. S.; Henschel, P.; Kamler, J. F.; Laguardia, A.; Rostro-García, S.; Stein, A. B.; Dollar, L. (2016). "Leopard (Panthera pardus) status, distribution, and the research efforts across its range". PeerJ. 4: e1974. doi:10.7717/peerj.1974. PMC 4861552. PMID 27168983. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ Williams, S. T.; Williams, K. S.; Lewis, B. P.; Hill, R. A. (2017). "Population dynamics and threats to an apex predator outside protected areas: implications for carnivore management". Royal Society Open Science. 4 (4): 161090. Bibcode:2017RSOS....461090W. doi:10.1098/rsos.161090. PMC 5414262. PMID 28484625. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ Bergin, D.; Nijman, V. (2014). "Open, Unregulated Trade in Wildlife in Morocco's Markets". TRAFFIC Bulletin (në anglisht). 26 (1): 65–70.
  8. ^ Bergin, D.; Nijman, V. (2015). "Potential benefits of impending Moroccan wildlife trade laws, a case study in carnivore skins". Biodiversity and Conservation (në anglisht). 25 (1): 199–201. doi:10.1007/s10531-015-1042-1.
  9. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura CAP
  10. ^ Izawa, M., Nakanishi, N. (2015). "Felidae". The Wild Mammals of Japan (në anglisht) (bot. 2nd). Kyoto: Shoukadoh Book Sellers and the Mammalogical Society of Japan. fq. 226−231. ISBN 978-4-87974-691-7. {{cite book}}: Parametri i panjohur |editors= është injoruar (sugjerohet |editor=) (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja)
  11. ^ North, R.; Allard, J.; Gillies, P. (2014). "The Song of Roland". Longman Anthology of Old English, Old Icelandic, and Anglo-Norman Literatures (bot. Reprinted, annotated). Oxon, New York: Routledge. fq. 792−801. ISBN 9781317861621. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  12. ^ Partridge, E. (1983). "Leopard". Origins: A Short Etymological Dictionary of Modern English. New York: Greenwich House. fq. 349. ISBN 978-0-517-41425-5. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ Lewis, C. T. & Short, C. (1879). "panther". A Latin Dictionary. Founded on Andrews' edition of Freund's Latin dictionary (bot. Revised, enlarged, and in great part rewritten). Oxford: Clarendon Press. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ Liddell, H. G. & Scott, R. (1940). "πάνθηρ". A Greek-English Lexicon (bot. Revised and augmented). Oxford: Clarendon Press. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  15. ^ Macdonell, A. A. (1929). "पाण्डर pând-ara". A practical Sanskrit dictionary with transliteration, accentuation, and etymological analysis throughout. London: Oxford University Press. fq. 95. Arkivuar nga origjinali më 8 mars 2021. Marrë më 19 prill 2019. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  16. ^ Liddell, H. G. & Scott, R. (1940). "πάρδαλος". A Greek-English Lexicon (bot. Revised and augmented). Oxford: Clarendon Press. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  17. ^ Linnaeus, C. (1758). "Felis pardus". Caroli Linnæi Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Vëll. Tomus I (bot. decima, reformata). Holmiae: Laurentius Salvius. fq. 41−42. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) Stampa:La icon
  18. ^ Oken, L. (1816). "1. Art, Panthera". Lehrbuch der Zoologie. 2. Abtheilung. Jena: August Schmid & Comp. fq. 1052. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  19. ^ Ellerman, J. R.; Morrison-Scott, T. C. S. (1966). Checklist of Palaearctic and Indian mammals 1758 to 1946 (bot. 2nd). London: British Museum of Natural History. fq. 315–317. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  20. ^ Allen, J. A. (1902). "Mammal names proposed by Oken in his 'Lehrbuch der Zoologie'" (PDF). Bulletin of the American Museum of Natural History. 16 (27): 373−379. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  21. ^ Pocock, R. I. (1917). "The Classification of existing Felidae". The Annals and Magazine of Natural History. Series 8. XX: 329–350. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  22. ^ Pocock, R. I. (1939). "Panthera pardus". The Fauna of British India, Including Ceylon and Burma. Mammalia: Volume 1 (në anglisht). London: Taylor and Francis. fq. 222–239.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Leopardi&oldid=2550106"