Deklarata Universale e të Drejtave Gjuhësore
Deklarata Universale e të Drejtave Gjuhësore (e njohur edhe si Deklarata e Barcelonës ) është një dokument i nënshkruar nga Klubi Ndërkombëtar PEN dhe disa organizata joqeveritare në vitin 1996 për të mbështetur të drejtat gjuhësore, veçanërisht ato të gjuhëve të rrezikuara. Dokumenti u miratua në përfundim të Konferencës Botërore për të Drejtat Gjuhësore të mbajtur mes datave 6 - 9 qershor të vitit 1996 në Barcelona, të Spanjës. [1] Ajo gjithashtu u paraqit tek Drejtori i Përgjithshëm i UNESCO-së në vitin 1996 [2] por që Deklarata ende nuk ka fituar miratimin zyrtar nga UNESCO. [3]
Megjithëse Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut (DUDNJ) e vitit 1948 edhe gjuhën e konsideron si një nga kategoritë e saj për të drejta të barabarta, ajo nuk rendit në mënyrë të qartë dhe të elaboruar edhe të drejtat gjuhësore. [4] Edhe me deklaratat dhe rregullat për mbrojtjen e gjuhëve specifike dhe të drejtat e tyre, nuk kishte asnjë dokument detyrues në atë kohë me të cilën do ti referoheshin të gjitha gjuhëve ose të drejtave gjuhësore botërore. [5] Si e tillë, ka pasur përpjekje për të mbushur këtë boshllëk duke zgjeruar rëndësinë e të drejtave gjuhësore në skenën globale.
Për më tepër, Deklarata Universale e të Drejtave Gjuhësore (DUDGJ) ka të bëjë me disa politika që motivojnë respektimin e të drejtave gjuhësore. Disa nga dokumentet përfshijnë:
- Deklaratë për të drejtat e personave që u përkasin pakicave kombëtare, etnike, fetare dhe gjuhësore
- Konventa Evropiane për të Drejtat e Njeriut
- Karta Evropiane për gjuhët rajonale ose të pakicave
- Konventa Kuadër për Mbrojtjen e Pakicave Kombëtare
- Pakti Ndërkombëtar për të Drejtat Civile dhe Politike
- Deklarata Universale e të Drejtave Kolektive të Popujve
Ideja e një Deklarate u propozua për herë të parë në vitin 1984, ku një brazilian me emrin Francisco Gomes de Matos prezantoi në Federatën Ndërkombëtare të Mësuesve të Gjuhëve Moderne (FIPLV), një lutje për një Deklaratë Universale të të Drejtave të Gjuhësore. [6] Ai renditi disa nga të drejtat kryesore gjuhësore, së bashku me implikimet e tyre arsimore.
Një nga motivimet më domethënëse buroi nga Seminari i 12-të i Shoqatës Ndërkombëtare për Zhvillimin e Komunikimit Ndërkulturor të vitit 1987, mbajtur në Recife, Brazil, i cili gjithashtu rekomandoi hartimin e një deklarate për të drejtat gjuhësore. Seminari më pas miratoi një deklaratë paraprake që indeksonte disa lloje themelore të të drejtave gjuhësore. [7]
Më 6 qershor 1996, gjatë Konferencës Botërore për të Drejtat Gjuhësore në Barcelona, Spanjë, u pranua se Deklaratë. Konferenca, e cila ishte një iniciativë e Komisionit të Përkthimeve dhe të Drejtave të Gjuhëve të Klubit Ndërkombëtar PEN dhe CIEMEN (Qendra Ndërkombëtare Escare për Pakicat Etnike dhe Kombet), përfshinte 61 OJQ, 41 Qendra PEN dhe 40 ekspertë. Dokumenti u nënshkrua dhe iu paraqit një përfaqësuesi të Drejtorit të Përgjithshëm të UNESCO -së. [2] [7] Sidoqoftë, kjo nuk do të thotë që Deklarata ka fituar miratimin.
Në të njëjtin vit, Deklarata u botua në Katalanisht, Anglisht, Frëngjisht dhe Spanjisht . Ajo u përkthye më vonë në gjuhë të tjera, disa prej të cilave përfshijnë galician, baske, bullgare, hungareze, ruse, portugalisht, italisht, nynorske, sardiniane.
Më poshtë është paraqitur në mënyrë skematike rruga e progresit të Deklaratës Universale për të Drejtat Gjuhësore :
Deri më tani, DUDGJ ka marrë mbështetjen e shumë personaliteteve ndërkombëtare, disa prej të cilëve janë: Nelson Mandela, Buthelezi Mangosuthu Gatsha, Ronald Harwood, Homero Aridjis, Noam Chomsky, José Ramos-Horta, Dalai Lama, Dr. M. Aram, etj. Desmond Tutu, László Tőkés, Ricardo María Carles Gordó, Adolfo Pérez Esquivel, José Carreras, Seamus Heaney, Ngũgĩ wa Thiong'o, Shimon Peres, Judit Mascó, Peter Gabriel dhe Joan Oró . [7]
Shih edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Karta Evropiane për Gjuhët Rajonale ose Minoritare
- Dita Ndërkombëtare e Gjuhës Amtare
- Politika gjuhësore
- Të drejtat gjuhësore
- Gjuha e pakicave
- Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ The World Conference on Linguistic Rights,"Universal Declaration of Linguistic Rights", Barcelona Spain, June 1996.
- ^ a b "Universal Declaration of Linguistic Rights, 1996". Cultural Rights: Culture and Development. Arkivuar nga origjinali më 4 mars 2016. Marrë më 9 mars 2012.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "International PEN: Linguistic Rights and Translation". UNESCO's List of NGOs (në anglisht). Unesco.org. Marrë më 9 mars 2012.
- ^ Spolsky, B. & Shohamy, E. G. (1999). The Languages of Israel: Policy, Ideology and Practice. United Kingdom: Multilingual Matters. fq. 52. Marrë më 9 mars 2012.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "ENLLAÇ" (në anglisht). Linguistic Declaration.org. Arkivuar nga origjinali më 4 mars 2016. Marrë më 10 mars 2012.
- ^ "Two Typologies of Linguistic Rights" (PDF). Human Dignity and Humiliation Studies. Marrë më 10 mars 2012.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b c Follow-up Committee of the Universal Declaration of Linguistic Rights (1998). Book of the Universal Declaration of Linguistic Rights (PDF). Orlando (Florida): Harcourt Brace & Company. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 29 mars 2017. Marrë më 9 mars 2012.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)
Lidhje të jashtme
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- "Universal Declaration of Linguistic Rights" (PDF).
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) (42.2 KiB) - Linguistic Rights | Droits linguistiques | Lingvaj rajtoj | Diritti linguistici - International Symposium on "Linguistic Rights in the World, the current situation", United Nations, Geneva, 24 April 2008