Kultura e Austrisë

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Ludwig van Beethoven ishte një kompozitor gjerman dhe pianist. Pikturë e Beethoven-it nga Joseph Karl Stieler (1820)

Kultura Austriake ka qenë e ndikuar kryesisht nga fqinjët e kaluar dhe të tanishëm: Italia, Polonia, Gjermania, Hungaria, dhe Bohemia.

Arti[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Joseph Haydn, Portret nga Thomas Hardy, 1791
Haydn Duke Luajtur, Anonim
Johann Strauss, Jr
Mozart, nga Barbara Krafft (1764-1825)

Vjena, kryeqyteti i Austrisë një kohë të gjatë ka qenë një qendër e rëndësishme e inovacionit muzikor. Kompozitorët e shekujve 18 dhe 19 u tërhoqën në qytet nga patronazhi i Habsburg-ut, dhe e bënë Vjenën, kryeqytet Evropian të muzikës klasike. Wolfgang Amadeus Mozart, Ludwig van Beethoven, Johann Strauss, Jr., mes tjerësh, ishin të lidhur me qytetin. Gjatë periudhës së Barokut, format popullore Sllave dhe hungareze ndikuan në muzikën Austriake. Statusi i Vjenës e filloi ngritjen e saj si një qendër kulturore në fillim të shekullit të 16-të, dhe ishte përqendruar rreth instrumenteve duke përfshirë lahutën.

Muzika klasike[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Gjatë shekullit të 18-të, epoka muzikore-klasike dominoi muzikën klasike Evropiane, dhe qyteti i Vjenës ishte në veçanti një vend i rëndësishëm për risi muzikore. Tre kompozitorë u ngritën, duke bërë risi të qëndrueshme: modelet simfonike të Ludvig van Beethoven-it, bilanci mes melodisë dhe formës e Wolfgang Amadeus Mozart, dhe zhvillimi i harqeve kuartet dhe sonatë i Joseph Haydn-it.

Shkolla e parë Vjeneze[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Shkolla e dytë Vjeneze[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Filarmonia e Vjenës[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Salla e Artë, nga e cila është transmetuar koncerti i Vitit të Ri të Vjenës.

Musikverein në Vjenë është konsideruar të jetë një nga tre sallat më të mira të koncerteve në botë dhe u hap më 6 janar 1870. Që nga viti 1939, koncerti i famshëm i Vitit të Ri të Vjenës i Filarmonisë së Vjenës u transmetua nga Salla e Artë për një audiencë prej 1 miliardë në 44 shtete. Anëtarët e Filarmonisë së Vjenës, e cila rregullisht konsiderohet si një nga orkestrat më të mira në botë, janë të zgjedhur nga orkestra e Operës së shtetit të Vjenës.

Vjenë, Filharmonia ka gjurmët për origjinën e saj më 1842, kur Oto Nicolai formuloi Akademinë Filarmonike 'Philharmonische Academie'. Kjo orkestër mori të gjitha vendimet e saj nga një votë demokratike e të të gjithë anëtarëve të saj, dhe këto janë parimet e mbajtura ende sot.

Opera e shtetit të Vjenës[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Opera e shtetit të Vjenës

Opera e shtetit të Vjenës, në gjermanisht e quajtur Staatsoper, është një nga kompanitë më të rëndësishme të operas në botë. Ajo punëson mbi 1000 njerëz, dhe në vitin 2008, buxheti vjetor operues të Staatsoper ishte 100 milion Euro me pak më shumë se 50% të ardhura në një formë subvencioni të shtetit.

Ajo është gjithashtu vendi për Ballon e Operas Vjeneze, një ngjarje që ndodh në të enjten duke i paraprirë të Mërkurës së Hirtë. Balloja e Operas u mbajt për herë të parë më 1936, dhe ka parë deri në 12,000 vizitorë. 180 çifte e hapin ballon zyrtarisht, para komandës "Alles Walzer", bazuar në një traditë të Johann Strauss Jr, pista e kërcimit është e hapur për të gjithë.

Kori i Djemve të Vjenës[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Wiener Sängerknaben (Refreni i Djemve të Vjenës) gjatë një koncerti në Wiener Musikverein

Kori i Djemve të Vjenës (gjermanisht: Wiener Sängerknaben) është një nga koret më të njohura të djemve në botë. I njohur për standardin jashtëzakonisht të lartë vokal të tij, kori ka punuar me muzikantë duke përfshirë Wolfgang Amadeus Mozart, Antonio Caldara, Antonio Salieri dhe Anton Brukner

Kori u themelua nga një letër e shkruar nga Maximilian I i Habsburg-ut, më 30 qershor 1498. Palais Augarten shërben si hapësirë prove dhe shkollë me konvikt për djemtë e korit.

Muzika Popullore[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Schrammelmusik[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Forma më e njohur e muzikës popullore moderne Austriake është Schrammelmusik Vjeneze, e cila luhet me një fizarmonikë dhe një kitarë me qafë të dyfishtë. Interpretuesit modern përfshijnë Roland Neuwirth, Karl Hodina, dhe Edi Reiser.

Yodeling[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Yodeling është një lloj i të kënduarit me fyt që u zhvillua në Alpe. Në Austri, ajo u quajt juchazn dhe pasqyron përdorimin e dy rrokjeve joleksikore dhe të bërtitura që janë përdorur për të komunikuar nëpër male.

Vallja popullore Austriake[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Vallëzimi popullor Austriak është kryesisht i lidhur me Schuhplattler, Ländler, Polka, ose Waltz. Megjithatë, ka edhe vallëzime tjera, të tilla si Zwiefacher, Kontratänze, dhe Sprachinseltänze.

Ländler[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ländler është një valle popullore me origjinë të pasigurt. E njohur si një këngë popullore, nën disa emra për një periudhë të gjatë, ajo u bë e njohur si Landl ob der Enns, e cila përfundimisht u shkurtua në ländler. Vallja u bë e famshme në të pothuajse 1720-ën. Ajo kërkon një kontakt të ngushtë midis anëtarëve të gjinisë së kundërt, dhe kështu u denoncua si plot epsh nga disa autoritete kishtare. Ländlers u sollën së pari në Vjenë, dhe më vonë në vende të largëta si në Ukrainë. Ländler përfundimisht evoluoi në atë që është e njohur si waltz.

Austropop[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Austria3 - nga e majta: Georg Danzer, Rainhard Fendrich, Wolfgang Ambros.

DJ Ötzi mori Çmimin Austriak për Muzikë Amadeus në vitin 2001 dhe 2002 për të qenë artisti më i suksesshëm në arenën ndërkombëtare. Grupi i Beatboxit Bauchklang mori një Amadeus në vitin 2002 në kategorinë e grupit pop/rock kombëtar. Falco, Rainhard Fendrich, André Heller, Georg Danzer dhe Christina Stürmer të gjithë morën çmime Amadeus në kategorinë e artistit pop/rock kombëtar.

Austria3 ishte një konglomeratë e tre Austriakëve mjaft individualist këngëtarë-tekstshkrues Wolfgang Ambros, Georg Danzer dhe Rainhard Fendrich, në skenë nga viti 1997 deri në vitin 2006.

Alpine New Wave[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ky zhanër i punk rock, emri i të cilit mund të jetë shkurtuar për në alpunk me origjinë në rajonet Alpine të Gjermanisë, Zvicrës dhe Austrisë. Alpunk bashkangjit ritmet kaotike, energjike të muzikës punk me fizarmonikë të bazuar në muzikën popullore për të cilën rajoni është i famshëm.

Muzika të tjera të spikatura[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Keqkuptimet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Me sa duket, muzikali tingujt e Muzikës dhe filmi i bazuar në të ka luajtur një rol të rëndësishëm në formësimin e asaj se si kryesisht bota anglishtfolëse e sheh Austrinë në termat e muzikës. Ia vlen të thuhet se disa nga aranzhimet në Tingujt e Muzikës janë bërë për qëllime të artit, në vend se për qëllim për të dhënë një pamje reale në kulturën muzikore Austriake. Kështu për shembull është pamja që kënga "Edelweiss' është në të vërtetë himni kombëtar i Austrisë, e cila nuk është rastësi. Për më tepër, Ländler që u ekzekutua në film nuk është një Ländler tradicional.

Letërsia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Letërsia Austriake mund të ndahet në dy ndarje kryesore, përkatësisht periudhën deri në mesin e shekullit të 20-të, si dhe periudhën e mëvonshme, pasi të dy perandoritë Austro-hungareze dhe gjermane ishin zhdukur. Austria nga të qenit fuqi e madhe Evropiane, u bë një shtet i vogël. Përveç kësaj, është një trup i letërsisë që disa do të mendojnë Austriake, por nuk është e shkruar në gjermanisht.

Duke plotësuar statusin e saj si një vend i artistëve, Austria ka qenë gjithmonë një vend i poetëve të mëdhenj, shkrimtarë dhe novelistë. Ajo ishte shtëpia e novelistëve Arthur Schnitzler, Stefan Zweig, Thomas Bernhard, dhe Robert Musil, si dhe e poetëve Georg Trakl, Franz Werfel, Franc Grillparzer, Rainer Maria Rilke, dhe Adalbert Stifter. Dramaturgët dhe novelistët e famshëm bashkëkohore Austriakë përfshijnë Elfriede Jelinek dhe Peter Handke.

Teatri[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Arkitektura[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Qyteti i vjetër i Salzburgut
Salzburgu

Austria është e njohur për kështjellat e saj, pallatet dhe ndërtesat, ndër të tjerat punime arkitektonike. Disa nga kështjellat më të famshme të Austrisë përfshijnë Festung Hohensalzburg, Burg Hohenwerfen, Kalaja e Lihtenshtajnit, dhe Schloß Artstetten. Shumë nga kështjellat e Austrisë u krijuan gjatë regjimit të Habsburg-ut.

Qendra Historike e Qytieti të Salzburgut ishte listuar si një Vend i Trashëgimisë Botërore në vitin 1996, duke deklaruar se "Salzburgu ka arritur të ruajë një strukturë urbane jashtëzakonisht të pasur, të zhvilluar gjatë periudhës nga mesjeta në shekullin e 19-të, kur ajo ishte një qytet-shtet i sunduar nga një princ-kryepeshkop."[1]

Tre vjet më vonë, Qyteti Graz - Qendër Historike e pasuar nga Salzburgu, si "qytet i vjetër është një përzierje harmonike e stileve arkitektonike dhe lëvizjeve artistike që kanë pasur sukses për njëri-tjetrin që nga mesjeta, së bashku me ndikimet kulturore nga rajonet fqinje."[2]

Në vitin 2001, më në fund Qendra Historike e Vjenës ishte listuar si Vend i Trashëgimisë Botërore, me komentin se "qendra historike e Vjenës, është e pasur në ansambletë arkitektonike, duke përfshirë kështjellat Baroke dhe kopshtet, si dhe në fund të shek. 19-të të Ringstrasse i veshur me objekte të mëdha, monumente dhe parqe."[3]

Katedralet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Austria është e pasur në traditën Katolike Romane. Një nga katedralet më të vjetra Austriake është Minoritenkirche në Vjenë. Ajo është ndërtuar në stilin Gotik në vitin 1224. Një nga katedralet më të mëdha në botë, 136 metra i gjatë (446-këmbë e gjatë) Stephansdom është selia e Kryepeshkopit të Vjenës; Stephansdom është 107 metra (351 ft) i gjatë dhe 34 metra (111.5 ft) i gjerë.

Pallatet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Schönbrunn.

Dy nga pallatet më të famshmet Austriake janë Belvedere dhe Schönbrunn. Pallati i stilit barok Belvedere është ndërtuar në periudhën 1714-1723, nga Princi Eugene i Savojës, dhe tani është shtëpi për Österreichische Galerie Belvedere. Pallati Schönbrunn është ndërtuar më 1696 nga Johann Bernhard Fischer von Erlach për Perandorin Leopold I; perandoresha Maria Tereza e Austrisë urdhëroi që pallati të rimodelohet në Rococo. Në vitin 1996, ai iu shtua listës së Vendeve të Trashëgimisë Kulturore.[4]

Varrezat[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Austria është e njohur poashtu edhe për varrezat. Vjena ka pesëdhjetë varreza të ndryshme, nga të cilat Zentralfriedhof është më i famshmi. Habsburgët janë varrosur në dhomën e nëndheshme perandorike.

Stift Melk[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Stift Melk

Stift Melk është një murg Benedictin në shtetin federal të Austrisë së Ulët, me pamje të Danubit gjersa rrjedh përmes Luginës Wachau. Murgu u formua në 1089 mbi një shkëmb mbi qytetin e Melk.

Semmering Hekurudhor[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Hekurudha Semmering, një projekt i famshëm inxhinierik i ndërtuar në vitet 1848-1854, ishte hekurudha e parë malore Evropiane e ndërtuar me udhë standarde të matur. Ende plotësisht funksionale, ajo tani është pjesë e hekurudhës jugore të Austrisë. Ishte caktuar një Trashëgimi Botërore e Sitit në vitin 1998.[5]

Arti vizual[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ndarje e Vjenës

Shkolla e Danubit[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ndarja e Vjenës[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ndarja e Vjenës  ishte pjesë e një lëvizjeje të larmishme rreth 1900 e cila tani është e mbuluar nga termi i përgjithshëm Arti i ri.

Figura të mëdha të Ndarjes së Vjenës ishin Oto Wagner, Gustav Klimt, Egon Schiele, dhe Koloman Moser.

Shkolla Vjeneze e Realizmit Fantastik[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Vjenez Actionism[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Vizatimet komike[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Tobias Seicherl vizatuar nga karikaturisti Vjenez Ladislaus Kmoch, mund të konsiderohet si i pari brez i ngushtë i komikës së përditshme kontinentale Evropiane. Komikja u shfaq në gazetën gjysmë-formati Austriake  'Das Kleine Blatt' (1930-1940) dhe ishte shumë e famshme.

Mediat e Reja: Ars Electronica[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Prix Ars Electronica 2012, Qendra Ars Electronica

Prix Ars Electronica është një çmim i madh në fushën e elektronikës dhe artit interaktiv, animacionit kompjuterik, kulturës digjitale dhe muzikës. Që nga viti 1987, ky çmim është dhënë nga Ars Electronica, njëra prej qendrave më të mëdha të botës për art dhe teknologji, e cila nga ana e tij është themeluar në vitin 1979 në Linz, Austri. Muzeu i lidhur është në katin e gjashtë Ars Electronica Center

Emisioni dhe Filmi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kinemaja[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në epokën e filmave pa zë, Austria ishte një nga prodhuesit kryesor të filmave. Shumë nga regjisorët e Austrisë, aktorët, autorët dhe kinematografët kanë punuar poashtu në Berlin. Më i famshmi ishte Fritz Lang, drejtori i Metropolit. Pas Anschluss, aneksimi i Austrisë nga Gjermania në vitin 1938, shumë regjisorë Austriakë emigruan në Shtetet e Bashkuara, duke përfshirë Erich von Stroheim, Oto Preminger, Billy edhe më i egër, Hedy Lamarr, Mpb Mund të, Richard Oswald dhe Josef von Sternberg. Nga vitet 1950 deri 1970, Franc Antel ishte një regjisor prodhues i komedive të njohura. Regjisorët më të rinj, të ri, dolën në shesh nga vitet e 1970-ta deri 1990-ta, në mesin e tyre Axel Corti, Michael Haneke, Ulrich Seidl, Michael Glawogger, Barbara Albert, dhe Götz Spielmann.

Festivali ndërkombëtar i filmit në Vjenë[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Filozofia, shkenca dhe teknologjia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Mariazellerbahn

Shkolla Austriake[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Shkolla e historisë së artit në Vjenë[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Rrethi i Vjenës[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Psikoanaliza dhe Frojdi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Fizika Kuantike: Nga Shrodingerit te Zeilinger[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kultura e përditshme[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Transhumance në Alpe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Migrimi sezonal për kullosje

Kullotat Alpine përbëjnë një të katërten e tokës bujqësore në Austri, ku rreth 500.000 kafshë janë marrë në kujdesin e 70,000 fermerëve në 12.000 vende.

Rritjen e bagëtisë që përfshin migrimin sezonal mes luginës dhe kullotave të larta ka formuar shumë peizazhe në Alpe, si pa të, shumica e zonave poshtë 2000 m do të jenë pyje.

Traditat Alpine Para-Krishtere[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Krampus në Dobbiaco

Disa kostume pagane kanë mbijetuar vetëm në luginat e largëta të paarritshme nga ndikimi i Kishës Katolike Romake, kostumet e tjera janë asimiluar gjatë shekujve. Një shembull është Perchta, një perëndeshë në paganizmin Jugor të Gjermanisë në vendet Alpine, emri i të cilit do të thotë Shkëlqim. Perchta pret kohën e pranverës gjatë Fastnacht.

Media[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Gjermanishtja Austriake[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Nxënësit në Austri janë mësuar të lexojnë dhe shkruajnë në Standarde gjermane (Standarddeutsch, Hochdeutsch), e cila është gjuha e biznesit dhe qeverisjes në Austri. Gjermanishtja Austriake që flitet në shtëpi dhe në lokale të tregtisë do të jetë njëra nga një sërë dialektesh të rajonit të Gjermanisë së Sipërme (ose Austro-Bavarez ose dialekti Alemannic).

Ndërsa format e forta të dialekteve të ndryshme nuk janë normalisht të kuptueshme për folësit e tjerë gjerman lokal të tillë si Gjermanët apo Zviceranët, nuk ka pothuajse asnjë pengesë komunikimi midis dialekteve të Austro-Bavarisë në Austri dhe atyre në Bavaria, Gjermani. Dialektet qendrore Austro-Bavareze janë më të kuptueshme për folësit e Gjermanishtes Standarde se dialektet Jugore Austro-Bavareze të Tirol-it. Vjenez, dialekti Austro-Bavarez i Vjenës, është më së shpeshti i përdorur në Gjermani për imitimin e banorëve tipik të Austrisë. Njerëzit e Graz-it, kryeqyteti i Styria, ende flasin një dialekt që nuk është shumë Styrian dhe më lehtë i kuptueshëm nga njerëzit e pjesëve të tjera të Austrisë se dialektet e tjera Styriane si p.sh. nga Styria perëndimore. Si për Austrinë Perëndimore, dialekti i shtetit të Vorarlberg si dhe e një pjese të vogël të Tirolit Të Veriut ka gjuhësisht dhe për nga kultura më të përbashkëta me Zvicrën gjermanofolëse dhe Baden-Württemberg ose Suabia në Jugperëndim të Gjermanisë ashtu siç është një dialekt Alemannic si gjermanët e Zvicrrës apo gjermanët Swabian.

Gjuhët zyrtare të pakicave dhe ndikimi i tyre[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Shenja dygjuhësore gjermano-hungareze në Oberwart, Burgenland.

Si pjesë e trashëgimisë historike kulturore e të qenit një shtet multinacional për shekuj me radhë (Perandoria Austriake, e më vonë Austro-Hungaria), Austria moderne nuk është plotësisht gjermanisht-folëse homogjenisht, por ka brenda kufijve të saj, edhe pse e vogël, pakica autoktone të gjuhëve ndryshme amtare: hungarishtja është e folura më e gjerë nga gjuhët e njohura të pakicave e folur në Austri (kryesisht në Burgenland, ku ajo është një gjuhë zyrtare, dhe në Vjenë; rreth 40,000 folës (0.5% e popullsisë Austriake). Sllovenishtja (24,000) ka të njëjtin status në Carinthia dhe Styria. E njëjta gjë vlen për Burgenland kroate (19,000), një variant i të folurës kroate në Burgenland. Për më tepër, çekë (18,000), sllovakë (10,000) dhe Romanë (6,000) janë të njohura në bazë të mbrojtjes të të drejtave të pakicave.

Gjermanishtja Austrike, sidomos dialekti Vjenez, ka marrë disa fjalë nga hungarezët, çekët, Jidish ose disa gjuhë Sllave të Jugut për të zëvendësuar fjalët ndryshe të përdorura në gjermanishten standarde (të tilla si Maschekseitn (në anën tjetër), nga një másik hungareze (tjetri), Gjermanishtja standarde die andere Seite).

Ushqimi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Salzburger Nockerln

Kuzhina Austriake, e cila është shpesh gabimisht e barazuar me kuzhinën Vjeneze, rrjedh nga kuzhina e Perandorisë Austro-hungareze. Përveç traditave amtare rajonale ajo ka qenë e ndikuar mbi të gjitha nga kuzhinat hungareze, çeke, Hebre dhe italiane, nga e cila të dyja pjatat dhe metodat e përgatitjes së ushqimit shpesh kanë qenë të huazuara. Gullash është një shembull i kësaj. Kuzhina Austriake është e njohur kryesisht në pjesën tjetër të botës për pasta dhe ëmbëlsira. Kohët e fundit një kuzhinë e re rajonale poashtu është zhvilluar e cila është e përqendruar në prodhimet rajonale dhe përdor metoda moderne dhe të lehta të përgatitjes.

Çdo shtet në Austri ka disa specialitete: Në Austrinë e ulët ata kanë poppies, në Burgenland polenta, në Styria kungull, në shumë liqene të Carinthia-s kanë peshk, në Austrinë e Sipërme, dumpling luan një rol thelbësor, për Salzburgun, Salzburger Nockerln janë të famshme (një Soufflé), Tiroli ka të tyren proshutë tyrolean, dhe Vorarlbergu është ndikuar nga fqinjët e afërt Zvicrra dhe Suabia rajon në Gjermani, kështu djathi luan një rol dhe djathi Swabian Spätzle janë një specialitet atje.

Kuzhina Vjeneze[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Shniclla Vjeneze

Vjena ka qenë kryeqyteti i Austrisë për më shumë se një mijë vjet. Ajo u bë qendër kulturore e kombit dhe zhvilloi kuzhinën e vet rajonale, si e tillë kuzhina Vjeneze mban dallime unike duke qenë i vetmi lloj gatimi me emrin e një qyteti. [1]

Shumëllojshmëria e përbërësve të shitur në Naschmarkt mund të çojë në mendimin e një kulture gatimi gjerësisht e ndryshme. Në fakt, pjatat të bazuara rëndë në mish bëjnë kuzhinën tipike Vjeneze: shniclle Vjeneze (mish viçi i mbështjellë me thërrime buke dhe i skuqur), Tafelspitz (mish lope i zier), Beuschel (një ragu që përmban mushkëri dhe zemër viçi), dhe Selchfleisch (mish i tymosur) me lakër turshi dhe shuk buke janë tipike për gatimin e saj.

Disa pjata të ëmbla Vjeneze përfshijnë Apfelstrudel (pastë strudel e mbushur me molla), Millirahmstrudel (strudel qumësht-krem), Kaiserschmarrn (petulla të copëtuara të shërbyera me përzierje peme), dhe torte Sacher (tortë e dy shtresa tortë me çokollatë me reçel kajsie në mes). Këto dhe shumë deserte të tjera do të jetë në ofertë në një nga shumë Konditorei të Vjenës, ku ata janë përgjithësisht të ngrënë me kafe pasdite.

Liptauer si e përhapur, ose Powidl edhe si përhapur ose bazë për shuke buke janë gjithashtu mjaft të njohura.

Kafeneja Vjeneze[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kafeneja Qendrore në Vjenë

Kultura e kafeneve në Perëndim filloi në Austri dhe mbetet një garë e kulturës së saj. Shumë prej autoritetit këto e kanë arritur gjatë fillimit të shekullit të 19 ka rezultuar kur autorë të tillë si Peter Altenberg, Karl Kraus, Herman Broch dhe Fridrih Torberg vendosën t'i përdorin ato si vende të punës dhe për shoqërim. Shkrimtari Austriak i njohur Peter Altenberg thuhet se ka dhënë "Wien 1, Kafeneja Qendrore", si adresën e tij private, pasi kaloi shumë kohë në Kafenenë Qendrore. Artistët, mendimtarët dhe radikalët politikë të periudhës si Arthur Schnitzler, Stefan Zweig, Egon Schiele, Gustav Klimt, Adolf Loos, Theodor Herzl, dhe madje edhe Leon Trocki ishin klientë të rregullt të kafesë.

Vera Austriake[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Austria ka një traditë të gjatë të prodhimit të verës traditës dhe prodhon dy lloje të bardhë dhe të kuqe. Dëshmi të verës në urnat në fushën e Zagersdorf në Burgenland daton vreshtarinë përsëri në vitin 700 p.k.[6]

Austria ka mbi 50.000 hektar vreshtë, pothuajse shumica e saj në lindje ose juglindje të vendit. Shumë prej rreth 20,000 pasurive të vogla verë-prodhuese bazojnë financat e tyre në shitjen e drejtpërdrejtë të verës.[7] Për shkak të një dekreti që shkon prapa në të ashtuquajturën Maria Theresianische Buschenschankverordnung nga 1784, një tregtar vere mund të shesë verën e vet në shtëpinë e tij pa asnjë licensë të dedikuar për ta bërë atë.

E Grüner Veltliner është varianti dominues i rrushit i kultivuar në Austri, dhe verërat e thata të bardha të prodhuara nga ky rrush kanë fituar vlerësim ndërkombëtar.

Birra Austriake[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ka shumë lloje të ndryshme të birrës së Austrisë për t'u gjetur. Një nga markat më të zakonshme të birrës e gjetur në Austri është Stiegl, e themeluar në vitin 1492.

Sporti[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Austria është e njohur për kuajt Lippizaner në Shkollën spanjolle të Kalërimit.
Kali Lippizaner

Sportet e zakonshme në Austri janë futbolli, skijimi, dhe hokej në akull. Që kur Austria shtrihet në Alpe, ajo është një lokacion kryesor për skijim. Austria është komb udhëheqës në Kupën Botërore Alpine të Skijimit (vazhdimisht duke fituar numrin më të madh të pikëve nga të gjitha vendet) dhe gjithashtu i fortë në shumë sporte të tjera dimërore të tilla si ski jumping. Ekipi kombëtar Austriak i hokejit të akullit renditet i 13-ti në botë.

Austri (sidomos Vjena) gjithashtu ka një traditë të vjetër në futboll, edhe pse, që nga Lufta e dytë Botërore, sporti ka qenë më shumë ose më pak në rënie në vend. Në Kampionatin Austriak (fillimisht i kufizuar vetëm në Vjenë, sepse nuk kishte ekipe profesionale në vende të tjera), është mbajtur që nga viti 1912. Kupa e Austrisë është mbajtur që nga viti 1913. Ekipi kombëtar i futbollit të Austrisë është kualifikuar për kampionatin Botëror FIFA shtatë herë, por nuk u kualifikua për Kampionatin Europian, deri në turneun e vitit 2008, kur u kualifikua si bashkë-prezantues me Zvicrën. Organi drejtues për futboll në Austri është Shoqata e Futbollit Austriak.

Kampioni i parë zyrtar botëror i shahut, Wilhelm Steinitz ishte nga Perandoria Austriake.

Gjithashtu, Vjena është e njohur edhe për shkollën spanjolle të kalërimit, ku kalërues të aftë kalëruan kuaj Lipizzaner në poza dhe vallëzime të vështira.

Arsimi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Pamje e një ndër shkallëve kryesore (Hauptstiege) në Universitetin e Vjenës

Perandoresha Maria Tereza themeloi "Rregulloret e përgjithshme të arsimit, në 1774", duke krijuar sistemin arsimor të Austrisë. Arsimimi tetë-vjeçar i detyrueshëm u prezantua në 1869. Aktualisht, shkollimi i detyrueshëm zgjat nëntë vjet.

Katër vite të shkollës fillore (Volksschule për moshat 6-10) janë pasuar nga arsimi i mesëm në Hauptschule, ose katër vitet e para të Gjimnazit , si shkollë e ndërmjetme. Duhet të theksohet se në mënyrë të veçantë në zonat rurale, është mjaft e shpeshtë që nuk ka gjimnaz në dispozicion, kshtuqë të gjithë shkojnë në hauptschule.

Pas moshës 14, studentët kanë për të bërë zgjedhjen e tyre të parë, pa marrë parasysh çka kanë ndjekur deri atëherë. Ata mund të kalojnë një vit në shkollën politeknike që i kualifikon ata për shkollë profesionale , si pjesë e një zanati. Ose ata mund të shkojnë në Höhere Technische Lehranstalt (HTL), të cilat janë teknikisht të orientuar kolegje më të larta dhe një tipar unik i arsimit të Austrisë në kuadër të Evropës. Kryerja e HTL lejon përdorimin e titullin "Ing." (Inxhinier). Një tjetër opsion do të ishte akademia  Handels me një fokus në kontabilitet dhe administrim biznesi. Më në fund është Gjimnazi që përfundon me provimin e Maturës si përgatitje përfundimtare për një arsimim të mëtutjeshëm në universitet. Ka edhe disa lloje të shkollave që nuk janë përmendur këtu.

Një alternativë për universitet është shkolla Fachhoch e Austrisë, e cila është e orientuar më praktikisht se një universitet, por edhe të çon drejt një diplomë akademike. Si pjesë e procesit të Bolonjës, të dyja arsimi në universitete si dhe në shkollën Fachhoch ndryshon.

Ligjet federale zbatimin e uniformitetit të gjithë krahinave të gjithë sistemin arsimor.

Të gjithashkollat shtetërore janë pa pagesë. Universiteti më i madh është Universiteti i Vjenës.

Feja[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Katedralja e Salzburgut.

Rreth 73.6% e popullsisë amtare e identifikojnë veten si Katolikë, ndërsa 4.7% e konsiderojnë veten Protestantë. Disa nga 400,000 Austriakë janë anëtarë të komuniteteve të ndryshme Muslimane, rreth 180,000 janë anëtarë të Kishës Ortodokse Lindore, rreth 10.000 janë Budistë dhe rreth 7,300 janë Hebrenj. Para Holokaustit, rreth 200.000 Hebrenjë kanë jetuar në Austri.

Rreth 12% e popullsisë nuk i përkasin ndonjë kishe apo bashkësie fetare.

Turizmi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Festat publike[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Që nga Katolicizmi Romak është mbizotërues emërtimi i Krishterë në Austri, shumica e festave publike janë të ato Katolike. Në të njëjtën kohë, dhe ndryshe nga Zvicrra apo Gjermania, e premtja e mirë është një festë publike jo vetëm për Katolikët, por për të gjithë qytetarët që i përkasin ndonjë sekti që respekton të premtën e Mirë.

Edhe pse shumica e pushimeve në Austri janë të përcaktuara në ligjin federal të punës (Arbeitsruhegesetz), disa janë për shkak burimeve tjera të ligjit si marrëveshje kolektive e partneritetit social. Për shkak të theksit të veçantë që ligji Austriak i punës vë në kontratën kolektive, në Austri kontratat e tilla nuk janë të kufizuara vetëm për anëtarët e bashkimit që kanë negociuar kontratën. Kjo do të thotë se kontrata kolektive është në të vërtetë më shumë si një ligj se sa një marrëveshje e përbashkët.

Përveç festave kombëtare, disa festa janë përkufizuar në një bazë shtet-me-shtet. Shkurtesat për shtetet e Austrisë, shtetet janë të përshkruara në States of Austria.

E diela e Pashkëve dhe [[Whitsun|Whitsun]] nuk janë të listuara më poshtë, pasi që këto gjithmonë sipas përkufizimit bien në një të diel dhe prandaj janë tashmë të rregulluara nga ligjet e të dielës.[8]

(CC) ditë pushimi ose pjesërisht ditë pushimi për shkak të kontratës kolektive (gjermanisht: Kollektivvertrag)

1) Festa sipas ligjit federal të punës, por vlen vetëm për pasuesit e Reformuar kishat dhe Luterane, e Vjetra të Kishës Katolike dhe të Kishës Metodiste.

2) Nëse 8 dhjetori është një ditë pune, punonjësit mund të punojnë në dyqane.

3) Deri në vitin 2003 ishte gjithashtu nje festë në  Austrinë e Sipërme.

4) Festë vetëm që nga viti 2004.

5) Festat me ligjin e shtetit, kryesisht ndikojnë në shkolla dhe në zyrat e shtetit.

6) Numri total i festave që aplikohen për të gjithë të punësuarit është 13, ose 12, në qoftë se ""2)"" vlen.

Shënime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ UNESCO: Historike në Qendër të Qytetit të Salzburgut Arkivuar 5 janar 2009 tek Wayback Machine
  2. ^ UNESCO: Qytetin e Graz - Qendra Historike
  3. ^ UNESCO: Historike Qendër të Vjenës
  4. ^ UNESCO: Pallati dhe Kopshtet e Schönbrunn
  5. ^ UNESCO: Semmering Hekurudhor
  6. ^ Austriake Verë të Marketingut Bordit: Viticulture në Austri – një udhëtim të shpejtë në lëvizje Arkivuar 21 shkurt 2007 tek Wayback Machine
  7. ^ Austriake Verë të Marketingut Bordit: Fakte & Shifra: Vreshtari në Austri Arkivuar 9 maj 2008 tek Wayback Machine
  8. ^ Pasqyrë gjithëpërfshirëse mbi Austriake festat (gjermanisht PDF file)

Lidhje të jashtme[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]