Jump to content

Muhammad Zia-ul-Haq

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Muhammad Zia-ul-Haq
Stampa:Nq
Skeda:Muhammad Zia-ul-Haq's portrait.jpg
Portreti, rr. 1985
I gjashti President i Pakistanit
Në detyrë
16 Shtator 1978 – 17 Gusht 1988
KryeministriMuhammad Junejo
Paraprirë ngaFazal Ilahi Chaudhry
Pasuar ngaGhulam Ishaq Khan
I dyti Shef i Shtabit të Ushtrisë
Në detyrë
1 Mars 1976 – 17 Gusht 1988
Presidenti
Kryeministri
Paraprirë ngaTikka Khan
Pasuar ngaMirza Aslam Beg
Shefi i Administrimit të Ligjit Ushtarak
Në detyrë
5 Korrik 1977 – 17 Gusht 1988
Paraprirë ngaZulfikar Ali Bhutto (si kryeministër)
Pasuar ngaMuhammad Junejo (si kryeministër)
Të dhëna vetjake
U lind më(12-08-1924)1924 gusht 12 invalid day
Jalandhar, Provinca e Punxhabit, Raxhi Britanik
Vdiq më17 gusht 1988 (64 vjeç)
Bahawalpur, Punxhab, Pakistan
Vendi i prehjesXhamia Faisal, Islamabad
Bashkëshortja/et
​
(m. 1950)​
Fëmijët5, duke përfshirë Ijaz
Shërbimi ushtarak
AleancaStampa:Country data British Raj (1943-1947)
 Pakistan (1947-1988)
Dega/shërbimi
Vite shërbimi1943–1988
GradaGjeneral
Beteja/luftra

Muhammad Zia-ul-Haq [a] (12 gusht 1924 – 17 gusht 1988) ishte një oficer ushtarak dhe politikan pakistanez që shërbeu si presidenti i gjashtë i Pakistanit nga viti 1978 deri në vdekjen e tij . Ai gjithashtu shërbeu si shefi i dytë i shtabit të ushtrisë nga viti 1976 deri në vdekjen e tij.

Zia lindi në Jalandhar dhe u trajnua në Akademinë Ushtarake Indiane në Dehradun . Në vitin 1943, ai u emërua në Ushtrinë Britanike Indiane dhe luftoi në Frontin e Paqësorit gjatë Luftës së Dytë Botërore. Pas ndarjes së Indisë Britanike në 1947, Zia iu bashkua Ushtrisë së Pakistanit dhe u vendos në Regjimentin e Forcave Kufitare . Gjatë Shtatorit të Zi, ai luajti një rol të spikatur në mbrojtjen e Forcave të Armatosura Jordaneze ndaj Organizatës Çlirimtare së Palestinës . Në vitin 1976, Zia u ngrit në gradën e Gjeneralit dhe u emërua Shef i Shtabit të Ushtrisë, duke pasuar Tikka Khan-in, nga kryeministri Zulfikar Ali Bhutto .

Në korrik 1977, Zia organizoi Operacionin Fair Play, në të cilin ai rrëzoi Bhutton dhe shpalli ligjin ushtarak . Zia qëndroi de facto lider për më shumë se një vit, duke marrë zyrtarisht presidencën në shtator 1978. Ai drejtoi islamizimin e Pakistanit, mbështeti fuqimisht projektin e bombës atomike të vendit dhe vendosi industrializimin dhe derregullimin ekonomik, gjë që përmirësoi ndjeshëm ekonominë e Pakistanit . Në vitin 1979, pas pushtimit sovjetik të Afganistanit, Zia miratoi një qëndrim anti-sovjetik dhe ndihmoi muxhehidinët afganë. Ai forcoi lidhjet me Kinën dhe Shtetet e Bashkuara dhe theksoi rolin e Pakistanit në botën islame . Zia mbajti zgjedhje jopartiake në 1985 dhe emëroi Muhammad Junejo-n kryeministër. Megjithatë ai grumbulloi më shumë kompetenca presidenciale përmes Amendamentit të Tetë në Kushtetutën e Pakistanit . Ai shkarkoi qeverinë e Junejos me akuzën e stagflacionit ekonomik dhe shpalli zgjedhjet e përgjithshme në nëntor 1988. Në gusht 1988, ndërsa udhëtonte nga Bahavalpuri drejt Islamabadit, Zia-ul Haq-u u vra në një përplasje avioni pranë lumit Sutlej . Ai u varros në xhaminë Faisal në Islamabad.

Ziai dominoi politikën e Pakistanit për më shumë se një dekadë dhe lufta e tij ndërmjetëse kundër Bashkimit Sovjetik vlerësohet se ndaloi një pushtim të pritshëm sovjetik . Ai vlerësohet nga islamistët për përpjekjet e tij për desekularizim dhe kundërshtimin e kulturës perëndimore . Kundërshtarët e Zias kritikojnë autoritarizmin e tij, censurën e shtypit, intolerancën fetare dhe dobësimin e demokracisë në Pakistan . Zia përmendet gjithashtu për promovimin e karrierës politike të Nawaz Sharifit, i cili do të zgjidhej tri herë kryeministër.

Presidenca (1978–1988)

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Marrja e postit të Presidentit të Pakistanit

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Pavarësisht shkarkimit të pjesës më të madhe të qeverisë së Zulfikar Bhuttos, presidenti Fazal Ilahi Chaudhry u bind të vazhdonte detyrën si një figurë . [1] Pas përfundimit të mandatit të tij dhe pavarësisht këmbënguljes së Zias për të pranuar një term tjetër si President, Chaudhry dha dorëheqjen dhe Zia mori detyrën e Presidentit të Pakistanit më 16 shtator 1978.

Ndryshimet strukturore politike

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Formimi i Majlis-e-Shoora

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ndonëse më parë kishte lënë të kuptohej se do të mbante detyrën vetëm derisa të mbaheshin zgjedhjet e lira, gjenerali Zia, ashtu si qeveritë e mëparshme ushtarake, nuk e miratoi mungesën e disiplinës dhe rregullit që shpesh e shoqëron " demokracinë parlamentare " shumëpartiake. Ai preferoi një formë "presidenciale" të qeverisjes [2] dhe një sistem vendimmarrjeje nga ekspertë teknikë, ose " teknokraci ". Zëvendësuesi i tij i parë për parlamentin ose Asamblenë Kombëtare ishte një Majlis-e-Shoora, ose "këshilli konsultativ". Pas ndalimit të të gjitha partive politike në vitin 1979 ai shpërndau Parlamentin dhe në fund të vitit 1981 ngriti mexhlisin, i cili duhej të vepronte si një lloj bordi këshilltarësh të Presidentit dhe të ndihmonte në procesin e islamizimit. 350 anëtarët e Shuras do të emëroheshin nga Presidenti dhe kishin vetëm fuqinë për t'u konsultuar me të, [2] dhe në realitet shërbenin vetëm për të miratuar vendimet e marra tashmë nga qeveria. [2] [3] Shumica e anëtarëve të Shuras ishin intelektualë, dijetarë, ulema, gazetarë, ekonomistë dhe profesionistë në fusha të ndryshme.

Ndonëse gjoja mbante detyrën vetëm derisa të mbaheshin zgjedhjet e lira, gjenerali Zia, ashtu si qeveritë e mëparshme ushtarake, nuk e miratoi mungesën e disiplinës dhe rregullit që shpesh shoqëron " demokracinë parlamentare " shumëpartiake. Ai preferoi një formë "presidenciale" të qeverisjes [4] dhe një sistem vendimmarrjeje nga ekspertë teknikë, ose " teknokraci ". Zëvendësuesi i tij i parë për parlamentin ose Asamblenë Kombëtare ishte një Majlis-e-Shoora, ose "këshilli konsultativ". Pas ndalimit të të gjitha partive politike në vitin 1979 ai shpërndau Parlamentin dhe në fund të vitit 1981 ngriti mexhlisin, i cili duhej të vepronte si një lloj bordi këshilltarësh të Presidentit dhe të ndihmonte në procesin e islamizimit. 350 anëtarët e Shoora do të emëroheshin nga Presidenti dhe kishin vetëm fuqinë për t'u konsultuar me të, [4] dhe në realitet shërbenin vetëm për të miratuar vendimet e marra tashmë nga qeveria. [4] [5] Shumica e anëtarëve të Shoora ishin intelektualë, dijetarë, ulema, gazetarë, ekonomistë dhe profesionistë në fusha të ndryshme.

Politika ekonomike

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në përgjithësi, Zia i dha zhvillimit ekonomik dhe politikave në përgjithësi një përparësi mjaft të ulët (përveç islamizimit) dhe ia delegoi menaxhimin e tij teknokratëve si Ghulam Ishaq Khan, Aftab Qazi dhe Vaseem Jaffrey. [6] Megjithatë, midis viteve 1977 dhe 1986, vendi përjetoi një rritje mesatare vjetore të GNP-së prej 6.8%—më e larta në botë në atë kohë—në pjesën më të madhe falë dërgesave nga punëtorët jashtë shtetit (reminitancat), dhe jo politikës së qeverisë. [6] Viti i parë i qeverisë së Zias përkoi me një rritje dramatike të remitancave, të cilat arritën në 3.2 bilionë dollarë/vit për pjesën më të madhe të viteve 1980, përbënte 10 përqind të PBB-së së Pakistanit. [7] [8]

Në kohën kur gjenerali Zia kishte nistuar grushtin e shtetit kundër kryeministrit Zulfikar Bhutto, procesi i ciklit ekonomik të programit të shtetëzimit kishte përfunduar. Orientimi socialist dhe programi i nacionalizimit u përmbys ngadalë; ideja e korporatizimit u favorizua shumë nga Presidenti Zia-ul-Haq për të drejtuar autoritarizmin në industritë e shtetëzuara. Një nga nismat e tij të njohura dhe më të hershme kishte për qëllim islamizimin e ekonomisë kombëtare, e cila kishte për karakteristikë ciklin ekonomik pa interes. Asnjë veprim për privatizimin e industrive nuk u urdhërua nga Presidenti Zia; vetëm tre industri fabrikash çeliku iu kthyen pronarëve të mëparshëm. [9]

Nga fundi i vitit 1987, ministria e financave kishte filluar të studionte procesin e përfshirjes së privatizimit gradual dhe liberalizimit ekonomik.

Sponsorizimi i Shteteve të Bashkuara

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Presidenti Ronald Reagan dhe Bill Clark takohen me Presidentin Zia-ul-Haq, 1982

Shtetet e Bashkuara, veçanërisht administrata e Ronald Reganit, ishin një mbështetëse e zjarrtë e regjimit ushtarak të Zias dhe një aleat i ngushtë i strukturës ushtarake në pushtet e cila kishte prirje konservatore. [10] Administrata e Reganit e shpalli regjimin e Zias si aleatin e "vijës së parë" të Shteteve të Bashkuara në luftën kundër kërcënimit të komunizmit. [10] [11] Ligjvënësit dhe zyrtarët e lartë amerikanë më të shquar ishin Zbigniew Brzezinski, Henry Kissinger, Charlie Wilson, Joanne Herring të lidhur prej kohësh me regjimin ushtarak të Zias, kishin bërë udhëtime të shpeshta në Pakistan. [10] Në parim, konservatorizmi amerikan i Partisë Republikane të Ronald Reganit ndikoi Ziain që të zhvillonte idenë e tij për konservatorizmin islamik si linjën kryesore të qeverisë së tij ushtarake, duke zbatuar me forcë praktikat islame në vend. [10]

Drejtimi socialist i Pakistanit kishte alarmuar shumë forcat kapitaliste në Pakistan dhe gjithashtu Shtetet e Bashkuara të Amerikës, të cilat kishin frikë nga humbja e Pakistanit si aleat në Luftën e Ftohtë. [12]  Shumë prej shkencëtarëve politikë dhe historianëve të Pakistanit dyshonin gjerësisht se trazirat dhe grushti i shtetit kundër Zulfikar Ali Bhutto-s ishin orkestruar me ndihmën e Agjencisë Qendrore të Inteligjencës së SHBA-së (CIA) dhe Qeverisë së Shteteve të Bashkuara, sepse frika në rritje e SHBA-ve ndaj politikave socialiste të Bhutto-s që shiheshin si dashamirëse ndaj Bashkimit Sovjetik dhe kishin ndërtuar një urë që lejonte Bashkimin Sovjetik të përfshihej në Pakistan dhe të kishte qasje përmes porteve pakistaneze të ujërave të ngrohta; diçka që Shtetet e Bashkuara nuk ishin në gjendje ta kishin që nga themelimi i Pakistanit në 1947. [10] [13] Nga ana tjetër, Shtetet e Bashkuara refuzuan çdo përfshirje në rënien e Bhutto-s dhe argumentuan se ishte Bhutto ai që e kishte tjetërsuar veten gjatë pesë viteve. [12] 

Punët e jashtme

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Lufta Sovjetike-Afgane

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Më 25 dhjetor 1979, Bashkimi Sovjetik pushtoi Afganistanin . Pas këtij pushtimi, Zia kryesoi një mbledhje dhe iu kërkua nga disa anëtarë të kabinetit që të përmbahej nga ndërhyrja në luftë, për shkak të fuqisë superiore ushtarake të BRSS-së. Zia, megjithatë, ishte ideologjikisht kundër idesë që komunizmi të instalohej në një vend fqinj. Këtu ai ishte i mbështetur nga frika e përparimit sovjetik në Pakistan, veçanërisht në Baloçistan dhe nuk i fshehu synimet e tij për të ndihmuar monetarisht dhe ushtarakisht qëndresën afgane (muxhahidinët) me ndihmën e madhe nga Shtetet e Bashkuara. [14]

Presidenti amerikan Jimmy Carter ofroi një paketë ndihme prej 400 milionë dollarësh për Pakistanin; Zia e përqeshi ofertën si “kikirikë”. [15] Zia përfundimisht arriti të fitonte një ndihmë të shtuar prej 3.2 miliardë dollarësh të ofruar nga pasardhësi i Carter-it, Ronald Reagan . [16]

Gjatë këtij takimi, Drejtori i Përgjithshëm i Drejtorisë për Inteligjencën Ndër-Shërbimeve (ISI) gjeneral-lejtnant Akhtar Abdur Rahman mbrojti idenë e një operacioni të fshehtë në Afganistan për të armatosur ekstremistët islamikë. Pas këtij takimi, Zia autorizoi këtë operacion nën gjeneralin Rahman dhe më vonë u bashkua me Operacionin Cikloni, një program i financuar nga Shtetet e Bashkuara dhe Agjencia Qendrore e Inteligjencës (CIA). [17]

Në nëntor 1982, Zia udhëtoi drejt Moskës për të marrë pjesë në funeralin e Leonid Brezhnjevit, Sekretarit të Përgjithshëm të Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik. Ministri i Jashtëm Sovjetik Andrei Gromyko dhe Sekretari i ri i Përgjithshëm Yuri Andropov u takuan me Ziain gjatë qëndrimit të tij atje. Andropov shprehu indinjatën për mbështetjen e Pakistanit për rezistencën afgane kundër Bashkimit Sovjetik dhe shtetit të tij satelit, Afganistanit socialist. Ziai ia kapi dorën dhe e siguroi: "Sekretar i Përgjithshëm, më beso, Pakistani nuk dëshiron gjë tjetër veçse marrëdhënie shumë të mira me Bashkimin Sovjetik". [18] Sipas Gromykos, sinqeriteti i Zias i bindi, por veprimet e Zias nuk i mbështesnin fjalët e tij. [18]

Zia përmbysi shumë nga nismat e politikës së jashtme të Bhutto-s, duke vendosur fillimisht lidhje më të forta me Shtetet e Bashkuara, Japoninë dhe botën perëndimore. Zia ndërpreu marrëdhëniet me idenë e Shtetit Socialist dhe kapitalizmi shtetëror u bë politika e tij kryesore ekonomike. Politikani amerikan Charlie Wilson pretendon se ai ka punuar me Ziain dhe CIA-n për të kanalizuar armët sovjetike që Izraeli kapi nga PLO në Liban te luftëtarët në Afganistan. Wilson pohon se Zia i tha: "Vetëm mos vendosni asnjë yll të Davidit në kuti". [19]

Lufta Iran-Irak

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Më 22 shtator 1980, pushtimi irakian i Iranit nisi një luftë gati tetëvjeçare midis Iranit dhe Irakut . Në përpjekje për t'i dhënë fund luftës dhe për të ruajtur bashkësinë e botës islame, Zia vizitoi Teheranin më 27 shtator dhe Bagdadin më 29 shtator. Pavarësisht deklarimit të asnjëanësisë, Zia mbajti marrëdhënie të ngushta me Iranin dhe Pakistani i shiste armë Iranit, gjë që u dëshmua të ishte faktori kryesor për fitoren iraniane në Luftën e Tankerëve . [20] [21]

Programi i konsolidimit të bombës atomike

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Një nga nismat më të hershme të ndërmarra nga Zia në 1977, ishte militarizimi i programit të integruar të energjisë atomike i cili u themelua nga Zulfiqar Ali Bhutto në 1972. [22] Gjatë fazave të para, programi ishte nën kontrollin e Bhutto-s dhe Drejtorisë për Shkencën, nën Këshilltarin e Shkencës Dr. Mubashir Hassan, i cili drejtonte komitetin civil që mbikëqyrte ndërtimin e objekteve dhe laboratorëve. [22] Ky projekt i bombës atomike nuk kishte kufij me Munir Ahmad Khan dhe Dr. Abdul Qadeer Khan që drejtonin përpjekjet e tyre veçmas dhe i raportonin Bhutto-s dhe këshilltarit të tij shkencor Dr. Hassan, të cilët kishin pak interes në projektin e bombës atomike. [22] Gjeneral-major Zahid Ali Akbar, një oficer-inxhinier, kishte pak rol në projektin atomik; Zia u përgjigj duke marrë programin nën kontrollin ushtarak dhe shpërndau drejtorinë civile. I gjithë ky projekt gjigant i energjisë bërthamore u transferua në duart administrative të gjeneral-majorit Akbar. Akbari konsolidoi të gjithë projektin duke e vendosur kërkimin shkencor nën kontrollin ushtarak. Akbari u tregua një oficer jashtëzakonisht i aftë në çështjet e shkencës dhe teknologjisë kur ai drejtoi në mënyrë agresive zhvillimin e armëve bërthamore nën shkencëtarët Munir Ahmad Khan dhe Abdul Qadeer Khan në një çështje prej pesë vjetësh. [22]

Në kohën kur Ziai mori kontrollin, objektet kërkimore u bënë plotësisht funksionale dhe 90% e punës për projektin e bombës kishte përfunduar. Si Komisioni i Energjisë Atomike të Pakistanit (PAEC) ashtu edhe Laboratorët e Kërkimit Khan (KRL) kishin ndërtuar infrastrukturën e gjerë kërkimore të nisur nga Bhutto. Zyra e Akbarit u zhvendos në Shtabin e Përgjithshëm të Ushtrisë (GHQ) dhe Akbar udhëhoqi Ziain për çështjet kryesore të shkencës bërthamore dhe prodhimit të bombës atomike.

Islamizimi i Pakistanit

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Politika "parësore" ose "qëndore" e qeverisë së Zias ishte "Sharizimi" ose "Islamizimi". [23]

Në vitin 1977, para grushtit të shtetit, pirja dhe shitja e verës nga muslimanët, së bashku me klubet e natës dhe garat me kuaj u ndaluan nga Kryeministri Bhutto në një përpjekje për të frenuar valën e islamizimit të rrugëve. [24] [25] Zia shkoi shumë më tej, duke u angazhuar për të zbatuar Nizam-e-Mustafa ("Sundimi i profetit" ose Sistemi Islamik, d.m.th. krijimi i një shteti islamik dhe ligji i sheriatit [25] ), një kthesë domethënëse nga ligji kryesisht laik i Pakistanit, i trashëguar nga britanikët.

Në fjalimin e tij të parë televiziv drejtuar vendit si kreu i shtetit Zia deklaroi se

Pakistani i cili u krijua në emër të Islamit do të vazhdojë të mbijetojë vetëm nëse i përmbahet Islamit. Kjo është arsyeja pse unë e konsideroj futjen e një sistemi islamik si një parakusht thelbësor për vendin. [26]

Në të kaluarën ai u ankua: "Shumë sundimtarë bënin atë që u pëlqente në emër të Islamit." [27] [28]

Zia krijoi "Bankinat e Sheriatit" në çdo Gjykatë të Lartë (më vonë Gjykata Federale e Sheriatit) [29] [30] për të gjykuar çështjet ligjore duke përdorur mësimet e Kuranit dhe Sunetit dhe për të sjellë statutet ligjore të Pakistanit në përputhje me doktrinën islame. [31] Zia forcoi ndikimin e ulemave (klerit islamik) dhe partive islame. [31] 10,000 aktivistë nga partia Xhemat-e-Islami u emëruan në poste qeveritare për të siguruar vazhdimin e agjendës së tij pas vdekjes së tij. [32] [33] [31] Ulemat konservatorë (dijetarë islamë) iu shtuan Këshillit të Ideologjisë Islame. [30]

Islamizimi ishte një ndryshim i mprehtë nga arsyetimi fillestar filozofik i Bhutto-s, i kapur nga slogani, "Ushqim, veshje dhe strehim" . Sipas Zias, ekonomia socialiste dhe një orientim laik-socialist shërbyen vetëm për të prishur rendin natyror të Pakistanit dhe për të dobësuar cohën e tij morale. [34] Gjenerali Zia mbrojti politikat e tij në një intervistë në vitin 1979 dhënë gazetarit britanik Ian Stephens.


Se sa nga motivimi i Zias erdhi nga devotshmëria dhe sa nga llogaritjet politike është e diskutueshme. Një autor thekson se Zia ishte dukshëm i heshtur për mosmarrëveshjen midis Zikrive heterodoks dhe 'ulemës në Balochistan, ku ai kishte nevojë për qendrueshmëri. [35] Forcat laike dhe të majta e akuzuan Zian për manipulim të Islamit për qëllime politike. [36] Sipas Nusrat Bhuttos, ish-Zonja e Parë e Pakistanit:

Horroret e luftës së 1971 ... janë (ende) gjallë në zemrat dhe mendjet e njerëzve [të Pakistanit]...Prandaj, Gjenerali Zia çmendurisht ... e përdori islamin ... për të siguruar mbijetesën e regjimit të tij....

Se sa sukses pati Zia duke përdorur islamizimin e sponsorizuar nga shteti për të forcuar kohezionin kombëtar është gjithashtu e diskutueshme. [37] Urdhëresa e Zekatit dhe Ushrit u zbatua në vitin 1980. Masa kërkonte një zbritje vjetore prej 2.5% nga llogaritë bankare personale në ditën e parë të Ramazanit, me të ardhurat që do të përdoreshin për lehtësimin e varfërisë. [38] Komitetet e Zekatit u krijuan për të mbikëqyrur shpërndarjen e fondeve. [31] Masa u kundërshtua nga muslimanët shiitë, të cilët nuk e konsiderojnë mbledhjen e Zekatit si detyrim. [39] Në ditët e para të taksës, muslimanët shiitë që ndoqën shkollën Xha'fari ngritën kundërshtime të forta dhe në prill 1981, qeveria bëri një përjashtim duke lejuar Shiitët të aplikonin për përjashtime. [40]


Urdhëresa e Hududit

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në një nga masat e tij të para dhe më të diskutueshme për të islamizuar shoqërinë pakistaneze ishte zëvendësimi i pjesëve të Kodit Penal të Pakistanit (PPC) me " Urdhëresën Hudood " të vitit 1979. [41] (Hudud do të thotë kufij ose kufizime, në kontekstin e kufijve të sjelljes së pranueshme në ligjin islam. ) Urdhëresa shtoi vepra të reja penale të tradhtisë bashkëshortore dhe kurvërisë në ligjin pakistanez dhe dënime të reja të kamxhikut, gjymtimit dhe gurëzimit deri në vdekje . [42]

Për vjedhje ose grabitje, dënimet e KPP-së me burgim ose me gjobë ose të dyja, u zëvendësuan me gjymtim të dorës së djathtë të autorit për vjedhje dhe me prerje të dorës së djathtë dhe këmbës së majtë për grabitje. Për Zinën (seks jashtëmartesor) dispozitat në lidhje me tradhtinë bashkëshortore u zëvendësuan nga Urdhëresa me dënime me rrahje me 100 kamzhikë për ata shkelës të pamartuar dhe me gurë deri në vdekje për shkelësit e martuar.

Të gjitha këto dënime vareshin nga provat e nevojshme për përmbushjen e haddit . Në praktikë, kërkesa e Huddit - katër burra muslimanë me nam të mirë që dëshmojnë si dëshmitarë të krimit - rrallë përmbushej. Që nga viti 2014, asnjë shkelës nuk është vrarë me gurë apo gjymtyrë të prera nga sistemi gjyqësor pakistanez. Për t'u shpallur fajtor për vjedhje, zina ose pirje alkooli sipas standardeve më pak strikte të tazirit - ku dënimi ishte fshikullimi dhe/ose burgimi - ishte e zakonshme dhe ka pasur shumë rrahje me kamzhik.

Më shqetësuese për të drejtat e njeriut dhe mbështetëset/it të drejtave të grave, avokatët dhe politikanët ishte burgosja e mijëra viktimave të përdhunimit me akuza për zina . [43] Barra e sigurimit të provave në një rast përdhunimi i takon vetë gruas. Dëshmia e pavërtetuar nga gratë ishte e papranueshme në krimet e hududit. [44] Nëse viktima/akuzuesi nuk ishte në gjendje të provonte pretendimin e saj, sjellja e çështjes në gjykatë konsiderohej e barabartë me një rrëfim të marrëdhënieve seksuale jashtë martesës së ligjshme. Pavarësisht kësaj, urdhëresa mbeti në fuqi deri në miratimin e Projektligjit për Mbrojtjen e Gruas në 2006. [45]

Megjithëse dënimet e Sheriatit u miratuan me forcë, procesi i rregullt, dëshmitarët, ligji i provave dhe sistemi i ndjekjes mbetën anglo-saksone. [46]

Ligji Islam

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Nën Zia, urdhri që gratë të mbulonin kokën gjatë qëndrimit publik u zbatua në shkollat publike, kolegjet dhe televizionin shtetëror. Pjesëmarrja e grave në sport dhe në artet skenike ishte shumë e kufizuar.

Tekstet shkollore u riparuan për të hequr materialet joislame dhe librat joislamë u hoqën nga bibliotekat. [38]

Ngrënia dhe pirja gjatë Ramazanit ishte e ndaluar, u bënë përpjekje për të detyruar faljen e namazit pesë herë në ditë. [31]

Urdhëresat e blasfemisë

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Për ta shpallur të jashtëligjshme blasfeminë, Kodi Penal i Pakistanit (PPC) dhe Kodi i Procedurës Penale (CrPC) u ndryshuan përmes urdhëresave në vitet 1980, 1982 dhe 1986. Ligji i vitit 1980 ndalonte vërejtjet nënçmuese kundër figurave islamike dhe dënonte me tre vjet burg. [47] Në vitin 1982, pakicës së vogël fetare ahmediane iu ndalua të thoshte ose të nënkuptonte se ishte myslimane. Në vitin 1986 deklarimi i çdo gjëje që nënkupton mungesë respekti ndaj profetit islam Muhamed, Ehl al-Bejt (anëtarët e familjes së Muhamedit), Sahabët (shokët e Muhamedit) ose Sha'ar-i-Islam (simbolet islame) u bë një vepër e njohur, e dënueshme me burgim ose gjobë, ose të dyja. [48]

Zgjerimet e Medreseve

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Medresetë fetare tradicionale në Pakistan morën sponsorizimin shtetëror për herë të parë, nën administrimin e gjeneralit Zia-ul-Haq, [49] numri i tyre u rrit nga 893 në 2,801. Shumica ishin Deobandi në orientim doktrinor, ndërsa një e katërta e tyre ishin Barelvi . [50] Ata morën fonde nga këshillat e Zekatit dhe ofruan trajnime fetare, dhoma dhe borde falas për pakistanezët e varfër. [51] Shkollat, të cilat ndaluan televizionet dhe radiot, janë kritikuar nga autorët për nxitjen e urrejtjes sektare si midis sekteve myslimane ashtu edhe kundër jomuslimanëve. [49] [50] [51]

Politikat kulturore

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në një fjalim të vitit 1979 drejtuar kombit, Zia dënoi kulturën dhe muzikën perëndimore në vend. Menjëherë më pas, PTV, rrjeti televiziv kombëtar pushoi së shfaquri videoklipe dhe më tej u transmetoheshin vetëm këngë patriotike. [52] Taksat e reja u vendosën mbi industrinë e filmit dhe shumica e kinemave në Lahore u mbyllën. [53] U vendosën norma të reja tatimore, duke ulur më tej frekuentimin e kinemasë. [53]

Ishte nën Zia dhe begatia ekonomik i epokës së tij që klasat e mesme urbane dhe të mesme të ulëta të vendit u zgjeruan dhe veshja e modës perëndimore e viteve 1980 u përhap në popullaritet dhe grupet e muzikës rock fituan vrull, sipas kritikut kulturor majtist Nadeem F. Paracha. . [54]

Trashëgimia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Guri i varrit të Zias

Funerali dhe pasojat

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Funerali i tij u mbajt më 19 gusht 1988 pranë Islamabadit . Ndërsa një përshëndetje prej 21 armësh e artilerisë së lehtë kumbonte në kodrat e harlisur Margalla, gati një milion vajtues u bashkuan në thirrjet "Zia ul-Haq, ti do të jetosh për sa kohë që dielli dhe hëna mbeten lart". Eshtrat e tij u varrosën në një varr dheu (1.2 x 3) përballë xhamisë së madhe moderne Faisal që Zia kishte ndërtuar si simbol i miqësisë pakistaneze-saudite. [55] I pranishëm ishte gjithashtu pasardhësi i tij Presidenti Ghulam Ishaq Khan, shefat e shtabit të forcave të armatosura, kryesuesit e shefave të përbashkët dhe zyrtarë të tjerë të lartë ushtarakë dhe civilë. Një kurorë me lule në varrin e Zias vendosi edhe ish-sekretari amerikan i Shtetit , George P. Shultz . [56]

Imazhi publik

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Edhe pas vdekjes së tij, Zia-ul-Haq mbeti një figurë shumë polarizuese dhe e diskutuar gjerësisht në qarqet intelektuale dhe politike të vendit. [57] Nga historia e shkurtër e vendit, trashëgimia e Zia-ul-Haq-it mbetet një trashëgimi toksike, e qëndrueshme dhe e paprekshme, sipas editorialit të shkruar në <i id="mwBLQ">Dawn</i> . [57]


Gabim referencash: Etiketat <ref> ekzistojnë për një grup të quajtur "lower-alpha", por nuk u gjet etiketa korresponduese <references group="lower-alpha"/>

  1. ^ Khan, Roedad (1997). Pakistan – A Dream Gone Sour. Oxford University Press. fq. 263. ISBN 978-0-19-577776-5. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ a b c Talbot, Ian (1998). Pakistan, a Modern History. NY: St.Martin's Press. fq. 260–1. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ Al-Mushir 24, n.2 (1982), p.85
  4. ^ a b c Talbot, Ian (1998). Pakistan, a Modern History. NY: St.Martin's Press. fq. 260–1. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ Al-Mushir 24, n.2 (1982), p.85
  6. ^ a b Talbot, Ian (1998). Pakistan, a Modern History. NY: St.Martin's Press. fq. 246, 7. ... the period of rapid economic growth during the 1980s also dampened threats to Zia's power, although it was based more on the bounty of remittances from overseas' workers than on economic policies. ... per capita income [increased] by 34% but the economy also benefited in this period from overseas remittances of $25 billion. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ Mohiuddin, Yasmeen Niaz (2007). Pakistan: A Global Studies Handbook. ABC-CLIO. fq. 110. ISBN 9781851098019. Marrë më 4 dhjetor 2014. The dramatic rise in remittances coincided with the first year of the Zia government and is considered the most significant economic development during his era. These remittances totaling $3.2 billion per year for most of the 1980s, were substantial, particular in relation to the size of the economy. They accounted for 10 percent of GDP; 45 percent of current account receipts, and 40 percent of total foreign exchange earnings {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ Hussain, Ishrat (1999). Pakistan: The Economy of an Elitist State. Karachi: Oxford University Press. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ Grover, Priyamvada (2018-08-17). "30 years on, Zia ul-Haq's extremist, military legacy alive and well in Pakistan". ThePrint (në anglishte amerikane). Marrë më 2020-10-22.
  10. ^ a b c d e Coll, Steve (2004). Ghost Wars: The Secret History of the CIA, Afghanistan, and Bin Laden, from the Soviet Invasion to September 10, 2001. Penguin Press. fq. 695 pages. ISBN 978-1-59420-007-6. ghost wars the secret history of the cia afghanistan and bin laden from the soviet invasion to september 10 2001. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ Wawro, Geoffrey (2010). "The Carter Doctrine" (google book). Quick Sand. New York, United States: The Penguin Press. ISBN 978-1-101-19768-4. Marrë më 9 korrik 2012. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  12. ^ a b Haqqani, Hussain (2005). Pakistan:Between Mosque and Military; §From Islamic Republic to Islamic State. United States: Carnegie Endowment for International Peace (July 2005). fq. 395 pages. ISBN 978-0-87003-214-1. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ Panhwar, Member of Sindh Provincial Assembly., Sani H. (5 prill 1979). "CIA Sent Bhutto to the Gallows". The New York Times. Arkivuar nga origjinali më 14 janar 2012. Marrë më 23 gusht 2011 – nëpërmjet sixhour.com. "I [Ramsey Clark] do not believe in conspiracy theories in general, but the similarities in the staging of riots in Chile (where the CIA allegedly helped overthrow President Salvador Allende) and in Pakistan are just too close, Bhutto was removed from power in Pakistan by force on 5 July, after the usual party on the 4th at the U.S. Embassy in Islamabad, with U.S. approval, if not more, by Zia. Bhutto was falsely accused and subjected to brutality for months during proceedings that corrupted the Judiciary of Pakistan before being murdered, then hanged. As Americans, we must ask ourselves this: Is it possible that a rational military leader under the circumstances in Pakistan could have overthrown a constitutional government, without at least the tacit approval of the United States?". {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ Dossani, Rafiq; Rowen, Henry S. (2005). Prospects for Peace in South Asia (në anglisht). Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-5085-1.
  15. ^ Kux 2001.
  16. ^ Markey 2013.
  17. ^ Yousaf, PA, Brigadier General (retired) Mohammad (1991). Silent soldier: the man behind the Afghan jehad General Akhtar Abdur Rahman. Karachi, Sindh: Jang Publishers, 1991. fq. 106 pages. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  18. ^ a b Hyman, Ghayur & Kaushik 1989, pp. 35–36
  19. ^ Editorial (31 korrik 2003). "Tricky diplomacy". The Economist. Marrë më 4 janar 2012. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  20. ^ Allam, Shah (tetor–dhjetor 2004). "Iran-Pakistan Relations: Political and Strategic Dimensions" (PDF). Strategic Analysis. The Institute for Defence Studies and Analyses. 28 (4): 526. doi:10.1080/09700160408450157. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 1 shtator 2022. Marrë më 20 tetor 2013. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  21. ^ Mir, Furrukh (2011). Half Truth. [u.s.]: iUniverse. ISBN 978-1450286459. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  22. ^ a b c d Rahman, Shahidur (1999). Long Road to Chagai§ The General and the Atomic Toy. Oxford, Islamabad, and New York: Printwise Publications. fq. 135–144. ISBN 978-969-8500-00-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  23. ^ Jones 2002, pp. 16–17: "... Zia rewarded the only political party to offer him consistent support, Jamaat-e-Islami. Tens of thousands of Jamaat activists and sympathisers were given jobs in the judiciary, the civil service and other state institutions. These appointments meant Zia's Islamic agenda lived on long after he died.
  24. ^ Michael Heng Siam-Heng; Ten Chin Liew (2010). State and Secularism: Perspectives from Asia§General Zia-ul-Haq and Patronage of Islamism. Singapore: World Scientific. fq. 360. ISBN 9789814282383. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  25. ^ a b Kepel, Gilles (2002). Jihad: The Trail of Political Islam (bot. 2006). I.B.Tauris. fq. 100–101. ISBN 9781845112578. Marrë më 5 dhjetor 2014. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  26. ^ Talbot, Ian (1998). Pakistan, a Modern History. NY: St.Martin's Press. fq. 251. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  27. ^ speech given on 2 December 1978, on the occasion of the first day of the Hijra
  28. ^ Haqqani, His Excellency and State Ambassador of Pakistan to the United States of America, dr. Hussain (2005). Pakistan: between mosque and military. Washington D.C.: United Book Press. fq. 400. ISBN 9780870032851. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  29. ^ Haqqani, His Excellency and State Ambassador of Pakistan to the United States of America, dr. Hussain (2005). Pakistan: between mosque and military. Washington D.C.: United Book Press. fq. 400. ISBN 9780870032851. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  30. ^ a b Double Jeopardy: Police Abuse of Women in Pakistan. Human Rights Watch. 1992. fq. 19. ISBN 9781564320636. Marrë më 3 dhjetor 2014. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  31. ^ a b c d e Wynbrandt 2009.
  32. ^ Jones 2002: "... Zia rewarded the only political party to offer him consistent support, Jamaat-e-Islami. Tens of thousands of Jamaat activists and sympathisers were given jobs in the judiciary, the civil service and other state institutions. These appointments meant Zia's Islamic agenda lived on long after he died.
  33. ^ Kepel, Gilles (2002). Jihad: The Trail of Political Islam (bot. 2006). I.B.Tauris. fq. 100–101. ISBN 9781845112578. Marrë më 5 dhjetor 2014. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  34. ^ "Rights abuse under Zia's government". HRW. Marrë më 2020-10-22. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  35. ^ Talbot, Ian (1998). Pakistan, a Modern History. NY: St.Martin's Press. fq. 252. The need for stability in the strategic region of Balochistan during the Afghan war led Zia to distance himself from the sectarian conflict between the heterodox Zikri community and the ulama. ... Significantly standing aside from the issue, Zia lent credence to critics' claim that his call for Islamisation was just a cover for his undemocratic regime rather than a genuine desire. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  36. ^ Haqqani, His Excellency and State Ambassador of Pakistan to the United States of America, dr. Hussain (2005). Pakistan: between mosque and military. Washington D.C.: United Book Press. fq. 400. ISBN 9780870032851. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  37. ^ Talbot, Ian (1998). Pakistan, a Modern History. NY: St.Martin's Press. fq. 251. The state sponsored process of Islamisation dramatically increased sectarian divisions not only between Sunnis and Shia over the issue of the 1979 Zakat Ordinance, but also between Deobandis and Barelvis. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  38. ^ a b Jones 2002.
  39. ^ Haqqani 2010.
  40. ^ Salim, Arskal (2008). Challenging the Secular State: The Islamization of Law in Modern Indonesia. University of Hawaii Press. fq. 117-119. Marrë më 3 dhjetor 2014. zakat pakistan. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  41. ^ Blood, Peter R. (1996l). Pakistan: A Country Study (në anglisht). DIANE Publishing. ISBN 978-0-7881-3631-3.
  42. ^ Lau, Martin (1 shtator 2007). "Twenty-Five Years of Hudood Ordinances- A Review". Washington and Lee Law Review. 64 (4): 1292, 1296. Marrë më 18 nëntor 2014. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  43. ^ Michael Heng Siam-Heng; Ten Chin Liew (2010). State and Secularism: Perspectives from Asia§General Zia-ul-Haq and Patronage of Islamism. Singapore: World Scientific. fq. 360. ISBN 9789814282383. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  44. ^ Haqqani 2010
  45. ^ "Rape of the Law". Newslinemagazine.com. 5 tetor 2003. Arkivuar nga origjinali më 9 tetor 2011. Marrë më 13 nëntor 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  46. ^ Ramakrishnan, Nitya (2013-05-30). In Custody: Law, Impunity and Prisoner Abuse in South Asia (në anglisht). SAGE Publications India. ISBN 978-81-321-1632-5.
  47. ^ "What are Pakistan's blasphemy laws?". bbc news. 6 nëntor 2014. Arkivuar nga origjinali më 5 prill 2019. Marrë më 21 nëntor 2014. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  48. ^ Jahangir, Asma (30 shtator 2000). "Human Rights in Pakistan, a System in the Making.". përmbledhur nga Samantha, Power (red.). Realizing Human Rights: Moving from Inspiration to Impact. Palgrave MacMillan. fq. 181. ISBN 9780312234942. Marrë më 20 nëntor 2014. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  49. ^ a b Frontline Pakistan: The Struggle with Militant Islam, edited by Zahid Hussain, Columbia University Press, 2006, p.81
  50. ^ a b Apocalyptic Realm: Jihadists in South Asia, By Dilip Hiro, Yale University Press, 2012, p.162
  51. ^ a b Frontline Pakistan: The Struggle with Militant Islam, edited by Zahid Hussain, Columbia University Press, 2006, p.78
  52. ^ Branigan, Tania (13 shkurt 2004). "My film is part of the peace process". London: Guardian Unlimited. Marrë më 3 korrik 2008. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  53. ^ a b "Lollywood goes pop". On The Media. Arkivuar nga origjinali më 26 prill 2011. Marrë më 3 korrik 2008. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  54. ^ Nadeem F. Paracha (28 mars 2013). "Times of the Vital Sign". Dawn News, Nadeem F. Paracha. Arkivuar nga origjinali më 2 prill 2013. Marrë më 3 prill 2013. This was a time when the wily General Ziaul-Haq was reigning supreme ... Even though the country, at the time was covered by a ... façade of strict conservatism and ... moralistic pretence,... Ironically, it ... also propelled the gradual expansion of the country's urban middle and lower-middle-classes. And it is the youth cultures that emerged from these classes that launched the first shots of the kind of pop culture, scene and music we now call modern Pakistani pop. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  55. ^ The Faisal Mosque is named after the late Saudi Arabian king Faisal, and was partially constructed with Saudi funds
  56. ^ Hanif 2008.
  57. ^ a b Nasir, Abbas (7 korrik 2012). "Zia's Long Shadow". Dawn Newspapers. Dawn Newspapers. Marrë më 2 dhjetor 2012. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Muhammad_Zia-ul-Haq&oldid=2670052"