Skemat piramidale në Shqipëri
Skemat piramidale në Shqipëri ishin skema Ponzi që degjeneruan Rebelimin e vitit 1997. Nisën veprimtarinë e tyre së pari më 1991, i pari që hapi një firmë piramidale ishte Hajdin Sejdia, asokohe këshilltar ekonomik i kryeministrit Fatos Nano;[1][2] pasi nisi punën për ndërtimin e pandehur të një hoteli në Tiranë, u largua me disa miliona dollarë. Vendi mbeti i hapur për themelet dhe për vite me radhë u njoh si Gropa e Hajdin Sejdisë. Pas kësaj disa kreditorë u likuiduan por shumica jo. Besohet se pjesa më e madhe e shumave mbahet ndër bankat e huaja.
Skemat piramidale të vitit 1997
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Viti tragjik 1997 erdhi si pasojë e falimentimit të rreth 25 firmave piramidale, vlera nominale e shifrës të cilën kishin grumbulluar ishte 1.2 miliardë $.[3]
Sudja
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Kjo firmë u krijua në vitin 1993 nga Maksude Kadëna e njohur si Sudja, rome që kishte punuar në fabrikën e këpucëve. Kjo firmë ekzistoi në gjysmë-ilegalitet deri në vitin 1996, kur dy javë para zgjedhjeve u regjistrua tek e njëjta gjykatë dhe gjyqtare ku u regjistruan Xhaferri dhe Populli. Loja e parë mashtruese e Sudes, e quajtur Fitorja është pranuar si iniciativë personale e Xhaferrit. Sudja nuk kishte llogari bankare, prandaj me falimentimin e saj humbën edhe paratë e futura aty. Falimentimi i saj nxiti disa protesta në Tiranë, ku ishte edhe zona e saj e veprimit.
Pas 20 vjetësh, 12.991 kreditorë dhe qindra miliona lekë të arkëtuara; me anë të një padie depozituar në Gjykatën e Tiranës, më 18 dhjetor 2013 u pranua kërkesa për shpalljen e falimentimit të kësaj firme.[4]
VEFA
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]VEFA Holding ishte firma kryesore piramidale. Ajo u krijua në vitin 1994 nga Vehbi Alimuça dhe u shtri në gjithë vendin. VEFA investoi në fusha të ndryshme të ekonomisë si hotele, karburante, dyqane dhe fabrika. I njohur është atentati me bombë disa javë para zgjedhjeve të 26 majit 1996 tek supermarketi i VEFA-s në qendër të Tiranës. VEFA shihej shpeshherë si firma rentiere e PD. Ajo falimentoi në vitin 1998, kurse presidenti i saj ndodhet në burg.
Gjallica
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Firma Gjallica u krijua nga tre persona me origjinë nga Kukësi. Presidente e kësaj firme ishte Shemsie Kadria. Gjallica e kishte qendrën e saj në Vlorë. Firma falimentoi më 5 shkurt 1997, duke nxitur protestat e dhunshme në Vlorë, që më pas u kthyen në rebelim kundër qeverisë.
Demokracia Popullore-Xhaferri
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Kjo firmë u krijua në vitin 1995 dhe filloi të shtrinte veprimtarinë e saj në fshatrat e Lushnjes, Fierit dhe Beratit. Zyrtarisht ajo ishte nje "fondacion" por në fakt u bë një nga firmat më të ashpra piramidale të vendit. Drejtuesi i saj, Rrapush Xhaferri u arrestua më 22 janar 1997, gjë që nxiti demonstratat e dhunshme të 24-25 janarit në Lushnje.
Populli
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Kjo firmë u krijua më 16 korrik 1996 dhe u shtri në të njëjtat zona si edhe "Xhaferri". Presidenti i saj ishte Bashkim Driza. Ai bashkëpunoi thellësisht me partitë opozitare shqiptare duke financuar fushatat dhe gazetat e tyre. Gjatë trazirave të vitit '97, ai u largua me një helikopter amerikan.
Lista e plotë e firmave piramidale shqiptare
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Gjallica
- VEFA
- Populli
- Demokracia Popullore-Xhaferri
- Kamberi
- Cenaj
- Silva
- Malvasia
- Kambo
- Grunjasi
- Dypero
- Bashkimi
- Beno
- Pogoni
- B&G
- Kobuzi
- Arkond
- Adelin
- A.Delon
- Agi
- M.Leka Company
- Global Limited Co.
- Çashku
- Sudja
Numri i kreditorëve të 9 firmave kryesore piramidale
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]| Firma | Numri i kreditorëve |
|---|---|
| Gjallica | 81.632 |
| VEFA | 59.005 |
| Cenaj | 19.078 |
| Kamberi | 13.241 |
| Sude | 12.991 |
| Beno | 10.793 |
| Silva | 4.490 |
| M.Leka | 2.464 |
| Global | 1.793 |
| Totali | 205.404 |
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Gumbel, Andrew (1997). "Albanian 'financiers' fail to play the game". independent.co.uk. The Independent. Arkivuar nga origjinali më 4 mars 2016. Marrë më 21 prill 2018.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Saga Hajdin Sejdia nuk ka fund". gazeta-shqip.com. Shqip (gazetë), marrë nga gazeta “Jeta” në Kosovë. 2013.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Jarvis, Christopher (2000). "The Rise and Fall of Albania's Pyramid Schemes". imf.org. Finance Development Volume 37, Number 1.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Çobo, Sokol (26 dhjetor 2013). "Falimenton pas 20 vitesh "Sude", një nga firmat e para piramidale që u hap në Shqipëri". Shqip (gazetë).
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)
Burime të tjera
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Krasniqi, Afrim (1997). Rënia e demokracisë: Shqipëria në muajt janar- qershor 1997: publicistikë, politikë. Tiranë: Eur-Rilindja. OCLC 123266859.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Zilja, Gëzim (2000). Unë e pashë kush e dogji Vlorën: 168 dite Kryetar Bashkie. Tiranë: Pelioni. ISBN 9789992765845.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Impakti i piramidave në Shqipëri