Tivari

Tivari
Tivari
Qytet
	Pamje nga Tivari
	Flamuri Stema
Popullsia
• Gjithsej	17,727
{{{postal_code_type}}}	85000
Targat	BR
Faqja zyrtare	www.bar.me

Tivari (malazisht: Бар/Bar), i njohur edhe si Tivari i Ri, është qytet bregdetar në jug të Malit të Zi. Është porti më i madh i Malit të Zi si dhe qendra e Komunës së Tivarit.

Në qytetin e Tivarit jetojnë 17,727 banorë, sipas censusit të v. 2011. Komuna e Tivarit, ecila ka një sipërfaqe prej 598 km², ka një popullsi prej 42,068 banorësh.

Në pranverën e vitit 1945, Tivari ishe vendi ku u masakruan rreth 1500–2000 shqiptarë në rastin e quajtur Masakra e Tivarit.

Etimologji

Në gjuhën shqipe njihet si Tivar, ndërsa në gjuhët sllavojugore thjeshtë si Бар/Bar. Në gjuhën italiane njihet si Antivari apo Antibari; në gjuhën greke si Antivarion (Αντιβάριον) app Thivárion (Θηβάριον); në latinisht si Antibarium. Emri i këtij qyteti është i lidhur me emrin e qytetit të Barit në Itali dhe i cili përshkruan poziten gjeografike, përballë qytetit të Barit dhe në anën e përtejme të detit Adriatik.

Historia

Ekspedita të ndryshme të arkeologëve kanë vërtetuar se sipërfaqja e qytetit dhe rrethinës Arkivuar 17 shkurt 2015 tek Wayback Machine së tij kanë qenë të populluara që në parahistori. Materialet e gjetura tregojnë prezencën e Ilirëve. Mendohet se qyteti është ndërtuar mbi apo në afërsi të qytetit të lashtë të njohur si Antipargal në shekullin e VI. Emrin Antibarium (Përballë Barit në Itali) duket të jetë përmendur rreth shekullin X.

Duket se shumë sundues të Dioklesë kanë përdorur këtë qytet si seli të tyre. Kështu sunduesi i parë i Dioklesë Mihali e ka konfirmuar kurorëzimin në këtë qytet sikurse më vonë Bodini.

Nga 1166 deri më 1183 qyteti ishte nën zotërimin e bizantinëve nga të cilët Stefan Nemanja e kishte marrë dhe bashkangjitur së bashku me Zetën sundimit të tij në Rashkë.

Nga relacioni i kryepeshkopit të Tivarit Guljelm Adam drejtuar Dukës së Burgonjës Filipit të VII Valua, 1332 (MONUMENTIS POUR L’HISTOIRE DES PROVINCE DE NAMUR, vëll. IV, f. 293-298. Origj. latinisht. Përkthyer nga frëngjishtja.)

Argjipeshkvi i Tivarit Gulielm Adae shkruan ne 1332 një vepër në latinisht për mbretin e Francës Filipi VI dhe nuk harron të shkruaje këtë frazë lapidare : "Shqiptaret kanë një gjuhe krejt tjetër dhe të ndryshme nga latinishtja, kanë alfabetin latin në të terë librat e tyre".

Nga viti 1443 deri 1571 qyteti administrohej kryesisht nga Venedikasit. Gjatë mesjetës ishte qendër e bregdeti jugorë dhe kishte një status qytet-shteti deri sa më 1571 bie nën sundimin otoman, Selim II, deri më 1878.

Shkencëtari njohur italian Gjuliem Markoni vendosi lidhjen e parë telegrafike midis Tivarit dhe Antibarit më 30 gusht 1904 dhe më 1908 për herë të parë futet në përdorim linja hekurudhore cila e bënte këtë qytet ndër qytet e parët të lidhura me hekurudhë në Ballkan (1913).

Tivari ishte po ashtu ndër qytetet e parë në Mal të Zi që filloi luftën kundër fashistëve (13 qershor 1941).

Që nga lufta e dytë botërore e deri në ditët e sotshme qyteti është në përbërje të Republikës së Malit të Zi dhe është qendër komune.

Ekonomia

Demografia

Sipas regjistrimit të popullsisë së vitit 2003, komuna e Tivarit ka pasur 40.037 banorë, të vendosur në 83 vendbanime.

Përbërja nacionale :

Ethnicity in 2003

Ethnicity	Number	Percentage
Malazezë	19.960	44,14 %
Serbë	11.218	24,81 %
Shqiptarë	5.450	12,05 %
Myslimanë	2.852	6,31 %
Boshnjakë	1.026	2,27 %
Kroatë	268	0,59 %
Roma	50	0,11 %
Other	722	1,60 %
Të padeklaruar	1.771	3,92 %
Pa të dhëna	1.906	4,21 %
Gjithsej	45.223	100 %

Sipas rezultateve preliminare të regjistrimit të popullsisë së vititi 2011, komuna e Tivarit ka pasur 42368 banorë me 14211 ekonomi familjare dhe 33312 .^[1]

Komuna ka 83 fshatrat e saj (2003) 40.000 banorë, qyteti vetë 13.700 banorë. Në Bar, një kryepeshkop katolik ka vendin e tij në Regjistrimin e vitit 2003, pas nacionaliteteve shpreh : Malazezët 44,14 % 24,81 % serbë 12,05 % shqiptarë 6,21 % sllav myslimanët 2,27 % boshnjakë 10,52 % të tjera

Përbërja fetare :

ortodoks - 23.855 (59,58 %)
mysliman - 11.036 (27,56 %)
katolik - 3.101 (7,74 %)
të tjerë - 192 - (0,47 %)
të pa përcaktuar - 789 (1,97 %)
nuk besojnë - 417 (1,04 %)
të panjohur - 647 (1,64 %)

Gjuhët :

serbisht - 24.138 (60,28 %)
malazezisht - 10.235 (25,56 %)
shqip - 3.505 (8,75 %)
boshnjakisht - 286 (0,71 %)
kroatisht - 161 (0,40 %)
boshnjake - 110 (0,27 %)
tjera dhe të panjohura - 1.602 (4,03 %)

Kultura

Politika

Shih edhe

Lidhje të jashtme

Referime

^ Zavod za statistiku Crne Gore - MONSTAT

Komuna e Tivarit

Commons: Tivari – Album me fotografi dhe/apo video dhe material multimediale

Ky artikull me tematikë në lidhje me gjeografinë e Malit të Zi është një faqe cung. Ju mund të ndihmoni Wikipedia-n duke e përmirësuar atë.

[1] Zavod za statistiku Crne Gore - MONSTAT

[1]