Perandoria Osmane: Dallime mes rishikimesh

Përpunoni lidhje
Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Browse history interactively
[redaktim i pashqyrtuar][Redaktim i kontrolluar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
qka eshte gjeogradia ?
Goelia (diskuto | kontribute)
1.368 edits
v U kthye versioni 1457187 i bërë nga 82.114.65.254 (diskutimet)
Rreshti 1: Rreshti 1:
{{per permiresim|8 Mars 2009}}
{{pa referenca|8 Mars 2009}}
{{Shtet historik
| EMRI_SHQIP = Perandoria Osmane
| EMRI_NË_GJUHËN_VENDASE = دَوْلَتِ عَلِيّهٔ عُثمَانِیّه <br /> Devlet-i Âliyye-i Osmâniyye
| VITI_KRIJIMI = 1299
| VITI_SHPËRBËRJA = 1923
| FLAMURI_FIGURA = Ottoman flag alternative 2.svg
| FLAMURI_ARTIKULLI = Flamuri Osman
| STEMA_FIGURA = Osmanli-nisani.svg
| STEMA_ARTIKULLI = Stema Osmane
| MOTO = دولت ابد مدت<br />Devlet-i Ebed-müddet<br />(Shteti i Përjetshëm)
| HIMNI = [[Himni perandorak Osman]]
| HARTA = Ottoman empire.svg
| PËRSHKRIMI_HARTËS = Perandoria Osmane në vitin 1683
| EMRI_PLOTË = Shteti Sublim Osman
| FORMA_QEVERISJES = Kalifat
| STATUSI = Perandori
| KRYEQYTETI = [[Söğüt]] (1302–26)<br />[[Brusa]] (1326–65)<br />[[Adrianopoja]] (1365–1453)<br />[[Konstandinopoja]] (1453–1922)<ref>''The Encyclopædia Britannica'', Vol.7, Edited by Hugh Chisholm, (1911), 3; ''Constantinople, the capital of the Turkish Empire...''</ref><ref>[http://concise.britannica.com/ebc/article-9368294/Istanbul Britannica, Istanbul]:''When the Republic of Turkey was founded in 1923, the capital was moved to Ankara, and Constantinople was officially renamed Istanbul in 1930.''</ref>
| GJUHA_ZYRTARE = [[Gjuha turke|Turko]]-otomane (e shkruar me [[Shkrimi arab|alfabet arab]]),
| GJUHË_TË_FOLURA = [[Gjuha shqipe|Shqip]], [[Gjuha arabe|arabisht]], [[gjuha greke|greqisht]], [[Gjuha armene|armenisht]], [[Gjuha hebraike|hebraisht]], [[Gjuha ruse|rusisht]], [[Gjuha serbe|serbisht]] etj.
| VALUTA = [[Akçe]], [[Para (valuta)|Para]], [[Kuruş]], [[Lira osmane|Lira]], [[Sultanî]]
| POPULLSIA_1 = ~30-35.000.000
| POPULLSIA_1_VITI = 1600
| POPULLSIA_2 = ~35.350.000
| POPULLSIA_2_VITI = 1856
| POPULLSIA_3 = ~20.884.000
| POPULLSIA_3_VITI = 1906
| POPULLSIA_4 = ~18.520.000
| POPULLSIA_4_VITI = 1914
| POPULLSIA_5 = ~14.629.000
| POPULLSIA_5_VITI = 1918
| SIPËRFAQJA_1 = ~4.800
| SIPËRFAQJA_1_VITI = 1299
| SIPËRFAQJA_2 = ~5.200.000
| SIPËRFAQJA_2_VITI = [[Shekulli XVI]]
| SIPËRFAQJA_3 = ~3.400.000
| SIPËRFAQJA_3_VITI = 1900
| SIPËRFAQJA_4 = 783.562
| SIPËRFAQJA_4_VITI = 1923
| SIPËRFAQJA_5 =
| SIPËRFAQJA_5_VITI =
| HISTORIA_M1 = Themelimi
| HISTORIA_D1 = 1299
| HISTORIA_M2 = [[Qeverimi i ndërmjetshëm osman|Qeverisja e ndërmjetme]]
| HISTORIA_D2 = 1402–1414
| HISTORIA_M3 =
| HISTORIA_D3 =
| HISTORIA_M4 =
| HISTORIA_D4 =
| HISTORIA_M5 = [[Turqia|Republika e Turqisë]]
| HISTORIA_D5 = [[29 tetor]], [[1923]]
| HISTORIA_M6 =
| HISTORIA_D6 =
| MP_1 = [[Perandoria Bizantine]]
| FLAMURI_MP_1 = Flag_of_Palaeologus_Emperor.svg
| MP_2 = [[Sulltanati Selxhuk i Rumit]]
| FLAMURI_MP_2 = Seljuk Sultanate of Rum 1190 Locator Map.svg
| MP_3 = [[Perandoria e Trebizondit]]
| FLAMURI_MP_3 = Komnenos-Trebizond-Arms.svg
| MP_4 = [[Despotati i Moresë]]
| FLAMURI_MP_4 =
| MP_5 = [[Despotati i Epirit]]
| FLAMURI_MP_5 =
| MP_6 = [[Despotati i Dobruxhës]]
| FLAMURI_MP_6 =
| MP_7 = [[Dukati i Arkipelagut]]
| FLAMURI_MP_7 = Armoiries Naxos.svg
| MP_8 = [[Karamanids]]
| FLAMURI_MP_8 = Karamanid Dynasty flag.svg
| MP_9 = [[Perandoria e Dytë Bullgare]]
| FLAMURI_MP_9 = Coat of arms of the Second Bulgarian Empire.svg
| MP_10 = [[Despotati Serb]]
| FLAMURI_MP_10 = Supposed Flag of the House of Crnojevic.svg
| MP_11 = [[Sulltanati Mamluk (Kairoja)|Sulltanati Mamluk]]
| FLAMURI_MP_11 = Mameluke Flag.svg
| MP_12 = [[Mbretëria mesjetare e Hungarisë|Mbretëria e Hungarisë]]
| FLAMURI_MP_12 =Coat_of_arms_of_Hungary_(historic_design).png
| MP_13 =
| FLAMURI_MP_13 =
| MP_14 =
| FLAMURI_MP_14 =
| MP_15 =
| FLAMURI_MP_15 =
| PS_1 = [[Qeveria e Përkohshme e Shqipërisë|Shqipëria]]
| FLAMURI_PS_1 = Flag_of_Albanian_Provisional_Government_1912-1914.gif
| PS_2 = [[Turqia]]
| FLAMURI_PS_2 = Flag_of_Turkey.svg
| PS_3 = [[Republika e Parë Helene|Republika Helene]]
| FLAMURI_PS_3 = Flag of Greece (1822-1978).svg
| PS_4 = [[Sulltanati i Egjiptit]]
| FLAMURI_PS_4 = Egypt flag 1882.svg
| PS_5 = [[Bosnja dhe Hercegovina (Kondominium i Austro-Hungarisë)|Bosnja dhe Hercegovina]]
| FLAMURI_PS_5 = Flag of Bosnia (1878-1908).svg
| PS_6 = [[Principata e Serbisë|Serbia]]
| FLAMURI_PS_6 = Civil Flag of Serbia.svg
| PS_7 = [[Mbretëria e Rumanisë]]
| FLAMURI_PS_7 = Flag of Romania.svg
| PS_8 = [[Principata e Bullgarisë|Bullgaria]]
| FLAMURI_PS_8 = Flag of Bulgaria.svg
| PS_9 = Qiproja britanike
| FLAMURI_PS_9 = Blue_Ensign_of_Cyprus_%281922%29.svg
| PS_10 = [[Mandati britanik i Mesopotamisë|Mesopotamia britanike]]
| FLAMURI_PS_10 = Flag of Iraq (1924–1959).svg
| PS_11 = [[Mandati britanik i Palestinës|Palestina britanike]]
| FLAMURI_PS_11 = Palestine-Mandate-Ensign-1927-1948.svg
| PS_12 = [[Algjeria franceze]]
| FLAMURI_PS_12 = Flag of France.svg
| PS_13 = [[Protektorati francez i Tunizisë|Tunizia franceze]]
| FLAMURI_PS_13 = Flag of French Tunisia.svg
| PS_14 = [[Mandati francez i Sirisë dhe Libanit|Siria franceze]]
| FLAMURI_PS_14 = Flag of the French Mandate of Syria (1920).svg
| PS_15 = [[Libia italiane]]
| FLAMURI_PS_15 = Flag of Italy (1861-1946).svg
| SHËNIME =
}}

'''Perandoria Osmane''' ([[1299]] - [[1923]]), është shteti paraardhës i Republikës së [[Turqia|Turqisë]] së sotme dhe një nga perandoritë më të mëdha të historisë. Përfshinte 22,9 milion km² në majë të lulëzimit në [[Shekulli XVI|shekullin XVI]] duke mbajtur të pushtuara viset nga Afrika Veriore, Lindja e Afërt, Kaukazi deri në [[Evropa|Evropë]]. Ishte rivali kryesor i shteteve evropiane kundër të cilave ndërmori shumë fushata ushtarake. Brenda perandorisë mbizotëronte rendi ushtarak dhe aristokracia e zgjedhur e padishahut ose sulltanit, sovranit të shtetit.

* Kryeqyteti : Stambolli ([[Konstandinopoja]])

Shekujt XVI dhe XVII ishin kulmi i lulëzimit të kësaj perandorie, ndërsa në shekujt XVIII dhe XIX luftërat e shpeshta me Rusinë dhe Austro-Hungarinë shënojnë rënien. Përfshirja në Luftën e Parë Botërore, në krah me fuqitë qendrore, Austro-Hungarinë dhe Perandorinë Gjermane, osmanëve iu solli shkatërrimin e plotë të perandorisë së tyre. Lëvizjet nacionaliste turke shpallën Republikën e Turqisë në territorin e mbetur, i cili kryesisht banohej nga populli turk.

== Shtrirja Gjeografike ==
[[Skeda:Rise and Fall of the Ottoman Empire 1300-1923int.gif|thumb|right|Perandoria Osmane]]

== Historia ==

Pas vdekjes së Sulltanit Selxhuk Anadolli ishte i ndarë si një mozaik ku çdo pjesë e Anadollit ishte si një shtet i pavarur,kjo ndarje e Anadollit dhe disa pjesëve të Turqisë ndodhi gjatë fillimit të vitit 1300 e deri në fund të këtij shekulli.Keto shtete të ndara të Anadollit quheshin Emiratet e Gazit.Emiratet e Gazit apo shtetet e ndara ishin të udhehequra nga Osmani I (1258 - 1326) ku edhe mori emrin Perandoria Osmane nga Sulltani Osman I (1258-1326),si themelues i Perandorisë Osmane ai tha dhe qellimi i tij ishte: "Unë si themeluesi i kesaj Perandorie,do te zgjeroj kufijte e Perandorisë Osmane drejt Perandorisë Osmane.Me këto reforma pjesët e ndara të Anadollit tashmë ishin të bashkuara.


Pas vdekjes së Sulltan Osmanit I Perandoria Osmane filloi të zgjerohej prej mesdheut Lindor e deri në Ballkan.Djali i Sulltan Osmanit Orhani pas shumë sukseseve të bëra ai pushtoi Bursën dhe Bursa u bë kryeqyteti i kësaj Perandorie.Rënia e Bursës nënkuptonte humbjen e kotrollin Bizantin mbi Anadollin.Fitorja Osmane në Kosovë në vitin 1389 në mënyrë efektive shënoi fundin e pushtetit serb në rajon duke hapur rrugën për zgjerimin e Perandorisë Osmane në Evropë.Beteja e Nikopolit ne vitin 1396 mes forcave Otomane dhe Kryqtareve ne Bullgari ishte beteja e cila Perandoria Osmane i dha fund kryqëzatave të asaj kohe në fund të shekullit XIV.

== Perandoria Osmane në shek. XVII-XVIII ==
{{Kryesor|Perandoria Osmane në shek. XVII-XVIII}}
Anglia e udhëhequr nga qëllimet e saj në luftën kundër shteteve të tjera evropiane, filloi të mbështesë shtetin osman dhe të ndikojë në politikën e tij të jashtme. Në sajë të ndihmës së vërtete, osmanët në vitin [[1645]] morën nga [[Venecia|venecianët]] [[Kreta|ishullin e Kretës]], qendrën e rëndësishme tregtare në [[Deti Mesdhe|Mesdhe]].

== Perandoria Osmane në shek. XVIII-XIX ==
=== Perandoria Osmane në gjysmën e parë shek. XVIII-XIX ===
{{Kryesore|Perandoria Osmane në gjysmën e parë shek. XVIII-XIX}}
Ngjarjet në shek. XVII e keqësuan shumë gjendjen të brendshme dhe të jashtme e Perandorisë Osmane. Klasa sunduese kërkonte të dilte nga situata me anë të pushtimeve të reja. Nga ana tjetër [[Rusia]] dhe shtete të tjera filluan të marrin nën mbrojtje popullsi të krishtera që ndosheshin nën shtetin osman. Për këto arsye në 40-vjetët e parë, [[Perandoria Osmane]] u ndodh në disa luftëra me shtetet të vetme ose me disa shtet së bashku.

=== Perandoria Osmane në gjysmën e dytë të shekullit XVIII-XIX ===
{{Kryesor|Perandoria Osmane në gjysmën e dytë të shekullit XVIII-XIX}}
Në vitet 30-40 të [[shekulli XVIII|shek XVIII]]], krahas varësisë ekonomike filloi dhe rritja e ndikimit politik të shteteve evropiane në shtetin osman. Në këtë periudhë u ashpërsuan edhe më shumë kontradiktat midis shteteve evropiane për Perandorinë Osmane. Nga një vend që e kërcënonte Evropën në shek XVI, shteti osman ishte kthyer në një objekt për diskutim.

=== Kriza Lindore ===
{{Kryesor| Kriza Lindore}}
Kriza lindore është emri i konfliktit mes Perandorisë Osmane dhe Evropës që rezultoi në ndryshimin e kufijve të vendeve Evropiane midis të cilave dhe Perandoria Osmane.

== Perandoria Osmane në shek. XIX-XX ==
{{Kryesor|Perandoria Osmane në shek. XIX-XX}}
Fuqitë e Mëdha vazhdonin të ndërhynin në punët e brendshme të shtetit osman për shumë probleme. Një nga këto ishte çështja greke. [[Anglia]] nuk dëshironte luftën e Rusisë kundër shtetit osman. Qeveria angleze dhe ruse nënshkruan një protokoll të ashtuquajtur protokolli i Petërburgut ([[4 janar]] [[1826]]).
Perandoria Osmane që prej mesit të shekullit XIX shkonte drejt rënies.Ndikim të madh në rënien e saj pati edhe Pavarësia e Shqipërisë me [[1912]] dhe kështu me 1913 Perandoria Osmane thuajse u largua përgjithmonë nga Ballkani.Me 1923 Perandoria Osmane u bë Republike dhe sundimi si Perandori Otomane kishte mbaruar.

== Bibliografia ==
* Marre nga PETRIKA THENGJILLI ''"Historia e Perandorisë Osmane"'' Tiranë 1997, fq. 177-197

== Lidhje të jashtme ==
* [http://www.euratlas.com/history_europe/europe_map_1600.html Harta e perandorisë osmane]

== Referenca ==
<references/>

{{his-cung}}
{{Sanxhaqet Osmane}}

[[Kategoria:Perandoria Osmane]]

{{Link FA|ar}}

[[ml:ഓട്ടൊമന്‍ സാമ്രാജ്യം]]

Versioni i datës 30 shtator 2014 12:19

 Ky artikull ose seksion duhet të përmirësohet sipas udhëzimeve të Wikipedia-s.(8 Mars 2009)
Ju lutemi ndihmoni edhe ju në përmirësimin e këtij artikulli.
Perandoria Osmane
دَوْلَتِ عَلِيّهٔ عُثمَانِیّه
Devlet-i Âliyye-i Osmâniyye
1299 - 1923

Flamuri		STEMA_FIGURA
Emblema

Moto: دولت ابد مدت
Devlet-i Ebed-müddet
(Shteti i Përjetshëm)

Himni
Himni perandorak Osman

Perandoria Osmane
Perandoria Osmane
Perandoria Osmane në vitin 1683
Administrimi
Emri i plotë Shteti Sublim Osman
Gjuha zyrtare Turko-otomane (e shkruar me alfabet arab),
Gjuhë të folura Shqip, arabisht, greqisht, armenisht, hebraisht, rusisht, serbisht etj.
Kryeqyteti Söğüt (1302–26)
Brusa (1326–65)
Adrianopoja (1365–1453)
Konstandinopoja (1453–1922)[1][2]
Valuta Akçe, Para, Kuruş, Lira, Sultanî
Politika
Forma e qeverisjes Kalifat
Statusi Perandori
Demografia dhe trojet
Popullsia ~30-35.000.000 ban. (1600)

~35.350.000 ban. (1856)
~20.884.000 ban. (1906)
~18.520.000 ban. (1914)
~14.629.000 ban. (1918)

Sipërfaqja ~4.800 km² (1299)

~5.200.000 km² (Shekulli XVI)
~3.400.000 km² (1900)
783.562 km² (1923)

Historia
Themelimi 1299
Qeverisja e ndërmjetme 1402–1414
Republika e Turqisë 29 tetor, 1923
« Paraprirë nga Pasuar nga »


Perandoria Osmane (1299 - 1923), është shteti paraardhës i Republikës së Turqisë së sotme dhe një nga perandoritë më të mëdha të historisë. Përfshinte 22,9 milion km² në majë të lulëzimit në shekullin XVI duke mbajtur të pushtuara viset nga Afrika Veriore, Lindja e Afërt, Kaukazi deri në Evropë. Ishte rivali kryesor i shteteve evropiane kundër të cilave ndërmori shumë fushata ushtarake. Brenda perandorisë mbizotëronte rendi ushtarak dhe aristokracia e zgjedhur e padishahut ose sulltanit, sovranit të shtetit.

Shekujt XVI dhe XVII ishin kulmi i lulëzimit të kësaj perandorie, ndërsa në shekujt XVIII dhe XIX luftërat e shpeshta me Rusinë dhe Austro-Hungarinë shënojnë rënien. Përfshirja në Luftën e Parë Botërore, në krah me fuqitë qendrore, Austro-Hungarinë dhe Perandorinë Gjermane, osmanëve iu solli shkatërrimin e plotë të perandorisë së tyre. Lëvizjet nacionaliste turke shpallën Republikën e Turqisë në territorin e mbetur, i cili kryesisht banohej nga populli turk.

Shtrirja Gjeografike

Perandoria Osmane

Historia

Pas vdekjes së Sulltanit Selxhuk Anadolli ishte i ndarë si një mozaik ku çdo pjesë e Anadollit ishte si një shtet i pavarur,kjo ndarje e Anadollit dhe disa pjesëve të Turqisë ndodhi gjatë fillimit të vitit 1300 e deri në fund të këtij shekulli.Keto shtete të ndara të Anadollit quheshin Emiratet e Gazit.Emiratet e Gazit apo shtetet e ndara ishin të udhehequra nga Osmani I (1258 - 1326) ku edhe mori emrin Perandoria Osmane nga Sulltani Osman I (1258-1326),si themelues i Perandorisë Osmane ai tha dhe qellimi i tij ishte: "Unë si themeluesi i kesaj Perandorie,do te zgjeroj kufijte e Perandorisë Osmane drejt Perandorisë Osmane.Me këto reforma pjesët e ndara të Anadollit tashmë ishin të bashkuara.


Pas vdekjes së Sulltan Osmanit I Perandoria Osmane filloi të zgjerohej prej mesdheut Lindor e deri në Ballkan.Djali i Sulltan Osmanit Orhani pas shumë sukseseve të bëra ai pushtoi Bursën dhe Bursa u bë kryeqyteti i kësaj Perandorie.Rënia e Bursës nënkuptonte humbjen e kotrollin Bizantin mbi Anadollin.Fitorja Osmane në Kosovë në vitin 1389 në mënyrë efektive shënoi fundin e pushtetit serb në rajon duke hapur rrugën për zgjerimin e Perandorisë Osmane në Evropë.Beteja e Nikopolit ne vitin 1396 mes forcave Otomane dhe Kryqtareve ne Bullgari ishte beteja e cila Perandoria Osmane i dha fund kryqëzatave të asaj kohe në fund të shekullit XIV.

Perandoria Osmane në shek. XVII-XVIII

Artikulli kryesor: Perandoria Osmane në shek. XVII-XVIII

Anglia e udhëhequr nga qëllimet e saj në luftën kundër shteteve të tjera evropiane, filloi të mbështesë shtetin osman dhe të ndikojë në politikën e tij të jashtme. Në sajë të ndihmës së vërtete, osmanët në vitin 1645 morën nga venecianët ishullin e Kretës, qendrën e rëndësishme tregtare në Mesdhe.

Perandoria Osmane në shek. XVIII-XIX

Perandoria Osmane në gjysmën e parë shek. XVIII-XIX

Artikulli kryesor: Perandoria Osmane në gjysmën e parë shek. XVIII-XIX

Ngjarjet në shek. XVII e keqësuan shumë gjendjen të brendshme dhe të jashtme e Perandorisë Osmane. Klasa sunduese kërkonte të dilte nga situata me anë të pushtimeve të reja. Nga ana tjetër Rusia dhe shtete të tjera filluan të marrin nën mbrojtje popullsi të krishtera që ndosheshin nën shtetin osman. Për këto arsye në 40-vjetët e parë, Perandoria Osmane u ndodh në disa luftëra me shtetet të vetme ose me disa shtet së bashku.

Perandoria Osmane në gjysmën e dytë të shekullit XVIII-XIX

Artikulli kryesor: Perandoria Osmane në gjysmën e dytë të shekullit XVIII-XIX

Në vitet 30-40 të shek XVIII], krahas varësisë ekonomike filloi dhe rritja e ndikimit politik të shteteve evropiane në shtetin osman. Në këtë periudhë u ashpërsuan edhe më shumë kontradiktat midis shteteve evropiane për Perandorinë Osmane. Nga një vend që e kërcënonte Evropën në shek XVI, shteti osman ishte kthyer në një objekt për diskutim.

Kriza Lindore

Artikulli kryesor: Kriza Lindore

Kriza lindore është emri i konfliktit mes Perandorisë Osmane dhe Evropës që rezultoi në ndryshimin e kufijve të vendeve Evropiane midis të cilave dhe Perandoria Osmane.

Perandoria Osmane në shek. XIX-XX

Artikulli kryesor: Perandoria Osmane në shek. XIX-XX

Fuqitë e Mëdha vazhdonin të ndërhynin në punët e brendshme të shtetit osman për shumë probleme. Një nga këto ishte çështja greke. Anglia nuk dëshironte luftën e Rusisë kundër shtetit osman. Qeveria angleze dhe ruse nënshkruan një protokoll të ashtuquajtur protokolli i Petërburgut (4 janar 1826). Perandoria Osmane që prej mesit të shekullit XIX shkonte drejt rënies.Ndikim të madh në rënien e saj pati edhe Pavarësia e Shqipërisë me 1912 dhe kështu me 1913 Perandoria Osmane thuajse u largua përgjithmonë nga Ballkani.Me 1923 Perandoria Osmane u bë Republike dhe sundimi si Perandori Otomane kishte mbaruar.

Bibliografia

  • Marre nga PETRIKA THENGJILLI "Historia e Perandorisë Osmane" Tiranë 1997, fq. 177-197

Lidhje të jashtme

Referenca

  1. ^ The Encyclopædia Britannica, Vol.7, Edited by Hugh Chisholm, (1911), 3; Constantinople, the capital of the Turkish Empire...
  2. ^ Britannica, Istanbul:When the Republic of Turkey was founded in 1923, the capital was moved to Ankara, and Constantinople was officially renamed Istanbul in 1930.


Ky artikull nga Historia është një faqe cung. Mund të ndihmoni Wikipedian duke e përmirësuar.


Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Perandoria_Osmane&oldid=1462178"