Butani

27°15′00″N 90°15′38″E / 27.2501°N 90.2606°E / 27.2501; 90.2606 Stampa:KUTIAButani

Butan, lat. Butania, tibetisht Druk Yul (Mbretëria e dragoit), zyrtarisht Mbretëria e Butanit, është një vend pa dalje në det në Azinë Jugore, që ndodhet në skajin lindor të Himalajeve. Ai kufizohet në veri nga Kina dhe në jug, lindje dhe perëndim nga India. Në perëndim, ai ndahet nga Nepali nga shteti indian i Sikkimit, ndërsa më në jug ai ndaher nga Bangladeshi nga shtetet indiane të Assamit dhe Bengalit Perëndimor. Kryeqyteti dhe qyteti më i madh Butanit është Thimfu. Gjuha zyrtare është xhonkhja dhe monedha zyrtare është Ngultrum=100 Çentrum, por përdoret edhe monedha e Indisë.

Butani ka ekzistuar si një mozaik i çifligjeve të vogla ndërluftuese deri në fillim të shekullit të 17, kur lama dhe udhëheqësi ushtarak Shabdrung Ngawang Namgyal, që iu largua persekutimit fetar në Tibet, e bashkoi zonën dhe kultivoi një identitet të veçantë butanez. Më vonë, në fillim të shekullit të 20-të, Butani erdhi në kontakt me Perandorinë Britanike dhe ruajti marrëdhënie të forta bilaterale me Indinë pas pavarësisë së saj. Në vitin 2006, bazuar në një anketë globale, revista Business Week e renditi Butanin si vendin më të lumtur në Azi dhe të tetin më të lumtur në botë.

Relievi i Butanit përbëhet nga fusha subtropikale në jug dhe lartësitë sub-alpine Himalajane në veri, ku disa maja tejkalojnë 7.000 metra. Sipërfaqja e tij e përgjithshme është afërsisht 38,394 km². Feja shtetërore e Butanit është Budizmi Vajrajana dhe popullsia, prej 742.737 banorë (2012), është kryesisht budiste. Hinduizmi është feja e dytë më e madhe.

Në vitin 2008, Butan bërë kalimin nga monarkisë absolute në monarki kushtetuese dhe mbajti zgjedhjet e para të përgjithshme. Butani është anëtar i Kombeve të Bashkuara, si dhe anëtar i Shoqatës së Azisë Jugore për Bashkëpunim Rajonal, Samiti i XVI i të cilës u mbajt në Butan në prill 2010.

Historia

Artikulli kryesor Historia e Butanit

Më 1865, India britaneze e atëhershme mori përsipër politiken e jashtme. Deri më 1907, Butani, qëndronte në rrethana të ngjashme si Tibeti, nën sundim të dyfishtë, shtetërore dhe fetare. Qeveria indiane-britaneze vendosi si sundues mbretërinë trashëgimtarë. Me një marrëveshje të nënshkruar me Indin në vitin 1949, Butani i anëtarësuar në OKB (1971), hoqi dorë nga politika e jashtme. Më 1972 Xhigjme u kurorëzua për mbretë.

Politika

Artikulli kryesor Sistemi shtetëror

Sipas kushtetutës Butani është një mbretëri e pavarur. Mbreti erdh në krye të shtetit më 1969, si zgjedhje me dy të tretat e parlamentit të përbërë nga pleqëria e katundeve, nëpunësve dhe përfaqësuesve të kishës. Flamuri i mbretërisë është një fashë sipërfaqja e së cilës ndahet në dy ngjyra (portokall-kuq të mbylltë) nëpërmjet një diagonale. Në mes të flamurit figuron një drango i bardhë.

Njësit administrative

Artikulli kryesor: Njësitë administrative në Butani

Butani është e ndarë në katër zona administrative të nivelit të lartë të quajtura dzongdey. Secila nga këto njësi ndahet në nën njësi të quajtura dzongkhag (formë komune). Në Butani janë 20 njësi janë dzongkhag. Zonat themelore administrative të formave të fshatrave bashkësive lokale etj. thirren gewog dhe administrohen nga gupi i zgjedhur nga banorët.

Gjeografia

Artikulli kryesor Gjeografia e Butanit

Ekonomia

Artikulli kryesor Ekonomia e Butanit

Zhvillimi ekonomik shërben kryesisht për plotësimin e nevojave vendore. Ka ara të orizit, të kallamboqit, pemëve dhe perimeve. Blegtoria po ashtu dallohet për mbajtjen e bagëtive për nevoja vendore. Butani, ka pyje të dendura që shihen si pasuri për përfitimin e drunjve dhe dërrasave. Po ashtu ka edhe lumenj me rrjedhë të mirë për përfitim të energjisë. Këto dy burime të fitimeve janë paraparë të shfrytëzohen me ndihmën e Indisë.

Demografia

Artikulli kryesor Demografia e Butanit

Popullsia e mbretërisë përbëhet nga pjesëtarë të popullsisë së quajtur Bhutija (butanjerzë), nga grupi i quajtur Sikkim (sikimënjerzë), dhe nga popullsia e ardhur nga Nepali e quajtur Lepcha (lepçanjerzë).

Besimi fetar dominues duke të jetë budizmi lamanist (Da laj Lama, një lloj budizmi Mahajana i "sektit të kaçkëtave të kuqe"). Këtij lloj besimi i takojnë rreth 6000 kryebesimtar. Ndërtesa qendrore e besimtarëve quajtur "Tashi Ço Xhong" ka mbi 1000 kryebesimtar të tillë.

Kultura

Artikulli kryesor Kultura e Butanit

Arsimi i përgjithshëm zhvillohet nëpërmjet rrjetit shtetërorë të shkollave fillore dhe atyre të mesme. Në këtë rrjetë shtetërore janë edhe shkollat e orientuara për profesione, shkollat për edukatorë dhe shkolla e lartë e bujqësisë. Mësimi zhvillohet kryesisht në gjuhen e Indisë. Përqindja e analfabetëve më 1980 ishte rreth 95%, ndërsa të dhënat materiale për arsimim në vitin 1973 kapnin shumën prej rreth 21 863 rublave Indiane.

Telekomunikacioni

Transporti

Ushtria

Forca ushtarake e mbretërisë llogaritet të jetë një trup prej 500 burrash. Në këtë trup duket se hyjnë edhe pjesëtarë të dërguar nga India si ndihmë. Në mbretin ka misione ushtarake të Indisë.

Pushime