Zeqati

Zeqati (Zekati) është detyra e katërt themelore islame e cila paraqet manifestimin e dukshëm të besimit islam.

Kuptimi i Zeqatit

All-llahu xh.sh. thotë:

• “Shembulli i pasurisë së atyre që e japin në rrugën e All-llahut është si një kokërr prej të cilës mbijnë shtatë kallinj, ndërsa në secilin kalli ka nga njëqind kokrra. All-llahu ia shumëfishon (shpërblimin) atij që dëshiron, All-llahu është Bujar i Madh, i di qëllimet.”

Zeqati është i obliguar me Kur’an dhe Hadith – me burimet kryesore të Sheriatit, si detyrë e domosdoshme fetare, farzi ajn, e çdo myslimani dhe myslimaneje të pasur, të cilët sipas Sheriatit posedojnë sasi të caktuar të pasurisë – nisabin.

Obligueshmëria e zeqatit rrjedh nga më shumë ajete Kur’anore, e në veçanti është potencuar në suren Tewbe:

• “Merr prej pasurisë së tyre (të atyre që pranuan gabimin) lëmoshë që t’i pastrosh me të dhe t’u shtosh (të mirat) dhe njëkohësisht lutu për ta, se lutja jote është qetësim për ta. All-llahu dëgjon dhe sheh.”
  
• “Dhe në pasurinë e tyre kishin përcaktuar të drejtë për lypësin dhe për të ngratin (që ka nevojë por nuk lyp).”
  
  

Nga urdhëresat kur’anore rezulton se zeqati është detyrë dhe e drejtë. Detyrë e të pasurve ndaj të varfëve, ndërsa e drejtë e të varfëve ndaj të pasurve.

Shpërblimet për dhëninen e Zeqatit

Për çdo sakrificë që besimtari e bën në emër të All-llahut, Ai i premton shpërblim të dyfishtë, në këtë dhe në botën e ardhshme – ahiret:

• “Dhe cakto për ne (jetë) të mirë në dunja dhe të mirë në botën tjetër, pse vërtet jemi kthyer kah Ti. Ai (Zoti) tha: “Dënimi im është ai me të cilin e godas cilin dua, e mëshira Ime ka përfshirë secilin send. Atë (Mëshirën) do ta caktoj për ata të cilët i ruhen (mëkateve), e japin zeqatin dhe për ata që argumentet tona i besojnë.”
• “Nuk është obligim yti (Muhammed) udhëzimi i tyre (në rrugë të drejtë), All-llahu e shpie në rrugë të drejtë ate që do. Çkado që të jepni nga pasuria, e keni për veten tuaj, po mos jepni për tjetërkë, por vetëm për hir të All-llahut, e çkado që t’u jepni të tjerëve nga pasuria, ajo do t’u kompensohet në mënyrë të plotë duke mos u dëmtuar ju.”

Historiku i institucionit të zeqatit

Institucioni i zeqatit u bë obligim për musliamnët qysh në Meke. Mirëpo, meqë myslimanët atëbotë qenë të persekutuar e të keqtrajtuar nga ana e idhujtarëve mekas, kështu që në pikëpamje materiale ishin shumë të dobët, andaj urdhëresa e zeqatit nuk mund të zbatohej në tërësi.
Kjo dispozitë përsëri është theksuar në Medinë, në vitin e dytë pas hixhretit, në ajetin:

• “Falni namazin dhe jepni zeqatin, dhe falnu me ata që falen (bini në rukuë me ata që bijnë).” prej kur edhe filloi që zeqati të kryhet në praktikë.
  
  

Vlera gjegjësisht lartësia e zeqatit, nuk është caktuar me Kur’an, siç nuk është caktuar e precizuar më detajisht as edhe urdhëresat e tjera, siç është namazi, haxhxhi etj. Ato i ka sqaruar edhe me shembullin e vet i ka treguar Muhammedi - paqa qoft mbi të.

Muhammedi alejhisselam e ka caktuar edhe përqindjen e ndarjes së zeqatit: “Ndajeni një të dyzetën pjesë të pasurisë suaj” (do të thotë, 2.5%), ndërsa Ebu Bekri dhe Omeri e kanë qartësuar detajisht këtë me rregulloret e tyre.

Arabët më të pasur , të cilët në filim qenë të prirë të kalonin në Islam, këtë urdhëresë e shikonin me dyshim, sepse Islami u paraqit si sitem i ri social. Mbledhja e zeqatit, si edhe e tatimeve dhe kontributeve të tjera, ishte brengë e shtetit islam. Edhe pse bota arabe gjatë jetës së Muhammedi - paqa qoft mbi të e pranoi Islamin masovikisht, përsëri shumëkushi nuk mundi t’i flakë shprehitë dhe zakonet pagane të tyre. Prandaj ca fise pas vdekjes së Muhammedi - paqa qoft mbi të refuzuan ta japin zeqatin dhe kaluan në anën e ca pejgamberëve të rrejshëm, si Musejleme el-Kedhdhabi, duke deklaruar se nuk e lëshojnë Islamin, por vetëm refuzojnë ta japin zekatin.

Halif Ebu Bekër pa kurrëfarë ngurimi luftoi kundër këtyre fiseve, duke i detyruar ta japin zeqatin.

Domethënia e fjalës Zeqat

Fjala zeqat do të thotë pastrim, ose larje. Ajo gjithashtu ka kuptimin shtim, rritje.

Në kuptimin shpirtërorë, zeqat do të thotë pastrim nga mëkatet dhe kënaqje e vullnetit dhe e urdhrit të All-llahut xh.sh.

Zeqati e pastron dhe e çliron njeriun nga makutëria ndaj të mirave të kësaj bote.

Ai të shpie në njohjen se vlera e njeriut matet sipas virtyteve morale dhe humane, e jo sipas pozitës dhe madhësisë së pasurisë.

Zeqat do të thotë edhe patrim i pasurisë nga e drejta (hakku) e huaj, sepse njeriu kurrë nuk është i sigurt edhe krahas kujdesit të tij se diç e palejueshme nuk është futur në pasurinë e tij.

Përqindja dhe llojet e pasurisë për të cilat jepet zeqati

Nisab është sasia e caktuar e pasurisë me Sheriat, kështu që kur arrihet kjo sasi – nisabi, hyn në fuqi obligimi për dhënien e zeqatit.

Sipas kësaj, zekati nuk jepet në llojin dhe sasinë e pasurisë e cila s’e arrin nisabin ose është e veçuar nga dispozita për dhënien e zeqatit.

Lënda e zeqatit është pasuria të cilën pronari e posedon një vit të tërë në pronësinë e tij. Nga kjo veçohet pasuria që shërben për nevojat siç janë: banesa, orenditë shtëpiake, rrobat, mjetet e punës, kafshët për punë, pasuria e caktuar për larjen e borxheve, pastaj prodhimet e duhura ushqimore për ekzistimin e familjes.

Kur’ani nuk e ka precizuar qartë se cilën pjesë dhe nga cili lloj i pasurisë duhet dhënë zeqatin.

Kur’ani vetëm thotë:

• “ Të pyesin ty për verën dhe bixhozin. Thuaj: “Që të dyja janë mëkat i madh, e ka edhe dobi në 'to (të pakta) për njerëz, por dëmi i tyre është më i madh se dobia e tyre. Të pyesin ty edhe se ç’do të japin. Thuaj: “Tepricën!” Kështu ua sqaron All-llahu juve argumentet ashtu që të mendoni (çka është mirë e çka është keq).”

Sipas kësaj Kur’ani e ka caktuar parimin e përgjithshëm, ndërsa Muhammedi - paqa qoft mbi të e ka precizuar këtë urdhëresë: “Jepni çerekun e një të dhjetës së pasurisë suaj!”, që në përqindje i vjen 2.5% ose një e dyzeta pjesë.

Në nevojat shtëpiake të liruara nga dhënia e zeqatit bën pjesë edhe stolia e gruas nga guri I çmuar, margaritari, etj.

Ari dhe argjendi, ndërkaq, janë lëndë e zeqatit, pa marrë parasysh se për çfarë janë të caktuar përderisa e përmbushin minimumin e shumës së caktuar me Sheriat – nisabin.

Sipas kësaj, lëndën e zeqatit e përbëjnë tri grupe:

1. ari, argjendi, monedhat dhe letrat me vlerë,
2. malli për tregti, prodhimet bujqësore dhe
3. disa kafshë shtëpiake.

Nisabi i arit është 91.6 gram. Në këtë vlerë jepet 2.5% gjegjësisht një e katërdhjeta pjesë.

Nisabi për argjendin është 641.5 gram. Në këtë vlerë, gjithashtu, jepet 2.5% gjegjësisht një e dyzeta pjesë. Nisabi i monedhës është adekuatë me nisabin e arit. Sendet e arta e të argjendta, stolitë etj, trajtohen si ar dhe argjend, ndaj sipas të njëjtës bazë caktohet vlera e nisabit.

Nisabi i mallit për tregti është adekuat me nisabin e argjendit. Kjo do të thotë se, nëse pronari posedon mall për tregti në vlerë të nisabit të argjendit, i cili mall e kalon një vit tek ai, është i obliguar të japë zeqatin. Ndërkaq, nëse dikush posedon tepricë të mallit (përveç arit e argjendit), por këtë mall nuk e ka caktuar për tregti, po as për shtimin e pasurisë, në këtë rast nuk është i obliguar të japë zeqatin.

Për prodhimet bujqësore që fitohen nga ara ose livadhi të cilët ujiten me ujë të rrjedhshëm ose që u janë ekspozuar reshjeve të natyrës (shiut), jepen dhjetë përqind ose një e dhjeta e sasisë së përgjithshme të prodhimeve. Ndërkaq, për prodhimet, parcelat e së cilave ujiten artificialisht jepet pesë përqind, gjegjësisht e njëzeta pjesë. E njëjta vlen edhe për frutat e pemëve, mjaltin dhe prodhimet qumështore. Nisabi është sa pesë barra anieje, gjegjësisht 653 kg.

Për prodhimet bujqësore zeqati jipet menjëherë pas vjeljes së tyre.

Zeqati nuk jepet për kafshët e buta, të cilat më pak se gjysmë viti janë në kullota, si edhe për shqerrat. Zeqat, gjithashtu nuk jepet as për kuajt, që bazohet në hadithin e Muhammedit - paqa qoft mbi të.

Nisabi për kafshët e mëdha është 30 krerë. Për këtë vlerë duhet dhënë një të re që i ka mbushur dy vjet. Më tutje zeqati llogaritet sipas parimit vijues: prej 40 deri në 50 krerë – një të re dyvjeçe, prej 60 deri në 69 krerë – dy të reja dyvjeçe, prej 70 deri në 79 krerë – dy të reja; një dyvjeçe e një tri vjeçe; prej 80 deri në 89 krerë – dy të reja trivjeçe, prej 90 deri në 100 krerë – tri të reja dyvjeçe, prej 100 deri në 109 krerë – tri të reja dy vjeçe, ndërsa një njëvjeçe etj.

Në çdo 30 krerë të ardhshëm jepet një e re dyvjeçe, ndërsa në 40 - një e re tre vjeçe.

Zeqati në kafshët e imta – dhen e dhi, jepet sipas këtij parimi: prej 40-120 copë – një dele, prej 121-200 copë – dele, prej 201-399 copë – tre dele, prej 400 copë – katër dele. Më tutje në çdo njëqind jepet nga një dele.

Zeqati për huazime jepet në të holla, në ar, në argjend, në mallra tregtie si dhe në vlera tjera.

Obligimi për dhënien e zeqatit

Obligimi për dhënien e zeqatit fillon:

1. kur huazimet në mallra tregtie realizohen në vlerë të një të pestës (1/5) së nisabit,
2. kur realizohet nisabi i plotë i huazimeve të cilat rrjedhin nga marrëdhëniet kontraktuese dhe jotregtare (siç është trashëgëmia, testamenti, mehri, qeraja etj.) me kusht që të ketë kaluar një vit nga skadimi i afatit të borxhit.

Kujt i jepet zeqati

Sipas Kur’anit (suretu Tevbe, ajeti 60) të dhënat e obligueshme fetare, zeqati dhe sadakatul-fitri, mund të shpenzohen dhe të shpërndahen në njërën nga këto tetë kategori:

1. për të varfërit,
2. për të ngratët,
3. për punonjësit (që e tubojnë),
4. për ata që duhet përfituar zemrat e tyre,
5. për lirirmin nga robëria,
6. për të mbyturit në borxhe,
7. për në rrugën e All-llahut dhe
8. për atë që ka mbetur në rrugë.

Këto kategori nuk mund të shfuqizohen – abrogohen, po as të shuhen. Për prioritetin e njërës kategori mbi tjetrën në rastin e dhënë, është i obliguar të kujdeset pushteti kompetent islam.

Në rastet tona, sipas mendimit të shumicës së ulemave, më e rëndësishmja është kategoria e shtatë “për të mirën e përgjithshme – për në rrugën e All-llahut – “fi sebilil-lahi”, që përfshin të gjitha llojet e arsimit dhe edukimit islam, gjegjësisht ngritjen dhe zhvillimin e instituteve dhe enteve fetare, qëllimi i të cilave është ruajtja dhe avancimi i parimeve islame.

Sipas dispozitave të fikhut, zeqati, parimisht, mund t’u jepet: vëllezërve, motrave, fëmijëve të tyre, mixhallarëve, motrave të babait dhe fëmijëve të tyre, tezeve dhe dajëve dhe fëmijëve të tyre. Zeqati gjithashtu, mund t’u jepet edhe fqinjve.

Prioritet te dhënia e zeqatit kanë të afërmit, pastaj të familjes së largët, fqinjët, përderisa i mbushin kushtet për pranimin e zeqatit.

Kujt nuk i jepet zeqati

Zeqati, sipas dispozitave të Sheriatit, nuk mund t’i jepet:

1. jomyslimanit,
2. personit që ka pasuri të mjaftueshme për mirëmbajtje,
3. burri gruas po as gruaja burrit,
4. brezit ngjitës: babait, nënës, gjyshes, gjyshit po as edhe brezit zbritës: fëmijëve, nipave...
5. personit të sëmurë mentalisht dhe të miturit, të cilët nuk e kuptojnë rëndësinë e zeqatit. Ndërkaq, mbikëqyrësit – tutorët e tyre mund ta marrin zeqatin në emër të tyre,
6. borxhliut tënd, për shkak të pagimit të borxhit me zeqat.

Vërejtje për mosdhënien e zeqatit

Vërejtje për mosdhënien e zeqatit:

All-llahu xh.sh. thotë:

• “Ja, ju jeni ata që ftoheni për të dhënë në rrugën e All-llahut (për luftë kundër armikut tuaj), e dikush prej jush bën koprraci, e kush bën koprraci, ai bën kundër vetvetes, All-llahu s’ka nevojë, e ju jeni të varfër (keni nevojë). Po nëse ju i ktheni shpinën, Ai do t’ju zëvendësojë me një popull tjetër, që nuk do të jetë si ju.”
• “O ju që keni besuar, a t’ju tregoj për një tregti të bujshme që ju shpëton prej një dënimi të dhembshëm:T’i besoni All-llahut dhe të dërguarit të Tij, të luftoni në rrugën e All-llahut me pasurinë tuaj dhe veten tuaj, e kjo është shumë më e dobishme për ju, nëse jeni që e dini.”
• “Ata, të cilët bëjnë koprraci me atë që nga të mirat e veta u dha All-llahu, të mos mendojnë kurrsesi se ajo është në dobi të tyre. Jo, ajo është në dëm të tyre. Ajo e mirë me çka bënë koprraci, në ditën e kijametit do t’u mbështillet në qafën e tyre. All-llahut i mbesin trashëgim qiejt dhe toka, All-llahu është i njohur mirë më atë që veproni.”

Shih edhe këtë

• Sadakaja
• Kumari

Lidhje të jashtme

• Këshilli i Bashkësis Islame Gjakove - Zeqati