Psikologjia e fëmijërisë

Një fëmijë që luan duke fryrë flluska në një livadh.

Një fëmijë kapur për doren e prindit të tij.

Ky artikull nuk përfshin periudhën e fëmijërisë pas pubertetit (shih psikologjinë e adoleshencës).
Psikologjia e fëmijëve është një degë e psikologjisë që studion proceset e mendimit dhe sjelljet e fëmijëve, zhvillimin e tyre psikologjik dhe problemet e mundshme gjatë periudhës së fëmijërisë. Ajo gjithashtu merr parasysh edhe mjedisin jetësor të fëmijës.

Në paraqitjen dhe zhvillimin e psikologjisë fëmijënore si një disiplinë shkencore e psikologjisë zhvillimore kanë dhënë kontribut një varg psikologësh mes të cilëve duhet përmendur Urie Bronfenbrenner, Erik Erikson, Sigmund Freud, Anna Freud, Jean Piaget, Barbara Rogoff, Esther Thelen dhe Lev Vygotsky.

Hyrje

Fëmijëria është një kohë ndryshimesh intensive. Këto ndryshime ndikojnë në zhvillimin fizik (dhe aftësitë motorike), në zhvillimin e trurit, njohja (kujtesa, arsyetimi, kuptimi i botës...), të zhvillimit gjuhësor dhe aftësinë për të komunikuar, të mësuarit (leximi, matematika...), emocionet dhe menaxhimin e tyre, marrëdhëniet shoqërore si dhe shëndetësore në përgjithësi.

Janë renditur disa faktorë rreziku për shëndetin fizik dhe mendor. Në zhvillimin e tij ndikojnë shumë mjedisi i fëmijës, familja e tij, bashkëmoshatarët, mjedisi parashkollor dhe shkollor dhe mjedisi i tij i përgjithshëm. Këta faktorë e ndihmojnë fëmijën të zhvillojë aftësitë e tij (shembull: dygjuhësia, elasticiteti ) por gjithashtu mund të ndërhyjë në zhvillimin dhe mirëqenien normale (shembuj : mungesa e vetëbesimit, vonesa intelektuale, ankthi...).

Psikologjia e fëmijës (ose e fëmijërisë) është e afërt me psikologjinë e zhvillimit, e cila përpiqet të kuptojë arsyen dhe mënyrën e zhvillimit njerëzor (nga ngjizja deri në vdekje) dhe ndërton modele teorike që bëjnë të mundur kuptimin dhe parashikimin e ndryshimeve gjatë periudhave si dhe të stabilitetit gjatë jetës së njeriut. Të dyja disiplinat kanë të njëjtat rrënjë historike dhe të njëjtat baza teorike.

Psikologjia e fëmijëve është një disiplinë fqinje e disiplinave mjekësore dhe shkencave njerëzore të përqendruara në fëmijëri. : historia e fëmijërisë, neuroshkenca njohëse zhvillimore, pedagogjia (pedagogjia parashkollore, pedagogjia familjare, psikologjia pedagogjike), psikologjia klinike e fëmijëve, psikopatologjia e fëmijëve, pediatria, psikiatria e fëmijëve . Disiplina huazon dhe ndan metodat dhe konceptet e saj me degët e tjera të psikologjisë, si psikologjia kognitive, psikoometria, psikologjia sociale , psikologjia ndërkulturore dhe psikanaliza.

Psikologët e specializuar në fëmijëri përdorin teknika specifike ( intervista klinike, teste projektive, lojëra, vizatime ndërvepruese, teste të standardizuara, etj.) dhe ofrojnë mbështetje të specializuar (psikoterapi për fëmijë, ose psikoanalizë për fëmijë).

Periodizime dhe kategori

Periudhat apo moshat e zhvillimeve ose aftësive psikomotore ose psikologjike ndryshojnë nga një fëmijë në tjetrin. Megjithatë, për arsye praktike dhe teorike, psikologët dhe studiuesit praktikues bëjnë dallimin midis fazave të ndryshme të fëmijërisë. Kufijtë përkatës të moshës janë dhënë vetëm për informacion.

• Jeta paranatale ka të bëjë me fëmijën para lindjes (embrioni; fetusi)
• Menjëherë pas lindjes, fëmija quhet i porsalindur deri në rreth dy javë ose një muaj. Në mjekësi flasim edhe për periudhën perinatale (nga disa javë para lindjes deri në disa ditë pas).
• Përpara përvetësimit të ecjes, fëmija është foshnjë (në anglisht, infant) . Është periudha e fazës ndijore-motorike sipas modelit të zhvillimit të inteligjencës së Jean Piaget (nga 0 deri në 2 vjet), e periudhës së përkatësisë (modeli i zhvillimit social-kulturor të inteligjencës së Lev Vygotsky ) dhe orale, më pas anale. dhe fazat falike (sipas modelit të zhvillimit seksual dhe afektiv të zhvilluar nga Sigmund Freud).
• Gjatë kohës së përvetësimit të ecjes dhe para shkollës, fëmija është fëmijë i vogël. Kjo është fëmijëria e hershme (rreth 2 deri në 6 vjeç, në varësi të autorëve dhe institucioneve). Fjala është për një fëmijë parashkollor nga mosha 3 deri në 6 vjeç kur fëmija hyn në kopsht (Francë) ose ekuivalent (kopshte, etj.). Kjo është periudha para operacionale (modeli i Piaget, nga rreth 2 deri në 7 vjeç), periudha e lojës (modeli i Vygotsky ) dhe periudha Edipit (modeli i Frojdit).
• Fëmija i moshës shkollore në përgjithësi i referohet fëmijës 6-vjeçar në pubertet ose rreth 12 vjeç. Në anglisht flasim për fëmijërinë e mesme (7 vjeç deri në 12 vjeç). Kjo është periudha e operacioneve konkrete (Piaget), e të mësuarit të vetëdijshëm (Vygotsky), e latencës (Frojdi).
• Rreth moshës 12-vjeçare dhe deri në pubertet, i riu është paraadoleshent.
• Hyrja në adoleshencë karakterizohet nga puberteti. Në vendet anglishtfolëse ekziston termi adoleshencë, por edhe termi " adoleshent që i referohet një të riu të moshës 13 deri në 19 vjeç sepse termi - adoleshent shfaqet në moshën (trembëdhjetë, katërmbëdhjetë ... nëntëmbëdhjetë vjeçare). Adoleshenca shënon fundin e fëmijërisë në kuptimin e ngushtë, psikologjik dhe mjekësor. Për sa i përket zhvillimit psikologjik, është hyrja në periudhën e operacioneve formale (modeli i Piaget), zgjidhja e problemeve me ndihmën e bashkëmoshatarëve (Vygotsky) dhe fillimi i fazës gjenitale (Frojdi).

Termat fëmijë ose fëmijëri mund të përdoren gjithashtu në një kuptim më të gjerë, duke iu referuar periudhës nga lindja deri në moshën madhore.

Fëmija është i mitur, term legjislativ që do të thotë se individi nuk ka arritur moshën civile. Ky term nuk përdoret në psikologji për të përcaktuar një fëmijë : përdoret vetëm në një kontekst ligjor ose legjislativ.

Zhvillimi i trurit nuk përfundon në moshën e adoleshencës. Përfundon me mielinimin e lobeve ballore (funksionet ekzekutive) që është vërejtur rreth moshës 20 apo edhe 25 vjeç. Psikologët dhe studiuesit më pas flasin për një të rritur të ri. Psikologjia e zhvillimit konsideron se zhvillimi nuk përfundon në fund të fëmijërisë apo adoleshencës, por është një proces që nuk përfundon deri në vdekje.

Shih edhe

• Fëmija
• Fëmijëria
• Psikologjia
• Psikologjia shkollore
• Psikologjia zhvillimore
• Psikologjia pedagogjike
• Psikologjia e të mësuarit
• Pedagogjia parashkollore

Bibliografi

• Harris, Margaret; Butterworth, Georges (2002). Developmental psychology, a student handbook (në anglisht). Hove and New York: Psychogy Press, Taylor & Francis. fq. 371. ISBN 978-1-84169-192-3.
• Bernicot, J.; Veneziano, E.; Musiol, M.; Bert-Erboul, A. (2010). Interactions verbales et acquisition du langage (në frëngjisht). Paris: éditions L'Harmattan..
• Bernicot, J.; Bert-Erboul, A. (2009). L’acquisition du langage par l’enfant (në frëngjisht). Paris: éditions In Press..
• Martin Dornes (de), Psychanalyse et psychologie du premier âge, traduit de l'allemand par Claude Vincent, préface de Jean Laplanche, Paris, Puf, coll.« Bibliothèque de la psychanalyse », 2002 (ISBN 978-2-13-050307-1)
• Houdé, Olivier (2004). La psychologie de l'enfant. Que sais-je ? (në frëngjisht). Paris: Puf. fq. 127. ISBN 2-13-054534-3..
• Papalia, Diane E.; Olds, Sally W.; Feldman, Ruth D. (2010). Psychologie du développement humain, 7{{{1}}} édition (në frëngjisht). Montréal: De Boeck. fq. 482. ISBN 978-2-8041-6288-7. Papalia2010..

Lindhje të jashtme

• Mbrojtja e Fëmijëve (Francë) Arkivuar 10 shtator 2016 tek Wayback Machine (konsultuar më22 juin 201622 qershor 2016 ).
• Leksion nga Profesor Alain Prochiantz mbi zhvillimin embrional të sistemit nervor të kafshëve (“ Universiteti i të gjitha njohurive », 2000) .
• Leksion nga O. Houdé më 25.01.2000 mbi “Universiteti i të gjitha njohurive” Arkivuar 26 shkurt 2008 tek Wayback Machine .