Fronti i Karadakut

Shtoni lidhje
Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë

Fronti i Karadakut, ishte një seri betejash të zhvilluara midis UÇK-së dhe Forcat Maqedonase në rajonin e Karadakut, gjatë Luftës në Maqedoni. Rajoni krahas Tetovës u bë pjesa më e ashpër i luftuar në Maqedoni. Rajoni gjithashtu u bë vendi i betejës së parë të rëndë që u zhvillua midis UÇK-së dhe policisë maqedonase dhe shënoi një pikë kthese në konflikt, duke e shndërruar në thelb luftimet në luftë.

Fronti i Karadakut
Pjesë e Luftës e vitit 2001 në Maqedoni

Fronti i Karadakut gjatë luftimeve te Luftës në Maqedoni
DataFaza e kryengritjes
7 prill 1999–26 shkurt 2001
Faza kryesore luftarake:
26 shkurt–12 Nëntor 2001
Vendodhja
Krahina e Karadakut, Maqedonia e Veriut
Pasoja

Fitorja e UÇK-së

  • UÇK udhëheq disa operacione të suksesshme ushtarake.
  • Karadaku i Kumanovës bjen nën kontrollin totale të UÇK-së.
  • Të gjitha ofensivat maqedonase pranë Kumanovës dështojnë.
  • Maqedonia rimarrë Haraçinën me ndihmën ushtarake dhe politike të NATO-s
Ndryshimet
territoriale		 Breza, Tanusha, Bllaca, Malina, Luboteni, Karadaku i Kumanovës dhe përkohësisht Haraçina bien nën kontrollin e UÇK-së.
Palët pjesëmarrëse
UÇK
Muxhahedin[1]		 Maqedonia e Veriut
NATO
Ukraina
Komandantët dhe udhëheqësit
Ali Ahmeti
Xhezair Shaqiri
Harun Aliu
Fadil Nimani  †
Jakup Asipi
Lefter Bicaj  †
Jetullah Qarri
Avdil Jakupi
Beqir Sadiku  †
Selim Ferit[2]		 Boris Trajkovski
Pande Petrovski
Ljubço Georgievski
Ljube Boshkovski
Bllagoja Markovski
Sinisha Stoillov †
Johan Tarçullovski
Njesitë e përfshira
Brigada 113 "Ismet Jashari"
Brigada 114 "Fadil Nimani"
Brigada 111 "Karadak"
Njësia Speciale "Skenderbeu"		 Ushtria e Maqedonisë
Policia e Maqedonisë
Njësia Speciale"Tigrat"
Njësia Speciale "Luanat"
KFOR
Fuqia ushtarake
Rreth 1.000 ushtarë
150 ushtarë[3]		 Rreth 30.000 ushtarë (20.000 vetëm ne Haraçinë)[4]
300 ushtarë[5]
30 tanke T-54/55
200 automjete të blinduara
2 Mil Mi-24
4 Mil Mi-17
Viktimat dhe humbjet
57 te vrarë 38 te vrarë (Pretendimi maqedonas)[6]
Rreth 80 te vrarë (Pretendimi i UÇK-së)
1 Mil Mi-24 i shkatërruar[7]
1 T-55 i shkatërruar
Rreth 20 Autoblinda të shkatërruar

Lufta[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Luftimet e para 1999-2001[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ngjarjet fillestare në rajonin e Karadakut të Maqedonisë filluan gjatë luftës në Kosovë. Një incident i dukshëm ndodhi në Bllacë më 7 prill 1999, ku përfshihej një konflikt i vogël mes shqiptarëve dhe ushtrisë maqedonase. Një ushtar maqedonas u vra nga një snajper shqiptar, ndërsa UÇK-ja nuk pësoi asnjë viktimë.[8] Maqedonasit më vonë fajësuan forcat britanike SAS, sepse nuk donin të pranonin disfatën që pësuan nga UÇK-ja.[8] Një tjetër përleshje ndodhi më 11 janar 2000, afër Haraçinës, ku shqiptarët dhe maqedonasit u angazhuan në luftime. Gjatë këtij përleshje, UÇK-ja arriti të mposht forcat maqedonase, duke rezultuar në vdekjen e tre ushtarëve maqedonas.[9][10]

Fillimi i luftës[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Më 26 shkurt 2001 rreth 200 luftëtarë të UÇK-së hynë në Karadakun e Maqedonisë. Përleshjet kishin filluar rreth Tanushës dhe Debelldehit, pasi Beogradi ia dorëzoi Tanushën Maqedonisë në një marrëveshje dypalëshe.[11] Luftimet zgjatën 14 orë dhe përfunduan me pushtimin e Tanushës nga UÇK-ja. Kjo Betejë ishte incidenti i parë në të cilin ndodhën luftime të mëdha, po ashtu shënoi fillimin e luftës në Maqedoni.[12][13][14] Më 4 Mars 2001, Ushtria maqedonase nisi një ofensivë për të rimarrë Tanushën. Një kolonë e madhe u dërgua në drejtim të fshatit, të cilit më pas iu zu pritë nga UÇK-ja.[15][16][17][18] Luftëtarët e UÇK-së vendosën mina anti-tank në rrugën që shkon për në Tanushë, prita rezultoi në një betejë të rëndë dhe në vrasjen e 3 ushtarëve maqedonas, luftimet përfunduan me fitoren e UÇK-së dhe një tërheqje të plotë maqedonase nga rajoni.[15][16][17][18] Një ditë pas incidentit, qeveria maqedonase do t'i lutej NATO-s dhe trupave të saj të KFOR-it të vendosura në Kosovë për ndihmë kundër UÇK-së.[19]

Ndërhyrja e NATO-s në Tanushë në emër të Maqedonisë dhe kundërsulmi i UÇK-së në Brezë[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Më 8 mars 2001, në emër të Maqedonisë, pasi që tashmë dy herë ishin shkatërruar nga UÇK-ja në Tanushë. KFOR-i hyri në luftë kundër UÇK-së dhe filloi një operacion ushtarak për të rimarrë kontrollin e fshatit Tanushë, i cili më parë ishte infiltruar nga luftëtarët e UÇK-së. Operacioni ishte i suksesshëm dhe forcat e KFOR-it të udhëhequra nga NATO vazhduan të pushtonin fshatin.[19][20] Kundërofensiva e UÇK-së, filloj me 10 mars 2001 afër fshatit Brezë.[21][22][23] Luftëtarët shqiptarë sulmuan një autokolonë maqedonase, pasi u detyruan të tërhiqen nga trupat e KFOR-it në fshatin Tanushë.[21][22][23] Autokolonë e policisë maqedonase u dërgua për të vendosur praninë afër kufirit me Kosovën dhe për të parandaluar që lufta të pushtohej në zonë, por u gjend i bllokuar në një sulm të UÇK-së.[24] Pas kësaj, shpërtheu një betejë një orëshe me artileri dhe mortaja të rënda, pas së cilës pjesa më e madhe e kolonës maqedonase u largua nga rajoni.[23][24] Pas betejës UÇK vendosi kontrollin mbi Brezën dhe Malinën dhe Lufta u përhap në pjesë më të gjera të vendit.[24]

Operacioni MH-1[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Operacioni MH-1 ishte një operacion sulmues dhe ushtarak maqedonas i planifikuar strategjikisht për të larguar luftëtarët e UÇK-së nga rajoni i Karadakut përgjatë kufirit maqedonas. Forcat maqedonase të sigurisë filluan një sulm me dy drejtime pranë kufirit të Kosovës, duke përdorur tanke, APC dhe helikopterë.[25][26]

Megjithatë, gjatë ofensivës, ushtria maqedonase u turpërua nga UÇK-ja. Njësitë e këmbësorisë maqedonase treguan ngurrim ekstrem për t'u përfshirë në luftime të hapura me rebelët. Pavarësisht se Ushtria Maqedonase zyrtarisht shpalli fitoren, UÇK-ja pretendoi se ata thjesht po rigrupoheshin rreth Graçanit, duke u përgatitur për një kundërofensivë të afërt.[25][27][28]

Gjatë ofensivës, forcat maqedonase arritën të kapnin Graçanin, por përpjekja e tyre për të pushtuar Brezën rezultoi në një dështim të tmerrshëm. Vetëm një ditë më vonë, UÇK-ja ndërmori një kundërsulm kundër forcave maqedonase, duke rimarrë Graçanin dhe duke pushtuar Bllacën.[25][27][28][29]

Fillimi i luftimeve ne Karadakun e Kumanovës[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Vaksinca 3 Maj 2001

Në fillim të majit 2001, një grup të UÇK-së depërtuan në Maqedoni dhe ngritën bazat në disa fshatra në veri të Kumanovës.[30][25] Ky grup i armatosur i luftëtarëve të UÇK-së, i njohur si Brigada 114 e UÇK-së, e cila udhëhiqej nga shqiptari i Kosovës Fadil Nimani dhe Brigada 113 e quajtur “Ismet Jashari” e udhëhequr nga Xhezair Shaqiri.[31]

Më 3 maj, Brigada 114 e UÇK-së nisi një operacion kundër forcave maqedonase të sigurisë në Vaksincë, afër Kumanovës, dhe vrau dy ushtarë maqedonas dhe kapte një të tretë si rob lufte.[32] Më pas, Luftëtarët Shqiptarë pushtuan zonën përreth Vaksincës dhe e shpallën atë si "zonën e tyre të çliruar".[33]

Në të njëjtën ditë, këshilli maqedonas i sigurimit vendosi të nisë një ofensivë kundër UÇK-së për t'i dëbuar nga bastionet e tyre në fshatrat në veri të Kumanovës.[34][35][36] Ofensiva filloi me granatimin e objektivave të përzgjedhur në Vaksincë nga helikopterët ushtarakë dhe artileria fushore dhe më pas vazhdoi me një forcë të madhe tokësore të mbështetur nga tanke T-55 dhe qindra Autoblinda.[37] Edhe pse maqedonasit ishin shumë më të madh në numër, ata u detyruan të tërhiqen pasi UÇK-ja u dha një disfatë të tmerrshme, në të cilën ata rrëzuan edhe 1 helikopter sulmues Mi-24.[38][7]

Në ditët në vijim, forcat maqedonase të sigurisë (nga frika se mos përfshihen në luftime) bombarduan pozicionet e UÇK-së në fshatrat Sllupçan, Orizarë dhe Hotla.[39]

Operacioni MH-2[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Plani Maqedonas per Operacionin MH-2

Më 8 maj, maqedonasit filluan një sulm të rëndë ndaj UÇK-së dhe kështu filluan betejën e parë të madhe në rajonin e Karadakut të Kumanovës gjatë Luftës në Maqedoni.[40][41][42]

Forcat maqedonase filluan të çminojnë fushat në orën 8 të mëngjesit dhe më pas sulmuan fshatrat: Sllupçan, Lubodrag, Vaksincë, Lopate dhe Orizare. me një batalion të mekanizuar me mbështetje artilerie dhe ajrore.[41][43] Rreth orës 14:00. Operacioni u ndërpre me urdhër të Boris Trajkovskit dhe ushtria maqedonase u detyrua të tërhiqej pasi pësoi disfata të rënda dhe nuk mundi të rimarrë asnjë fshat të vetëm.[41][42][43] Rreth 16 luftëtarë të UÇK-së vdiqën gjatë luftimeve. Edhe pse viktimat maqedonase ende nuk dihen, spekulohet se kanë vdekur rreth 20-30 ushtarë dhe policë maqedonas ne ket Operacion.

Operacioni Vaksince[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Më 24 maj 2001, forcat maqedonase të sigurisë filluan një ofensivë kundër UÇK-së në Vaksincë.[44] Luftimet u kthyen në luftë urbane, me policinë dhe këmbësorinë e ushtrisë që u angazhuan në luftime shtëpi më shtëpi në fshatrat Vaksincë dhe Lojanë, të cilat ishin bastione të UÇK-së.[45] UÇK-ja rezistoi ashpër, por përfundimisht u tërhoq në kodrat përreth Vaksincës.[45][46] Forcat maqedonase të sigurisë rimorën Vaksince pas tërheqjes së UÇK-së.[47] Në mes të konfliktit, Fadil Nimani, komandanti kryesor i UÇK-së në Vaksincë, u vra dhe një ushtar maqedonas u plagos.[48]

Megjithatë, UÇK-ja filloi një kundërofensivë dhe rifitoi kontrollin e Vaksincës brenda tre ditëve pas rimarrjes së saj nga ushtria maqedonase.[49][50] Rimarrja e UÇK-së u konfirmua nga Hysamedin Halili, kryetari i Komunës së Likovës, më 7 qershor.[51] Georgi Trendafilov, një zyrtar maqedonas, mohoi se ushtria ishte mundur dhe pretendoi se ata u tërhoqën vetëm sepse donin të riorganizimi në rajon. Megjithatë, më 6 qershor, ushtria maqedonase granatoi Vaksincën, duke i djegur një shtëpi, gjë që dëshmoi se ata nuk e kishin më territorin e pushtuar dhe se Vaksinca dhe Llojani ishin nën kontroll të plotë të UÇK-së.[50][52]

Luftimet në Sllupçan[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ndërmjet majit dhe korrikut 2001, pati përleshje të rëndësishme dhe operacione ushtarake në Sllupçan. Më 3 maj 2001 UÇK mundi ushtrinë maqedonase në një betejë të shkurtër dhe pushtoi Sllupçanin.[53][54][55][56] Ushtria maqedonase filloi disa ofensiva për të shpërngulur pozicionet e UÇK-së, duke rezultuar në luftime dhe granatime intensive.[57][58][59][60] Megjithatë, UÇK-ja arriti të mbajë kontrollin mbi Sllupçanin. Situata mbeti intensive, me sulme, prita dhe kapje nga të dyja palët. Përfundimisht, më 11 qershor, ushtria maqedonase mori urdhra për të ndalur të gjitha operacionet ushtarake në rajon pasi pësoi viktima të mëdha, duke çuar në një ndalim të përkohshëm të armiqësive.[61] Megjithatë, konflikti vazhdoi, me luftëtarët e UÇK-së që mposhtën njësitë maqedonase pranë Sllupçanit duke nisur sulmet dhe duke kapur 2 ushtarë maqedonas në korrik.[62][63] Luftimet çuan në viktima të mëdha nga të dyja palët.

Masakra e familjes Zymberi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Masakra e familjes Zymberi mori vëmendje të madhe në shtypin britanik, veçanërisht në një artikull të gazetarit Justin Huggler.[64] U vu në pah vdekja tragjike e Valbona Zymberit dhe kushtet e tmerrshme që ajo kaloi në një bodrum të errët. Artikulli theksonte se fëmijët u copëtuan kur një raketë goditi bodrumin, duke rezultuar në vdekje të shumta brenda familjes së gjerë Zymberi.[64] The Independent, në një koment editorial, i bëri thirrje Perëndimit që të mos injorojë dhunën në Maqedoni dhe theksoi rëndësinë e trajtimit të shqiptarëve si të barabartë, duke pasur parasysh praninë e tyre të konsiderueshme në vend.[64] Artikulli përmendi gjithashtu dëshmi të shkeljeve të të drejtave të njeriut nga policia maqedonase, duke përfshirë rrahjet e burrave që largoheshin nga fshatrat. Këto zbulime hedhin dritë mbi përbërjen demografike të Maqedonisë dhe ngritën shqetësime për shkeljet e të drejtave të njeriut.[64][65][66]

Luftimet në Orizare[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Nga data 8 maj 2001 deri më 11 qershor 2001 ka pasur konfrontime edhe në Orizare. Forcat maqedonase u përpoqën të merrnin kontrollin e fshatit si pjesë e operacionit MH-2, por përpjekjet e tyre përfunduan në dështim.[41] Fshati duroi bombardimet e përsëritura deri më 9 qershor 2001.[42] Luftimet më intensive shpërthyen më 10 qershor, duke rezultuar në një fitore të rëndësishme për UÇK-në pasi ato detyruan forcat maqedonase të tërhiqen nga fshati.[67][61]

Luftimet në Mateç[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Më 24 maj 2001, si pasojë e luftimeve të ashpra midis luftëtarëve të UÇK-së dhe forcave maqedonase në fshatrat e afërta Vaksincë dhe Sllupçan, 144 luftëtarë të UÇK-së hynë në Mateç dhe sulmuan stacionin e policisë lokale.[68] Më 26 maj, forcat maqedonase filluan një sulm të madh në pozicionet e UÇK-së. Maqedonasit arritën të rimarrin pjesën më të madhe të Mateçit dhe ta shtyjnë UÇK-në deri në periferi të fshatit.[69][70] Të nesërmen pas përparimit të suksesshëm maqedonas, më 27 maj, UÇK-ja filloi një kundërsulm, duke i përfshirë forcat maqedonase me zjarr të rëndë mortajash dhe snajperësh, duke pushtuar përfundimisht një pjesë të fshatit dhe duke rrethuar stacionin e policisë lokale.[71][72][73] Në të njëjtën ditë në fshat u dërgua një kolonë e ushtrisë maqedonase me rreth 20 APC, tre tanke T-55 dhe një autobus me policë.[72] Later that day the Macedonian Army also used Mil Mi-24 helicopter gunships, artillery and tanks to target suspected NLA positions in Mateç.[71] Luftimet rifilluan të nesërmen, ku UÇK-ja qëlloi pesë predha mortajash 120 milimetrash.[74] Gjatë luftimeve më 30 maj, një kamion maqedonas përshkoi një minë të vendosur nga UÇK-ja, duke vrarë një ushtar dhe duke plagosur dy të tjerë.[75] Nga 1 deri më 3 qershor, forcat maqedonase bombarduan përsëri Matejçen dhe përsëri u përpoqën të rifitonin kontrollin e zonës.[76][77][78] Ushtria maqedonase përdori të gjithë arsenalin e saj luftarak, përfshirë helikopterët.[79] Por më 5 qershor UÇK-ja pushtoi të gjithë fshatin dhe forcat maqedonase u detyruan të tërhiqen nga fshati.[80][73][81][25] Më 6 qershor, UÇK-ja konfirmoi se kishte rifituar kontrollin e plotë mbi Matejçe dhe Vaksincë dhe deklaroi se kishte çliruar të gjithë Karadakun e Kumanovës.[50][82]

Kriza e digës së Likovës[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Luftimet në Likovë filluan më 28 mars 2001, me shpërthime të forta që u dëgjuan nga fshati.[83] Konflikti u rrotullua kryesisht rreth liqenit të rëndësishëm strategjik në zonë. Më 3 maj 2001, UÇK-ja depërtoi në Likovë dhe fshatra të tjera, duke shkaktuar një sulm maqedonas që më vonë u ndal për shkak të suksesit të kufizuar.[84] Një tjetër operacion në shkallë të gjerë u zhvillua në 8 maj, duke synuar Likovën, por forcat maqedonase ndaluan përsëri ofensivën e tyre pasi pësuan viktima të konsiderueshme.[41][43] Ndryshe nga fshatrat e tjera, Likova qëndroi relativisht e qetë nga 8 maji deri më 9 qershor 2001.[85] Megjithatë, luftimet e ashpra u përshkallëzuan kur UÇK-ja sulmoi dhe mundi forcat maqedonase që mbronin digën e Likovës, duke rezultuar në marrjen e kontrollit të pikës strategjike nga UÇK-ja.[86][87] Liqeni i Likovës në atë kohë furnizonte me ujë mbi 100.000 banorë të Kumanovës.[86] Forcat maqedonase filluan një operacion për të rimarrë digën, por u detyruan të ndalonin operacionet pasi pësuan humbje të mëdha dhe disfata.[88][25] Për më tepër, UÇK-ja pushtoi Haraçinën dhe kërcënoi se do të bombardonte kryeqytetin, duke çuar në braktisjen e planeve maqedonase në rajonin e Karadakut të Kumanovës.[61]

Pushtimi i Haraçinës dhe fillimi i betejës[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Më 12 qershor 2001, pas një beteje të vogël me forcat maqedonase, Brigada 113 "Ismet Jashari" e përbërë nga 350 luftëtarë të UÇK-së mori kontrollin e Haraçinës, e vendosur vetëm tetë kilometra larg kryeqytetit Shkup.[89] Komandanti i forcave të UÇK-së në Haraçinë, Xhezair Shaqiri, paralajmëroi se nëse ushtria nuk pushon sulmet ndaj pozicioneve të UÇK-së në veri të vendit, kryengritësit do të synojnë pozicionet strategjike në Shkup, duke përfshirë aeroportin, rafineritë e naftës, stacionet policore në qytete dhe instalime të tjera qeveritare.[89][90]

Pas këtij incidenti, Jovan Andrevski, gjenerali më i lartë i Ushtrisë Maqedonase dha dorëheqje.[91][92] Në një intervistë ai ka deklaruar se luftëtarët shqiptarë të UÇK-së i kanë shtypur forcat maqedonase dhe nuk mund të durojë më fatkeqësi ushtarake.[91][92] Ai më tej raportoi se morali i trupave të tij ishte në një nivel të ulët historik pas humbjeve dhe viktimave të shumta të shkaktuara nga UÇK-ja.[91][92]

Më 21 qershor 2001 forcat maqedonase filluan një operacion masiv kundër UÇK-së në Haraçinë duke shfrytëzuar fuqi të rëndë zjarri duke përfshirë 20,000 ushtarë, 54 tanke, 130 mortaja, mbështetje artilerie dhe 4 helikopterë Mi-24.[93][94] Beteja zgjati tre ditë, me forcat maqedonase që nuk arritën të kapnin as pjesë të vogla të fshatit.[95] Rezistenca e ashpër e UÇK-së rezultoi me viktima nga të dyja palët.[96] Pavarësisht presionit ndërkombëtar për një armëpushim, forcat e sigurisë vazhduan me sulmin e tyre. Megjithatë, në ditën e katërt, Presidenti Trajkovski urdhëroi papritmas ndalimin e të gjitha operacioneve.[94]

Pas tre ditë luftimesh intensive në Haraçinë, forcat maqedonase pësuan një disfatë të plotë nga njësitë e UÇK-së që vepronin në qytet.[25] Megjithë pretendimet e tyre fillestare për sukses, përpjekja e tyre e nxituar për të rimarrë Haraçinën doli të ishte një fatkeqësi e plotë.[25] Në përgjigje të situatës së rëndë, Boris Trajkovski, udhëheqësi maqedonas, iu lut NATO-s për një armëpushim dhe kërkoi ndihmë në përcjelljen e luftëtarëve të UÇK-së jashtë qytetit në fshatin e afërt të Nikushtakut.[25][97] NATO ndërhyri dhe ndërmjetësoi një armëpushim midis Ali Ahmetit dhe Boris Trajkovskit. Kjo marrëveshje i hapi rrugë tërheqjes së UÇK-së nga Haraçina.[25] Si kundërpërgjigje, forcat maqedonase ndërprenë menjëherë të gjitha operacionet në rrethinën e Haraçinës.[25][98] Disa ditë më vonë, pasi UÇK-ja u tërhoq, trupat maqedonase hynë në Araçinvo nën mbikëqyrjen e OSBE-së.[95]

Vrasja e Lefter Bicajt dhe njësitit të tij dhe hakmarrja e UÇK-së në Karpallak dhe Luboten[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Lefter Bicaj, i njohur si Komandant Teli, u vra me tradhti më datën 7 gusht në Gazibabë të Shkupit nga forcat speciale maqedonase ndërsa po fleinte në shtëpinë e Muzafer Halilit bashkë me 5 bashkëluftëtarët e tij.[99] Rreth 300 forca maqedonase rrethuan shtëpinë ku po qëndronte Teli dhe rreth orës 4 të natës haptën zjarr pa asnjë paralajmërim.[100] Maqedonasit vlerësuan vrasjen e Telit si suksesin më të madh të tyre.[101][102][103]

Më datat 8 dhe 10 gusht 2001, Ushtria Çlirimtare Kombëtare (NLA) zhvilloi dy sulme të suksesshme kundër forcave maqedonase si hakmarrje për vrasjen e Lefter Bicajt dhe grupit të tij.[104][105][106]

Operacioni i parë nga ana e Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare (UÇK-së) per hakmarrjen e Komandant Telit ndodhi më 8 Gusht 2001 në fshatin Karpallak, Maqedoni, që rezultoi në vrasjen e 10 ushtarëve maqedonas të Ushtrisë Maqedonase.[107][108] Ata u qëlluan kur kamioni i tyre mori flakë nga një breshëri plumbash dhe mortajash në autostradën kryesore midis Shkupit dhe Tetovës. Trupat, përfshirë dy oficerë, ishin duke shkuar për të përforcuar një bazë ushtarake në Tetovë.[109] Ishte një nga operacionet më të suksesshme të kryera nga Ushtria Çlirimtare Kombëtare.[109]

Operacioni i dytë e Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare ndodhi më 10 gusht 2001 ne fshatin Luboten te Karadakut së Shkupit, ku trupat maqedonase u sulmuan nga UÇK-ja.[110][111] Kamionët maqedonase kaluan mbi mina të vendosura nga UÇK-ja afër fshatit Ljuboten.[111] menjëherë pas kësaj u shpërthyen luftime midis UÇK-së dhe ushtrisë maqedonase, duke rezultuar në vdekjen e tetë ushtarëve maqedonas dhe një luftëtar i UÇK-së.[112][113] Luftëtaret e UÇK-së arritën një fitore, duke shkaktuar tërheqjen e ushtrisë maqedonase.[111][112][113] Megjithatë, dy ditë më vonë, forcat maqedonase rrethuan Ljubotenin dhe kryen një masakër, duke çuar në vdekjen tragjike të dhjetë civilëve shqiptarë.[114]

Masakra e Lubotenit[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Dy ditë pas disfatës maqedonase, forcat maqedonase rrethuan Lubotenin dhe vranë dhjetë civilë shqiptarë.[115] Ushtria maqedonase rrethoi Lubotenin dhe granatoi fshatin me helikopterë dhe artileri të rëndë, gjatë granatimeve mbetën të vrarë 2 civilë shqiptarë, një i moshuar dhe një vajzë 6-vjeçare.[116] Pas granatimeve, rezervistët maqedonas hynë në fshat dhe filluan të vrasin gjashtë persona, duke i qëlluar në kokë ose në shpinë, duke përfshirë një djalë 6-vjeçar.[116][117][118] Më vonë një burrë u godit me thikë për vdekje në prani të babait të tij të paralizuar.[116] Eshtrat e një 35-vjeçari janë gjetur edhe pranë fshatit, nga të afërmit e tij, 6 ditë pas masakres.[116] Pas një hetimi nga Human Rights Watch, u arrit në përfundimin se asnjë pjesëtar i UÇK-së nuk ishte i pranishëm në fshat gjatë incidentit.[115][116]

Luftimet në Nikushtak[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në qershor 2001, pas Ngjarjeve në Haraçinë, situata u përshkallëzua në Nikushtak kur UÇK-ja nisi sulmet ndaj pozicioneve të ushtrisë maqedonase në Umin Dol më 27 qershor 2001, duke përfituar nga mbulimi i krijuar nga një fushë që i kishin vënë flakën.[119][120][121][122][123] Forcat maqedonase të sigurisë u përgjigjën duke përdorur të gjitha armët në dispozicion, përfshirë artilerinë dhe tanket, në përpjekjet e tyre për të luftuar UÇK-në në Nikushtak.[123] Pavarësisht përpjekjeve të tyre, ofensiva maqedonase u ndal përfundimisht më 4 korrik 2001, pasi ata nuk arritën të rifitonin kontrollin mbi Nikushtak dhe humbën disa ushtarë.[124]

Lista e Betejave[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  Fitorja e UÇK-së
  Fitorja Maqedonase
  Fitorja KFOR-it
  Armëpushim
Emri Njësiat Komuna Data Rezultati i Betejes
Beteja e Tanushës Brigada 113 "Ismet Jashari" Çuçer 26 shkurt 2001 Fitorja e UÇK-së
Operacioni në Tanushë Brigada 113 "Ismet Jashari" Çuçer 4 mars 2001 Fitorja e UÇK-së
Operacioni në Tanushë (8 Mars) Brigada 113 "Ismet Jashari" Çuçer 8 mars 2001 Fitorja e KFOR-it
Sulmi i Brezës Brigada 113 "Ismet Jashari" Çuçer 10 mars 2001 Fitorja e UÇK-së
Operacioni MH-1 Brigada 111 "Karadak"

Brigada 113 "Ismet Jashari"

Gjorçe Petrov, Çuçer 26–28 shkurt 2001 Fitorja e UÇK-së
Beteja e parë e Vaksincës Brigada 114 "Fadil Nimani" Likovë 3 maj 2001 Fitorja e UÇK-së
Beteja e Sllupçanit Brigada 113 "Ismet Jashari" Likovë 3 maj–11 qershor 2001 Fitorja e UÇK-së
Operacioni MH-2 Brigada 113 "Ismet Jashari"

Brigada 114 "Fadil Nimani"

Likovë 8 maj 2001 Fitorja e UÇK-së
Beteja e dytë e Vaksincës Brigada 114 "Fadil Nimani" Likovë 24 maj–6 qershor 2001 Fitorja e UÇK-së
Beteja e Llojanit Brigada 114 "Fadil Nimani" Likovë 24–26 maj 2001 Fitorja Maqedonase
Beteja e Mateçit Brigada 113 "Ismet Jashari" Likovë 24 maj–5 qershor 2001 Fitorja e UÇK-së
Beteja e Likovës Brigada 113 "Ismet Jashari" Likovë 28 mars–18 qershor 2001 Fitorja e UÇK-së
Beteja e Orizarës Brigada 113 "Ismet Jashari" Likovë 3 maj–11 qershor 2001 Fitorja e UÇK-së
Beteja e Haraçinës Brigada 113 "Ismet Jashari" Haraçinë 12–25 qershor 2001 Armëpushim i ndërmjetësuar nga NATO
  • Fitorja Ushtarake e UÇK-së
Beteja e Nikushtakut Brigada 113 "Ismet Jashari" Likovë 27 qershor–4 korrik 2001 Fitorja e UÇK-së
Bastisja e Shkupit Brigada 113 "Ismet Jashari" Çair 7 gusht 2001 Fitorja Maqedonase
Operacioni në Luboten Brigada 113 "Ismet Jashari" Butel 10 gusht 2001 Fitorja e UÇK-së

Përleshjet në Karadak pas vitit 2001[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kriza në Karadak
Pjesë e Pasojës së Luftës e vitit 2001 në Maqedoni
Data2001–tani
Vendodhja
Krahina e Karadakut, Maqedonia e Veriut
Palët pjesëmarrëse
Popullata Shqiptarë e Karadakut Maqedonia e Veriut
NATO
Njesitë e përfshira
AKSH
Veteranët e UÇK-së
Muxhahedin		 Ushtria e Maqedonisë
Policia e Maqedonisë
KFOR

Kriza kufitare e vitit 2001 në Debelldeh dhe Mjak[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në fshatrat Debelldeh dhe Mjakë në Karadakun e Kosovës, tensionet u ngritën nga banorët që u ngritën në armë, të cilët pretendonin se po mbrojnë 2500 hektarë toke, përgatiteshin për të përballuar trupat e KFOR-it që monitoronin kufirin Kosovë-Maqedoni.[125] Trupat amerikane shpesh zbrisnin në këtë zonë për të mbajtur paqen mes dy vendeve fqinje.[125]

Banorët në afërsi të kufirit Kosovë-Maqedoni, në veçanti në Mjaku dhe Debelldehu, ndanë një histori të gjatë e cila u ndot nga djegia e shtëpive gjatë luftës së vitit 1999, duke çuar në braktisjen e zonës.[125] Nefail dhe Arif Metallari shfaqën flamurin kombëtar të Kosovës për të vërtetuar pretendimet e tyre mbi territorin, megjithë pakënaqësinë ndaj dhurimit të 2500 hektarëve nga Serbia të Maqedonia.[125] Banorët shprehën rezistencë ndaj ndryshimeve të propozuara në territorin e Kosovës.[125]

Fokusi i narrativës kaloi tek individët e armatosur, të cilët nuk përkisnin Armatës Kombëtare Shqiptare (AKSH).[125] Ata theksuan që qëllimi i tyre ishte vetëm mbrojtja e tokës.[125] Individët e maskuar, të armatosur dhe të vendosur, paralajmëruan se nëse komisioni i përbashkët vendoste të dhurojë tokën në Maqedoni, të dy qeveritë do të përballeshin me rezistencën e tyre.[125] Ata mohuan çdo lidhje me grupet ekzistuese të armatosura shqiptare dhe pretenduan se operonin kudo që qeveria maqedonase shtrihej afër kufirit.[125]

Situata e tensionuar u zhvillua në sfondin e mbështetjes së banorëve për grupin e armatosur dhe sfidës që KFOR-i përballej në frenimin apo izolimin e tyre.[125] Individët e armatosur shprehen se ishin të vendosur të mobilizonin jo vetëm banorët e Debelldeh dhe Mjakë, por edhe të gjitha tokat shqiptare nëse qeveritë do të merrnin armët kundër tyre[125] Narrativa mbyllet me një thirrje të ashpër për qeveritë e Kosovës dhe Maqedonisë që të mos i shtyjnë ata në pikën e konfliktit të armatosur, duke paralajmëruar se një skenar i tillë ishte i pashmangshëm nëse kërkesat e tyre nuk plotësoheshin.[125]

Luftimët në vitin 2003[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Prapaskena[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Pas luftës së vitit 2001, në vend u shpalosën një sërë manipulimesh dhe atentatesh që synonin ish-luftëtarët e UÇK-së.[126] Incidenti i parë kishte të bënte me vrasjen e Haxhi Babës, i ekzekutuar në qendër të Shkupit thjesht se ishte pjesëtar i UÇK-së.[126] Ky model vazhdoi me bombardimin e gjykatës në Strugë, të orkestruar nga qeveria me ndihmën e agjentëve shqiptarë të paguar, duke akuzuar rrejshëm dy të rinj të pafajshëm.[126] Pavarësisht njoftimit të monitoruesve ndërkombëtarë, Bashkimi Evropian nuk mori masa.[126] Tmerri vazhdoi me ekzekutimin publik të Nexhmedin Demirit, ish-pjesëtar i UÇK-së, pa përgjigje nga bashkësia ndërkombëtare. Është injoruar edhe dhunimi i një gruaje shtatzënë shqiptare në fshatin Sopot. Përgjegjës për këto akte ishin shërbimet sekrete serbe dhe sllavomaqedonase, së bashku me Ali Ahmetin.[126] Kjo çoi në përfundimin se maqedonasit e kuptojnë vetëm gjuhën e forcës, kështu që AKSH-ja sulmoi Maqedoninë në vitin 2003 duke filluar një tjetër konflikt.[126]

Rasti i Sopotit[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Më 4 mars 2003, një shpërthim afër fshatit Sopot rezultoi në vdekjen të dy ushtarëve të NATO-së me kombësi polake dhe një civil, me tre civilë të tjerë të plagosur.[127] Më pas, ky incident u portretizua si një ngjarje e manipuluar e orkestruar nga autoritetet maqedonase, duke inkriminuar rrejshëm 12 civilë shqiptarë nga Sopoti, duke pretenduar lidhjen e tyre me AKSH-në.[127] Padrejtësia dhe keqtrajtimi i perceptuar i civilëve shqiptarë në Sopot nga sllavo-maqedonasit kontribuoi ndjeshëm në tensionet themelore që luajtën një rol në sulmet e mëvonshme të AKSH-së.[127]

Lufta[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Konflikti në Karadak nisi më 22 qershor 2003, kur AKSH-ja shpërtheu disa vende ushtarake në Shkup, duke plagosur një ushtar maqedonas.[128] Para shpërthimit, Avdil Jakupi, i njohur si "Çakalla", dhe Hamdi Bajrami, i njohur si "Breza", formuan një grup me rreth 25 ushtarë.[129][130] Më 26 gusht 2003, Jakupi dhe Bajrami nisen nga fshati Llukarë për të sulmuar bazen ushtarake në Goshincë, gjatë sulmit ata arritën të vrisnin disa policë maqedonas dhe të kapnin 2 të tjerë.[131][132][133][134][135]

Nga 28 deri më 30 gusht 2003, trupat e Jakupit bombarduan më shumë ndërtesa qeveritare dhe një linjë hekurudhare në Shkup.[130][134][136] Më 2 shtator, Avdil Jakupi, së bashku me 20 ushtarë, merrën nën kontroll Vaksincën dhe Llojanin dhe kapën një polic.[137][138][139][140][141][142] Pas sulmit, forcat maqedonase dërguan qindra ushtarë dhe policë afër fshatrat e Vaksincë dhe Llojan. Pas pushtimit dhe eskalimit të shpejtë të konfliktit, më shumë se 1,000 banorë ikën nga fshati.[139]

Më 5 shtator, Avdil Jakupi dha një ultimatum ushtarëve te Maqedonisë të vendosur afer fshatrave te Vaksincës dhe Llojanit: të tërhiqeshin ose të përballeshin me veprim ushtarak. Forcat maqedonase tërhiqën, ndërsa Jakupi gjithashtu la fshatin dhe shkoi në fshatin Brezë.[143] Dy ditë më pas, më 7 shtator 2003, një ushtri maqedonase e madhe, e përbërë nga qindra ushtarë, policë, 50 tanke dhe 30 Autoblinda, kaloi nëpër Haraqinë dhe fshatrat te Karadakut së Kumanovës për të sulmuar Brezën dhe për të kapur ose vrarë Avdil Jakupin dhe ushtarët e tij.[126][144][145] Operacioni zgjati disa orë dhe rezultoi në një dështim të rëndë.[126][145] Forcat maqedonase, edhe pse shumë të përparuara në numra, nuk arritën të hyjnë në Brezë pas një beteje të ashper.[126][145]

Burimet zyrtare maqedonase pretenduan zyrtarisht se kishin vrarë dy luftëtarë shqiptarë dhe se ishin ata të cilët ishin sulmuar nga AKSH-ja.[130] Avdil Jakupi mohoi pretendimet për vrasjen e dy ushtarëve të tij dhe siguroi prova se supozuarit luftëtarë shqiptarë ishin në fakt gra të vdekur të sjella në fshat nga trupat maqedonase vetë për të skenarizuar një fitore të pretenduar mbi Avdil Jakupin.[126]

Më 14 shtator, policia maqedonase urdhëroi dorëzimin e Avdil Jakupit dhe Hamdi Bajramit.[146] Pas kësaj, Hamdi Bajrami njoftoi se do të sulmonte vende ushtarake të tjera nëse qeveria nuk lëshonte një dekret amnistie për të brenda 10 ditësh.[146] Më 17 shtator, Avdil Jakupi dhe Hamdi Bajrami njoftuan krijimin e "njësive të vdekjes" që do të sulmonin objekte maqedonase.[126] Ndiqën disa veprime të tjera të AKSH-se deri në vitin e ardhshëm, kur më 2 shkurt 2004, nën presionin ndërkombëtar, Avdil Jakupi dhe një mik i tij, Xhemail Iseni, dorëzuan veten te ushtarët e KFOR-it në Kosovë, shënuar kështu përfundimin e konfliktit.[147]

Lidhje të Jashtme[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ Thomas, Nigel (2006). The Yugoslav Wars (2): Bosnia, Kosovo and Macedonia 1992 - 2001 (në anglisht). fq. 53. Marrë më 26 nëntor 2022.
  2. ^ Thomas, Nigel (2006). The Yugoslav Wars (2): Bosnia, Kosovo and Macedonia 1992 - 2001 (në anglisht). fq. 53. Marrë më 26 nëntor 2022.
  3. ^ Thomas, Nigel (2006). The Yugoslav Wars (2): Bosnia, Kosovo and Macedonia 1992 - 2001 (në anglisht). fq. 53. Marrë më 26 nëntor 2022.
  4. ^ Petrovski, Pande (2015). Testimonials 2001 (PDF) (në anglisht). Toronto: Risto Stefov. fq. 86–110.
  5. ^ "G.I.'s Join Macedonians in Fight Against Albanian Rebels". New York Times. Marrë më 3 shtator 2022. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ "https://sitel.com.mk/dnevnik/makedonija/otkrien-spomenikot-na-zaginatite-braniteli-na-makedonija-vo-2001-godina". Сител Телевизија (në maqedonisht). Marrë më 2023-06-16. {{cite web}}: Lidhje e jashtme në |title= (Ndihmë!)
  7. ^ a b "Politik: Mazedonien: Albaner räumen umkämpfte Orte nicht". Der Tagesspiegel Online (në gjermanisht). ISSN 1865-2263. Marrë më 2023-01-25.
  8. ^ a b "Сведоштва за Благојче Крстаноски (†26)". www.facebook.com. Marrë më 2023-06-17.
  9. ^ "Судскиот процес за убиството на полицајците во Арачиново - 12 години без епилог | Кајгана". web.archive.org. 2012-06-22. Arkivuar nga origjinali më 22 qershor 2012. Marrë më 2023-06-17. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ "Сведокот заборави што кажал за убиството на тројцата полицајци". {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)[lidhje e vdekur]
  11. ^ Phillips, John (2004). Macedonia : warlords and rebels in the Balkans. Internet Archive. New Haven, CT : Yale University Press. ISBN 978-0-300-10268-0. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  12. ^ Bideleux, Robert; Jeffries, Ian (2007-01-24). The Balkans: A Post-Communist History (në anglisht). Routledge. fq. 426. ISBN 978-1-134-58328-7.
  13. ^ Petersen, Roger D. (2011-09-30). Western Intervention in the Balkans: The Strategic Use of Emotion in Conflict (në anglisht). Cambridge University Press. fq. 229. ISBN 978-1-139-50330-3.
  14. ^ Neofotistos, Vasiliki P. (2012-03-14). The Risk of War: Everyday Sociality in the Republic of Macedonia (në anglisht). University of Pennsylvania Press. ISBN 978-0-8122-0656-2.
  15. ^ a b Watch (Organization), Human Rights (2001). Landmine Monitor Report 2001: Toward a Mine-free World (në anglisht). Human Rights Watch. ISBN 978-1-56432-262-3.
  16. ^ a b Jeffries, Ian (2002-05-16). The Former Yugoslavia at the Turn of the Twenty-First Century: A Guide to the Economies in Transition (në anglisht). Routledge. fq. 256. ISBN 978-1-134-46050-2.
  17. ^ a b Nations, United (1947). Yearbook of the United Nations (në anglisht). Department of Public Information, United Nations. fq. 368. ISBN 978-92-1-100897-5.
  18. ^ a b Bulletin of the European Union (në anglisht). European Commission, Secretariat-General. 2001. fq. 86.
  19. ^ a b Gall, Carlotta. "NATO Troops Help Macedonians Drive Away Ethnic Albanian Rebels". New York Times. Marrë më 15 gusht 2022. He said that the Albanians had opened fire first and the Macedonian troops had responded when attacked. American officers who tracked the shooting from their positions told reporters they thought the Albanians had run into an ambush. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  20. ^ "US Troops Take over Rebel-Held Macedonian Village | Al Bawaba". www.albawaba.com (në anglisht). Marrë më 2023-06-17.
  21. ^ a b "Ethnic Albanian Extremists Ambush Macedonian Vehicle,Killing Policeman". en.people.cn. Marrë më 2023-06-17. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  22. ^ a b "Vulnerability of former Yugoslav NATO (Slovenia, Croatia, Montenegro, and North Macedonia) and non-NATO (Bosnia- Herzegovina, Kosovo, and Serbia) states", Defending Eastern Europe, Manchester University Press, 24 gusht 2021, doi:10.7765/9781526147578.00013, ISBN 9781526147578, S2CID 242656223, marrë më 20 nëntor 2022 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  23. ^ a b c "Macedonian convoy escapes ambush". BBC (në anglishte britanike). 9 mars 2001. Marrë më 20 nëntor 2022.
  24. ^ a b c Gall, Carlotta (2001-03-10). "Rebel Ambush Traps Macedonian Police and 2 Officials". The New York Times (në anglishte amerikane). ISSN 0362-4331. Marrë më 2023-06-17.
  25. ^ a b c d e f g h i j k Phillips, John (2004). Macedonia : warlords and rebels in the Balkans. Internet Archive. New Haven, CT : Yale University Press. ISBN 978-0-300-10268-0. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  26. ^ Krushelnycky, Askold (2008-04-09). "Macedonia: Army Launches Fresh Attack On Rebels". Radio Free Europe/Radio Liberty (në anglisht). Marrë më 2023-06-17.
  27. ^ a b "Macedonia Rebels: It's Not Over Yet". www.cbsnews.com (në anglishte amerikane). Marrë më 2023-01-28.
  28. ^ a b Archives, L. A. Times (2001-03-29). "Macedonia Hits Rebels Near Kosovo Border". Los Angeles Times (në anglishte amerikane). Marrë më 2023-01-28.
  29. ^ Archives, L. A. Times (2001-03-29). "Macedonia Hits Rebels Near Kosovo Border". Los Angeles Times (në anglishte amerikane). Marrë më 2023-06-17.
  30. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 2012-05-03. Arkivuar nga origjinali më 3 maj 2012. Marrë më 2023-06-17. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: BOT: Gjendja e adresës origjinale është e panjohur (lidhja)
  31. ^ Thomas, Nigel; Mikulan, K. (2013-02-20). The Yugoslav Wars (2): Bosnia, Kosovo and Macedonia 1992–2001 (në anglisht). Bloomsbury Publishing. ISBN 978-1-4728-0244-6.
  32. ^ "Soldiers killed in Macedonia". CNN World. 3 May 2001
  33. ^ "Macedonia attacks rebel forces". CNN World. 3 May 2001
  34. ^ Brussels, Nicholas Wood in Kumanovo Macedonia, and agencies in (2001-05-04). "Macedonia strikes at rebels". the Guardian (në anglisht). Marrë më 2023-01-25.{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja)
  35. ^ "Macedonia army begins offensive" (në anglishte britanike). 2001-05-03. Marrë më 2023-01-25.
  36. ^ "Macedonia moves against rebels". CNN World. 3 May 2001
  37. ^ "Macedonia villagers caught in crossfire" (në anglishte britanike). 2001-05-04. Marrë më 2023-01-25.
  38. ^ Steele, Jonathan; Slupcane, Nicholas Wood near; Macedonia (2001-05-08). "Macedonia pulls back from brink of declaring war". The Guardian (në anglishte britanike). ISSN 0261-3077. Marrë më 2023-02-25.
  39. ^ "КУМАНОВСКИ ФРОНТ – Лабава офанзива или затишје пред бура?" Arkivuar 2 tetor 2013 tek Wayback Machine. ВЕСТ. 7 May 2001
  40. ^ "Терористите се повлекуваат кон планината" Arkivuar 2 tetor 2013 tek Wayback Machine. ВЕСТ. 8 May 2001
  41. ^ a b c d e "CNN.com - Macedonia rebels under fire - May 8, 2001". edition.cnn.com. Marrë më 2023-01-30. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  42. ^ a b c "Shelling resumes in Macedonia". CNN. 2001-05-06. Arkivuar nga origjinali më 2002-03-07. Marrë më 2014-08-09. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  43. ^ a b c "Macedonia attacks rebel forces". CNN. 2001-05-03. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  44. ^ "АРМ конечно удри врз терористите" Arkivuar 2 tetor 2013 tek Wayback Machine. ВЕСТ. 25 May 2001
  45. ^ a b "Ваксинце се освојува куќа по куќа, жесток отпор од терористите" Arkivuar 2 tetor 2013 tek Wayback Machine. ВЕСТ. 26 May 2001
  46. ^ "Macedonia targets rebel stronghold" (në anglishte britanike). 2001-05-26. Marrë më 2023-01-25.
  47. ^ "Macedonian forces take villages". CNN World. 26 May 2001
  48. ^ "Mazedonische Polizei erlangt Kontrolle über Vaksince und Lojane". DER STANDARD (në gjermanishte austriake). Marrë më 2023-01-25.
  49. ^ Terzieff, Juliette (2001-06-13). "Rebels humiliate Macedonian army / Kosovo veterans close to capital". SFGATE (në anglishte amerikane). Marrë më 2023-01-26. Government forces have been able to claim few successes in the conflict. When they drove the NLA out of the village of Vaksince two weeks ago, it took less than three days for the rebels to regain a foothold.
  50. ^ a b c "CNN.com - NATO slams Macedonia rebel attacks - June 7, 2001". edition.cnn.com. Marrë më 2023-01-25. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  51. ^ "Robertson: NATO, gati që të çarmatosë UÇK - Shqiptarja.com". shqiptarja.com. Marrë më 2023-01-27.
  52. ^ Limited, Alamy. "A house burns in Vaksince village June 6, 2001 near Kumanovo, 25 km northeast capital Skopje. Macedonia threatened to declare a state of war after five soldiers were killed last night in the deadliest attacks by ethnic Albanian rebels in almost six weeks. Prime Minister Ljubco Georgievski was calling for full military mobilization and emergency powers to allow the country to quell the rebellion. RS Stock Photo - Alamy". www.alamy.com (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 25 janar 2023. Marrë më 2023-01-25.
  53. ^ Daskalovski, Zidas (2004). The Macedonian Conflict Of 2001: Between Successful Diplomacy, Rhetoric And Terror (PDF). Centre for Post-Communist Studies, St. Francis Xavier University. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 3 maj 2012. Marrë më 5 maj 2012. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  54. ^ Bellamy, Alex J. (2002-03-01). "The new wolves at the door: Conflict in Macedonia". Civil Wars. 5 (1): 117–144. doi:10.1080/13698240208402497. ISSN 1369-8249. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  55. ^ "New Offensive Against Rebels In Macedonia". The New York Times (në anglishte amerikane). Associated Press. 2001-05-04. ISSN 0362-4331. Marrë më 2023-01-30.
  56. ^ "Macedonia army begins offensive" (në anglishte britanike). 2001-05-03. Marrë më 2023-01-25.
  57. ^ "Macedonia army begins offensive" (në anglishte britanike). 2001-05-03. Marrë më 2023-01-25.
  58. ^ "New Offensive Against Rebels In Macedonia". The New York Times (në anglishte amerikane). Associated Press. 2001-05-04. ISSN 0362-4331. Marrë më 2023-01-30.
  59. ^ "Macedonia: Fighting Spreads In Northern Macedonia". RadioFreeEurope/RadioLiberty (në anglisht). Marrë më 2023-01-30.
  60. ^ "Macedonia attacks rebel forces". CNN. 2001-05-03. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  61. ^ a b c "Macedonia: Army Suspends Operations In Kumanovo-Lipkovo". Radio Free Europe/Radio Liberty (në anglisht). 2008-04-09. Marrë më 2023-06-21.
  62. ^ Staff (2001-07-05). "Nato brokers ceasefire in Macedonia". The Guardian (në anglishte britanike). ISSN 0261-3077. Marrë më 2023-02-25.
  63. ^ "9, July-2001". nikushtak.tripod.com. Marrë më 2023-06-15. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  64. ^ a b c d "The War of National Liberation Army in the Karadak of Kumanovo in 2001 ( Republic of Macedonia) According to the British Press | Mediterranean Journal of Social Sciences" (në anglishte amerikane). 2020-08-08. {{cite journal}}: Burimi journal ka nevojë për |journal= (Ndihmë!)
  65. ^ https://telegrafi.com/14-vjet-nga-masakra-mbi-familjen-zymberi/
  66. ^ https://www.botasot.info/maqedonia/408228/sot-behen-14-vjet-nga-masakra-ndaj-familjes-zymberi/
  67. ^ MK, Lideri (2021-03-31). "Beteja e 10 qershorit të vitit 2001, betejë e suksesshme e UÇK-së në Zonën e Lirë të Karadakut • LIDERI". LIDERI (në anglishte amerikane). Marrë më 2023-06-23.
  68. ^ "MACEDONIA: ALBANIAN REBEL ABUSES OF SERB CIVILIANS (Human Rights Watch, 7 June 2001) - balcani@peacelink.it". Liste PeaceLink (në italisht). Marrë më 2023-06-23.
  69. ^ "Albanians rebels do a deal". News24 (në anglishte amerikane). Marrë më 2023-01-23.
  70. ^ "Macedonia blasts rebel village" (në anglishte britanike). 2001-05-28. Marrë më 2023-01-23.
  71. ^ a b Holley, David (2001-05-27). "Macedonian Official Vows to Restore Order to Villages". Los Angeles Times (në anglishte amerikane). Marrë më 2023-06-23.
  72. ^ a b "Rebels in clashes with Macedonian troops". The Irish Times (në anglisht). Marrë më 2023-06-23.
  73. ^ a b Krzak, Andrzej (2014-07-26). "Asymmetry of the Albanian‑Macedonian Military Conflict in 2001: Military characteristics of the fight in the regions of Tetovo , Kumanovo , Aračinovo and Vaksince". Politeja (në anglisht). 11 (4 (30)): 295–316. doi:10.12797/Politeja.11.2014.30.23. ISSN 2391-6737.
  74. ^ Holley, David (2001-05-29). "Fear Grows That Macedonia Strife May Hit Capital". Los Angeles Times (në anglishte amerikane). Marrë më 2023-06-23.
  75. ^ "071031ED". www.icty.org. Marrë më 2023-06-23. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  76. ^ Reuter (2001-06-02). "Macedonian Troops Again Trying to Retake Rebel-Held Village". The New York Times (në anglishte amerikane). ISSN 0362-4331. Marrë më 2023-01-23.
  77. ^ "Macedonian Troops Try Again to Retake Village". Tehran Times (në anglisht). 2001-06-02. Marrë më 2023-01-23.
  78. ^ "CNN - Macedonia troops battle for village - June 2, 2001". CNN. Marrë më 2023-01-23. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  79. ^ "Macedonia Fighting | AP Archive". www.aparchive.com. Marrë më 2023-01-30. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  80. ^ "Macedonia Frontline | AP Archive". www.aparchive.com. Marrë më 2023-02-03. But the Macedonians, who according to the Albanians, only had three tanks in Matejce, lost their part of the village after a fierce battle. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  81. ^ https://universityofleeds.github.io/philtaylorpapers/pmt/exhibits/2291/Macedonia.pdf
  82. ^ Grejqevci, Fatmir (2019-06-06). "Sot mbahet manifestimi përkujtimor "6 Qershori 2001 – Çlirimi i Karadakut të Kumanovës"". Radio Kosova e Lirë (në anglishte amerikane). Marrë më 2023-06-23.
  83. ^ Gall, Carlotta (2001-03-28). "Macedonia Attempts to Rout Rebels Before Talks". The New York Times (në anglishte amerikane). ISSN 0362-4331. Marrë më 2023-06-21.
  84. ^ "CNN.com - Macedonia bombards rebel positions - May 4, 2001". edition.cnn.com. Marrë më 2023-06-21. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  85. ^ "CNN.com - Macedonia troops battle for village - June 2, 2001". edition.cnn.com. Marrë më 2023-06-21. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  86. ^ a b Staff (2001-06-11). "Macedonian government launches new attack on rebels". The Guardian (në anglishte britanike). ISSN 0261-3077. Marrë më 2023-06-21.
  87. ^ https://www.washingtonpost.com/archive/politics/2001/06/12/macedonia-rebels-halt-fighting/fe31a36b-b59e-4cd0-871f-db798509a2b3/
  88. ^ "Why We Lost". www.iri.org. Marrë më 2023-06-21. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  89. ^ a b "CNN.com - Macedonia army calls ceasefire - June 11, 2001". edition.cnn.com. Marrë më 2023-06-21. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  90. ^ "Rebels threaten Macedonian capital" (në anglishte britanike). 2001-06-11. Marrë më 2023-06-21.
  91. ^ a b c https://www.washingtontimes.com, The Washington Times. "MacedonianArmy chief resigns". The Washington Times (në anglishte amerikane). Marrë më 2023-06-21. {{cite web}}: Lidhje e jashtme në |last= (Ndihmë!)
  92. ^ a b c "Macedonia army chief resigns" (në anglishte britanike). 2001-06-12. Marrë më 2023-06-21.
  93. ^ "Analysis: Attack changes political picture". BBC News. 22 qershor 2001. Marrë më 5 dhjetor 2014. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  94. ^ a b http://www.pollitecon.com/Assets/Ebooks/Testimonials-2001.pdf
  95. ^ a b Wood, Nicholas; Aracinovo (2001-06-28). "Police retake gutted town of seven people". The Guardian (në anglishte britanike). ISSN 0261-3077. Marrë më 2023-06-21.
  96. ^ "Dnevnik". web.archive.org. 2011-10-03. Arkivuar nga origjinali më 3 tetor 2011. Marrë më 2023-06-21. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  97. ^ "Macedonia 'agrees ceasefire'" (në anglishte britanike). 2001-06-24. Marrë më 2023-06-21.
  98. ^ "Dnevnik". web.archive.org. 2014-12-11. Arkivuar nga origjinali më 11 dhjetor 2014. Marrë më 2023-06-21. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  99. ^ M, Xh (2022-08-07). "21 vite nga rënia e komandant Telit, djali: Bashkë me shokët shkruat historinë". Agjencia Zhurnal.mk. (në anglishte amerikane). Marrë më 2023-06-20.
  100. ^ "Macedonia Police Kill Five Rebels in Skopje". Tehran Times (në anglisht). 2001-08-07. Marrë më 2023-06-20.
  101. ^ "5 Killed by Macedonian Police in Skopje - 2001-08-08". Voice of America. Marrë më 15 tetor 2022. A house and a mosque were raided in the action in a predominantly ethnic Albanian neighborhood on the north side of Skopje. Mr. Boskovski said the dawn raid was prompted by information that a terrorist group was preparing an attack on the capital. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  102. ^ "Macedonia rebels killed in raid". CNN. Marrë më 15 tetor 2022. The deaths were confirmed by ethnic Albanians, but no further comment was available. The government later put on display the hoards of weapons it said police had captured in the raid on the one-storey house. The collection included six assault rifles, five grenade launchers with about 400 rounds, five pistols, three grenades and combat uniforms. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  103. ^ "Macedonian Police Kill 5 Albanian Rebels". Describing the clash today with Albanian rebels in Cair, a suburb of Skopje, Interior Minister Ljube Boskovski said: The group was planning terrorist activities in Skopje. We tried to arrest them, but during the operation we encountered strong armed resistance.The police returned fire, and among those killed was a rebel commander known as Teli, Mr. Boskovski said. The deaths were confirmed by Macedonian Albanian officials. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  104. ^ "CNN.com - Clashes threaten Macedonia deal - August 12, 2001". edition.cnn.com. Marrë më 2023-06-20. The escalation in fighting came as Macedonians mourned for seven of the 18 soldiers slain in attacks this week. Hundreds packed cemeteries in Skopje to bury the men, who were lauded as heroes for defending the country. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  105. ^ "CNN.com - Macedonia battle rages - August 8, 2001". edition.cnn.com. Marrë më 2023-06-20. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  106. ^ "CNN.com - Clashes threaten Macedonia deal - August 12, 2001". edition.cnn.com. Marrë më 2023-06-20. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  107. ^ "Одбележани дваесет години од загинувањето на бранителите кај Карпалак" [Commemoration of the 20th Anniversary of the Deaths of the Defenders at Karpalak]. Вечер (në maqedonisht). 8 gusht 2021. Arkivuar nga origjinali më 27 nëntor 2021. Marrë më 27 nëntor 2021.
  108. ^ Marusic, Sinisa Jakov; Bosilkovski, Igor (8 gusht 2016). "Macedonia Marks Karpalak Ambush Massacre Anniversary". Balkan Insight. Arkivuar nga origjinali më 27 nëntor 2021. Marrë më 27 nëntor 2021. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  109. ^ a b Wood, Nicholas (9 gusht 2001). "Ten Macedonian troops die in ambush". The Guardian. Arkivuar nga origjinali më 16 qershor 2018. Marrë më 27 nëntor 2021. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  110. ^ "Macedonia marks 21 years since the Ljubotenski Bacila ambush". Republika. 10 gusht 2022. Marrë më 18 dhjetor 2022. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  111. ^ a b c "Soldiers killed in Macedonia blast". CNN world. Arkivuar nga origjinali më 2013-01-20. Marrë më 2022-03-08. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  112. ^ a b "CNN.com - Soldiers killed in Macedonia blast - August 10, 2001". edition.cnn.com. Marrë më 2022-10-17. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  113. ^ a b KRZAK, Andrzej (2014). "ASYMMETRY OF THE ALBANIAN-MACEDONIAN MILITARY CONFLICT IN 2001: MILITARY CHARACTERISTICS OF THE FIGHT IN THE REGIONS OF TETOVO, KUMANOVO, ARAČINOVO AND VAKSINCE". Politeja (30): 295–316. doi:10.12797/Politeja.11.2014.30.23. ISSN 1733-6716. JSTOR 24919730. the area of Luboten (Ljuboten) village on the way to Lubca (Ljubca) there was a terrorist attack on a military convoy, when eight Macedonian soldiers were killed {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  114. ^ Fisher, Ian (2001-09-05). "Report Says Macedonians Killed Civilians in Revenge". The New York Times (në anglishte amerikane). ISSN 0362-4331. Marrë më 2022-10-17.
  115. ^ a b Fisher, Ian (2001-09-05). "Report Says Macedonians Killed Civilians in Revenge". The New York Times (në anglishte amerikane). ISSN 0362-4331. Marrë më 2022-10-17.
  116. ^ a b c d e "fYR of Macedonia: The crimes of Ljuboten - the Republic of North Macedonia | ReliefWeb". reliefweb.int (në anglisht). 2001-08-31. Marrë më 2023-05-18.
  117. ^ "18 vjet nga masakra e Lubotenit". Gazeta Online INSAJDERI (në anglisht). Marrë më 2023-05-18.
  118. ^ "Luboteni 2001 - Asani, Skender (Skender Asani)". www.botimpex.com. Marrë më 2023-05-18. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  119. ^ "Macedonia: Fighting continues amid political squabbling - the Republic of North Macedonia | ReliefWeb". reliefweb.int (në anglisht). 2001-06-27. Marrë më 2023-06-25.
  120. ^ "Aracinovo nach Abzug der Rebellen fast völlig zerstört". DER STANDARD (në gjermanishte austriake). Marrë më 2023-06-25.
  121. ^ "CNN.com - New front opens in Macedonia - June 27, 2001". edition.cnn.com. Marrë më 2023-06-25. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  122. ^ "27, June-2001". tanusevci.tripod.com. Marrë më 2023-06-25. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  123. ^ a b "Macedonia: Fighting Continues Amid Political Squabbling". www.rferl.org. Marrë më 2023-06-25. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  124. ^ "Macedonian soldier killed in heavy fighting". The Irish Times (në anglisht). Marrë më 2023-06-25.
  125. ^ a b c d e f g h i j k l "Banorët e Debelldesë, nën armë për kufirin - Arkiva Shqiptare e Lajmeve". web.archive.org. 2022-07-31. Arkivuar nga origjinali më 31 korrik 2022. Marrë më 2024-03-13. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: BOT: Gjendja e adresës origjinale është e panjohur (lidhja)
  126. ^ a b c d e f g h i j k "UCK ANNOUNCES FORMATION OF DEATH SQUADS". www.slobodan-milosevic.org. Marrë më 2024-03-13. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  127. ^ a b c https://balkaninsight.com/2016/12/23/macedonia-s-sopot-case-stuck-in-courts-for-13-years-12-22-2016/
  128. ^ "USAID Field Report Macedonia Jun 2003 - the Republic of North Macedonia | ReliefWeb". reliefweb.int (në anglisht). 2003-06-30. Marrë më 2024-03-13.
  129. ^ Geslin, Jean-Arnault Dérens & Laurent (2006-07-01). "The dream of a Greater Albania". Le Monde diplomatique (në anglisht). Marrë më 2024-03-13.
  130. ^ a b c https://library.fes.de/pdf-files/bueros/skopje/05321/barometer09-2003.pdf
  131. ^ Analyst, OODA (2003-08-27). "Macedonian Ministry Considers Attack on Watchtower 'Terrorist' Attack". OODA Loop (në anglishte amerikane). Marrë më 2024-03-13.
  132. ^ "Macedonia: Ethnic Albanian Group Claims Responsibility For Attack". Radio Free Europe/Radio Liberty (në anglisht). 2008-04-09. Marrë më 2024-03-13.
  133. ^ "Macedonia: Police manhunt provokes ethnic tensions - the Republic of North Macedonia | ReliefWeb". reliefweb.int (në anglisht). 2003-09-05. Marrë më 2024-03-13.
  134. ^ a b "August 2003". www.crisisgroup.org (në anglisht). 2003-08-31. Marrë më 2024-03-13.
  135. ^ "Balkan Report: September 19, 2003". Radio Free Europe/Radio Liberty (në anglisht). 2008-11-11. Marrë më 2024-03-13.
  136. ^ Analyst, OODA (2003-08-28). "Police Launch Manhunt for Suspected Kidnapper". OODA Loop (në anglishte amerikane). Marrë më 2024-03-13.
  137. ^ "Macedonia: NATO Says Albanian National Army 'Not Substantial'". Radio Free Europe/Radio Liberty (në anglisht). 2008-04-09. Marrë më 2024-03-13.
  138. ^ Geshakova, Julia (2008-04-09). "Macedonia: Tensions Rise As Police Crack Down On Armed Groups". Radio Free Europe/Radio Liberty (në anglisht). Marrë më 2024-03-13.
  139. ^ a b "Verschärfte Sicherheitslage in Nord-Mazedonien". DER STANDARD (në gjermanishte austriake). Marrë më 2024-03-13.
  140. ^ "Mazedonien: Albanischer Rebellenführer droht mit Krieg". DER STANDARD (në gjermanishte austriake). Marrë më 2024-03-13.
  141. ^ "Unrest in FYROM | eKathimerini.com". www.ekathimerini.com (në anglisht). 2003-09-09. Marrë më 2024-03-13.
  142. ^ "Neue Gewalttaten in Mazedonien". Neue Zürcher Zeitung (në gjermanishte zvicerane (dialekti i Alpeve)). 2003-09-06. ISSN 0376-6829. Marrë më 2024-03-13.
  143. ^ "Macedonia: Police Manhunt Provokes Ethnic Tensions". iwpr.net (në anglisht). Marrë më 2024-03-13.
  144. ^ "Macedonian police vows to "neutralize" all militants - the Republic of North Macedonia | ReliefWeb". reliefweb.int (në anglisht). 2003-09-08. Marrë më 2024-03-13.
  145. ^ a b c "Macedonia: No Room for Complacency | Crisis Group". www.crisisgroup.org (në anglisht). 2003-10-23. Marrë më 2024-03-13. These issues came to a head in early September 2003 when a heavy-handed police operation failed to capture a notorious Albanian outlaw but infuriated Ahmeti, leaving him exposed politically and presenting the government with its most serious internal confrontation. The outlaw remains at large and, despite efforts to accommodate local sensitivities, many Albanians have developed renewed suspicion towards the police.
  146. ^ a b "Balkan Report: September 19, 2003". Radio Free Europe/Radio Liberty (në anglisht). 2008-11-11. Marrë më 2024-03-13.
  147. ^ "Albanischer Extremist stellt sich den Behörden in Kosovo". Neue Zürcher Zeitung (në gjermanishte zvicerane (dialekti i Alpeve)). 2004-02-03. ISSN 0376-6829. Marrë më 2024-03-13.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Fronti_i_Karadakut&oldid=2649865"