Pesë Shtyllat e Islamit
| Ky artikull është pjesë e koleksioneve: |
| Islam |
|---|
 |
Pesë Shtyllat e Islamit (arabisht: أركان الإسلام arkān al-Islām; gjithashtu أركان الدين arkān ad-dīn "shtyllat e fesë") janë praktika themelore në Islam, të konsideruara si vepra të detyrueshme të adhurimit për të gjithë myslimanët. Ato janë të përmbledhura në hadithin e famshëm të Xhibrilit.[1] Synitët dhe Shiitët bien dakord mbi detajet themelore të kryerjes dhe praktikës së këtyre akteve, por Shiitët nuk i referohen atyre me të njëjtin emër. Ato janë: Shehadeti, namazi, zeqati, agjërimi i muajit të Ramazanit dhe shkuarja në haxh për ata që kanë mundësi.[2]
Pesë shtyllat
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Shehadeti
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Artikulli kryesor: Shehadeti
Shtylla e parë e Islamit është Shehadeti, pohimi i besimit. Ka dy shehadeta: "Nuk ka Zot tjetër përveç Allahut" dhe "Muhamedi është i dërguar i tij". Kjo thënie e caktuar zakonisht recitohet në arabisht: lā ʾilāha ʾillā-llāhu muḥammadun rasūlu-llāh (لَا إِلٰهَ إِلَّا الله مُحَمَّدٌ رَسُولُ الله) "Nuk ka zot tjetër përveç Allahut dhe Muhammedi është i dërguari i Allahut." Është thelbësore të shqiptohet për t'u bërë mysliman dhe për t'u kthyer në Islam.[3]
Shehadeti i parë promovon unitetin thelbësor të besimit, duke shpallur se nuk ka zot që meriton të adhurohet përveç Allahut. Teuhidi, i cili është lutja që thotë "asnjë zot përveç Allahut" është një komponent kryesor i besimit islam, sepse ai pohon aspektin monoteist të Islamit, duke promovuar unitetin e Zotit si burim i ekzistencës. Shehadeti i dytë tregon mëshirën thelbësore të Zotit. Kjo lutje e shpall Muhamedin si profetin e fundit dhe e përdor Muhamedin si shembullin kryesor të udhëzimit për të gjithë myslimanët. Muhamedi mori shpallje që ishte shtrembëruar nga komunitetet e mëparshme, të tilla si shoqëritë çifute dhe të krishtera; Muhamedi ishte vetë marrësi i udhëzimit të Kuranit dhe tani është bartës i këtij udhëzimi për pjesën tjetër të komunitetit mysliman gjatë historisë.[4]
Shehadeti, ose shpallja e besimit thuhet pesë herë në ditë gjatë namazit.[5] Është gjëja e parë që i thuhet një të porsalinduri dhe gjëja e fundit një personi në shtratin e vdekjes, duke treguar se si namazi dhe shtyllat myslimane janë të rëndësishme që nga dita e lindjes së një personi deri në ditën kur ai vdes.[4]
Namazi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Artikulli kryesor: Namazi
Shtylla e dytë e Islamit është namazi.[6] Para se të falet namazi, merret abdesi duke përfshirë larjen e duarve, fytyrës dhe këmbëve. Namazi bëheh pesë herë në ditë, në orare të caktuara, me personin duke u kthyer kah Meka. Namazet falen në agim, drekë, pasdite, mbrëmje dhe natë: emrat janë sipas kohëve të namazit: Faxhr (agim), Dhuhr (mesditë), ʿAṣr (pasdite), Maghrib (mbrëmje) dhe ʿIshāʾ (natë). Namazi i sabahut falet para lindjes së diellit, dreka falet në mesditë pasi dielli ka kaluar pikën më të lartë, ikindia është lutja e mbrëmjes para perëndimit të diellit, akshami është lutja e mbrëmjes pas perëndimit të diellit dhe jacia është namazi i natës. Muslimanët duhet të marrin abdes para çdo namazi. Namazi shoqërohet me një sërë pozicionesh të vendosura duke përfshirë; përkulja me duar në gjunjë, në këmbë, në sexhde dhe ulur në një pozicion të veçantë (jo në thembra, as në të pasme). Në çdo ndryshim pozicioni, thuhet "Allahu është më i madhi" dhe është një traditë fikse që duhet të recitohet në çdo qëndrim. Një mysliman mund të falë namazin e tij kudo, si në zyra, universitete dhe fusha. Mirëpo, xhamia është vend i preferuar për falje. Këto lutje mund të kryhen edhe individualisht nëse dikush nuk mund të shkojë në xhami. Namazet nuk janë të nevojshme për gratë gjatë cikleve të tyre, fëmijët e moshës parapubertike dhe ato me aftësi të kufizuara intelektuale dhe fizike që e pengojnë namazin. Ata që janë të sëmurë dhe të paaftë për të marrë pozitat e namazit u kërkohet ende të falen, megjithëse mund të falen në shtrat dhe madje edhe të shtrirë. Gjatë udhëtimit, mund të bashkoni ose shkurtoni namazet.[7]
Zekati
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Artikulli kryesor: Zekati
Shtylla e tretë e Islamit është zekati, dhënia e lëmoshës ose bamirësia.[6] Zekat do të thotë pastrim që tregon se një pagesë e bën pjesën tjetër të pasurisë të pastër ligjërisht dhe fetarisht.[6] Duke ndjekur këtë shtyllë, myslimanët duhet të zbresin një sasi të caktuar të të ardhurave të tyre për të mbështetur komunitetin islam, dhe zakonisht është rreth 2.5% e të ardhurave të një individi. Kjo praktikë nuk gjendet në Kuran, por në hadith. Taksa përdoret për t'u kujdesur mirë për vendet e shenjta dhe xhamitë në komunitetin specifik musliman të individit ose për t'u dhënë ndihmë atyre në nevojë ose që janë të varfër. Fjala zekat mund të përkufizohet si pastrim dhe rritje, sepse i lejon një individi të arrijë ekuilibrin dhe inkurajon rritjen e re. Zekati është i detyrueshëm për të gjithë myslimanët që janë në gjendje ta bëjnë këtë. Është përgjegjësi personale e çdo muslimani që të lehtësojë vështirësitë ekonomike të të tjerëve dhe të përpiqet drejt eliminimit të pabarazisë. Zekati përbën në shpenzimin e një pjese të pasurisë së dikujt për të mirën e të varfërve ose nevojtarëve, siç janë borxhlinjtë ose udhëtarët. Një musliman gjithashtu mund të dhurojë më shumë si një akt bamirësie vullnetare (sadakaja), në vend që të arrijë shpërblim shtesë hyjnor. Gjithashtu, myslimanëve u kërkohet që të paguajnë për të varfërit, veçanërisht përmes mbështetjes financiare, në rrugë përveç zekatit. Zekati tregon se si besimi islam ndikon në gjendjen financiare të një besimtari, duke u përfshirë në të gjitha aspektet e jetës.
Agjërimi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Artikulli kryesor: Agjërimi në Islam
Shtylla e katërt e Islamit është agjërimi (sawm). Agjërimi bëhet gjatë Ramazanit, që është muaji i shenjtë në kalendarin islamik. Përdorimi i një kalendar hënor do të thotë se muaji i Ramazanit zhvendoset 11 ditë më herët çdo vit. Agjërimi thuhet drejtpërdrejt në Kuran duke thënë: “Hani e pini deri në mëngjes deri sa të dallohet peri i bardhë nga peri i zi, pastaj plotësonie agjërimin deri në muzg…”. Agjërimi ndodh nga agimi deri në perëndim të diellit çdo ditë, kohë gjatë së cilës besimtarët pritet t'i ndalojnë vetes çdo ushqim, pije, marrëdhënie seksuale ose duhan. Megjithatë, pas perëndimit të diellit dhe para agimit, individët mund të marrin pjesë në cilindo nga veprimet e deklaruara më parë sipas dëshirës. Arsyeja e agjërimit gjatë Ramazanit është për t'u kujtuar myslimanëve se të gjithë individët janë njësoj në nevojë për ndihmën e Allahut dhe se ka individë më pak me fat që kanë nevojë për ndihmën e tyre. Ramazani është një periudhë reflektimi kur myslimanët thirren për të rimbushur besimin e tyre, për të rritur bamirësinë e tyre dhe për të kërkuar falje. Në Kuran, muaji i Ramazanit iu shpall për herë të parë Muhamedit. Agjërimi i Ramazanit përfundon me “Fitër Bajramin”, i cili zgjat tre ditë; të ditës së parë të kësaj feste, në xhami bëhet një mbledhje për faljen e namazit dhe çdo kryefamiljar jep para për lëmoshë.[5]
Gjatë Ramazanit, myslimanët priten gjithashtu të bëjnë më shumë përpjekje për të ndjekur mësimet e Islamit duke u përmbajtur nga dhuna, zemërimi, zilia, lakmia, epshi, gjuha ofenduese, thashethemet. Përveç kësaj, të gjitha pamjet dhe tingujt e turpshëm dhe jofetar duhet të shmangen.
Haxhi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Artikulli kryesor: Haxhilëku
Shtylla e fundit e Islamit është Haxhi, ose pelegrinazhi. Gjatë jetës së dikujt, myslimanit i kërkohet të bëjë pelegrinazh në Mekë gjatë muajit të 12-të të kalendarit hënor. Ky ritual përbën në udhëtimin për në Mekë duke veshur vetëm 2 çarçafë të bardhë, kështu që të gjithë pelegrinët janë identikë dhe nuk ka dallim klasor mes tyre. Në mes të haxhit, çdo musliman i vetëm vishet njësoj me një pëlhurë të drejtpërdrejtë, përsëri për të theksuar uniformitetin e tyre. Gratë veshin një lloj veshjeje më pak komplekse të veshjes së tyre të zakonshme. Pelegrinët vendosin çarçafët e bardhë kur hyjnë në zonën e shenjtë të Mekës dhe hyjnë në një gjendje ihram ose pastërti. Ritualet kryesore të haxhit përfshijnë ecjen shtatë herë rreth Qabesë të quajtur Tavaf, prekjen e Gurit të Zi të quajtur Istilam, udhëtimin shtatë herë midis malit Safa dhe malit Maruah të quajtur sa'i, dhe në mënyrë simbolike gjuajtjen me gurë të Djallit në Mina. Kur në Mekë, pelegrinët shkojnë në Qabe në xhami dhe ecin rreth saj në një rreth. Ata pastaj luten së bashku në ceremoni zyrtare dhe më pas dalin për të kryer "ceremoninë në këmbë" për të kujtuar predikimin e lamtumirës të Muhamedit në Arafat. Në udhëtimin e kthimit, pelegrinët ndalojnë në Mina, ku hedhin 7 gurë në shtyllat prej guri për të shprehur urrejtjen e tyre për shejtanin (djallin). Ata pastaj kthehen në Mekë për ceremonitë e fundit duke rrethuar Qaben shtatë herë dhe më pas largohen nga Meka për të udhëtuar në shtëpi. Pamundësia për të kryer haxhin, qoftë për shkak të forcës fizike, kushteve ekonomike apo arsyeve të tjera, e justifikon detyrën e haxhit. Kurani në mënyrë specifike thotë se vetëm ata që janë në gjendje të bëjnë pelegrinazh kërkohet ta bëjnë këtë. Arsyeja e këtij udhëtimi është të ndjekim gjurmët e Profetit Muhamed, duke shpresuar të fitojë ndriçim siç bëri Muhamedi kur ishte në praninë e Allahut. Pelegrinazhi i Haxhit përmendet në Kuran.
Haxhiu nderohet në komunitetin mysliman. Mësuesit islamë thonë se haxhiu duhet të jetë shprehje e përkushtimit ndaj Zotit, jo mjet për të fituar pozitë shoqërore. Besimtari duhet të jetë i vetëdijshëm dhe të shqyrtojë qëllimet e tij në kryerjen e haxhit. Kjo duhet të çojë në përpjekje të vazhdueshme për vetë-përmirësim. Një pelegrinazh i bërë në çdo kohë tjetër përveç sezonit të haxhit quhet Umre, dhe megjithëse nuk është i detyrueshëm rekomandohet fuqimisht.
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ "Sahih al-Bukhari 50 - Belief - Sunnah.com - Sayings and Teachings of Prophet Muhammad (صلى الله عليه و سلم)". sunnah.com (në anglisht). Marrë më 26 shtator 2021.
- ^ Hooker, Richard (14 korrik 1999). "arkan ad-din the five pillars of religion" (në anglisht). United States: Washington State University. Arkivuar nga origjinali më 2010-12-03. Marrë më 2010-11-17.
- ^ Gordon, Matthew (2009). Matthew S. Gordon and Martin Palmer, Islam, Info base Publishing, 2009 (në anglisht). fq. 87. ISBN 9781438117782. Marrë më 2012-08-26.
- ^ a b Samsel, Peter. “The First Pillar of Islam.” Parabola, 2007.
- ^ a b Crotty, Robert. The Five Pillars of Islam: Islam: Its Beginnings and History, Its Theology, and Its Importance Today. Adelaide: ATF Technology, 2016.
- ^ a b c "Islam - Prayer". Encyclopedia Britannica (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 2020-02-10. Marrë më 2020-01-25.
- ^ "How should the traveller pray?". islamqa.info (në anglisht).