Jump to content

Herakliusi

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
(Përcjellë nga Perandori Heraclius)
Herakliu
Perandori i Romakëve
Solidus i perandorit Heraklius (35–38 vjeç). Nenexhiku i Kostandinopojës. Goditur 610–613. I mbuluar me përkrenare dhe i kërrusur përballë bustit, duke mbajtur një kryq.
Perandori Bizantin
Mbretërimi5 tetor 610 – 11 shkurt 641
ParaardhësFokas
PasardhësConstatine III
Heraklonas
Bashkë-perandorëtConstatine III (613–641)
Heraklonas (638–641)
BashkëshortEudokia
Martina
FëmijëConstatine III
Heraklonas
John Athalarichos (jo i ligjshëm)
Martinus
David Tiberius
DinastiaDinastia Herakliane
I atiHerakliu Plaku
E ëmaEpifania
U lindRreth 575
Kapadokia, Perandoria Bizantine
(tani Kapadokia, Turqi)
Vdiq11 shkurt 641 (65 vjet)
Kostandinopoja, Perandoria Bizantine
(tani Stambolli, Turqi)

Herakliu (Greqisht: Ἡράκλειος Herakleios; rreth 575 - 11 shkurt 641) ishte perandor bizantin nga viti 610 deri në vitin 641. Ngritja e tij në pushtet filloi në vitin 608, kur ai dhe babai i tij, Herakliu i Vjetër, ekzarku i Afrikës, udhëhoqën një revoltë kundër uzurpatorit jo-popullor Fokas.

Mbretërimi i Herakliut u shënua nga disa fushata ushtarake. Në vitin kur Herakliu erdhi në pushtet, perandoria u kërcënua në kufij të shumtë. Herakliu menjëherë mori drejtimin e Luftës Bizantine–Sasane të viteve 602–628. Betejat e para të fushatës përfunduan me humbje për Bizantinët; ushtria persiane luftoi drejt Bosforit por Konstandinopoja ishte e mbrojtur nga mure të padepërtueshme dhe një marinë e fortë dhe Herakliu ishte në gjendje të shmangte humbjen totale. Shpejt pasi, ai nisi reformat për të rindërtuar dhe forcuar ushtrinë. Herakliu i dëboi persët nga Azia e Vogël dhe u fut thellë në territorin e tyre, duke i mundur ata vendosmërisht në vitin 627 në Betejën e Ninevehut. Mbreti Persian Khosrow II u përmbys dhe u ekzekutua nga djali i tij Kavad II, i cili shpejt paditi për një traktat paqeje, duke rënë dakord të tërhiqej nga i gjithë territori i pushtuar. Në këtë mënyrë marrëdhëniet paqësore u rivendosën në dy perandoritë e tensionuara thellë.

Herakliu humbi shumë nga tokat e tij të sapo rimarra nga pushtimet myslimane. Duke dalë nga Gadishulli Arabik, myslimanët shpejt pushtuan Perandorinë Sasaneze. Në vitin 634 myslimanët marshuan në Sirinë Romake, duke mundur vëllanë e Herakliut Teodorin. Brenda një periudhe të shkurtër kohe, arabët pushtuan Mesopotaminë, Armeninë dhe Egjiptin.

Herakliu hyri në marrëdhënie diplomatike me kroatët dhe serbët në Ballkan. Ai u përpoq të riparonte skizmën në kishën e krishterë në lidhje me monofizitët, duke promovuar një doktrinë kompromisi të quajtur Monotelitizëm. Kisha e Lindjes (e quajtur zakonisht Nestoriane) ishte gjithashtu e përfshirë në proces. Përfundimisht, ky projekt i unitetit u refuzua nga të gjitha palët e mosmarrëveshjes.

Jeta e hershme

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Origjina

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Herakliu ishte djali i madh i Herakliut të vjetër dhe Epifanisë, nga një familje me origjinë të mundshme armene nga Kapadokia,[A 1][1] me prejardhje spekulative Arsacide. Përtej kësaj, ka pak informacion specifik të njohur për prejardhjen e tij. Babai i tij ishte një gjeneral kryesor gjatë luftës së Perandorit Maurice me Bahram Chobin, uzurpator i Perandorisë Sasaneze, gjatë vitit 590.[2] Pas luftës, Maurice caktoi Herakliun e vjetër në pozicionin e Eksarkut të Afrikës.

Revolta kundër Fokasit dhe aderimi

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Solidusi i artë i Herakliut dhe babait të tij me rroba konsullore, goditën gjatë revoltës së tyre kundër Fokas

Në vitin 608, Herakliu i vjetër hoqi dorë nga besnikëria e tij ndaj Perandorit Fokas, i cili kishte përmbysur Mauricen gjashtë vjet më parë. Rebelët lëshuan monedha që tregonin të dy Heraklit të veshur si konsuj, megjithëse asnjëri prej tyre nuk pretendonte në mënyrë të qartë titullin perandorak në këtë kohë.[3] Kushëriri i ri i Herakliut, Nicetasi, nisi një pushtim tokësor të Egjiptit; deri në vitin 609, ai kishte mundur Bonosin e përgjithshëm të Fokasit dhe kishte siguruar provincën. Ndërkohë, Herakliu më i ri lundroi drejt lindjes me një forcë tjetër përmes Siçilisë dhe Qipros.

Ndërsa iu afrua Konstandinopojës, ai kontaktoi me udhëheqës të shquar dhe planifikoi një sulm për të përmbysur aristokratët në qytet, dhe shumë shpejt organizoi një ceremoni ku ai u kurorëzua dhe u vlerësua si Perandor. Kur arriti në kryeqytet, Eksubitors, një njësi elite e Gardës Perandorake e udhëhequr nga dhëndri i Fokas Priscus, u largua për te Herakliu dhe ai hyri në qytet pa ndonjë rezistencë serioze. Kur Herakliukapi Fokain, ai e pyeti "Si ke qeverisur, i mjeri?" Përgjigja e Fokas - "Dhe a do të sundosh më mirë?" - aq i tërbuar Herakliu saqë i preu kokën Fokasit në vend.[4] Më vonë iu morën organet gjenitale sepse Fokasi kishte përdhunuar gruan e Fotiusit, një politikan i fuqishëm në qytet.[5]

Më 5 tetor 610, Herakliu u kurorëzua për herë të dytë, këtë herë në Kapelën e Shën Stefanit brenda Pallatit të Madh; në të njëjtën kohë ai u martua me Fabia, e cila mori emrin Eudokia. Pas vdekjes së saj në vitin 612, ai u martua me mbesën e tij Martina në vitin 613; kjo martesë e dytë u konsiderua inçestuale dhe ishte shumë jopopullore.[6] Në mbretërimin e dy djemve të Herakliut, Martina përçarëse duhej të bëhej qendra e pushtetit dhe intrigave politike. Megjithë urrejtjen e përhapur për Martinën në Kostandinopojë, Herakliu e çoi atë në fushata me të dhe refuzoi përpjekjet e Patriarkut Sergius për të parandaluar dhe zgjidhur më vonë martesën.

Lufta Bizantine–Sasane e viteve 602–628

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Avantazhi fillestar persian

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Gjatë fushatave të tij Ballkanike, Perandori Maurice dhe familja e tij u vranë nga Fokas në nëntor 602 pas një kryengritje.[7] Khosrow II i Perandorisë Sasaneze ishte rikthyer në fronin e tij nga Maurice, dhe ata kishin mbetur aleatë deri në vdekjen e këtij të fundit. Pas kësaj, Khosrow shfrytëzoi rastin për të sulmuar Perandorinë Bizantine dhe për të ripushtuar Mesopotaminë .[8] Khosrow kishte në oborrin e tij një njeri që pretendonte të ishte djali i Maurice Theodosius, dhe Khosrow kërkoi që Bizantinët ta pranojnë këtë Theodosiusin si Perandor.

Herakliu në 613–616 (mosha 38–41).

Lufta fillimisht shkoi në rrugën e persëve, pjesërisht për shkak të shtypjes brutale të Fokasit dhe krizës së trashëgimisë që pasoi ndërsa gjenerali Herakli dërgoi nipin e tij Nicetas për të sulmuar Egjiptin, duke mundësuar djalin e tij Herakliun më të ri të pretendonte fronin në 610.[9] Fokas, një sundimtar jopopullor i cili në burimet historike përshkruhet pa ndryshim si "tiran" (në kuptimin e tij origjinal të fjalës, d.m.th. mbret i paligjshëm nga rregullat e trashëgimisë), përfundimisht u rrëzua nga Herakliu, i cili lundroi në Kostandinopojë nga Kartagjena me një ikonë të vendosur në majën e anijes së tij.[10][11]

Në atë kohë, persianët kishin pushtuar Mesopotaminë dhe Kaukazin, dhe në vitin 611 ata kapërcyen Sirinë dhe hynë në Anadoll. Një kundërsulm i madh i udhëhequr nga Herakliu dy vjet më vonë u mund me vendosmëri jashtë Antiokisë nga Shahrbarazi dhe Shahini, dhe pozicioni Romak u shemb; persianët shkatërruan pjesë të Azisë së Vogël dhe pushtuan Kalkedonin përtej Konstandinopojës në Bosfor.[12]

Gjatë dekadës vijuese Persianët ishin në gjendje të pushtonin Palestinën dhe Egjiptin (nga mesi i vitit 621 e gjithë provinca ishte në duart e tyre)[13] dhe të shkatërronin Anadollin, ndërsa avarët dhe sllavët përfituan nga situata për të kapërcyer Ballkanin, duke e çuar Perandorinë në prag të shkatërrimit. Në vitin 613, ushtria persiane mori Damaskun me ndihmën e hebrenjve, pushtoi Jeruzalemin në vitin 614, duke dëmtuar Kishën e Varrit të Shenjtë dhe duke kapur Kryqin e Vërtetë, dhe më pas kapur Egjiptin në 617 ose 618.[14] Kur Sasanianët arritën në Kalkedon në vitin 615, ishte në këtë pikë, sipas Sebeos, që Herakliu kishte rënë dakord të qëndronte poshtë dhe ishte gati për të lejuar që Perandoria Bizantine të bëhej një shtet klient persian, madje duke lejuar Khosrow II të zgjidhte perandorin.[15] Në një letër të dërguar nga ambasadorët e tij, Herakliu pranoi perandorinë Persiane si superiore, e përshkroi veten si "djali i bindur i Khosrow II, një i cili është i etur për të kryer shërbimet e qetësisë tuaj në të gjitha gjërat", dhe madje e quajti Khosrow II "perandori suprem".[16] Megjithatë, Khosrow II refuzoi ofertën e paqes dhe arrestoi ambasadorët e Herakliut.[17]

Me persët në portën e Kostandinopojës, Herakliu mendoi të braktiste qytetin dhe ta zhvendoste kryeqytetin në Kartagjenë, por figura e fuqishme e kishës, Patriarku Sergius e bindi atë të qëndronte. I sigurt pas mureve të Kostandinopojës, Herakliu ishte në gjendje të padisë për paqen në këmbim të një haraç vjetor prej një mijë talenta ari, një mijë talenta argjendi, një mijë rroba mëndafshi, një mijë kuaj dhe një mijë virgjëresha për Mbretin Persian.[18] Paqja e lejoi atë të rindërtonte ushtrinë e Perandorisë duke shkurtuar shpenzimet jo-ushtarake, duke zhvlerësuar monedhën dhe duke u shkrirë, me mbështetjen e Patriarkut Sergi, thesaret e Kishës për të mbledhur fondet e nevojshme për të vazhduar luftën.[19]

Kundër ofensivë dhe ringjallje bizantine

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Më 5 Prill 622, Herakliu u largua nga Kostandinopoja, duke ia besuar qytetin Sergjit dhe gjeneralit Bonus si regjentë të djalit të tij. Ai mblodhi forcat e tij në Azinë e Vogël, ndoshta në Bitini dhe pasi e ringjalli moralin e tyre të thyer, ai nisi një kundërsulm të ri, i cili mori karakterin e një lufte të shenjtë; një imazh aheiropoietos i Krishtit u mbajt si një standard ushtarak.[19][20][21][22]

Medieval style portrait of Cherub and Heraclius receiving the submission of Khosrau II; plaque from a cross (Champlevé enamel over gilt copper).
Kerubi dhe Herakli duke marrë nënshtrimin e Khosrau II; pllakë nga një kryq ( smalt Champlevé mbi bakër të praruar, 1160–1170, Paris, Louvre ). Kjo është një alegori pasi Khosrau nuk ia paraqiti kurrë personalisht Herakliut.

Ushtria romake vazhdoi në Armeni, i shkaktoi një disfatë një ushtrie të udhëhequr nga një shef arab aleat persian dhe më pas fitoi një fitore mbi persët nën Shahrbaraz.[23] Herakliu do të qëndronte në fushatë për disa vjet.[24][25] Më 25 Mars 624 ai përsëri u largua nga Kostandinopoja me gruan e tij, Martina dhe dy fëmijët e tij; pasi festoi Pashkët në Nikomedia më 15 Prill, ai bëri fushatë në Kaukaz, duke fituar një seri fitoresh në Armeni kundër Khosrow dhe gjeneralëve të tij Shahrbarazit, Shahint dhe Shahraplakanit .[26][27] Në të njëjtin vit Visigothët patën sukses në rimarrjen e Kartagjenës, kryeqytetin e provincës perëndimore Bizantine të Spanjës, duke rezultuar në humbjen e një prej provincave të voglaqë ishin pushtuar nga ushtritë e Justinianit I.[28] Në 626 avarët dhe sllavët të mbështetur nga një ushtri perse e komanduar nga Shahrbarazi, rrethuan Konstandinopojën, por rrethimi përfundoi me dështim (fitorja iu atribuua ikonave të Virgjëreshës të cilat drejtoheshin në procesion nga Sergius rreth mureve të qytet),[29] ndërsa një ushtri e dytë perse nën Shahinin pësoi një humbje tjetër dërrmuese nga vëllai i Herakliut, Teodori.

Herakliu në 629–632 (i moshës 54–57 vjeç), me djalin e tij Konstandinin .

Me shpërbërjen e përpjekjeve Persiane të luftës, Herakliu ishte në gjendje të vinte Gokturkët e Khaganatit Turk Perëndimor, nën Ziebel, i cili pushtoi Transkukazinë Persiane. Herakliu shfrytëzoi përçarjet brenda Perandorisë Persiane, duke e mbajtur Shahrbarazin neutral duke e bindur që Khosrow ishte xhelozuar ndaj tij dhe kishte urdhëruar ekzekutimin e tij. Në fund të vitit 627 ai filloi një ofensivë dimërore në Mesopotami, ku, pavarësisht nga dezertimi i aleatëve të tij turq, ai mundi persianët nën Rhahzadh në Betejën e Nineveh.[30] Duke vazhduar në jug përgjatë Tigrit ai rrëmbeu pallatin e madh të Khosrow në Dastagird dhe u parandalua vetëm të sulmonte Ctesiphon nga shkatërrimi i urave në Kanalin Nahrawan. I diskredituar nga kjo seri fatkeqësish, Khosrow u përmbys dhe u vra në një grusht shteti të udhëhequr nga djali i tij Kavad II, i cili menjëherë paditi për paqe, duke rënë dakord të tërhiqej nga të gjitha territoret e pushtuara.[31] Në 629 Herakliurivendosi Kryqin e Vërtetë në Jeruzalem në një ceremoni madhështore.[11][32][33]

Herakliu mori për vete titullin antik persian të "Mbretit të Mbretërve" pas fitores së tij. Më vonë, duke filluar në 629, ai e modeloi veten si Basileus, fjala greke për "sovran", dhe ky titull u përdor nga Perandorët Bizantinë për 800 vitet e ardhshme. Arsyeja që Herakli zgjodhi këtë titull mbi termat e mëparshëm romakë si Augustus, disa studiues ua atribuan origjinës së tij armene.[34]

Humbja e Herakliut ndaj Persianëve i dha fund një lufte që vazhdonte me ndërprerje për gati 400 vjet dhe çoi në paqëndrueshmëri në Perandorinë Persiane. Kavad II vdiq vetëm disa muaj pasi mori fronin, duke zhytur Persinë në disa vite trazira dinastike dhe luftë civile. Ardashir III, aleati i Herakliut Shahrbaraz dhe vajzat e Khosrow Boranit dhe Azarmidokht të gjithë arritën në fron brenda disa muajsh nga njëra-tjetra. Vetëm kur Yazdgerd III, një nip i Khosrow II, pasoi në fron në vitin 632 ishte atje stabiliteti. Por deri në atë kohë Perandoria Sasanid ishte çorganizuar rëndë, pasi ishte dobësuar nga vitet e luftës dhe grindjeve civile për trashëgiminë e fronit.[35][36] Lufta ishte shkatërruese dhe i la Bizantinët në një gjendje shumë të dobësuar. Brenda disa vitesh të dy perandoritë u mbytën nga sulmi i arabëve, të cilët ishin bashkuar rishtas nga Islami,[37] çuar përfundimisht në pushtimin mysliman të Persisë dhe rënien e dinastisë Sasaneze në 651.[38]

Lufta kundër arabëve

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
A map with Muslim-Byzantine troop movements from September 365 to just before the event of the Battle of Yarmouk
Lëvizja e trupave arabo-bizantine nga shtatori 635 deri pak para ngjarjes së betejës së Yarmouk

Deri në vitin 629, Profeti islamik Muhamedi kishte bashkuar të gjitha fiset e Gadishullit Arabik, më parë të përçarë për të paraqitur një sfidë serioze ushtarake për Bizantinët ose Persianët. Tani të animuar nga konvertimi i tyre në islam, ata përbënin një nga shtetet më të fuqishme në rajon.[39] Konflikti i parë midis Bizantinëve dhe Myslimanëve ishte Beteja e Mu'tahit në shtator 629. Një forcë e vogël përleshëse myslimane sulmoi provincën e Arabisë në përgjigje të vdekjes së ambasadorit mysliman nga duart e guvernatorit romak Ghassanid, por u zmbrapsën. Për shkak se fejesa ishte një fitore bizantine, nuk kishte asnjë arsye të dukshme për të bërë ndryshime në organizatën ushtarake të rajonit.[40] Gjithashtu, bizantinët kishin pak përvojë në fushën e betejës me arabët, dhe madje edhe më pak me ushtarë të zellshëm të bashkuar nga një profet.[41] Edhe Strategjia e Maurice, një manual i luftës i vlerësuar për larminë e armiqve që mbulon, nuk e përmend luftën kundër Arabëve në asnjë gjatësi.

Vitin tjetër myslimanët filluan një ofensivë në Arabah në jug të Liqenit Tiberias, duke marrë Al Karak. Bastisje të tjera depërtuan në Negev, duke arritur deri në Gaza.[42] Beteja e Yarmouk në vitin 636 rezultoi në një humbje dërrmuese për ushtrinë më të madhe bizantine; brenda tre vjetësh, Levant kishte humbur përsëri. Në kohën e vdekjes së Herakliut në Konstandinopojë, më 11 shkurt 641, pjesa më e madhe e Egjiptit kishte rënë gjithashtu.[43]

Trashëgimia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Idealized painting of a battle between Heraclius's army and Persians under Khosrau II ca. 1452
Beteja midis ushtrisë së Herakliut dhe persëve nën Khosrau II . Afresk nga Piero della Francesca, ca. 1452

Duke parë prapa në mbretërimin e Herakliut, studiuesit e kanë vlerësuar atë me shumë arritje. Ai e zgjeroi perandorinë dhe riorganizimi i tij i qeverisë dhe ushtrisë ishin suksese të mëdha. Përpjekjet e tij për harmoni fetare dështuan, por ai arriti të kthente Kryqin e Vërtetë, një nga reliktet më të shenjta të krishtera, në Jeruzalem.

Arritjet

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Megjithëse fitimet territoriale të prodhuara nga disfata e tij nga persianët u humbën për përparimin e myslimanëve, Herakliu ende renditet në mesin e Perandorëve të mëdhenj Romakë. Reformat e tij në qeveri ulën korrupsionin që kishte zënë vend në mbretërinë e Fokasit dhe ai riorganizoi ushtrinë me shumë sukses. Në fund të fundit, ushtria e reformuar perandorake ndaloi myslimanët në Azinë e Vogël dhe e mbajti Kartagjenën për 60 vjet të tjera, duke kursyer një bërthamë nga e cila mund të rindërtohej fuqia e perandorisë.[44]

Rimëkëmbja e zonave lindore të Perandorisë Romake nga persianët ngriti edhe një herë problemin e unitetit fetar duke u përqëndruar në të kuptuarit e natyrës së vërtetë të Krishtit. Shumica e banorëve të këtyre krahinave ishin monofizitë që refuzuan Këshillin e Kalkedonit.[45] Herakliu u përpoq të promovonte një doktrinë kompromisi të quajtur Monotelitizëm, por kjo filozofi u refuzua si heretike nga të dy palët e mosmarrëveshjes. Për këtë arsye, Herakliu u konsiderua si një sundimtar heretik dhe i keq nga disa shkrimtarë të mëvonshëm fetarë. Pasi provincat monofizite u humbën përfundimisht nga myslimanët, monoteletizmi më tepër humbi arsyen e ekzistencës së tij dhe u braktis përfundimisht.

Një nga trashëgimitë më të rëndësishme të Herakliut ishte ndryshimi i gjuhës zyrtare të Perandorisë nga latinishtja në greke në vitin 610.[46] Kroatët dhe serbët e Dalmacisë Bizantine filluan marrëdhëniet diplomatike dhe vartësitë me Herakliun.[47] Serbët, të cilët jetuan për pak kohë në Maqedoni, u bënë federatë dhe u pagëzuan me kërkesë të Herakliut (para vitit 626).[48] Me kërkesën e tij, Papa Gjon IV (640–642) dërgoi mësues dhe misionarë të krishterë te Duka Porga dhe kroatët e tij, të cilët praktikonin paganizmin sllav.[49] Ai gjithashtu krijoi zyrën e sakellarios, një kontrollues i thesarit.[50]

Deri në shekullin e 20-të ai ishte kredituar me krijimin e sistemit tematik por bursat moderne tani tregojnë më shumë për vitet 660, nën Konstansin II.[51]

15th century, Spanish, medieval painting showing Heraclius on a horse returning the True Cross to Jerusalem, anachronistically accompanied by Saint Helena
Herakli e kthen Kryqin e Vërtetë në Jeruzalem, i shoqëruar në mënyrë anakronike nga Shën Helena . Shekulli XV, Spanjë

Edward Gibbon, në Historia e Rënies dhe Rënia së Perandorisë Romake, shkroi:

Rikuperimi i Kryqit të Vërtetë

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Herakli u kujtua për një kohë të gjatë në mënyrë të favorshme nga kisha perëndimore për rimëkëmbjen e tij me reputacion të Kryqit të Vërtetë nga persianët. Ndërsa Herakliu iu afrua kryeqytetit persian gjatë fazave të fundit të luftës, Khosrow iku nga rezidenca e tij e preferuar, Dastagird afër Bagdadit, pa ofruar rezistencë. Ndërkohë, disa nga të mëdhenjtë persianë liruan djalin e madh të Khosrow-it, Kavad II, i cili ishte burgosur nga i ati, dhe e shpallën mbret natën e 23-24 shkurt 628.[52] Sidoqoftë, Kavad ishte i sëmurë për vdekje dhe ishte në ankth që Herakliu të mbronte djalin e tij të mitur Ardeshirin. Pra, si një gjest i vullnetit të mirë, ai dërgoi Kryqin e Vërtetë me një negociator në vitin 628.[31]

Pas një turneu në Perandori, Herakliu e ktheu kryqin në Jeruzalem më 21 Mars, 629 ose 630.[53][54] Për të krishterët e Evropës Mesjetare Perëndimore, Herakliu ishte "kryqtari i parë". Ikonografia e perandorit u shfaq në shenjtëroren në Mont Saint-Michel (rreth vitit 1060),[55] dhe më pas u bë e njohur, veçanërisht në Francë, Gadishullin Italian dhe Perandorinë e Shenjtë Romake.[56] Historia u përfshi në Legjendën e Artë, përmbledhjen e famshme të hagiografisë në shekullin e 13-të dhe ai ndonjëherë shfaqet në art, si në seksionin Historia e Kryqit të Vërtetë të afreskeve të pikturuara nga Piero della Francesca në Arezzo, dhe një sekuencë e ngjashme në një altarpiç i vogël nga Adam Elsheimer (Städel, Frankfurt). Të dyja këto shfaqin skena të Herakliut dhe nënës së Kostandinit I, Shën Helena, tradicionalisht përgjegjëse për gërmimin e kryqit. Skena e treguar zakonisht është Herakliu që mbart kryqin; sipas Legjendës së Artë, ai këmbënguli ta bënte këtë kur hyri në Jeruzalem, kundër këshillës së Patriarkut. Në fillim, kur ai ishte në kalë (treguar më lart), barra ishte shumë e rëndë, por pasi ai zbriti dhe hoqi kurorën e tij, ajo u bë për mrekulli e lehtë, dhe porta e qytetit me hekura u hap me dëshirën e saj. 

Tradita lokale sugjeron që Kolosi i Vjetër Antik i Barletës përshkruan Heraklin.[57]

Disa studiues nuk pajtohen me këtë rrëfim, profesor Konstandin Zuckerman duke arritur deri aty sa të sugjerojë se Kryqi i Vërtetë ishte humbur në të vërtetë, dhe se druri që përmbahej në shenjtëroren e vulosur ende të vulosur, të sjellë në Jeruzalem nga Herakliu në vitin 629 ishte i rremë. Në analizën e tij, mashtrimi u krijua për t'i shërbyer qëllimeve politike të Herakliut dhe ish armikut të tij, gjeneralit persian Shahrbaraz .[54]

Pikëpamja islame e Herakliut

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Letër e pretenduar dërguar nga Muhamedi për Herakliun, perandorin e Bizantit; riprodhimi i marrë nga Majid Ali Khan, Muhammad The Final Messenger Islamic Book Service, New Delhi (1998).

Në Suren 30, Kur'ani u referohet luftërave Romako-Sasaneze si vijon:

30: 2 Romakët janë mundur 3 Në tokën më të afërt. Por ata, pas humbjes së tyre, do të kapërcejnë. 4 në disa vjet.[58]

Në historitë islame dhe arabe Herakliu është i vetmi Perandor Romak që diskutohet gjatë.[59] Për shkak të rolit të tij si Perandori Romak në kohën kur u shfaq Islami, ai u kujtua në letërsinë arabe, të tilla si hadithi islamik dhe sira.

Suahilisht Utendi wa Tambuka, një poezi epike e kompozuar në vitin 1728 në ishullin Pate (pranë bregut të Kenisë së sotme) dhe që përshkruan luftërat midis myslimanëve dhe bizantinëve nga këndvështrimi i të parës, njihet gjithashtu si Kyuo kya Hereḳali (" Libri i Herakliut "). Në atë vepër, Herakliu paraqitet duke refuzuar kërkesën e Profetit për të hequr dorë nga besimi i tij në krishterim; prandaj ai është i mundur nga forcat myslimane.

Në traditën myslimane ai shihet si një sundimtar i drejtë i devotshmërisë së madhe, i cili kishte kontakte të drejtpërdrejta me forcat islamike në zhvillim.[60] Studiuesi i shekullit të 14-të, Ibn Kathir (vd. 1373) shkoi edhe më tej, duke deklaruar se "Herakliu ishte një nga njerëzit më të mençur dhe ndër mbretërit më të vendosur, të zgjuar, të thellë dhe me mendime. Ai drejtoi Romakët me një udhëheqje dhe shkëlqim të madh."[59] Historianë të tillë si Nadia Maria El-Cheikh dhe Lawrence Conrad vërejnë se historitë islamike shkojnë deri atje sa pretendojnë se Herakliu e njohu islamin si besimin e vërtetë dhe Muhamedin si profetin e tij, duke krahasuar islamin me krishterimin.[61][62] [63]

Historianët islamikë shpesh citojnë një letër që ata pretendojnë se Herakliu i shkroi Muhamedit: "Unë kam marrë letrën tuaj me ambasadorin tuaj dhe unë dëshmoj se ju jeni i dërguari i Zotit që gjendet në Dhjatën tonë të Re. Jezusi, bir i Marisë, të njoftoi ty."[60] Sipas burimeve myslimane të raportuara nga El-Cheikh, ai u përpoq të konvertonte klasën sunduese të Perandorisë, por ata rezistuan aq fort sa ai e ktheu kursin e tij dhe pretendoi se ai po provonte vetëm besimin e tyre në krishterim.[64] El-Cheikh vëren se këto tregime për Heraklin shtojnë "pak për njohuritë tona historike" për perandorin; përkundrazi, ato janë një pjesë e rëndësishme e " kerigmës islamike", duke u përpjekur të legjitimojnë statusin e Muhamedit si profet.[65]

Shumica e historianëve studiues i shohin traditat e tilla si "thellësisht kerigmatike" dhe se ekzistojnë "vështirësi të mëdha" në përdorimin e këtyre burimeve për historinë aktuale.[66] Për më tepër, ata argumentojnë se çdo lajmëtar i dërguar nga Muhamedi te Herakliu nuk do të kishte marrë një audiencë apo njohje perandorake.[67] Sipas Kaegit, nuk ka asnjë provë jashtë burimeve islamike për të sugjeruar që Herakliu ka dëgjuar ndonjëherë për islamin,[68] dhe është e mundur që ai dhe këshilltarët e tij në të vërtetë i kanë parë myslimanët si ndonjë sekt të veçantë të hebrenjve.[41]

Familja

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Solid që tregon Heraklin (mes, me mjekër të madhe) në mbretërimin e tij të mëvonshëm, të shoqëruar nga djemtë e tij Herakli Konstandin dhe Heraklonas
Një vizatim i hershëm i shekullit të 7-të i Jobit dhe familjes së tij, i paraqitur me gjasë si Herakliu (majtas), gruaja e tij e dytë Martina, motra e tij Epifania dhe vajza e tij Eudoxia, në një dorëshkrim biblik të shekullit V[69].

Herakliu ishte martuar dy herë: së pari me Fabia Eudokian, një vajzë e Rogatus dhe më pas me mbesën e tij Martina. Ai kishte dy fëmijë me Fabia ( Eudoxia Epiphania dhe Perandori Konstandin III ) dhe të paktën nëntë me Martina, shumica e të cilëve ishin fëmijë të sëmurë.[A 4][70] Nga fëmijët e Martinës të paktën dy ishin me aftësi të kufizuara, gjë që u pa si ndëshkim për paligjshmërinë e martesës: Fabius (Flavius) kishte një qafë të paralizuar dhe Theodosios ishte një memec shurdhër. Ky i fundit u martua me Nike, vajza e gjeneralit Persian Shahrbaraz, ose vajza e Niketas, kushëririt të Herakliut.

Dy nga fëmijët e Herakliut do të bëhen perandor: Herakli Konstandini (Konstandini III), djali i tij nga Eudokia, për katër muaj në vitin 641, dhe djali i Martinës Konstandin Herakli (Heraklonas), në 638–641.[70]

Herakli kishte të paktën një djalë jashtëmartesor, Gjon Athalarichos, i cili komplotoi kundër Herakliut me kushëririn e tij, magjistarin Theodorus dhe fisnikun armen David Saharuni.[A 5] Kur Herakliu zbuloi komplotin, ai i kishte prerë hunden dhe duart Athalarichos dhe ai u internua në Prinkipo, një nga Ishujt e Princave.[71] Theodorus kishte të njëjtin trajtim por u dërgua në Gaudomelete (ndoshta ishulli Gozo i sotëm) me udhëzime shtesë për të prerë njërën këmbë.

Gjatë viteve të fundit të jetës së Herakliut, u bë e qartë se po zhvillohej një luftë midis Herakli Konstandinit dhe Martinës, e cila po përpiqej të poziciononte djalin e saj Heraklonasin për të marrë fronin. Kur Herakliu vdiq, ai shpiku perandorinë si Herakli Konstandinit ashtu edhe Heraklonasit për të sunduar bashkërisht me Martinën si perandoreshë.[70]

Lexo më tej

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  • Kazhdan, Alexander P. (1991). The Oxford dictionary of Byzantium, Volumes 1–3 (bot. 1991). Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Hovorun, Cyril (2008). Will, Action and Freedom: Christological Controversies in the Seventh Century. Leiden-Boston: BRILL. ISBN 978-9004166660. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Lidhje të jashtme

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  • "Herakliu" në De Imperatoribus Romanis - enciklopedia online e perandorëve romakë
Stampa:S-off
Titujt udhëheqës
Parardhësi 
Fokas 		Perandori Bizantin
610–641
with Constatine III prej vitit 613 		Pasardhësi 
Constatine III dhe Heraklonas
Parardhësi 
Fokas, 603, pastaj u skadua 		Konsulli i Perandorisë Romake
608
with Herakliu Plaku 		Pasardhësi 
U skadua, pastaj Constantinus më 642

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ Treadgold 1997, p. 287.
  2. ^ Kaegi 2003, pp. 24–25.
  3. ^ Mitchell 2007, p. 411.
  4. ^ Olster 1993, p. 133.
  5. ^ Charles 2007.
  6. ^ Kaegi 2003, p. 106.
  7. ^ Gibbon 1994, chap. 46, ii.902.
  8. ^ Foss 1975, p. 722.
  9. ^ Gibbon 1994, ii.906.
  10. ^ Haldon 1997, p. 41.
  11. ^ a b Speck 1984, p. 178.
  12. ^ Greatrex-Lieu 2002, pp. II, 194–195.
  13. ^ Greatrex-Lieu 2002, p. II, 196.
  14. ^ Gibbon 1994, ii.908–909.
  15. ^ Pourshariati, Parvaneh, author. (30 mars 2017). Decline and fall of the Sasanian empire : the Sasanian-Parthian confederacy and the Arab conquest of Iran. fq. 141. ISBN 9781784537470. OCLC 953439586. {{cite book}}: |last= ka emër të përgjithshëm (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja)
  16. ^ Fidler, Richard, 1964– author. (13 nëntor 2018). Ghost empire : a journey to the legendary Constantinople. fq. 159. ISBN 978-1681779010. OCLC 1023526060. {{cite book}}: |last= ka emër të përgjithshëm (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra shifrorë: lista e autorëve (lidhja) Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja)
  17. ^ Fidler, Richard, 1964– author. (13 nëntor 2018). Ghost empire : a journey to the legendary Constantinople. fq. 159. ISBN 978-1681779010. OCLC 1023526060. {{cite book}}: |last= ka emër të përgjithshëm (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra shifrorë: lista e autorëve (lidhja) Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja)
  18. ^ Gibbon 1994, chap. 46, ii.914.
  19. ^ a b Greatrex-Lieu 2002, p. II, 198.
  20. ^ Theophanes 1997, pp. 303.12–304.13.
  21. ^ Cameron 1979, p. 23.
  22. ^ Grabar 1984, p. 37.
  23. ^ Treadgold 1997, p. 294.
  24. ^ Theophanes 1997, pp. 304.25–306.7.
  25. ^ Greatrex-Lieu 2002, p. II, 199.
  26. ^ Theophanes 1997, pp. 307.19–308.25.
  27. ^ Greatrex-Lieu 2002, pp. II, 202–205.
  28. ^ The Oxford Dictionary of Byzantium, article Cartagena, p. 384.
  29. ^ Cameron 1979, pp. 5–6, 20–22.
  30. ^ Treadgold 1997, p. 298.
  31. ^ a b Baynes 1912, p. 288.
  32. ^ Baynes 1912, passim.
  33. ^ Haldon 1997, p. 46.
  34. ^ Kouymjian 1983, pp. 635–642.
  35. ^ Kaegi 2003.
  36. ^ Beckwith 2009, p. 121.
  37. ^ Foss 1975.
  38. ^ Milani 2004, p. 15.
  39. ^ Lewis 2002, pp. 43–44.
  40. ^ Kaegi 2003, p. 231.
  41. ^ a b Kaegi 2003, p. 230.
  42. ^ Kaegi 2003, p. 233.
  43. ^ Franzius.
  44. ^ Collins 2004, p. 128.
  45. ^ Bury 2005, p. 251.
  46. ^ Davis 1990, p. 260.
  47. ^ Kaegi, p. 319.
  48. ^ De Administrando Imperio, ch. 32 [Of the Serbs and of the country they now dwell in.]: "the emperor brought elders from Rome and baptized them and taught them fairly to perform the works of piety and expounded to them the faith of the Christians."
  49. ^ Deanesly 1969, p. 491.
  50. ^ Kaegi 2003, p. 227.
  51. ^ Haldon 1997, pp. 208ff.
  52. ^ Thomson 1999, p. 221.
  53. ^ Frolow 1953.
  54. ^ a b Zuckerman, Constantin (2013). Heraclius and the return of the Holy Cross. Travaux et mémoires. Paris: Association des amis du Centre d'histoire et civilisation de Byzance. fq. 197–218. ISBN 978-2-916716-45-9. Arkivuar nga origjinali më 10 shkurt 2018. Marrë më 8 janar 2016. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!); Parametri |work= është injoruar (Ndihmë!)
  55. ^ Baert 2008.
  56. ^ Souza 2015.
  57. ^ Kiilerich, Bente. (2018). The Barletta Colossos revisited. Acta ad archaeologiam et artium historiam pertinentia. 28. 55. 10.5617/acta.5832.
  58. ^ "Quran". 2015. Arkivuar nga origjinali më 2015-05-22. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  59. ^ a b El-Cheikh 1999, p. 7.
  60. ^ a b El-Cheikh 1999, p. 9.
  61. ^ El-Cheikh 1999, p. 12.
  62. ^ Conrad 2002, p. 120.
  63. ^ Haykal 1994, p. 402.
  64. ^ El-Cheikh 1999, p. 14.
  65. ^ El-Cheikh 1999, p. 54.
  66. ^ Lawrence I. Conrad. 'Heraclius in Early Islamic Kerygma' Edited by Reinink and Stolte. (Leuven, Paris: Peeters, 2002)
  67. ^ Walter Emil Kaegi (27 mars 2003). Heraclius, Emperor of Byzantium. Cambridge University Press. fq. 236. ISBN 978-0-521-81459-1. Arkivuar nga origjinali më 16 qershor 2013. Marrë më 23 mars 2013. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  68. ^ Kaegi 2003, p. 229.
  69. ^ Weitzmann 1979, p. 35-36. See also https://www.metmuseum.org/art/collection/search/477154
  70. ^ a b c Bellinger-Grierson 1992, p. 385.
  71. ^ Nicephorus 1990, p. 73.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Herakliusi&oldid=2631886"