Stema e Polonisë

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Stema e Polonisë

Stema e Polonisë është një shqiponjë e bardhë, e kurorëzuar me një sqep të artë dhe kthetra, në një sfond të kuq.

Në Poloni, stema në tërësi përmendet si godło si në dokumentet zyrtare ashtu edhe në fjalimin bisedor,[1] pavarësisht nga fakti se stemat e tjera zakonisht quhen herb (p.sh. Nałęcz herb ose stema e Finlandës). Kjo rrjedh nga fakti se në heraldikën polake, fjala godło (shumës: godła) do të thotë vetëm një ngarkesë heraldike (në këtë rast të veçantë një shqiponjë e bardhë me kurorë) dhe jo një stemë e tërë, por është gjithashtu një fjalë arkaike për një simbol kombëtar i çdo lloji.[2] Në legjislacionin e mëvonshëm vetëm bari e ruajti këtë emërtim; nuk dihet pse.

Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Sipas legjendës, emblema e Shqiponjës së Bardhë filloi kur themeluesi legjendar i Polonisë Lech pa folenë e shqiponjës së bardhë.[3] Kur ai shikoi zogun, një rreze dielli nga dielli i kuq që perëndonte ra mbi krahët e tij, kështu që ata u shfaqën me majë ari, pjesa tjetër e shqiponjës ishte e bardhë e pastër. Ai u kënaq dhe vendosi të vendoset atje dhe vendosi shqiponjën në stemën e tij. Ai gjithashtu e quajti vendin Gniezdno (aktualisht Gniezno) nga fjala polake gniazdo ("fole").

Simboli i një shqiponje u shfaq për herë të parë në monedhat e bëra gjatë mbretërimit të Bolesław I (992–1025), fillimisht si stemë e dinastisë Piast. Duke filluar nga shekulli i 12-të, shqiponja është shfaqur në mburojat, flamujt, monedhat dhe vulat e dukës Piast. Ajo u shfaq në stemën polake gjatë mbretërimit të Przemysł II si një kujtesë e traditës së Piastit përpara copëtimit të Polonisë.

Forma grafike e shqiponjës ka ndryshuar gjatë shekujve. Forma e saj e fundit, e pranuar në vitin 1927, u projektua nga profesori Zygmunt Kamiński[4] dhe bazohej në formën e shqiponjës nga koha e mbretërimit të Stefan Batory. Ai ishte përshtatur me pulla ose mburoja të rrumbullakëta sesa në një formë drejtkëndore.

Krahët e Komonuelthit Polako-Lituanez ishin të ndarë, me shqiponjën polake dhe Pogonia lituaneze në anët e kundërta. Mbretërit i vendosnin emblemat e tyre në pikën e prerjes (d.m.th., Shtëpia Vasa).

Pavarësisht se stema të reja iu dhanë krahinave të krijuara nga pushtuesit pas ndarjeve të Polonisë, Shqiponja e Bardhë mbeti atje me ose pa kurorë dhe herë pas here me fytyrë të kthyer majtas dhe në disa përjashtime me Pogoninë. Por në shumicën e rasteve ato kombinoheshin me emblemën e pushtuesit.

Polakët mblodhën me ndërgjegje monedhat e periudhës para ndarjes me shqiponjën në pjesën e përparme dhe të pasme të tyre. Simboli i shqiponjës, shpesh me Pogoninë, shfaqej në flamuj dhe emblema të shumta të Kryengritjes së Nëntorit.

Ringjallja e Mbretërisë Polake (Regjencës Polake) në territoret e ish-Kongresit Poloni (i cili ishte ndarë dhe aneksuar nga Perandoria Ruse si Toka Vistula në 1867) u miratua nga Austro-Hungaria dhe Gjermania e Wilhelm II në vitin 1916. Një vit më vonë, u prezantuan kartëmonedhat e para polake (Marka polake) me shqiponjën e kurorëzuar në një mburojë të pandashme. Pas rifitimit të pavarësisë së plotë dhe krijimit të Republikës së Dytë Polake (1918–1939) Shqiponja e Bardhë u zbatua me aktin e vitit 1919. Imazhi zyrtar i stemës (që i ngjante emblemës së Stanislaus Augustus) u përdor deri në vitin 1927 kur Zygmunt Kamiński projektoi një të re. Sipas hulumtimit të heraldistit polak Jerzy Michta të botuar në 2017, versioni i projektuar nga Kamiński në fakt ishte plagjiaturë nga një medalje e vitit 1924 nga Elisa Beetz-Charpentier e bërë për nder të Ignacy Paderewski.[5]

Pas Luftës së Dytë Botërore, autoritetet komuniste të Republikës Popullore të Polonisë hoqën kurorën nga koka e shqiponjës. Megjithatë, Polonia ishte një nga vendet e pakta në Bllokun Lindor pa simbole komuniste (yje të kuq, kallinj gruri, çekiç, etj.) as në flamurin e as në stemën e saj. Dizajni pa kurorë u miratua me rezolutë në vitin 1955. Për ta kundërshtuar këtë, qeveria polake në mërgim prezantoi një emblemë të re me një kryq të shtuar në majë të kurorës. Pas rënies së komunizmit në 1989, kurora u kthye, por pa kryq.

Shqiponja shfaqet në shumë godina të administratës publike, është e pranishme në shkolla dhe gjykata. Për më tepër, ajo është vendosur në anën e përparme të monedhave polake. Megjithatë, çështja se cilat kushte duhet të ekspozohet dhe si duhet interpretuar është temë e debateve të shumta në Poloni. Shqiponja ishte më parë në fanellat e kombëtares polake të futbollit; një bluzë e re pa shqiponjë u prezantua në nëntor 2011, duke shkaktuar ankesa nga tifozët dhe presidenti Bronisław Komorowski. Për shkak të këtij presioni dërrmues publik, bluzat e futbollit u ridizajnuan me shqiponjën e rikthyer në qendër të fanellës në dhjetor 2011.[6]

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ (në polonisht) Ustawa o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych Arkivuar 2008-02-25 tek Wayback Machine [Coat of Arms, Colors and Anthem of the Republic of Poland, and State Seals Act], Dz.U. 1980 nr 7 poz. 18
  2. ^ (në polonisht) Ustawa z dnia 1 sierpnia 1919 r. o godłach i barwach Rzeczypospolitej Polskiej Arkivuar 2017-09-17 tek Wayback Machine[Symbols and Colors of the Republic of Poland Act, 1st of August 1919] Dz.U. 1919 nr 69 poz. 416
  3. ^ "The Polish Eagle and everything it means to Poland" (në anglisht). 28 nëntor 2021.
  4. ^ "Godło Polski jest plagiatem?". www.rp.pl (në polonisht). Marrë më 2020-08-05.
  5. ^ Wiktor Ferfecki: Godło Polski jest plagiatem?. Rzeczpospolita, 2018-10-29.
  6. ^ Nakrani, Sachin (14 nëntor 2011). "Poland and Ukraine lose momentum with issues over shirts and injuries". The Guardian (në anglisht). London. Marrë më 15 nëntor 2011.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Stema_e_Polonisë&oldid=2654631"