Presidencat dhe provincat e Indisë Britanike

Presidencat dhe provincat e Indisë Britanike anglisht: Presidencies and Provinces of British India
1757/1765/1773–1947
Flamuri i Kompanisë së Indisë Lindore 1801-1858 Flamuri i Indisë Britanike gjatë Raxhit Britanik 1858-1947
Zonat e Azisë Jugore nën sundimin e Kompanisë Britanike (a) 1774–1804 dhe (b) 1805–1858 paraqitur në dy nuanca të rozës
Ndarja administrative-politike e Raxhit Britanik në vitin 1909. India Britanike paraqitet në dy nuanca të rozës; Sikimi, Nepali, Butani principatat paraqiten në të verdhë.
Gjendja	Strukturë politike perandorako-koloniale
Kryeqyteti	Kalkuta (1858–1911) Nju Delhi (1911/1931–1947)
Gjuhët zyrtare	Anglishtja Persishtja: 1773–1836; gjuha hindustani/urduja: 1837–1947 Por edhe gjuhë të tjera popullore të Azisë Jugore si hindi, bengalishtja, tamilishtja etj.
Besimi (1941)	Hinduizmi 66.02%, Islami 23.81%, besimet tribale 6.58%, Krishtërimi 1.63%, Sikizmi 1.47%, Xhainizmi 0.37%, etj.
Nofka	Indianë, indiano-britanikë
Qeveria
Mbreti-Perandor/Mbretëresha-Perandoreshë i/e Indisë
• 1858–1876 (Mbretëreshë); 1876–1901 (Mbretëresha-Perandoreshë)	Mbretëresha Viktoria
• 1901–1910	Eduardi VII
• 1910–1936	Xhorxhi V
• 1936	Eduardi VIII
• 1936–1947 (i fundit)	Xhorxhi VI
Guvernatori i përgjithshëm/Nënmbreti i Indisë
• 1774–1785 (guvernatori i parë i Foresës William)	Warren Hastings
• 1947 (nënmbreti/guvernatori i fundit i Indisë)	Lord William Bentinck
• 1857–1858 (i fundit i Kompanisë)	Charles Canning
• 1858–1862 (nënmbreti/guvernatori i përgjithshëm i parë i Kurorës)	Charles Canning
•	Louis Mountbatten
Sekretari i Shtetit për Indinë
• 1858–1859 (i Pari)	Edward Stanley
• 1947 (i fundit)	William Hare
Kuvendi	Këshilli Legjislativ Perandorak
• Dhoma e sipërme	Këshilli i Shtetit
• Dhoma e ulët	Asambleja Legjislative Qëndrore
Epoka historike	1608-1947
• Leja mogule për të vendosur qendra tregtimi	1608
• Beteja e Plasejit	23 Qershor 1757
• Traktati i Allahabadit	16 gusht 1765
• Luftërat Anglo-Majsore	1767–1799
• Luftërat Anglo-Maratha	1772–1818
• Luftrërat Anglo-Sikhe	1845–1846, 1848–1849
• Kurora Britanike merr drejtimin e drejtpërdrejtë të Perandorisë Indiane	2 gusht 1858
• Akti i Pavarësisë Indiane	18 korrik 1947
• Ndarja e Nënkontinentit Indian	Ndodhi në mesnatën mes 14 dhe 15 gushtit 1947
Sipërfaqja
• Sipërfaqja në vitin 1897	4,993,650 km2 (1,928,060 sq mi)
Popullsia
• Përllogaritje 1941	386,666,623
• Popullsia në 1921	316,128,721
• Popullsia në 1931	350,529,5571931
• 1872	190,563,048
• 1881	253,891,821
• 1891	287,223,4311891
• 1901	294,361,056
• 1911	313,547,840
Ekonomia
Monedha	Rupija
Të dhëna të tjera
Paraprirë nga Pasuar nga Perandoria Mogule 1799: Mbretëria e Majsores 1819:Perandoria Maratha 1824: Dinastia Konbaung 1825: Malaka Hollandeze Bengali Hollandez India Franceze [[1826: Mbretëria Ahom]] 1843: Pushtimi i Sindit nga dinastia Talpur 1849: Perandoria Sikhe '''1855''': Navabëria Karnatike 1856: Navabëria e Avadhit 1869: India Daneze Dhe shumë principata vendase 1947: India Pakistani Rezidenca e Gjirit Persik 1937: Kolonia e Birmanisë Kolonia e Adenit 1898: Protektorati i Somalisë [[1867: Vendbanimet e Ngushticave]]
Sot pjesë e	India, Pakistani, Bangladeshi, Birmania, Malajzia, Singapori, Sri Lanka

Provincat e Indisë, më parë Presidencat e Indisë Britanike dhe akoma më herët, qytetet presidenciale, ishin ndarjet administrative të Sundimit Britanik në Nënkontinentin Indian. Kolektivisht, ato quheshin India Britanike. Ato ekzistuan, në një formë ose një tjetër, mes viteve 1612 dhe 1947, të ndara konvencionalisht në tre periudha historike:

• Midis viteve 1612 dhe 1757 Kompania Britanike e Indisë Lindore krijoi emporet (anglisht: factories qendra tregtimi) në mjaft vende, kryesisht në Indinë bregdetare, me lejen e perandorëve mogulë, Perandorisë Maratha ose sunduesve vendorë. Rivalët e saj ishin kompanitë tregtare Portugeze, Daneze, Hollandeze dhe Franceze. Nga mesi i shekullit të XVIII, tre qytete presidenciale: Madrasi, Bombei dhe Kalkuta ishin rritur në madhësi.
• Gjatë Periudhës së Sundimit të Kompanisë së Indisë Lindore, 1757–1858, gradualisht Kompania fitoi sovranitet mbi mbi pjesë të mëdha të Indisë, tashmë të quajtura "presidenca". Megjithatë, ajo u vu gjithmonë e më shumnë nën mbikqyrjen e Qeverisë Britanike, duke e ndarë në fakt sovranitetin me Kurorën Britanike, gradualisht duke i humbur privilegjet tregtare në të njëjtën kohë.
• Duke pasuar Rrebelimin Indian të 1857-ës pushteti i mbetur i Kompanisë u transferua te Kurora Britanike. Nën Sundimin e Drejtpërdrejtë të Kurorës (1858–1947), kufijtë administrativë u zgjeruan duke përfshirë disa rajone të tjera të administruara nga Britania, si Burma e Epërme. Megjithatë, gjithmonë e më shumë, presidencat e pa-përshtatshme u ndanë në "provinca".

"India Britanike" nuk përfshinte shumë shtete princërore që vazhduan të sundoheshin nga princa indianë, megjithëse nga shekulli XIX ishin nën suzeranitetin britanik; mbrojtja, marrëdhëniet me jashtë dhe komunikacionet e tyre u morën nga Britania dhe sundimi i tyre i brendshëm ishte i mbikëqyrur ngushtësisht. Në kohën e Aktit të Pavarësisë Indiane në 1947, zyrtarisht ishin 565 shtete princërore, megjithëse shumica ishin shumë të vegjël, pak prej tyre ishin shumë të mëdhenj. Ata përfshinin çerekun e popullsisë së Raxhit Britanik dhe dy të pestat e sipërfaqes së tij, me provincat që përfshinin pjesën tjetër.

India Britanike (1608–1947)

një gravurë e Fortesës William, Kalkuta, kryeqyteti i Presidencës së Bengalit në Indinë Britanike, 1735

Në vitin 1608, autoritetet mogule e lejuan Kompaninë Angleze të Indisë Lindore të krijonte një ngulim të vogël tregtar në Surat (tani shteti indian i Guxharatit) që u bë qendra e parë e Kompanisë. Ai u ndoqë në vitin 1611 nga një emporium permanent në Maçilipatnam në Bregun e Koromandelit dhe në vitin 1612 Kompania iu bashkua kompanive të tjera tregtare europiane në tregtinë e Bengalit. Megjithatë, nga viti 1707 pushteti i Perandorisë Mogule u dobësua, në fillim me duart e Perandorisë Maratha ndërsa më vonë për shkak të pushtimit nga Persia (1739) dhe Afganistani (1761); pas fitores së Kompanisë Britanike të Indisë Lindore në Betejën e Plasejit (1757) dhe Betejën e Buksarit (1764)—të dyja brenda Presidencën e Bengalit të krijuar në vitin 1765—dhe shfuqizimin e sundimit vendas (nizamatit) në Bengal në vitin 1793, gradualisht Kompania filloi ti zgjeronte formalisht territoret e saj përgjatë gjithë Indisë. Nga mesi i shekullit të XIX dhe pas tre Luftrave Anglo-Maratha, Kompania e Indisë Lindore ishte bërë fuqia mbizotëruese politike dhe ushtarake në Azinë Jugore, ku territoret e saj mbaheshin nën besimin e Kurorës Britanike.

Sundimi i Kompanisë në Bengal (pas vitit 1793) u përfundua me Aktin e Qeverisjes Indiane të 1858-ës, të ndjekur nga ngjarjet e Rrebelimit të 1857-ës në Bengal. Në këtë mënyrë, e njohur si India Britanike, ajo u sundua drejtpërdrejt si një zotërim kolonial i Mbretërisë së Bashkuar dhe India u njoh zyrtarisht pas vitit 1876 si Perandoria Indo-Britanike. India ndahej në Indinë Britanike, rajonet që administroheshin drejtpërdrejtë nga Britania, me akte të krijuara dhe kaluara nga Parlamenti Britanik, dhe shtetet princërore, të sunduara nga princa vendas të sfondeve të ndryshme etnike. Këta sundues u lejuan të kishin një masë autonomie të brendshme në shkëmbim të njohjes së suzeranitetit të Britanisë. India Britanike përbënte një pjesë të rëndësishme të Indisë si në këndvështrimin e sipërfaqes ashtu dhe të popullsisë; në vitin 1910, për shembull, ajo mbulonte afërsisht 54% të sipërfaqes dhe përfshinte mbi 77% të popullsisë. Për më tepër, kishte enklava Portugeze dhe Franceze në India. Pavarësia nga sundimi britanik u arrit në vitin 1947 me formimin e dy shteteve, zotërimet e Indisë dhe Pakistanit, kjo e fundit përfshinte Bengalin Lindor, Bangladeshin e tanishëm.

Fortesa e Sanct Geogre në Madras, 1754

Termi India Britanik përfshiu edhe Burmën për një kohë të shkurtër: duke filluar nga viti 1824, një pjesë e vogël e Burmës dhe në vitin 1886, pothuajse dy të tretat e saj ishin bërë pjesë e Indisë Britanike. Ky organizim zgjati deri në vitin 1937, kur Burma u njoh si një koloni e veçantë britanike. India Britanike nuk përfshin vende të tjera në rajon, si Sri Lanka (atëherë Cejloni), që ishte një koloni e Kurorës Britanike, ose Ishujt Maldive, që ishin një protektorat britanik. Në shtrirjen e saj më të madhe, në fillim të shekullit të XX, territori Indisë Britanike shtrihej deri në kufijtë e Persisë në perëndim; Afganistanit në veri-perëndim; Nepalit në veri, Tibetit në veri-lindje dhe Kinës, Indokinës Franceze dhe Siamit në lindje. Ajo përfshinte edhe Provincën e Adenit në Gadishullin Arabik.

Gjuhë zyrtare, përveç anglishtes, fillimisht nga viti 1773 deri në vitin 1836 ishte Pershishtja, pastaj në vend të saj u vendos gjuha hindustani/urduja që iu dha gjithashtu statusi zyrtar në pjesë të mëdha të Indisë Veriore, por edhe gjuhë të tjera popullore të Azisë Jugore si hindi, bengalishtja, tamilishtja etj.

Administrimi nën Kompaninë e Indisë Lindore (1793–1858)

Fortesa Sankt Xhorxh, Madras pikturë e Thomas Daniell, 1798

Artikulli kryesor: Sundimi i Kompanisë Britanike të Indisë Lindore

Kompania Britanike e Indisë Lindore, që i formua në 31 dhjetor 1600, vendosi marrëdhënie tregtare me sunduesit indianë në Masulipatam në bregun lindor në vitin 1611 dhe në Surat në bregun perëndimor në vitin 1612. Kompania mori me qira një emporium vogël në Madras në vitin 1639. Bombei, që iu dha Kurorës Britanike nga Portugalia si pjesë e prikës së martesës së Katerinës së Braganzës në vitin 1661, nga ana tjetër iu dha Kompanisë së Indisë Lindore për tu mbajtur në kujdestari për Kurorën.

Ndërkohë, në Indinë Lindore, pas marrjes së lejes nga perandori mogul Shah Xhahan për të tregtuar në Bengal, Kompania krijoi emporin e parë në Hugli në vitin 1640. Pothuajse gjysmë shekulli më vonë, pasi perandori mogul Aurengzeb e detyroi Kompaninë të dilte nga Hugli për evazionin e saj fiskal, Job Charnock kishte marrë me qira tre fshatra të vegjël, më vonë të riemërtuar Kalkuta, në vitin 1686, duke e bërë atë qendrën e re të Kompanisë. {{efn|Simla ishte kryeqyteti veror i Qeverisë së Indisë Britanike, jo i Raxhit Britanik, d.m.th. por Perandorisë Indiano-Britanike duke përfshirë edhe principatat e vasale. Në mesin e shekullit të XVIII, tre ngulimet kryesore tregtare që përfshinin empore dhe fortesa, atëherë u quajtën Presidenca e Madrasit (ose Presidenca e Fortesës së Shën Gjergjit), Presidenca e Bombeit dhe Presidenca e Bengalit (ose Presidenca e Fortesës William)—e administruar secila nga një guvernator.

Presidencat

• 
  Gadishulli Indian në vitin 1700, paraqitje e Perandorisë Mogule dhe ngulimeve europiane.
• 
  Gadishulli Indian në vitin 1760, tre vjet pas Betejës së Plasejit, paraqitje e Perandorisë Maratha dhe entiteteve të tjera të rëndësishme politike.
• 
  Hartë e e vitit 1908 e qytetit presidencial të Madrasit, themeluar si Fortesa e Sankt Xhorxhit në 1640.
• 
  Qyteti presidencial i Bombeit (paraqitur në një hartë të vitit 1908) i themeluar në vitin 1684.
• 
  Qyteti presidencial i Kalkutës (paraqitur në një hartë të vitit 1908) u themelua në vitin 1690 si Fortesa William.

• Presidenca e Madrasit: krijuar në vitin 1640.
• Presidenca e Bombeit: qendra e Kompanisë Britanike të Indisë Lindore u zhvendos nga Surati në Bombei (Mumbai) në vitin 1687.
• Presidenca e Bengalit: e krijuar në vitin 1690.

Pas fitores së Robert Clive-it në Betejën e Plasejit në vitin 1757, Kompania e Indisë Lindore mbajti një qeveri kukull të një Navabi të Bengalit. Megjithatë, pas pushtimit të Bengalit nga Navabi i Udhit në vitin 1764 dhe mundjes së tij pasuese në Betejën e Buksarit, Kompania mori divanin e Bengalit, që përfshinte të drejtën për të administruar dhe mbledhur të ardhurat e tokës (tatim mbi rentën e tokës) në Bengal, rajoni i Bangladeshit Bengalit Perëndimo, Xharkandit dhe Biharit të sotëm duke filluar nga viti 1772 sipas traktatit të nënshkruar në vitin 1765. Në vitin 1773, Kompania mori Nizamatin e Bengalit ("ushtrimi i juridiksionit penal") dhe në vazhdim sovranitetin e plotë të Presidencës së zgjeruar të Bengalit. Gjatë periudhës nga viti 1773 deri në vitin 1785, ndryshoi shumë pak; përjashtimi i vetëm ishte shtimi i zotërimeve të raxhait të Benaresit në kufirin perëndimor të Presidencës së Bengalit dhe shtimin e Ishullit Salset në Presidencën e Bombeit.

Pjesë të Mbretërisë së Majsores u aneksuan në Presidencën e Madrasit pas përfundimit të Luftës së Tretë Anglo-Majsore në vitin 1792. Më pas, në vitin 1799, pas mundjes së Tipu Sulltanit në Luftën e Katërt Anglo-Majsore në Presidencën e Madrasit u përfshinë edhe më shumë pjesë nga territori i tij. Në vitin 1801, Karnatika, që kishte qenë nën suzeranitetin e Kompanisë, filloi të administrohej drejtpërdrejtë nga ajo si pjesë e Presidencës së Madrasit.

• 
  Hartë e Indisë në vitin 1765.
• 
  Hartë e Indisë në vitin 1795.
• 
  Hartë e Indisë në vitin 1805.
• 
  Hartë e Indisë në vitin 1823.
• 
  Hartë e Indisë në vitin 1837.
• 
  Hartë e Indisë në vitin 1847.
• 
  Hartë e Indisë në vitin 1857.
• 
  Zgjerimi i Bengalit Britanik dhe Burmës.

Porti i Foresës William në Kalkuta, 1807

Provincat e reja

Në vitin 1851, zotërimet e gjera dhe në rritje të Kompanisë së Indisë Lindore përmes nënkontinentit ishin akoma të grupuara në vetëm katër territore kryesore:

• Presidenca e Bengalit me kryeqytet në Kalkuta
• Presidenca e Bombeit me kryeqytet në Bombei
• Presidenca e Madrasit me kryeqytet në Madras
• Provincat Veri-Perëndimore me selinë e zëvendës guvernatorit në Agra. Selia origjinale e guvernatorit ishte në Allahabad, pastaj në Agra nga viti 1834 deri në vitin 1868. Në vitin 1833, një akt i Parlamentit Britanik, Akti i Qeverisjes së Indisë i 1833-it shpallte ngritjen e Provincave të çeduara dhe pushtuara në Presidencën e re të Agrës dje caktonte një guvernator të ri për të, por plani nuk u zbatua dot ndonjëherë. Në vitin 1835 një tjetër akt i parlamentit, Akti Indian i Provincave Veri-Perëndimore i 1835-ës e riemërtonte rajonin Provincat Veri-Perëndimore, këtë herë të administruara nga një zëvendës guvernator, i pari prej të cilëve qe Sir Charles Metcalfe, që do të caktohej në vitin 1836.

Që nga koha e Kryengritjes Indiane të vitit 1857 dhe përfundimit të sundimi të Kompanisë, zhvillimet mund të përmblidhen si vijon:

• Presidenca e Bombeit: e zgjeruar pas Luftërave Anglo-Maratha.
• Presidenca e Madrasit: e zgjeruar nga Luftërat Karnatike dhe Luftërat Anglo-Majsore, në mesin e fundit të shekullit të XVIII.
• Presidenca e Bengalit: e zgjeruar pas Betejës së Plasejit (1757) dhe Betejës së Buksarit (1764) si dhe pas Luftës së Dytë dhe të Tretë Anglo-Maratha.
• Penangu: u bë një rezidencë brenda Presidencës së Bengalit në vitin 1786, Presidenca e Katërt e Indisë në vitin 1805, pjesë e Presidencës së Vendbanimeve të Ngushticave deri në vitin 1830, përsëri një rezidencë e Presidencës së Bengalit kur Vendbanimet e Ngushticave u shkëputën përfundimisht nga India Britanike në vitin 1867.
• Provincat e Ceduara dhe Pushtuara: të krijuara në vitin 1802 brenda Presidencës së Bengalit. Propozuar të riemërtoheshin Presidenca e Agrës nën një guvernator në vitin 1835, por të pa zbatuar.
• Axhmer-Mervara: ceduar nga Shindia e Gualiorit në vitin 1818 në përfundim të Luftës së Tretë Anglo-Maratha.
• Kurgu: aneksuar në vitin 1834.
• Provincat Veri-Perëndimore: të krijuara si një zëvendës guvernatoriat në vitin 1836 nga Provincat e Ceduara dhe Pushtuara.
• Sindi: aneksuar në Presidencën e Bombeit në vitin 1843.
• Provinca e Panxhabit: krijuar në vitin 1849 nga territoret e zaptuara në Luftën e Parë dhe të Dytë Anglo-Sikhe.
• Provinca e Nagpurit: krijuar në vitin 1853 nga shteti princëror i Nagpurit, i zaptuar sipas doktrinës së degradimit. U bashkua me Provincat Qëndrore në vitin 1861.
• Shteti i Udhit i aneksuar në vitin 1856 dhe në kështu i qeverisur deri në vitin 1905 si një komisioneri kryesore, si pjesë e Provincave Veri-Perëndimore dhe Udhit.

• 
  Provincat Veri-Perëndimore, konstituar në vitin 1836 Provincat e Ceduara dhe Pushtuara.
• 
  Panxhabi aneksuar në vitin 1849.
• 
  Udhi aneksuar në vitin 1856.

Administrimi nga Kurora (1858–1947)

Artikulli kryesor: Raxhi Britanik

Sfondi historik

Raxhi Britanik filloi me idenë e presidencave dhe qendrave të qeversisjes. Deri në vitin 1834, kur u formua Këshilli i Përgjithshëm Legjislativ, secila presidencë me guvernatorin dhe këshillin e saj kishte pushtetin të vendoste një kod të ashtuquajtur anglisht: regulations për qeverisjen e saj. Kështu, çdo territor apo provincë që i shtohej nga pushtimet ose traktate në një presidencë u vu nën rregullat ekzistuese të presidencës përkatëse. Gjithësesi, në rastin e provincave që ishin marr por nuk ishin aneksuar në ndonjë nga tre presidencat, stafi i tyre zyrtar mund të krijohej sipas dëshirës së guvernatorit të përgjithshëm dhe nuk qeverisej nga rregulloret ekzistuese të presidencave të Bengalit, Madrasit, ose Bombeit. Këto provinca u bënë të njohura si anglisht: non-regulation provinces dhe deri në vitin 1833 në këto vende nuk ekzistonte asnjë pushtet legjislativ. E njëjta gjë për dy llojet e menaxhimit të distrikteve. Kështu Ganxhami dhe Vizagapatami ishin distrikte anglisht: non-regulation districts. anglisht: Non-regulation provinces përfshinin:

• Provinca e Axhmerit (Axhmer-Mervara)
• Shtetet e Cis-Sutlexhit
• Territoret Saugor dhe Nerbuda
• Kufiri Veri-Lindor (Assam)
• Kuç Bihari
• Kufiri Jug-Perëndimor (Çota Nagpuri)
• Shteti Xhhansi
• Provinca e Kumaonit

• 
  India Britanike në vitin 1880: Kjo hartë përfshin provincat e Indisë Britanike, Shtetet Princërore dhe Koloninë e Kurorës në Cejlon, ligjërisht jo-indiane.
• 
  Perandoria Indo-Britanike në vitin 1893 pas aneksimit të Burmës së Sipërme dhe përfshirjen e Baloçistanit.
• 
  Perandoria Indo-Britanike në 1908, gjatë ndarjes së Bengalit (1905–1912).
• 
  Perandoria Indo-Britanike në 1915, pas ribashkimit të Bengalit, krijimit të provincës së re të Biharit dhe Orisës dhe rikrijimit të Assamit.

Provincat me rregullore

• Provincat Qëndrore: të krijuara në vitin 1861 nga Provinca e Nagpurit dhe Territoret Saugor dhe Nerbuda. Berari iu shtua provincës në vitin 1903 duke e riemërtuar Provincat Qëndrore dhe Berari në vitin 1936.
• Burma: Burme Poshtme e aneksuar në vitin 1852, u organizua si një provincë në vitin 1862, Burma e Sipërme u përfshi në vitin 1886. Të ndara nga India Britanike në vitin 1937 për tu administruar në mënyrë të veçuar nga Zora Burmeze e Qeverisë Britanike.
• Asami: i shkëputur nga Bengali në vitin 1874 si Provincë anglisht: non-regulation province e Kufirit Veri-Lindor. U përfshi në provincën e re të Bengalit Lindor dhe Asamit në vitin 1905. E riorganizuar si një provincë në vitin 1912.
• Ishujt Andaman dhe Nikobar: të organizuar si një provincë në vitin 1875.
• Baluçistani: i organizuar në një provincë në vitin 1887.

• 
  Presidenca e Madrasit në një hartë të vitit 1880.
• 
  Presidenca e Bombeit në një hartë të vitit 1880.
• 
  Presidenca e Bengalit në 1880.
• 
  Hartë e Provincave Qëndrore në 1880. Provinca u krijua në 1861.
• 
  Hartë e vitit 1908 e Provincave Qëndrore dhe Berarit. Berari u përfshi në 1903.
• 
  Beluçistani, paraqitur si një mbretëri e pavarur bashkë me Afganistanin dhe Turkestanin, në një hartë të 1880-ës.
• 
  Baluçistani në 1908: distriktet dhe agjencitë e Baluçistanit Britanik janë paraqitur bashkë me shtetet, kryesisht Kalati.

• Provinca e Kufirit Veri-Perëndimor: e krijuar në vitin 1901 nga distriktet veri-perëndimore të Provincës së Panxhabit.
• Bengali Lindor dhe Asami: krijuar në vitin 1905 nga ndarja e Bengalit, bashkë me provincën e mëparshme të Asamit. Ribashkuar prapë në vitin 1912 si Bengal, me pjesën veri-lindore të ri-organizuar si Provinca e Asamit.

Hartë e Perandorisë Indo-Britanike në vitin 1909 gjatë ndarjes së Bengalit (1905–1911), që paraqet Indinë Britanike në dy nuanca të rozës (korale dhe rozë e zbehtë) dhe principatat me të verdhë.

• Provinca e Biharit dhe Orisës: e ndarë nga Bengali në vitin 1912. Ri-emërtuar Bihar në vitin 1936, kur Orisa u bë një provincë e veçantë.
• Delhi: i ndarë nga Panxhabi në vitin 1912, kur ai u bë kryeqyteti i Raxhit Britanik.
• Orisa: provincë e veçantë duke u shkëputur nga disa pjesë të Provincës së Biharit dhe Orisës dhe Provincës së Madrasit në vitin 1936.
• Sindi: i shkëputur nga Bombei në vitin 1936.
• Provinca Panth-Piploda: u bë një provincë në vitin 1942, nga territoret e çeduara nga një sundues vendas.

Provincat kryesore

Në kapërcyell të shekullit të XX, India Britanike përbëhej nga tetë provinca që administroheshin ose nga një guvernator ose një zëvendës guvernator. Tabela në vijim liston sipërfaqen dhe popullsinë e tyre (por nuk përfshinë shtetet vendase në varësi): Gjatë ndarjes së Bengalit (1905–1912), ekzistoi një provincë e re zëvendës guvernatoriati, Bengali Lindor dhe Asami. Në vitin 1912, bashkimi u rikthye pjesërisht, me gjysmat lindore dhe perëndimore të Bengalit dhe rikrijimin e provincës së Asamit; gjithashtu u krijua një provincë e re zëvendës guvernatoriati, Provinca e Biharit dhe Orisës. Gjithashtu në këtë kohë kryeqyteti u zhvendos nga Kalkuta në Delhi.

Provinca e Indisë Britanike	Sipërfaqja (në mijëra milje katrore)	Popullsia	Zyrtari kryesor administrativ
Burma	170	9,000,000	Zëvendës-guvernatori
Presidenca e Bengalit	151	75,000,000	Zëvends-guvernatori
Presidenca e Madrasit	142	38,000,000	Guvernatori në Këshill
Presidenca e Bombeit	123	19,000,000	Guvernatori në Këshill
Provincat e Bashkuara të Agrës dhe Udhit	107	48,000,000	Zëvendës-guvernatori
Provincat Qëndrore dhe Berari	104	13,000,000	Kryekomisioneri
Panxhabi	138	20,000,000	Zëvendës-guvernatori
Provinca e Asamit	49	6,000,000	Kryekomisioneri

Provincat minore

Përveç provincave kryesore, kishte disa provinca që administroheshin nga një kryekomisioner:

Provinca minore	Sipërfaqja (në mijëra milje katrorë)	Popullsia (në mijëra banorë)	Zyrtari kryesor administrativ
Provinca e Kufirit Veri-Perëndimor	16	2,125	Kryekomisioner
Baluçistani	46	308	Agjenti politik britanik në Baluçistan shërbente si kryekomisioner Latin: ex officio
Provinca e Kurgut	1.6	181	Rezidenti britanik në Majsore shërbente si kryekomisioner Latin: ex officio
Axhmer-Mervara	2.7	477	Agjenti politik britanik në Raxhputana shërbente si kryekomisioner Latin: ex officio
Ishujt Andaman dhe Nikobar	3	25	Kryeomisioneri

Adeni

• Pasi Vendbanimi i Adenit, një varësi e Presidencës së Bombeit nga viti 1839 deri në vitin 1932; u bë një provincë kryekomisioneri në vitin 1932; u nda nga India duke u kthyer në Koloninë e Kurorës në Aden në vitin 1937.

Ndarja dhe pavarësia (1947)

Në kohën e pavarësisë së nënkontinentit në 1947, India Britanike kishte 17 provinca:

• Axhmer-Mervara
• Ishujt Andaman dhe Nikobar
• Provinca e Asamit
• Baluçistani
• Presidenca e Bengalit
• Provinca e Biharit
• Presidenca e Bombeit
• Provincat Qëndrore dhe Berari
• Provinca e Kurgut
• Delhi
• Presidenca e Madrasit
• Provinca e Kufirit Veri-Perëndimor
• Provinca e Orisës
• Provinca e Panth-Piplodës
• Provinca e Punxhabit
• Provinca e Sindit
• Provincat e Bashkuara

Deri në Ndarjen e Indisë Britanike në zotërimet e Indisë dhe Pakistanit, njëmbëdhjetë provinca (Axhmer-Mervara-Kekri, Ishujt Andaman dhe Nikobar, Bihari, Bombei, Provincat Qëndrore dhe Berari, Kurgu, Delhi, Madrasi, Panth-Piploda, Orisa dhe Provincat e Bashkuara) iu bashkuan Indisë, tre (Baluçistani, Provinca e Kufirit Veri-Perëndimor dhe Sindi) iu bashkuan Pakistanit, ndërsa tre të mbeturat (Panxhabi, Bengali dhe Assami) u ndanë mes Indisë dhe Pakistanit.

Në vitin 1950, pasi u adoptua Kushtetuta e re Indiane, provincat e Indisë i zëvendësuan nga ri-ndarja e shteteve dhe territoreve të bashkuara. Pakistani, megjithatë, i mbajti pesë provincat e tij, një nga të cilat, Bengali Lindor, u riemërtua Pakistani Lindor në vitin 1956 dhe që në vitin 1971, do të shpallej shteti i pavarur i Bangladeshit.

Shiko gjithashtu

• Sundimi i Kompanisë Britanike të Indisë Lindore
• Raxhi Britanik
• Amerika Britanike
• Inditë Perëndimore Britanike
• Perandoria Britanike
• India koloniale
  • India Daneze
  • India Hollandeze
  • Inditë Lindore Hollandeze
  • India Franceze
  • India Portugeze
• Perandoria Portugeze
• Perandoria Maratha
• Perandoria Mogule

Bibliografia

• D. T. A. (1870). Geography of India; Comprising an Account of British India and Various States Enclosed or Adjoining (në anglisht). Londër: W. H. Allen & Co.
• Bandyopadhyay, Sekhar (2004). From Plassey to Partition: A History of Modern India (në anglisht). Nju Delhi dhe Londër: Orient Blackswan. ISBN 81-250-2596-0.
• John Barnhill (14 maj 2014). R. W. McColl (red.). Encyclopedia of World Geography (në anglisht). Infobase Publishing. ISBN 978-0-8160-7229-3.
• Bayly, Christopher Alan (1999). Empire and Information: Intelligence Gathering and Social Communication in India, 1780–1870 (në anglisht). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-66360-1.
• Bayly, Christopher Alan (1988). Indian Society and the Making of the British Empire. New Cambridge History of India series (në anglisht). Cambridge University Press. fq. 122. ISBN 0-521-25092-7.
• Brown, Judith Margaret (1994) [1985]. Modern India: The Origins of an Asian Democracy (në anglisht) (bot. i 2-të). Oxford University Press. ISBN 0-19-873113-2.
• Copland, Ian (2001). India 1885–1947: The Unmaking of an Empire. Seminar Studies in History Series (në anglisht). Harlou dhe Londër: Pearson Longmans. ISBN 0-582-38173-8.
• Copland, Ian (21–27 shkurt 2004). "Princely States and the Raj: Review of Sovereign Spheres: Princes, Education and Empire in Colonial India by Manu Bhagavan". Economic and Political Weekly (në anglisht). 39 (8): 807–809. JSTOR 4414671. Arkivuar nga origjinali më 4 gusht 2021. Marrë më 4 gusht 2021.
• Dalby, Andrew (2006) [1998]. "Hindi". A Dictionary of Languages: The Definitive Reference to More Than 400 Languages (në anglisht). A & C Black Publishers. ISBN 978-0-7136-7841-3.
• Dhir, Krishna Swaroop (2022). The Wonder That Is Urdu (në anglisht). Delhi: Motilal Banarsidass. ISBN 978-81-208-4301-1.
• Christine Everaert (2009). Tracing the Boundaries Between Hindi and Urdu: Lost and Added in Translation Between 20th Century Short Stories (në anglisht). Leiden dhe Boston: BRILL. ISBN 978-90-04-18223-3.
• Frazer, R. W. (1897). British India. The Story of Nations (në anglisht). G. P. Putnam's sons. Marrë më 8 maj 2023.
• Humberto Garcia (2020). England Re-Oriented: How Central and South Asian Travelers Imagined the West, 1750–1857 (në anglisht). Cambridge University Press. ISBN 978-1-108-49564-6.
• Harrington, Jack (2010). Sir John Malcolm and the Creation of British India (në anglisht). New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-10885-1.
• William Stevenson Meyer; Richard Burn; James Sutherland Cotton; Herbert Hope Risley, red. (1908–1931). The Imperial Gazetteer of India (volumes I-XXVI) (në anglisht). Claredon Press.
• "Published under the authority of His Majesty's Secretary of State for India in Council". Imperial Gazetteer of India (në anglisht). Vëll. II, The Indian Empire, Historical. Clarendon Press. 1908.
• "X: Famine". Imperial Gazetteer of India (në anglisht). Vëll. III, The Indian Empire, Economic. Published under the authority of His Majesty's Secretary of State for India in Council. Oxford at the Clarendon Press. 1908. fq. 475–502.{{cite book}}: Mirëmbajtja CS1: Është përdorur gabimisht parametri i të tjerëve (lidhja)
• "Published under the authority of His Majesty's Secretary of State for India in Council". Imperial Gazetteer of India (në anglisht). Vëll. IV, The Indian Empire, Administrative. Oxford at the Clarendon Press. 1908.
• Imperial Gazetteer of India (në anglisht). Vëll. V, Abazai–Arcot. Claredon Press. 1908.
• "Calcutta (Kalikata)". The Imperial Gazetteer of India (në anglisht). Vëll. IX. Published under the Authority of His Majesty's Secretary of State for India in Council. Clarendon Press. 1908. fq. 260. Arkivuar nga origjinali më 24 maj 2022. Marrë më 24 maj 2022.{{cite book}}: Mirëmbajtja CS1: Është përdorur gabimisht parametri i të tjerëve (lidhja)
• "Simla Town". The Imperial Gazetteer of India (në anglisht). Vëll. XXII. Published under the Authority of His Majesty's Secretary of State for India in Council. Clarendon Press. 1908. fq. 260. Arkivuar nga origjinali më 24 maj 2022. Marrë më 24 maj 2022.{{cite book}}: Mirëmbajtja CS1: Është përdorur gabimisht parametri i të tjerëve (lidhja)
• Judd, Dennis (2004). The Lion and the Tiger: The Rise and Fall of the British Raj, 1600–1947 (në anglisht). Oksford dhe New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-280358-1.
• Lelyveld, David (1993). "Colonial Knowledge and the Fate of Hindustani". Comparative Studies in Society and History (në anglisht). 35 (4): 665–682. doi:10.1017/S0010417500018661. ISSN 0010-4175. JSTOR 179178. S2CID 144180838. Arkivuar nga origjinali më 8 prill 2023. Marrë më 8 prill 2023.
• Majumdar, Ramesh Chandra; Raychaudhuri, Hem Chandra; Datta, Kalikinkar (1949). An Advanced History of India (në anglisht). Vëll. III, Modern India. Londër: Macmillan and Company Ltd.
• Markovits, Claude, red. (2004). "Anthem South Asian Studies". A History of Modern India 1480–1950 (në anglisht). Anthem Press. ISBN 1-84331-152-6.
• Metcalf, Barbara; Metcalf, Thomas R. (2006). A Concise History of Modern India. Cambridge Concise Histories (në anglisht). Kembrixh dhe New York: Cambridge University Press. ISBN 0-521-68225-8.
• Mill, James (1826). The History of British India, in Six Volumes (në anglisht) (bot. i 3-të). Londër: Baldwin, Cradock, and Joy. Arkivuar nga origjinali më 14 prill 2021. Marrë më 12 dhjetor 2008.
• Peers, Douglas M. (2006). India under Colonial Rule 1700–1885 (në anglisht). Harlou dhe Londër: Pearson Longmans. ISBN 0-582-31738-X.
• Riddick, John F. (2006). The history of British India: A Chronology (në anglisht). Praeger. ISBN 978-031332280-8. Marrë më 12 tetor 2015.
• Riddick, John F. (1998). Who Was Who in British India (në anglisht). Bloomsbury Academic. ISBN 978-031329232-3.
• Sarkar, Sumit (1983). Modern India: 1885–1947 (në anglisht). Delhi: Macmillan India Ltd. ISBN 0-333-90425-7.
• Harold Schiffman (2011). Language Policy and Language Conflict in Afghanistan and Its Neighbors: The Changing Politics of Language Choice (në anglisht). BRILL. ISBN 978-90-04-20145-3.
• William Seymour (dhjetor 1967). "The Indian States under the British Crown". History Today (në anglisht). 17 (12): 819–827.
• Smith, Vincent A. (1921). India in the British Period: Being Part III of the Oxford History of India (në anglisht) (bot. i 2-të). Oksford: Clarendon Press.
• Spear, Percival (1990) [1965]. A History of India (në anglisht). Vëll. 2: From the Sixteenth Century to the Twentieth Century. Nju Delhi dhe Londër: Penguin Books. ISBN 0-14-013836-6.
• S. H. Steinberg, red. (1949). "India". The Statesman's Year-Book: Statistical and Historical Annual of the States of the World for the Year 1949 (në anglisht). Macmillan and Co. ISBN 978-023027078-7. Marrë më 20 qershor 2022.
• United States Department of Commerce (1924). Trade and Economic Review for 1922 No.34 (në anglisht) (bot. Supplement to Commerce Reports). Bureau of Foreign and Domestic Commerce. Marrë më 8 maj 2023.
• Vejdani, Farzin (2015). Making History in Iran: Education, Nationalism, and Print Culture (në anglisht). Stanford, CA: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-9153-3.

Lidhje të jashtme

• Ben Cahoon. "Provinces of British India". WorldStatesmen.org (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 14 nëntor 2022. Marrë më 17 nëntor 2022.
• Statistical abstracts relating to British India, from 1840 to 1920 at uchicago.edu
• Digital Colonial Documents (India) Homepage at latrobe.edu.au
• Collection of early 20th century photographs of the cities of Bombay, Calcutta, and Madras with other interesting Indian locations from the magazine, India Illustrated, at the University of Houston Digital Library
• Coins of British India