Politika e Maqedonisë së Veriut

Politika në Maqedoninë e Veriut zhvillohet në kuadrin e një republike demokratike përfaqësuese parlamentare, ku kryeministri është kreu i qeverisë dhe i një sistemi shumëpartiak . Pushteti ekzekutiv ushtrohet nga qeveria. Pushteti legjislativ i është dhënë si qeverisë ashtu edhe parlamentit. Gjyqësori është i pavarur nga ekzekutivi dhe legjislativi.

Sistemi politik

Sistemi politik i Maqedonisë së Veriut përbëhet nga tre degë: Legjislativ, Ekzekutiv dhe Gjyqësor . Kushtetuta është ligji më i lartë i vendit. ^[1] Institucionet politike konstituohen me vullnetin e qytetarëve të saj me votim të fshehtë në zgjedhje të drejtpërdrejta dhe të përgjithshme. Sistemi i saj politik i demokracisë parlamentare u krijua me Kushtetutën e vitit 1991, e cila përcakton parimet bazë të demokracisë dhe garanton lirinë demokratike qytetare. Zgjedhjet për deputetë në Kuvendin e Maqedonisë së Veriut mbahen në tetor. Kuvendi përbëhet nga 123 deputetë, të cilët zgjidhen për një periudhë katërvjeçare. Nga ky numër, 120 zgjidhen proporcionalisht në 6 njësi zgjedhore nga 20 secila, dhe 3 sipas parimit të shumicës, konkretisht për diasporën (në varësi të pjesëmarrjes) (territori i Republikës së Maqedonisë së Veriut përfaqëson një zonë zgjedhore). Në Listën e Përgjithshme Zgjedhore për zgjedhjen e deputetëve në Kuvendin e Maqedonisë së Veriut janë regjistruar rreth 1.5 milionë votues në 2.973 vendvotime. Votimi për përfaqësuesit bëhet sipas sistemit të listave.

Dega ekzekutive

Edhe pse në gjuhën maqedonase, këto role kanë tituj shumë të ngjashëm ( Претседател на Република Северна Македонија" Presidenti i Republikës së Maqedonisë së Veriut " dhe Претседател на Владата на Република Северна Македонија " President i Qeverisë së Republikës së Maqedonisë së Veriut" ) është shumë më pak konfuze t'i referohemi në anglisht përkatësisht si president dhe kryeministër . Këto janë edhe termat e përdorur në përkthimin në anglisht të kushtetutës .

Presidenti

nuk mund të mbajë asnjë post apo post tjetër publik në një parti politike
zgjidhet për një mandat 5-vjeçar dhe mund të shërbejë maksimumi dy mandate
është Komandant i Përgjithshëm i Forcave të Armatosura dhe Kryetar i Këshillit të Sigurimit
propozon një kandidat nga partia apo partitë e shumicës në Kuvend i cili më pas propozon Qeverinë që zgjidhet nga Kuvendi
bën emërime diplomatike dhe disa emërime në drejtësi dhe në Këshillin e Sigurimit
jep dekorata, nderon dhe fal

Qeveria

Pushteti i presidentit është mjaft i kufizuar me të gjitha pushtetet e tjera ekzekutive që i janë dhënë asaj që Kushtetuta e përshkruan si qeveria, dmth, kryeministrit dhe ministrave.

Ministrat:

nuk mund të jenë deputetë në Kuvend
nuk mund të mbajë asnjë funksion tjetër publik ose të ndjekë një profesion gjatë kohës që është në detyrë
zgjidhen me shumicë votash në Kuvend
i jepet imuniteti ligjor
nuk mund të thirret për shërbim në Forcat e Armatosura
propozon ligje, buxhet dhe rregullore që do të miratohen nga Kuvendi
kontrollojnë politikën diplomatike
bëni emërime të tjera shtetërore

Kabineti aktual

Kabineti aktual është koalicion i LSDM-së, Bashkimit Demokratik për Integrim, Partisë së Re Socialdemokrate, Partisë Liberal Demokratike, Partisë për Emancipimin e Plotë të Romëve të Maqedonisë, Partisë Demokratike të Turqve dhe Partisë për Lëvizjen e Turqve në Maqedoni. . Anëtarët e kabinetit të Maqedonisë së Veriut zgjidhen nga Kryeministri dhe miratohen nga Parlamenti kombëtar, por pozitat e caktuara të nivelit të kabinetit zgjidhen si nga Presidenti ashtu edhe nga Kryeministri dhe miratohen nga Parlamenti.

Qeveria e re më 28 shkurt 2023

Anëtar	Portofoli	Maqedonia
Talat Xhaferi	kryeministër
Artan Grubi	Zëvendëskryeministri përgjegjës për Zbatimin e Marrëveshjes Kornizë, Sistemin Politik dhe marrëdhëniet ndërmjet komuniteteve	</img>
Fatmir Bytyqi	Zëvendëskryeministri i ngarkuar me Çështjet Ekonomike, Ministër pa portofol	</img>
Bojan Maricik	Zëvendëskryeministri përgjegjës për Integrimin Evropian, Ministër pa portofol	</img>
Slavica Grkovska	Zëvendëskryeministri i ngarkuar për Politikat e Qeverisjes së Mirë, Ministër pa portofol	</img>
Bujar Osmani	Ministri i Punëve të Jashtme	</img>
Slavjanka Petrovska	Ministër i Mbrojtjes
Oliver Spasovski	Ministri i Punëve të Brendshme
Fatmir Besimi	Ministri i Financave
Krenar Loga	Ministri i Drejtësisë	</img>
Ljubço Nikolovski	Ministri i Bujqësisë, Pylltarisë dhe Ujësjellësit	</img>
Blagoja Boçvarski	Ministri i Transportit dhe Lidhjeve	</img>
Kreshnik Bekteshi	Ministri i Ekonomisë	</img>
Fatmir Magiti	Ministri i Shëndetësisë	</img>
Jeton Shaqiri	Ministri i Arsimit dhe Shkencës	</img>
Admirim Aliti	Ministri i Shoqërisë Informative dhe Administratës	</img>
Goran Milevski	Ministri i Vetëqeverisjes Lokale	</img>
Bisera Kostadinovska Stojçevska	Ministrja e Kulturës	</img>
Jovana Trençevska	Ministri i Punës dhe Politikës Sociale	</img>
Naser Nuredini	Ministri i Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor	</img>
Elvin Hasan	Ministër pa portofol për tërheqjen e investimeve të huaja	</img>
Xhemail Çupi	Ministër pa portofol	</img>
Zoran Sapuriq	Ministri pa portofol për të përmirësuar klimën e investimeve për ndërmarrjet vendase	</img>
Anita Angelovska-Bezhoska	Guvernator i Bankës Popullore të Republikës së Maqedonisë së Veriut
Ljupço Shvrgovski	Prokuror i Përgjithshëm	</img>
Vasko Gjurçinovski	Shefi i Shtabit të Përgjithshëm të Armatës së Republikës së Maqedonisë së Veriut	</img>

Dega legjislative

Kuvendi ( Sobranie ) ka 120 anëtarë, të zgjedhur për një mandat katërvjeçar, me përfaqësim proporcional . Ka ndërmjet 120 dhe 140 vende, aktualisht janë 120; anëtarët zgjidhen drejtpërdrejt në njësitë zgjedhore shumëvendore me votim proporcional me listë të mbyllur. Ekziston mundësia që tre persona të zgjidhen drejtpërdrejt në zonat zgjedhore të diasporës me shumicë të thjeshtë votash me kusht që të ketë pjesëmarrje të mjaftueshme në votime. Zgjedhjet e fundit që u mbajtën ishin më 11 dhjetor 2016, ndërsa raundi i dytë u mbajt në një qendër votimi më 25 dhjetor 2016. Zgjedhjet e ardhshme do të mbahen në vitin 2020. Rezultati i këtyre zgjedhjeve ishte si vijon: përqindje e votave sipas partive/koalicionit - VMRO-DPMNE 38.1%, koalicioni LSDM 36.7%, BDI 7.3%, Lëvizja Besa 4.9%, AfA 3.1%, PDSh 2.7%, të tjera 7.2%; mandatet sipas partive - VMRO-DPMNE 51, koalicioni LSDM 49, BDI 10, Lëvizja Besa 5, AfA 3, PDSh 2; Shënim - 3 vendet për diasporën mbetën të paplotësuara sepse asnjë nga kandidatët nuk e fitoi pragun minimal prej 6500 votash. Vendet sipas partisë/koalicionit që nga maji 2019 - koalicioni qeverisës 68 (koalicioni LSDM 49, BDI 10, Lëvizja Besa 3, PDSh 2, 5 të tjera), koalicioni opozitar 52 (koalicioni VMRO-DPMNE 48, Lëvizja Besa 2, AfA 2); përbërja - meshkuj 75, femra 45, përqindja e femrave 37,5%

Dega gjyqësore

Pushteti gjyqësor ushtrohet nga gjykatat, me sistemin gjyqësor që drejtohet nga Gjykata e Lartë Gjyqësore, Gjykata Kushtetuese ^[2] dhe Këshilli Gjyqësor Republikan. Kuvendi emëron gjyqtarët, nga të cilët 22 janë në Gjykatën e Lartë dhe 9 në Gjykatën Kushtetuese. Gjyqtarët e Gjykatës së Lartë të emëruar nga Këshilli Gjyqësor, një organ prej 7 anëtarësh profesionistësh ligjorë, dhe të emëruar nga Kuvendi; Gjyqtarët e Gjykatës Kushtetuese emërohen nga Kuvendi për mandate 9-vjeçare të pa rinovueshme

Ndarjet administrative

Me miratimin e një ligji të ri dhe zgjedhjet e mbajtura në 2005, funksionet e qeverisjes vendore ndahen midis 78 komunave (општини, opštini; njëjës : општина, opština). Kryeqyteti, Shkupi, qeveriset si një grup prej dhjetë komunash të referuara kolektivisht si "Qyteti i Shkupit". Komunat në Maqedoninë e Veriut janë njësi të vetëqeverisjes lokale. Komunat fqinje mund të krijojnë marrëveshje bashkëpunimi.

Diversiteti etnik

Divergjenca kryesore politike e vendit është midis partive politike kryesisht me bazë etnike që përfaqësojnë shumicën maqedonase të vendit dhe pakicën shqiptare. Çështja e balancës së pushtetit midis dy komuniteteve çoi në një luftë të shkurtër në 2001, pas së cilës u arrit një marrëveshje për ndarjen e pushtetit. Në gusht 2004, parlamenti i Republikës miratoi legjislacionin që ricakton kufijtë lokalë dhe u jep autonomi më të madhe lokale shqiptarëve etnikë në zonat ku ata mbizotërojnë.

Marrëdhëniet me jashtë

Maqedonia e Veriut është anëtare e ACCT, BIS, CE, CEI , EAPC, EBRD, ECE, FAO, IAEA, IBRD, ICAO, ICCt, ICRM, IDA, IFAD, IFC, IFRCS, ILO, IMOC , Interpol , IOM (vëzhgues), ISO, ITU, NATO, OPCW, OSBE, PCA, PFP, OKB, UNCTAD, UNESCO, UNIDO, UPU, WCL, WCO, WHO, WIPO, WMO, WToO, WTrO (vëzhgues)

Marrëdhëniet më të dukshme me vendet e tjera përfshijnë: Greqinë, Kinën, SHBA-në dhe Kosovën.

Shih edhe

Literatura

"North Macedonia" (në anglisht). Encyclopædia Britannica. Marrë më 24 janar 2022.
"North Macedonia" (në anglisht). Central Intelligence Agency. Marrë më 24 janar 2022.
Nicolle, David (2008). The Ottomans: Empire of Faith (në anglisht). Thalamus Publishing. ISBN 978-1-902886-11-4.
Howe, Timothy; Reames, Jeanne (2008). Macedonian Legacies: Studies in Ancient Macedonian History and Culture in Honor of Eugene N. Borza (në anglisht). Regina Books. ISBN 978-1-930053-56-4. Marrë më 10 shkurt 2016.
Roisman, Joseph; Worthington, Ian (2011). A Companion to Ancient Macedonia (në anglisht). John Wiley and Sons. ISBN 978-1-4443-5163-7. Marrë më 2016-02-10.
Igor Janev, Legal Aspects of the Use of a Provisional Name for Macedonia in the United Nations System, AJIL, Vol. 93. no 1. 1999.

Referime

^ "Republic of Macedonia Constitution" (në anglisht).
^ Shasivari, Jeton. Restricted Judicial Activism of the Constitutional Court of Republic of Macedonia Regarding Protection of Human Rights and Freedoms. Acta Universitatis Danubius. Juridica; Galati Vol. 15, Fasc. 1, (2019)

[1] "Republic of Macedonia Constitution" (në anglisht).

[2] Shasivari, Jeton. Restricted Judicial Activism of the Constitutional Court of Republic of Macedonia Regarding Protection of Human Rights and Freedoms. Acta Universitatis Danubius. Juridica; Galati Vol. 15, Fasc. 1, (2019)

[1]

[2]