Jump to content

Arizona

Përpunoni lidhje
Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
(Përcjellë nga Arizonë)
Arizona
Shteti
Shteti i Arizonës
Flamuri i Arizona
Flamuri
Stema zyrtare e Arizona
Stema
Nofka(t): 
nofka
Parimet: 
Ditat Deus (Zoti pasuron)
Himni: "The Arizona March Song" dhe "Arizona"
Harta e Shteteve të Bashkuara me Arizona të theksuar
Harta e Shteteve të Bashkuara me Arizona të theksuar
VendiShtetet e Bashkuara
Para shtetësisëTerritori i Arizonës
U pranua në Bashkim14 shkurt 1912 (48-të)
Kryeqyteti
(dhe qyteti mě i madh)		Phoenix
Metroja më e madhe dhe zonat urbaneFeniksi i Madh
Qeveria
 • GuvernatoriDoug Ducey (R)
 • Sekretari i ShtetitKatie Hobbs (D)
LegjislaturaLegjislatura e Arizonës
 • Dhoma e sipërmeSenati
 • Dhoma e ulëtDhoma e Përfaqësuesve
GjyqësoriGjykata e Lartë e Arizonës
Senatorët amerikanKyrsten Sinema (D)
Mark Kelly (D)
Delegacioni i Dhomës së Përfaqësuesve të SHBA5 Demokratë
4 Republikanë (lista)
Sipërfaqja
 • Gjithsej113.990[4] sq mi (295.234 km2)
Sipërfaqja vendi6th
Dimensionet
 • Gjatësia400 mi (645 km)
 • Gjerësia310 mi (500 km)
Lartësia mbidetare
4.100 ft (1.250 m)
Lartësia më e lartë
(Humphreys Peak[5])
12.637 ft (3.852 m)
Lartësia më e ulët
(Lumi Kolorado në kufirin me Meksikën[5])
72 ft (22 m)
Popullsia
 (2020)
 • Gjithsej7.151.502[6]
 • Vendi14-të
 • Dendësia57/sq mi (22/km2)
 • Dendësia vendi33-të
 • Të ardhurat mesatare shtëpiake
$61,500[7]
 • Të ardhurat vendi
28-të
Emri i banorëveArizonan[8]
Gjuha
 • Gjuha zyrtareAnglisht
 • Gjuhët e foluraAs of 2010
  • Anglisht 74.1%
  • Spanjisht 19.5%
  • Navajoisht 1.9%
  • Other 4.5%
Zona kohore
Pjesa më e madhe e shtetitUTC−07:00 (Mountain)
Navajo NationUTC−07:00 (Mountain)
 • Verës (DST)UTC−06:00 (MDT)
Shkurtesa USPS
AZ
Kodi ISO 3166US-AZ
Shkurtesa tradicionaleAriz.
Gjerësia gjeografike31°20′ N to 37° N
Gjatësia gjeografike109°03′ W to 114°49′ W
Faqja zyrtareaz.gov

Arizona (shqiptimi: Erizouna) është një shtet federal që gjendet në jugperëndim të SHBA-ve. Është i 6-ti më i madhi dhe i 14-ti më i populluari nga 50 shtetet. Kryeqyteti dhe qyteti më i madh i saj është Phoenix. Arizona ndan rajonin Four Corners me Utah në veri, Kolorado në verilindje dhe Nju Meksiko në lindje; shtetet e tjera fqinje të saj janë Nevada në veriperëndim dhe Kalifornia në perëndim dhe shtetet meksikane të Sonora dhe Baja California në jug dhe jugperëndim.

Arizona është shteti i 48-të dhe i fundit i shteteve që kanë vijë kufitare me një tjetër shtet amerikan, që u pranua në Shtetet e Bashkuara më 14 shkurt 1912.[9] Ajo ishte pjesë e territorit të Alta California në Spanjën e Re, kur ajo u bë pjesë e Meksikës së pavarur në vitin 1821. Pasi u mund në luftën meksikano-amerikane, Meksika humbi shumicën e këtij territori tek Shtetet e Bashkuara në vitin 1848. Pjesa më jugore e shtetit të Arizonës u ble në vitin 1853 përmes Blerjes Gadsden.

[Arizona Jugore]] njihet për klimën e saj shkretëtirë, me verë shumë të nxehtë dhe dimër të butë. Arizona veriore ka pyje me pisha dhe bredha, Pllajën e Kolorados, disa vargmale (të tilla si malet San Françisko); si dhe kanione të thella e të mëdha.

Historia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Gjatë Revolucionit Meksikan nga viti 1910 deri në vitin 1920, disa beteja u zhvilluan në qytetet meksikane pikërisht përtej kufirit nga vendbanimet e Arizonës. Gjatë gjithë revolucionit, shumë Arizonanë u regjistruan në një nga disa ushtri që luftonin në Meksikë. Vetëm dy angazhime të rëndësishme u zhvilluan në tokën e SHBA-së midis forcave amerikane dhe meksikane: Bastisja e Kolombit të Pancho Villa më 1916 në Nju Meksiko dhe Beteja e Ambos Nogales më 1918 në Arizona. Betejën e parë e fituan meksikanët dhe këtë të fundit e fituan amerikanët.

Pasi trupat federale meksikane qëlluan mbi ushtarët amerikanë, garnizoni amerikan nisi një sulm në Nogales, Meksikë. Meksikanët përfundimisht u dorëzuan pasi të dyja palët pësuan viktima të rënda. Disa muaj më parë, vetëm në perëndim të Nogales, kishte ndodhur një betejë e Luftës Indiane, e konsideruar si angazhimi i fundit në Luftërat Indiane Amerikane, e cila zgjati nga 1775 deri në 1918. Ushtarët amerikanë të vendosur në kufi u përballën me indianët Yaqui që po përdornin Arizonën si bazë për të bastisur vendbanimet e afërta meksikane, si pjesë e luftërave të tyre kundër Meksikës.

Arizona ishte vendi i kampeve gjermane të të burgosurve të luftës gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe kampeve të internimit japonez amerikan.[10] Për shkak të frikës së kohës së luftës nga një pushtim japonez në Bregun Perëndimor të SHBA-së (i cili në fakt u materializua në fushatën e Ishujve Aleutian në qershor 1942). Nga viti 1942 deri në vitin 1945, ata u detyruan të banonin në kampet e internimit të ndërtuara në brendësi të vendit. Shumë humbën shtëpitë dhe bizneset e tyre. Kampet u shfuqizuan pas Luftës së Dytë Botërore.[11]

Ekonomia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Prodhimi i përgjithshëm bruto i shtetit për vitin 2011 ishte 259 miliard dollarë. Kjo shifër tregon që Arizona ka një ekonomi më të madhe se vende të tilla si Irlanda, Finlanda dhe Zelanda e Re. Përbërja e ekonomisë së shtetit është mesatarisht e shumëllojshme; edhe pse kujdesi shëndetësor, transporti dhe institucionet qeveritare mbeten sektorët më të mëdha.

Të ardhurat për frymë të shtetit janë 40.828 dollarë, duke u renditur i 39-ti në SHBA. Shteti kishte të ardhura mesatare familjare prej 50.448 dollarë, duke e bërë atë të 22-tin në vend dhe vetëm pak nën mesataren kombëtare të SHBA. Në fillim të historisë së saj, ekonomia e Arizonës mbështetej në prodhimin e bakrit, pambukut, gjedhit, agrumeve, dhe turizmit. Bakri ende e nxirret gjerësisht nga shumë miniera mbi tokë dhe nëntokë, duke përbërë dy të tretat e prodhimit të vendit.

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ usa, state. "Grand caynon state". statesymbolusa (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 13 dhjetor 2021. Marrë më 2 dhjetor 2021.
  2. ^ kgg, org (25 nëntor 2019). "Grand caynon state". kgj (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 28 dhjetor 2021. Marrë më 2 dhjetor 2021.
  3. ^ Jackie, Jackie (15 shkurt 2017). "Valentine state". novemberproject (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 28 dhjetor 2021. Marrë më 2 dhjetor 2021.
  4. ^ "2010 Census State Area Measurements and Internal Point Coordinates". Zyra e Regjistrimit të Shteteve të Bashkuara.
  5. ^ a b "Elevations and Distances in the United States" (në anglisht). Shërbimi Gjeologjik i Shteteve të Bashkuara. 2001. Arkivuar nga origjinali më 15 tetor 2011. Marrë më 28 dhjetor 2011.
  6. ^ "Change in Resident Population of the 50 States, the District of Columbia, and Puerto Rico: 1910 to 2020" (PDF). Census.gov (në anglisht). United States Census Bureau. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 26 prill 2021. Marrë më 27 prill 2020.
  7. ^ "US Census Bureau QuickFacts" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 9 maj 2022. Marrë më 30 prill 2022.
  8. ^ "Arizona – Definition and More from the Free Merriam-Webster Dictionary" (në anglisht). Merriam-webster.com. 25 prill 2007. Arkivuar nga origjinali më 12 janar 2012. Marrë më 28 dhjetor 2011.
  9. ^ ject, History. "Arizona becomes a state". worldhistoryproject (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 31 dhjetor 2021. Marrë më 20 tetor 2021.
  10. ^ Hobbs, Katie. "Arizona concentration camps". azliabary (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 31 dhjetor 2021. Marrë më 20 dhjetor 2021.
  11. ^ central, AZ. "Arizona concentration camps shut down". azcentral (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 9 maj 2022. Marrë më 20 dhjetor 2021.
Ky artikull me tematikë në lidhje me gjeografinë e Shteteve të Bashkuara të Amerikës është një faqe cung. Ju mund të ndihmoni Wikipedia-n duke e përmirësuar atë.


Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Arizona&oldid=2450809"