Beteja e Velikës

Beteja e Velikës
	Pjesë e Betejat e Plavës dhe Gucisë
Data	9 Tetor — 22 Nëntor 1879
Vendodhja	Velika
Pasoja	E panjohur.
Palët pjesëmarrëse
Mali i Zi	Lidhja e Prizrenit; Ndihmë nga:; Perandoria Osmane
Komandantët dhe udhëheqësit
Teodor Milani	Mal Dula;
Fuqia ushtarake
~4,000	~2,000

Beteja e Velikës ka qenë një betejë në kuadër të Betejave për mbrojtjen e Plavës dhe Gucisë. Gjatë zbatimit të vendimeve të Kongresit të Berlinit, kur Principata e Malit të Zi kishte marrë Plavën dhe Gucinë (së bashku me vendet e tjera), popullsia shqiptare përreth nën maskën e osmanëve sulmoi forcat malazeze në Velikë në dy raste, më 9 tetor dhe 22 nëntor 1879. Osmanët u mundën.

Hyrje

Sipas vendimeve të Kongresit të Berlinit, territoret e Plavës dhe Gusinjes (atëherë Vilajeti i Shkodrës i Perandorisë Osmane) iu dhanë Malit të Zi. Megjithatë, osmanët nuk siguruan kushte që Mali i Zi të merrte Plavën dhe Gusinjen. Zyrtarisht synonin të respektonin vendimet e kongresit, por në të vërtetë osmanët mbështetën Lidhjen e Prizrenit që krijuan, edhe për të shmangur përmbushjen e detyrimeve që morën në Kongresin e Berlinit. ^[1] ^[2] Guvernatori osman i Shkodrës i dërgoi municione popullatës lokale myslimane të Gusinjes me qëllim që ata t'i rezistonin Malit të Zi. ^[3]

Preludi

Deri në tetor 1879, forcat malazeze mundën të marshonin në Gusinje pa rezistencë. Kur Mali i Zi përgatiti forcat për një ekspeditë të tillë, osmanët ndërhynë te Fuqitë e Mëdha për ta ndalur atë, me justifikimin për të shmangur konfliktet eventuale. Oficeri ushtarak osman Muhtar Pasha mbërriti në Prizren në nëntor 1879, ku kishte 15 batalione. Osmanët informuan Malin e Zi se ato forca do të përdoreshin vetëm për të siguruar transferimin paqësor të Plavës dhe Gusinjes në Mal të Zi, i cili çmobilizoi disa nga forcat e tij bazuar në këtë informacion. Ndërkohë në Gusinje u mblodhën rreth 15.000 vullnetarë të parregullt shqiptarë. ^[4] Ambasadori britanik në Stamboll A.H. Layard informoi qeverinë e tij se Porta nuk bëri asgjë për të parandaluar dyndjen e bandave të armatosura në rajonin e Gusinjes dhe theksoi se Porta do të mbante përgjegjësi për pasojat e këtij sulmi. ^[5]

Milovan Đilas theksoi se fiset shqiptare të veriut kishin aspirata territoriale drejt fushës pjellore përgjatë lumit Lim në Plavë dhe Gusinje. Pas Kongresit të Berlinit, synimi i tyre ishte të zbrisnin në luginë përpara se institucionet zyrtare të Malit të Zi të kapnin kontrollin e fortë mbi të. ^[6]

Pasojat

Beteja e Murinës ndodhi rreth një muaj më vonë pas betejës së Nokshiçës (4 dhjetor 1879) ndërsa komanda e lartë osmane po përgatitej të dërgonte trupa nga Manastiri nën drejtimin e Ahmed Muhtar Pashës për të qetësuar rezistencën lokale ndaj aneksimit. Forcat malazeze lëvizën nga Pepiqi kundër pozicioneve shqiptare në Metej, afër Plavës, kur u ndaluan nga Lidhja e Prizrenit. Pas përleshjes, forcat malazeze u tërhoqën në Sutjeskë, afër Andrijevicës dhe vullnetarët e parregullsitë shqiptare dogjën vendbanimet Vasojevići, Velika, Ržanica dhe Pepiqi. Të dyja palët pas betejës pretenduan fitoren.

Shih edhe

Referime

^ Glasnik Cetinjskih Muzeja. Bulletin des Musées de Cétigné. 1968. fq. 170. ... Албанаца, постре- кавана је рд турских власти на отпор ради избјегавања уступаља Црнрј Гори одређених територија, лрије свега Плава и Гуеиња. Било је оружаних еукоба црногорске војске са Албанцима, кар на Новшићима ... {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Medunarodni naucni skup povodom 100-godisnijce ustanaka u bosni i hercegovini, drugim balkanskim zemjama i istonoj krizi 1875-1878. Akademija naukа. 1977. fq. 297. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Istorijski časopis. Institut. 1961. fq. 151. ... све да област Гусиња не припадне Црној Гори. Скадарски валија Хусеин-паша упу- ћивао је муницију у Гусиње да се раздијели становништву. . {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Vuković, Gavro; Tomović, Slobodan (1996). Memoari vojvode Gavra Vukovića. Obod. ISBN 978-86-305-0260-6. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Office, Great Britain. Foreign (1879). Further Correspondence Respecting the Affairs of Turkey. fq. 103. ...place for Gusinje, and that the Turkish authorities were taking no steps to prevent the departure of these bands. I at once directed Sir A. Sandison to communicate this information to Sawas Pasha, and to speak very strongly to his Excellency on the subject, pointing out that, if anything should happen in consequence of these proceedings, the Porte will be held responsible. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Djilas, Milovan (1994). Izgubljene bitke. Prosveta. fq. 513. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[1] Glasnik Cetinjskih Muzeja. Bulletin des Musées de Cétigné. 1968. fq. 170. ... Албанаца, постре- кавана је рд турских власти на отпор ради избјегавања уступаља Црнрј Гори одређених територија, лрије свега Плава и Гуеиња. Било је оружаних еукоба црногорске војске са Албанцима, кар на Новшићима ... {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[2] Medunarodni naucni skup povodom 100-godisnijce ustanaka u bosni i hercegovini, drugim balkanskim zemjama i istonoj krizi 1875-1878. Akademija naukа. 1977. fq. 297. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[3] Istorijski časopis. Institut. 1961. fq. 151. ... све да област Гусиња не припадне Црној Гори. Скадарски валија Хусеин-паша упу- ћивао је муницију у Гусиње да се раздијели становништву. . {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[VukovićTomović1996-4] Vuković, Gavro; Tomović, Slobodan (1996). Memoari vojvode Gavra Vukovića. Obod. ISBN 978-86-305-0260-6. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[Office1879-5] Office, Great Britain. Foreign (1879). Further Correspondence Respecting the Affairs of Turkey. fq. 103. ...place for Gusinje, and that the Turkish authorities were taking no steps to prevent the departure of these bands. I at once directed Sir A. Sandison to communicate this information to Sawas Pasha, and to speak very strongly to his Excellency on the subject, pointing out that, if anything should happen in consequence of these proceedings, the Porte will be held responsible. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[Djilas1994-6] Djilas, Milovan (1994). Izgubljene bitke. Prosveta. fq. 513. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

v t e Lidhja e Prizrenit
Selia	Prizreni
Dokumente	Vula e Lidhjes së Prizrenit • Kararnameja
Kuvende	Kuvendi i Lidhjes së Prizrenit - Kuvendi i Dibrës - Kuvendi i Prevezës
Këshilli	Abdyl Frashëri • Iljaz pashë Çoku • Ymer efendi Prizreni • Sulejman Vokshi • Shuaip Spahiu
Pjesëmarrësit	Abdullah pashë Dreni • Abdyl Frashëri • Ahmet Korenica • Ahmet Delia • Ali Pashë Gucia • Ali Bej Tirana • Ali Ibër Nezaj • Binak Alia • Baca Kurti • Çelë Shabani • Çun Mula • Ded Gjo Luli • Filip Çeka Suma • Hasan pashë Tetova • Shaban bej Prizreni • Haxhi Zeka • Idriz Seferi • Iljaz pashë Çoku • Isa Boletini • Jakup Ferri • Jashar bej Shkupi • Kadri Bajri • Mal Dula • Mehmet Ali pashë Vrioni • Mehmet pashë Deralla • Mic Sokoli • Pashko Vasa • Riza Kryeziu • Sali Jaha • Sefë Kosharja • Smajl Martini Ivezaj • Sulejman Vokshi • Ymer efendi Prizreni • Zija Prishtina • Zhuj Selmani
Betejat	Aksioni i Gjakovës • Lufta e Ulqinit • Betejat e Shpuzës • Betejat e Plavës dhe Gucisë (Beteja e Nokshiqit • Beteja e Murinës • Beteja e Velikës) • Lufta e Moraçës • Beteja e Zhanicës • Beteja e Shtimes dhe e Slivovës
Trashëgimia	Kompleksi i Lidhjes së Prizrenit • Lapidari i Lidhjes së Prizrenit • Kulla e Abdullah Pashë Drenit • Kompleksi dhe Shtatorja e Sylejman Vokshit • Kompleksi i Kullës së Isë Boletinit