Jump to content

Kishinau

Përpunoni lidhje
Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Kishinau
Chișinău
Qytet
Portat e Kishinaut, në hyrje të qytetit kur vjen për nga aeroporti
Portat e Kishinaut, në hyrje të qytetit kur vjen për nga aeroporti
Flamuri i {{{official_name}}}
Flamuri
Stema zyrtare e {{{official_name}}}
Stema
Popullsia
 • Gjithsej664.700
{{{postal_code_type}}}
MD-20xx
TargatС XX nnn, К XX nnn
Faqja zyrtarewww.chisinau.md

Kishinau (Moldavisht: Chișinău) është kryeqyteti i Moldavisë. Ka një popullsim prej 647.513 banorësh (2005). Po ashtu eshte qyteti me i populluar i vendit, qyteti me i zhvilluar ekonomikisht i vendit dhe nje prej qendrave me te zhvilluara industriale.Qyteti është qendra kryesore industriale dhe tregtare e Moldavisë, dhe ndodhet në mes të vendit, në lumin Bîc. Kisinau si kryeqytet i Republikës së Moldavisë përbëhet nga vetë qyteti dhe rrethinat e afërta të lidhura ngushtë, së bashku duke formuar komunën e Kisinau. Numri i popullsisë rezidente në Komunën e Chişinău është 820,500.[1]

Etimologjuia dhe Emri

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Origjina e emrit të qytetit është e paqartë, por në një version emri vjen nga fjala arkaike rumune chişla (që do të thotë "pranverë", "burim uji") dhe nouă ("i ri"), sepse është ndërtuar rreth një pranverë, në cep të rrugëve Puçkin dhe Albişoara.[2]

Versioni tjetër, i formuluar nga Ştefan Ciobanu, historian dhe akademik rumun, konsideron se emri ishte formuar në të njëjtën mënyrë si emri i Chişineu në Rumaninë Perëndimore, pranë kufirit me Hungarinë. Emri i tij hungarez është Kisjenő, nga i cili fillon emri rumun.[3] Kisjenő vjen nga mali "i vogël" dhe "Jenő", një nga shtatë fiset hungareze që hynë në pellgun e Karpateve në vitin 896. Së paku 24 vendbanime të tjera janë emëruar pas fisit "Jenő".[4][5]

Chişinău është i njohur në rusisht si Кишинёв (Kishinyov kʲiʂɨnʲɔf). Është shkruar Kişinöv në alfabetin latin Gagauz. Ajo u shkrua gjithashtu si "Chişineu" në rumanishten e para-shekullit të 20-të dhe si "Кишинэу" në alfabetin cirilik moldav. Historikisht, emri i gjuhës angleze për qytetin, "Kishinev", ishte bazuar në modifikimin rus, sepse ai hyri në gjuhën angleze përmes rusishtes në kohën kur Kishinau ishte pjesë e Perandorisë Ruse (p.sh., pogromi i Kishinevit). Prandaj, mbetet një emër i zakonshëm anglez në disa kontekste historike. Përndryshe, "Chişinău" me bazë rumune ka fituar vazhdimisht valutë më të gjerë, veçanërisht në gjuhën e shkruar. Qyteti gjithashtu referohet historikisht si gjermanisht: Kischinau, polonisht: Kiszyniów, ukrainisht: Кишинів, ose jidisht: Keshenev קעשענעוו, dhe shqip Kisinau.

Historia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Periudha Moldave

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

E themeluar në vitin 1436 si një fshat i manastirit, qyteti ishte pjesë e Principatës së Moldavisë (që, duke filluar nga shekulli i 16-të ra nën sundimin e Perandorisë Osmane). Në fillim të shekullit të 19-të Kishinau ishte një qytet i vogël me 7,000 banorë.

Në vitin 1812, pas Luftës Ruso-Turke (1806-1812), gjysma lindore e Moldavisë iu cedua Perandorisë Ruse dhe Kishinau u bë kryeqyteti i rajonit të sapo aneksuar të Besarabisë.

Periudha Perandorake

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Më 1834, një qytet i perandorisë me rrugë të gjera dhe të gjata kishte dalë si rezultat i një plani bujësor zhvillimi, i cili e ndau Kishinau përafërsisht në dy zona: pjesa e vjetër e qytetit, me strukturat e saj të parregullta të ndërtimit dhe një qendër dhe stacion më të ri të qytetit . Ndërmjet 26 majit 1830 dhe 13 tetorit 1836 arkitekti Avraam Melnikov themeloi Catedrala Naşterea Domnului me një kullë zile të mrekullueshme. Në vitin 1840 u përfundua ndërtimi i harkut Triumfal, i planifikuar nga arkitekti Luca Zaushkevich. Pas kësaj filloi ndërtimi i ndërtesave të shumta dhe monumenteve.

Kishinau, 1889

Më 28 gusht 1871, Chişinău u lidh me hekurudhë me Tiraspolin, dhe në vitin 1873 me Cornesti. Hekurudha Chişinău-Ungheni-Iasi u hap më 1 qershor 1875 në përgatitje për Luftën Ruso-Turke (1877-1878). Qyteti ka luajtur një rol të rëndësishëm në luftën midis Rusisë dhe Perandorisë Osmane, si zona kryesore e mbizotërimit të pushtimit rus. Gjatë Belle Époque, kryebashkiaku i qytetit ishte Carol Schmidt, konsiderohet si një nga kryebashkiakët më të mirë të Kishinaut. Popullsia e saj ishte rritur në 92,000 nga viti 1862, dhe në 125,787 në vitin 1900.[6]

Pogromsi dhe pre-revolutioni

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në fund të shekullit të 19-të, sidomos për shkak të rritjes së ndjenjës anti-semite në Perandorinë Ruse dhe kushteve më të mira ekonomike, shumë hebrenj zgjodhën të vendoseshin në Kishinau. Deri në vitin 1900, 43% e popullsisë së Chişinău ishte hebreje - një nga numrat më të mëdhenj në Evropë.

Një trazim i madh antisemit u zhvillua në qytet më 6-7 prill 1903, i cili më vonë do të njihej si pogri i Kishinevit. Trazirat vazhduan për tre ditë, duke rezultuar në 47 hebrenj të vdekur, 92 të plagosur rëndë dhe 500 duke vuajtur lëndime të lehta. Përveç kësaj, disa qindra shtëpi dhe shumë biznese u plaçkitën dhe u shkatërruan. Masakrat kryesisht besohet të jenë nxitur nga propaganda anti-hebraike në të vetmin gazetë zyrtare të kohës, Bessarabetz (Бессарабецъ). Kryetari i bashkisë Schmidt nuk e miratoi rastin dhe dha dorëheqjen më vonë në vitin 1903. Reagimet ndaj këtij incidenti përfshinin një peticion ndaj Car Nikollës II të Rusisë në emër të popullit amerikan nga Presidenti i SHBA Theodore Roosevelt në korrik 1905.[7]

Më 22 gusht 1905 ndodhi një ngjarje e dhunshme: Policia hapi zjarr në rreth 3,000 punëtorë demonstrues bujqësorë. Vetëm pak muaj më vonë, 19-20 tetor 1905, ndodhi një protesta e mëtejshme, duke ndihmuar për të detyruar dorën e Nikollës II në sjelljen e Manifestit të Tetorit. Megjithatë, këto demonstrime papritmas u shndërruan në një tjetër masakër anti-hebreje, duke rezultuar në 19 vdekje.[7]

Periudha Romake

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Pas revolucionit të tetorit të Rusisë, Besarabia shpalli pavarësinë nga perandoria e shkatërruar, si Republika Demokratike Moldavi, para se të bashkohej me Mretërinë e Rumanisë. Rumania dha subvencione të rëndësishme në provincën e saj dhe filloi programe investimi në shkallë të gjerë në infrastrukturën e qyteteve kryesore në Basarabia dhe Bukovinën Veriore, zgjeroi infrastrukturën hekurudhore dhe filloi një program të gjerë për të zhdukur analfabetizmin. Vetëm me ardhjen e teknologjisë moderne dhe industrializimit, ngadalë u rrit në rëndësi.

Stefani, Monumenti i Madh

Që nga viti 1919, Kishinau kishte një popullsi prej 133 mijë banorësh.[8] Mes viteve 1918 dhe 1940 qendra e qytetit ndërmori një punë të madhe rinovimi. Në vitin 1927 u ndërtua Shën Stefani i Madh, nga skulptori Alexandru Plămădeală.

Lufta e II botërore

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Eternity - një kompleks përkujtimor kushtuar ushtarëve që ranë në Luftën e Dytë Botërore dhe konfliktin ushtarak në Transnistria

Në kaosin e Luftës së Dytë Botërore, Kishinau u shkatërrua pothuajse tërësisht. Një tërmet shkatërrues ndodhi më 10 nëntor 1940. Epiqendra e tërmetit, i cili matte 7.3 në shkallën Rihter, ishte në Rumaninë lindore dhe më pas çoi në shkatërrim të konsiderueshëm.

Muzeun e Arteve Shtetërore, gjatë periudhës së Luftës së Ftohtë

Pas pak vitesh, filloi sulmi mbi SSR-në e sapoformuar moldave nga ushtritë gjermane dhe rumune. Duke filluar nga qershori 1941, qyteti u bombardua nga sulmet ajrore naziste. Megjithatë, burimet rumune caktojnë shumicën e përgjegjësisë për dëmtimin e batalioneve të shkatërrimit sovjetik të NKVD, që operuan në Kishinau deri më 17 korrik 1941, kur u pushtua nga forcat pushtuese të Boshtit.[9]

Pas pushtimit gjerman, qyteti vuajti nga politika e shfarosjes naziste të banorëve të saj hebrenj, të cilët u transportuan në kamionë në periferi të qytetit dhe pastaj u qëlluan

Kishinau gjatë natës në vitin 1980

menjëherë në gropa pjesërisht të gërmuara. Numri i hebrenjve të vrarë gjatë okupimit fillestar të qytetit vlerësohet të ketë qenë rreth 10,000 njerëz.[10]

Ndërsa lufta arriti në një përfundim, qyteti u tërhoq përsëri në një luftë të rëndë ndërsa trupat gjermane dhe rumune u tërhoqën. Kishinau u mor nga Ushtria e Kuqe më 24 gusht 1944 si rezultat i Operacionit Jassy-Kishinev.

Pas luftës, Besarabia u integrua plotësisht në Bashkimin Sovjetik. Pjesa më e madhe e Bessarabisë u bë SSR e Moldavisë me Chişinău si kryeqytetin e saj; rreth 30% e Besarabisë u bënë pjesë e SSR të Ukrainës.

Bulevardi Dacia në Qarkun Botanik

Periudha sovjetike

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në vitet 1947-1949 arkitekti Alexey Shchusev zhvilloi një plan me ndihmën e një ekipi arkitektësh për rindërtimin gradual të qytetit.

Kishte një rritje të shpejtë të popullsisë në vitet 1950, në të cilat administrata sovjetike u përgjigj duke ndërtuar strehim dhe pallate në shkallë të gjerë në stilin e arkitekturës staliniste. Ky proces vazhdoi nën Nikita Hrushov, i cili bëri thirrje për ndërtim nën sloganin "të mirë, më të lirë dhe të ndërtuar më shpejt". Stili i ri arkitektonik solli ndryshime dramatike dhe krijoi stilin që dominon sot, me blloqe të mëdha të banesave të rregulluara në vendbanime të konsiderueshme.

Periudha e rizhvillimit më të rëndësishëm të qytetit u zgjerua nga 1971, kur Këshilli i Ministrave të Bashkimit Sovjetik miratoi një vendim "Për masat për zhvillimin e mëtejshëm të qytetit të Kishinevit"[11], i cili siguroi më shumë se një miliard rubla në investime nga buxheti i shtetit i cili vazhdoi deri në pavarësinë e Moldavisë në vitin 1991. Aktualisht, pjesa e banesave të ndërtuara gjatë periudhës sovjetike (1951-1990) përfaqëson 74,3% të totalit të ekonomive familjare.[12]

Më 4 mars 1977 qyteti u rrëzoi përsëri nga një tërmet i tmerrshëm. Disa njerëz u vranë dhe paniku shpërtheu.

Pas pavarsisë

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Shumë rrugë të Chişinăut janë emëruar pas personave, vendeve ose ngjarjeve historike. Pavarësia nga Bashkimi Sovjetik u pasua nga një riemërim i madh i rrugëve dhe lokaliteteve nga një temë komuniste në atë kombëtare.

Gjeografia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kishinao ndodhet në lumin Bâc, një degë e Dniestrës, në 47 ° 0'N 28 ° 55'E, me një sipërfaqe prej 120 kilometrash katrorë. Komuna përbëhet nga 635 kilometra katrorë (245 sq mi).

Qyteti shtrihet në Moldavinë qendrore dhe është e rrethuar nga një peizazh relativisht i nivelit me terren shumë të pllenuar.

Klima

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kishinau ka një klimë të lagësht kontinentale (klasifikimi i klimës Köppen) që karakterizohet me verë të nxehtë të thatë dhe me dimër të ftohtë me erë. Temperaturat e dimrit janë shpesh nën 0 °C, ndonëse rrallë bien nën -10 °C (14 °F). Në verë, temperatura mesatare maksimale është rreth 25 °C (77 °F), megjithatë, temperaturat ndonjëherë arrijnë 35 deri në 40 °C (95 deri 104 °F) në mes të verës në qendër të qytetit. Megjithëse mesatarja e reshjeve dhe lagështia gjatë verës është të ulët, ka stuhi jo të shpeshta, por të rënda.

Temperaturat e pranverës dhe të vjeshtës variojnë nga 16 në 24 °C (61 deri në 75 °F), dhe reshjet gjatë kësaj kohe tendosen të jenë më të ulëta se në verë, por me periudha më të shpeshta dhe më të buta të shiut.

Ligji dhe qeveria

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Chișinău City Hall.

Komunat

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Moldavia është administrativisht e ndarë në 3 komuna, 32 rrethe dhe 2 njësi autonome. Me një popullsi prej 662,836 banorë, Komuna e Kishinaut (e cila përfshin komunitetet aty pranë) është më e madhja nga këto komuna.[13]

Përveç vetë qytetit, komuna përbëhet nga 34 lokalitete të tjera periferike: 6 qytete (që përmbajnë 2 fshatra të tjerë brenda), dhe 12 komuna (që përmbajnë edhe 14 fshatra të tjerë). Popullsia, që nga regjistrimi i vitit 2014[14] është treguar në kllapa:

Bashkitë

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Administrimi

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Administrative sectors of Chișinău: 1-Centru, 2-Buiucani, 3-Rîșcani, 4-Botanica, 5-Ciocana.

Kishinau udhëhiqet nga Këshilli i Qytetit dhe Kryetari i Bashkisë së qytetit (Rumunisht: Primar), të zgjedhur dy herë në katër vjet. Kryetari aktual është Dorin Chirtoacă.

Paraardhësi i tij ishte Serafim Urechean. Sipas kushtetutës moldave, Urechean - i zgjedhur në parlament në vitin 2005 - nuk ishte në gjendje të mbante një post tjetër me atë të një deputeti. Lideri i Bllokut Demokratik të Moldavisë më pas e pranoi mandatin e tij dhe në prill dha dorëheqjen nga pozita e tij e mëparshme. Gjatë mandatit të tij 11-vjeçar, Urechean u zotua për restaurimin e kullës së kishës në Catedrala Naşterea Domnului dhe përmirësimet në transportin publik.

Kryetari aktual, Dorin Chirtoacă nga Partia Liberale, mori postin pas zgjedhjeve në qershor 2007. Chirtoacă fitoi zgjedhjet në qershor 2011 dhe qershor 2015.

Qeveria lokale

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Komuna në tërësinë e saj zgjedh një kryetar bashkie dhe një këshill lokal, i cili pastaj emëron pesë pretore, një për çdo sektor. Ato ballafaqohen më në nivel lokal me çështjet administrative. Secili sektor pretendon një pjesë të qytetit dhe disa rretheve:

Ekonomia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Historikisht, qyteti ishte shtëpia e katërmbëdhjetë fabrikave në vitin 1919.[8] Chişinău është qyteti financiar me bizneset më të rëndësishme të Moldavisë. GDP-ja e saj përbën rreth 60% të ekonomisë kombëtare [15] arriti në vitin 2012 shumën prej 52 miliardë lei (4 miliardë dollarë amerikanë). Kështu, BPV për kokë banori i Kisinao qëndroi në 227% të mesatares së Moldavisë. Kisinao ka sektorin më të madh dhe më të zhvilluar në masë në Moldavi, dhe është shtëpia e disa kompanive të lidhura duke filluar nga rrjetet kryesore televizive dhe radio stacionet deri në gazetat kryesore. Të gjitha bankat kombëtare dhe ndërkombëtare kanë selinë qendrore në Kisinau.

Vende të rëndësishme përreth Chişinău përfshijnë kinemanë Patria, qendrat e reja Malldova, Megapolis Mall dhe shitësit më të njohur si N1, Fidesco, Green Hills, Fourchette dhe Metro. Ndërkohë që shumë banorë vendas vazhdojnë të blejnë në pazaret, shumë banorë të klasës së lartë dhe turistë blejnë në dyqanet e shitjes me pakicë dhe në Malldova. Megjithatë, një qendër tregtare më e vjetër në lagjen Botanica dhe Sun City, në qendër, janë më të popullarizuara me vendasit.

Rreth qytetit ekzistojnë disa parqe zbavitëse. Një epokë sovjetike është në lagjen Botanica, përgjatë tre liqeneve të një parku të madh, i cili arrin në periferi të qendrës së qytetit. Një tjetër, parku modern i Aventura, gjendet më larg nga qendra. Një cirk, i cili dikur ishte në një ndërtesë madhështore në sektorin e Rîşcani, ka qenë joaktive për disa vite për shkak të një projekti të renovimit të financuar dobët.

Demografia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Viti Pop. ±%
1812 7,000 —    
1818 10,966 +56.7%
1835 34,079 +210.8%
1847 43,965 +29.0%
1851 58,849 +33.9%
1865 94,047 +59.8%
1897(c) 108,483 +15.3%
1912 121,000 +11.5%
1930(c) 114,896 −5.0%
1950 134,000 +16.6%
1963 253,500 +89.2%
1980 519,200 +104.8%
1991 676,700 +30.3%
2004(c) 589,446 −12.9%
2017(e) 685,900 +16.4%

Statistikat natyrore (2015):[16]

Lindjet: 6845 (9.8 per 1,000)

Vdekjet: 6,433 (7.7 për 1,000)

Niveli i rritjes: 412 (2.1 për 1,000)

Popullsia sipas sektorëve:

Cenzusi Popullsia (2004 Cenz.) population_total 2005 Cenz.)
Botanica 156,633 220,000
Buiucani 107,744 160,100
Centru 90,494 110,300
Ciocana 101,834 152,000
Rîșcani 132,740 162,493

Përbërja etnike:

Grupet Etnike Popullsia % në total.
Moldavët 304,816 67.17%
Romanët 65,573 14.45%
Russët 42,157 9.29%
Ukrainasit 26,955 5.94%
Bullgarët 4,810 1.06%
Gagauzët 3,085 0.68%
Të tjerët 6,398 1.41%

Feja

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kishinau është selia e kishës ortodokse moldave, si dhe Metropoli i Besarabisë. Qyteti ka kisha dhe sinagoga të shumta.[8]

Të krishterë -90.0%

Të krishterët ortodoksë -88.4%

Protestante -1.2%

Baptistët - 0.6%

Ungjillore -0.4%

Pentekostalet -0.2%

Adventistët e Shtatë ditëve 0.1%

Katolikët Romanë -0.4%

Të tjera - 1.0%

Asnjë fe -1.4%

Ateistët -1.5%

I padeklaruar -6.1%

Kultura dhe edukimi

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Muzeu Kombëtar i Historisë së Moldavisë

Qyteti është shtëpia e 12 universiteteve publike dhe 11 universiteteve private, Akademisë së Shkencave të Moldavisë, një numër institucionesh që ofrojnë shkollë të mesme dhe 1-2 vjet të arsimit të lartë. Në Kishinau ka disa muze. Tre muze kombëtarë janë Muzeu Kombëtar i Etnografisë dhe Historisë Natyrore, Muzeu Kombëtar i Arteve dhe Muzeu Kombëtar i Arkeologjisë dhe Historisë.

Eventet dhe festivalet

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kishinau, si dhe Moldavia si një e tërë, ende tregojnë shenja të kulturës etnike. Shenjat që thonë "Patria Mea" (shqip: atdheu im) mund të gjenden në të gjithë kryeqytetin. Ndërsa disa njerëz ende mbajnë veshje tradicionale moldave, ngjarjet e mëdha publike shpesh tërheqin në kostume të tilla origjinale.

Festivali Kombëtar i Ditës së Verës dhe Verës i Vjenës zhvillohet çdo vit në fundjavën e parë të tetorit, në Kisinau. Ngjarjet festojnë korrjet e vjeshtës dhe njohin historinë e gjatë të verës së vendit, e cila daton rreth 500 vjet.[17][18]

Teatri Kombëtar i Operas dhe Baletit

Kultura Popullore

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Qyteti është vendosja kryesore e filmit Netflix Spectral 2016, i cili zhvillohet në të ardhmen e afërt gjatë Luftës Moldavake imagjinar.

Media

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Shumica e industrisë mediatike të Moldavisë është e vendosur në Kisinau. Janë pothuajse 30 stacione radiofonike FM dhe 10 kanale televizive që aktivizohen në Kishinau. Stacioni i parë i radios në Kisinau, Radio Basarabia, u lëshua nga kompania radiodifuzore rumune më 8 tetor 1939, kur shërbimi fetar u transmetua në ajër nga katedralja e lindjes. Stacioni i parë televiziv në qytet, Moldova 1, u nis më 30 prill 1958, ndërsa Nikolae Lupan shërbeu si redaktor kryesor i TeleRadio-Moldavisë.

Transmetuesi shtetëror kombëtar në vend është Moldavia shtetërore 1, e cila ka zyrën e saj qendrore në qytet. Transmetimet e TeleradioMoldova janë kritikuar nga Qendra e Gazetarisë së Pavarur si 'paragjykim' ndaj autoriteteve.[19]

Kanalet e tjera televizive me seli në Kisinau janë Pro TV Chişinău, PRIME, Jurnal TV, Publika TV, CTC, DTV, Euro TV, TV8, etj. Përveç televizionit, shumica e kompanive moldave të radios dhe gazetave kanë selinë e tyre në qytet. Transmetuesit përfshijnë radiot kombëtare Vocea Basarabiei, Kryeministri FM, BBC Moldavia, Radio Europa Libera, Kiss FM Chişinău, Pro FM Chişinău, Radio 21, Fresh FM, Radio Nova, Radio Russkoye, Hit FM Moldavia dhe shumë të tjerë.

Transmetuesit më të mëdhenj janë SunTV, StarNet (IPTV), Moldtelecom (IPTV), Sateliti dhe Zebra TV. Në vitin 2007 SunTV dhe Zebra nisën rrjetet kabllore digjitale televizive.

Politika

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Pallati presidencial në Kishinau.

Historikisht Kishinau prioritet më të lartë i jep qendrës së djathtë, në parim AEI-Aleanca për Integrim Evropian.Ndërsa e majta PCRM-Partia e Komunistëve e Republikës së Moldavisë, partia kryesore e opozitës, ka poashtu një përqindje të madhe në qytet, por baza e saj mbështetëse në qytet po zvogëlohet.

Transporti

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Airoporti

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Aeroporti Ndërkombëtar i Kisinau

Aeroporti Ndërkombëtar i Chişinău ofron lidhje me destinacionet kryesore, brenda Evropës dhe Azisë.

Operatorët e fluturimit Air Moldova dhe Fly-One kanë zyrat e tyre qendrore, si dhe Wizz-Air ka qendër të saj në bazë të Aeroportit Ndërkombëtar të Kishinau.

Rrugët

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Forma më e popullarizuar e transportit të brendshëm në Moldavi është në përgjithësi autobusi. Megjithëse qyteti ka vetëm tre terminale kryesore, autobusët zakonisht shërbejnë si mjet transporti midis qyteteve brenda dhe jashtë Moldavisë. Destinacionet popullore përfshijnë Tiraspol, Odessa (Ukrainë), Iasi dhe Bukuresht (Rumani).

Hekurudhat

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Stacioni hekurudhor Kisinau

Forma e dytë më e popullarizuar e transportit të brendshëm brenda Moldavisë është nëpërmjet hekurudhave. Gjatësia e përgjithshme e rrjetit të menaxhuar nga Moldavia e Hekurudhave CFM (që nga viti 2009) është 1.232 kilometra. E gjithë rrjeti është një udhë e vetme dhe nuk është e elektrizuar. Qendra qendrore e të gjitha hekurudhave është Stacioni Hekurudhor Qendror i Chişinău. Ka një tjetër stacion hekurudhor më të vogël - Revaca që ndodhet në skajet e qytetit.

Stacioni Hekurudhor i Kishinaut ka një terminal hekurudhor ndërkombëtar me lidhje në Bukuresht, Kiev, Minsk, Odessa, Moskë, Samara, Varna dhe Shën Petersburg. Për shkak të konfliktit të zjarrtë midis Moldavisë dhe republikës së panjohur të Transnistrisë, trafiku hekurudhor ndaj Ukrainës ndërpritet nganjëherë

Transporti Publik

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Autobusëkarrocë

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
autobusëkarrocë

Ekziston një rrjet i gjerë autobusëkarrocë që funksionon si transport publik i zakonshëm brenda qytetit. Nga viti 1994, Kishinau pa vendosjen e linjave të reja autobusëkarrocë, si dhe rritjen e kapaciteteve të linjave ekzistuese, për të përmirësuar lidhjet midis rretheve urbane. Rrjeti përbëhet nga 22 linja autobusëkarrocë që janë në gjatësi 246 km (153 mi). Autobusëkarrocë zhvillohen në mes 06:00 dhe 00:00. Në Kishinau funksionojnë gjithsej 320 njësi në ditë. Sidoqoftë kërkesat janë minimale sa 600 njësi. Trofeu i autobusëkarrocë kushton rreth 2 lei (rreth $ 0.11). Është metoda më e lirë e transportit brenda komunës së Kishinaut.

Autobusët

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ka 29 linja autobusësh brenda komunës së Kishinaut. Në çdo ndalesë të transportit publik është bashkangjitur orari i autobusëve dhe i autobusëkarrocë. Ka rreth 330 ndalesa të transportit publik brenda komunës së Kishinaut. Ka një mungesë të madhe të autobusëve brenda kufijve të qytetit, me vetëm 115 autobusë që operojnë në Kishinaut.[20]

Minibusët

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në Kishinau dhe rrethinat e tij, minibusët privatë të njohura si "rutieras" ndjekin në përgjithësi rrugët kryesore të autobusëve dhe trolejbus dhe shfaqen më shpesh.[21] Që nga tetori i vitit 2017, në Kishinau funksionojnë 1100 njësi të minibuseve. Shërbimet e minibuseve kanë çmim të njëjtë si autobusët - 3 lei për një biletë (rreth 0.18 $).[22]

Trafiku

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Trafiku i qytetit bëhet gjithnjë e më shumë i mbingarkuar çdo vit. Në ditët e sotme ka rreth 300,000 makina në qytet plus 100,000 transporti transporti që vijnë çdo ditë në qytet. Numri i ardhshëm i transportit personal do të arrijë në 550,000 (pa transit) në 2025.

Trafiku në Kisinau

Sporti

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ekzistojnë tre klube profesionale të futbollit në Kisinauu, të gjithë duke luajtur në Divizia Naţională (ligë kombëtare): Zimbru, Dacia dhe Academia. Nga stadiumet më të mëdha publike multiuse në qytet është Stadionul Dinamo (Stadiumi Dinamo), i cili ka një kapacitet prej 2,692. Stadiumi Zimbru, i hapur në maj të vitit 2006 me një kapacitet prej 10,500 vendesh të ulta, i plotëson të gjitha kërkesat për mbajtjen e ndeshjeve zyrtare ndërkombëtare dhe ishte vendi për të gjitha ndeshjet kualifikuese në Euro 2008 të Moldavisë. Aktualisht ka diskutime për të ndërtuar një stadium të ri modern olimpik me kapacitet prej rreth 25,000 vendesh, që do të përmbushnin të gjitha kërkesat ndërkombëtare.

Stadiumi i FC Zimbru

Personalitetet

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Marrëdhëniet ndërkombëtare

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Qytete binjake - qytete motra

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kishinau është binjakëzuar me:

Shiko edhe këtë

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ "Kopje e arkivuar". Arkivuar nga origjinali më 7 janar 2020. Marrë më 19 tetor 2017. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja)
  2. ^ (Në Romanisht)  History of Chișinău Arkivuar 22 korrik 2003 tek Wayback Machine  22 Korik 2003 at the Wayback Machine. on Kishinev.info, Marrë 12 Tetor 2008
  3. ^ (Në Romanisht)  "Istoria Orașului I". Arkivuar nga the original në 1 Mars 2012. Marrë 2010-06-11.
  4. ^ "Transindex - Határon túli magyar helységnévszótár" Arkivuar 22 dhjetor 2016 tek Wayback Machine. Sebok2.adatbank.transindex.ro. Marrë 2016-12-17.
  5. ^ "Racz Anita" (PDF). Mnytud.arts.unideb.hu. Marrë 2016-12-17.
  6. ^ https://en.m.wikipedia.org/wiki/Encyclop%C3%A6dia_Britannica_Eleventh_Edition
  7. ^ a b http://kishinev.moldline.net/pogrom.html Arkivuar 27 shtator 2018 tek Wayback Machine Kishinev.moldline.net. 1905-08-19. Marrë 2016-12-17.
  8. ^ a b c Kaba, John (1919). Politico-economic Review of Basarabia. United States: American Relief Administration. p. 12.
  9. ^ Virgil Pâslariuc. "Cine a devastat Chișinăul în iulie 1941?" Arkivuar 20 qershor 2012 tek Wayback Machine Historia.ro (in Romanian)
  10. ^ "Memories of the Holocaust: Kishinev (Chișinău) (1941–1944)", jewishvirtuallibrary.org
  11. ^ "Archived copy". Archived from the original on 13 Maj 2010.Marrë 2010-06-11.
  12. ^ Energy consumption in households". Marrë 14 April 2017.
  13. ^ Ligji moldav 764-XV nga 27 dhjetori 2001, Monitorul Oficial al Republicii Moldova, nr. 16/53, 29 dhjetor 2001
  14. ^ "Popullsia sipas komunës, gjinisë dhe grupeve të moshës" (Deklaratë për shtyp). Byroja Kombëtare e Statistikave të Moldavisë. 31 mars 2017. Marrë 7 shtator 2017.
  15. ^ "CHIŞINĂU ÎN CIFRE : ANUAR STATISTIC"(PDF). Statistica.md. Marrë 2016-12-17.
  16. ^ "Chisinau in cifre. Anuar statistic 2012"(PDF) (Press release). Statistikat zyrtare të Moldavisë.
  17. ^ "Moldova's 'National Wine Day'". Rferl.org. 2013-10-08. Marrë 2016-12-17.
  18. ^ "National Wine Day in Chisinau" Arkivuar 29 qershor 2016 tek Wayback Machine. Moldova-online.travel. Marrë 2016-12-17.
  19. ^ "Archived copy". Arkivuar nga the original në 18 Janar 2012. Marrë 2012-01-08.
  20. ^ http://diez.md/2016/09/01/numarul-de-troleibuze-si-autobuze-care-vor-circula-chisinau-fost-majorat/
  21. ^ "Chisinau." Chisinau Infos. World Infos, n.d. Web. 9 Nëntor 2016.
  22. ^ "Numărul microbuzelor care circulă pe itinerarele din capitală s-a micșorat cu 600 de unități".Moldpres. 2017-09-25. Arkivuar nga the original në 2017-09-25. Marrë 2017-10-06.

Lidhje të jashtme

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
 Commons: Kishinau – Album me fotografi dhe/apo video dhe material multimediale
Flag of Moldova Njësitë territoriale në Moldavi Flag of Moldova
Raionul
Anenii Noi | Basarabeasca | Briceni | Cahul | Cantemir | Călăraşi | Căuşeni | Cimişlia | Criuleni | Donduşeni | Drochia | Dubăsari | Edineţ | Faleşti | Floreşti | Glodeni | Hînceşti | Ialoveni | Leova | Nisporeni | Ocniţa | Orhei | Rezina | Rîşcani | Sîngerei | Soroca | Străşeni | Şoldăneşti | Ştefan Vodă | Taraclia | Teleneşti | Ungheni
Komuna
Chişinău | Bălţi | Bender
Regjione autonome
Găgăuzia | Stînga Nistrului (de juro)
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Kishinau&oldid=2696772"