Mbrojtja Kombëtare e Kosovës Lindore

Mbrojtja Kombëtare e Kosovës Lindore

LDB - Hapesira shqiptare(Tokat e Liruara)- (Map of Albania during WWII)

Pranverën e vitit 6 prrill 1939 Italia fashiste pushtoi Shqipërinë. Në të gjithë Ballkanin nisën të ndodhin gjëra të çuditshme. Mbreti Zog, me Shtabin dhe bajraktarët e grupit të tij, u vendos në Kajro. Erdhi edhe pushtimi nga Gjermania naziste dhe shqiptarët u vendosën në male. U formuan edhe grupe të armatosura guerilësh shqiptarë, formacione luftarake të armatosura të ndarë në dy pjesë: ato partizane me ide komuniste të udhëhequra dhe nën influencën e Kominternit, kurse nga ana tjetër dëgjohej oshtima e armëve të grupeve nacionaliste shqiptare, siç ishin ato të “Ballit Kombëtar” etj.. Edhe këtu, në kohë dhe hapësirë, grindjet, hakmarrjet e përçarjet bënin të vetën dhe lanë gjurmë të pashlyera tragjike, të cilën e shfrytëzonte me dinakëri pushtues të huaj. Pjesa tjeter pushtohet me 7 prill 1941). Për shqiptarët, edhe ky pushtim u konsideruar si edhe ai i (1919, Versajit) Mbreterisë SKS (Jugosllava e parë) ishte i tillë, dhe në zonen gjermane,italiane dhe bullgare. Në bisedimet e Vjenës, Gjermania kërkoi edhe plotësimin e kërkesave të Bullgarisë, aleatit tjetër të Bllokut Fashist. Kështu, në Vjenë parashikohej që të kalonin nën sundimin bullgar një pjesë e rretheve të Gjilanit, e të Ferizajit, Vitia, Kaçaniku, rajoni i Preshevës, i Kumanovës dhe i Shkupit. Në marrëveshjen e arritur në Vjenë, më 21-22 prill 1941, ndërmjet Berlinit dhe Romës, të përfaqësuar nga ministri i Jashtëm gjerman, Ribentrop, dhe ministrit i Jashtëm i Italisë, Galeaco Çiano, ishte përcaktuaa harta e re politike të Ballkanit. Harta mbështetej në parimet e ndarjes së zonave të influencës midise Gjermanisë, Italisë dhe Bullgarisë. Nga ky parim viset shqiptare nën Jugosllavi u ndanë ndërmjet këtyre tri shteteve. Në këtë marrëveshje Italia do të merrte pjesën më të madhe të Rrafshit të Kosovës, me qytete si Prishtinën, Ferizajn, Gjilanin, Kamenicën, rajonin e Drenicës, Rrafshin e Dukagjinit me Pejën, Gjakovën, Prizrenin, territoret në veri, Ulqinin, Tuzin, Plavën e Gucinë si dhe ato në lindje: Tetovën, Gostivarin, Kërҫovën, Strugën dhe një pjesë të viseve të Prespës, duke krijuara të ashtuquajturën Shqipërinë e Madhe. Ndërsa rajoni i Mitrovicës, Pudujevës dhe Vuҫitërnës, për shkake të industrisë, minierave të Trepҫës dhe pasurisë nëntokësore që ofronte ky rajon dhe për interesa strategjike të Gjermanisë dhe nevojat që kishte për luftë, u përfshinë në kuadër të shtetit kuisling serb të Nediҫit. M. Nediqi, ministër i Ushtrisë dhe i marinës jugosllave, në Kralevë, bisedoi me gjermanët dhe nga ta kërkoi mbrojtje nga shqiptarët. Në fakt, serbët, gjermanëve u parashtruan kërkesat e tyre që të ruhet një territor kompakt që do të konsiderohej Serbi. Dhe ky territor duhej t'i përfshinte territoret që nga Zemuni e deri në Gërlicë, ngase, më poshtë, andej nga Kaçaniku dhe Shkupi territoret kontrolloheshin nga bullgarët. Serbët në këtë hapësirë ia vunë pllakën edhe itinerarit të të ashtuquajturës hekurudhë serbe. Për ta siguruar territorin e caktuar, serbët nisën edhe ushtrinë e tyre për ta ripushtuar Kosovën, Ilaz Agushi, figura e të cilit fatkeqësisht deri më sot ka mbetur e pandriçuar, erdhi në Ferizaj, Gjilan, Prishtinë ku mbajti fjalime të zjarrta dhe kërkoi nga atdhetarët shqiptarë që në Kosovë të formohej një qeveri kalimtare dhe që njerëzit të qesin në kokë sa më shumë plisa kështu që bota të kuptojë se në Kosovë jetojnë shqiptarët dhe se kjo është tokë shqiptare. Mirëpo i përndritshmi Ilaz Agushi, i nxorri në Prelluzhë grupet e vullnetarëve shqiptarë dhe e ndalën hovin e ushtrisë serbe. Nga ana tjetër, Nediqi me bashkëpunëtorët e tij morën nja shtatëmbëdhjetë oficerë gjermanë që atyre t'ua dorëzojnë qeverisjen e Kosovës. Kur vijnë në Prishtine atyre u del para Ilazi. Gjermanët u habitën kur i panë tërë ata shqiptarë me plisa. Ceshte e vërteta gjermanët na donin neve shumë më shumë sesa sllavët dhe kryesori i këtij grupi tha që të shkonim në Prizren tek komandanti i tyre dhe të bisedonim për situatën. Ilazi shkon në Prizren me pajton dhe atje takohet me Qazim Bllacën, i cili fatmirësisht qe shkolluar në Gjermani dhe kjo ishte një përparësi në nivelin e komunikimit me komandën gjermane. Komandanti gjerman i thotë Ilazit: "Peja, Gjakova, Rahoveci, Prizreni, Prishtina, Gjilani, Ferizaj dhe Kaçaniku do të mbeten me Shqipëri". Ndërsa Mitrovica, Vushtrria dhe Podujeva mbeten nën administrimin e Beogradit. Ali Draga, i biri i Ferat Dragës u bë ministër në Beograd. Xhafer Deva ishte një njeri i besueshëm i gjermanëve në Mitrovicë. Kështu që kufiri ngeli në Prelluzhë dhe aty ia ndërronin pllakat. Mbishkrimi, deri në Prelluzhë ishte Jugosllavia, aty e andej, deri në Gërlicë mbishkrimi i trenit ishte: ALBANIA.

Rezistenca e armatosur e Karadakut në juglindje të Kosovës 1941-1951

Pamje nga Karadaku

Në Vjena, më 11 qershor 1941, u bë ndarja në tre zona:Gjermane, italiane dhe bullgare

Shqiptarët sikur edhe popujt tjerë u gjenden para sfidave dhe shpëtimi nga pushtimi fashist dhe në një koalicioni kundër tyre. Pas që në Vjena, më 11 qershor 1941, u bë ndarja në tre zona: Gjermane, italiane dhe bullgare dhe, me formimin e grupeve të para ilegale të rezistencës së armatosur u radhët edhe shqiptarët në zonën e pushtuar nga bullgaret të Kosovës ushtrohej dhunë e represion gjithmonë e më i madh, prandaj edhe LNÇ-ja, po zhvillohej ne ato zona në përmasa më gjithë përfshirëse. Karadaku i Gjilanit, Preshevës Kumanova, Shkupi, Manastiri, Dibra dhe Ohri i takuan Bullgarisë, sipas ndarjes në tre zona në mes të Gjermanisë, Italisë dhe Bullgarisë pas marrëveshjes së Vjenës(11 qershor 1941). Për shqiptarët, edhe ky pushtim u konsideruar si edhe ai i (1919, Versajit) Mbreterisë SKS (Jugosllava e parë) ishte i tillë, dhe në zonen bullgare edhe më i egërsuar. Sipas një dokumenit në gusht të vitit 1942, nga ana e qeverisë bullgare, ajo kërkonte që shqiptarët e rretheve të Shkupit e Manastirit dhe territoreve tjera të rishikonin origjinën e tyre, ose në të kundërtën ata, si të gjithë banorët e huaj duhej të shpërnguleshin. ja një shembullë nga ajo që kishte ndodhur në zonë e okupimit bullgar: Ne rrethin e ketushem kanë hyrë gati 3.000 frymë shqiptarë që emigruan nga tokat nën kontrollin bullgar. (Ne një shkrese te këtillë dërguar Inspektorisë së Tokave të Liruara pos te tjerash thuhet : Këta kanë ardhë pa pru kurgjo me vedi.Jetojnë mizorisht, kanë mbete pa strehe e banojnë përjashta nder hajate, kopshte e fusha Lufta e dytë botërore, popullsisë së Preshevës i solli okupimin bullgarë. Me luftë të armatosur dhe forma të ndryshme, udhëheqësit shqiptarë u munduan të realizonin të drejtat sociale kombëtare..

Kjo bëri që rrathët e fshatarëve dhe minatorëve po shtoheshin përkrah LNÇ-së, ku pas daljes nga burgu Xheladin Kurbalia, formohet grupi i parë ilegal nga Babush e Kadri Halimi, Kurtesh Agushi, Selami dhe Shemsi Hallaçi, mësuesit nga pjesa tjetër shqiptare : Hasan Dyngjeri, Sadri Mehmeti, Muharrem Çollaku, Malë Beci, Vesel dhe Vehbi Rexhepi.

harta|Magjistralja e kështjellave të Kosovës juglindore

Në muajt e verës korrikut të vitit 1942, po zgjeroheshin radhët edhe në mes të Gjilanit dhe Dardanës (ish-Kamenica) si në Petroc nga Xheledin Kurbaliu formohet një grup, prej andej përmes Sinan Hasanit një tjetër në Pozhoran dhe nga ana e Ramadan Agushit në Tërpezë të Vitia. Edhe në Preshevë përmes Avdullah Presheva-Krashnicës formohet një grup nga vëllazërit Selami e Shenasi Hallaçi, Riza Selimi, Selim Selimi, Xhemush Bina përmes një lidhje nëpër Karadakun e Shkupit dhe nga Kumanova nga ana e Hazir Hazirit', Kurtesh Agushi në zonën e Karadakut të Gjilanit.

Pamje Karadaku

Aradha e parë shqiptare partizane e Kosovës u formua me 28 shtator 1942 në Ramjan te Vitia. Përballja po zinte fill si rezistencë e mos durimit, mbylljes brenda vetëvetës dhe shikimi i horizontit për të qarë këtë rrethimë të hekurt që po ngushtohej ditë e për ditë shtohej edhe më tepër. Kjo po bëhej në mes brigjeve të lumit Morava dhe Bjeshkës së Madhe, Karadakut përmes mësuesve, nxënësve e studentëve nëpër manastire e mejtepe që për herë po shtohej me mësimin anëtarë ndër oda e konakë të kthyera në mësojtore të para si ato fetare edhe laike. Më 28 shtator 1942, pas një konsultimi nga grupet e armatosura antifashiste në një fshat të Ferizajt erdhën deri te marrëveshja që në misrishtën e Ramjanit të mblidhen si një tog ndër ata që bënin bërthamat e para të atyre motmoteve në frymën e luftës çlirimtare, po prini Babushi e Kadri Halimi, Kurti, Selami, Meta, Çollaku dhe Beci.

Sulimi i parë i armatosur për marrjen e Minierës së Llojanit në mes të Preshevës dhe Kumanovës. Natën e 28 shtatorit të asaj vjeshtës së hershme kishin arritur edhe luftëtarë të tjerë që zgjodhën Xheledin Kurbalën për t'i prirë në aksionin e parë për të liruar nga pushtuesit digat e pasura të minierës, në të cilin aksion prijnë Xheladin Kurbaliu, komandant, Fadil Hoxha, Komisar Kurtesh Agushi, Sinan Hasani, Riza Selimi, Reshat Xhaferi, etj. si dhe Hazir Kokës'. Ata po i mbështeste fuqishëm edhe iu bashkuar edhe nënprefekti i kazasë Rifat Berisha dhe nga anën e Limon Staneci që përbënte karahun tjetër në Kosavë LindoreLidhja e Dytë e Prizrenit të një lidhje gjithandej etnisë.

Sharri: Kufiri Shqiptaro shqiptar

Më pas nis një varg zinxhir i shtrirjes së dhunës përmes një sulimi i parë i armatosur vale të re të arrestimeve, burgosjeve, por edhe vrasjeve sikur që pasoi detyrimisht tërheqjen kah maja e Sharrit që shoqërohet me një anarki të parnim-dorëzimit në mes forcave të huaja të koalicionit fashist. Nga ana tjetër pas një konflikti të armatosur ka dalë në skenë Mullai i kazasë në mbrojtje të atyre që po u rrezikohej jeta, pasuria dhe lëvizja e tyre nga të ashtuquajtur "Dora e zezë" që vriste e priste natën dhe ditëm drekë, edhe atë në qendër të kazasë së vjetër.

Krahu Lidhja e Dytë e Prizrenit rezistenca e armatosur për mbrojtjen e tokave të liruara në fund të LDB'

Lidhja e Dytë e Prizrenit u mbajt (Lidhja e Dytë e Prizrenit prej 16-20 shtator 1943, ku shprëhja gjeografike KOSOVA nuk përfshinë vetem vendet që përmblidhen mbrenda kufijve administrativ të krahinës(Kosovës, e cila mbanë këtë men dhe ka ruejtë shumë qendermuese e kompakte të banorëve shqiptarë, por shi për këtë arsye ajo përfaqëson dhe symbolizon edhe të gjitha viset tjera Shqiptare të "robnueme" nën pushtimin e Jugosllavis. Mbështetur në frymën politike të shkrimeve autentike të pjesëmarrësve në Kuvendin themelues, më 16-19 shtator 1943, Lidhja e Dytë e Prizrenit është organizatë politiko-ushtarake kombëtare demokratike shqiptare

Limon (Asllan) Staneci (1916 - 1991)

Pra, sikur që dihet ky deklarim blebishitar kaloi nga Marrëveshja e Mukjes, Mbledhja e Pezës dhe Konferenca e Bujanit (e cila doli si rezultat i mohimit të etnitetit të pavarur të Kosovë nga Mbledhja e Dytë e AVNOJ-it), edhe përkrahur nga Lidhja e Dytë e Prizrenit. Edhe në juglindje të Kosovës në krye me Adem Gllavica e Mulla Idriz Gjilani, sipas T.Zajmit po aty.Beteja maja e Kikës ishte e parë m‰ 29 qershor 1944, u zhvillua në mes forcave serbo çetnike, Sipas Limon StaneciSekretar dhe zëvendës nënprefekturën e Gjilanit, ishte Sekretar i Komitetit Qarkor të Lidhjes së Dytë të Prizrenit, sekretar dhe nënprefekturën e Gjilanit. Ishte gazetar dhe përgjegjës për informim në kuader të organit|Liria" Lidhjes Dytë të Prizrenit për frontin lindor dhe ushtarak që raportonte nga vijat e para të frontit për luftimet për mbrojtën e trojeve etnike në Kosovën Lindore në gazetën Liria “Lidhja e Dytë e Prizrenit”. Me 13. IX. kur u hoq pushteti okupues bullgar u zgjodh nënprefekt i nënprefekturës së Preshevës. Ishte edhe sekretar i mulla Idriz Hajrullahut, gjykatës, kryeshef i Rethit të Gjilanit.- i cili raportoi nga fronti i Gjilanit për fitoret e 'Mbrojtjes Kombëtare të Kosovës më 1944, në fletoren Lidhja e Prizrenitgazeta Liria. Me artikullin 'Një shpartallim i ri i çetave komuniste n'anë të Gjilanit" të datës 9korrik 1944 konstatohej: "Armiku shekullor, lakmues i tokave të huaja i dejun me ideologjina të ndryshme (komuniste, nacionaliste e që të dyja këto formojnë një të tretë: Pansllaviste)" prapë, Limon Staneci me datën 28 qershor 1944, në një numër aproksimativisht 400-500 vetash sulmoi tokat shqiptare, tue kalue kufinin ne vendin e quejtun "Kika", mbasi në afërsinën e katundeve Cfircë e Tugjevc nuk kishte muejtë. Forcat tona te përbame prej ushtrisë të rregulltë dhe fuqisë kreshnike, të komandueme prej oficerave dhe N/oficerave trima, filluen luftën. Gjatë luftës që vazhdoi 12 orë dhe betejës me datë 29.6.1944 grupet -komuniste, Nacional-shoveniste-pansllaviste, u shpartalluen me humbje për ta... Kjo ndeshje me bandat komuniste, që lumnisht përfundoi me fitimin t'onë, u prit me manifestime simpatike nga populli, i cili u betue me ketë rast se do të ndjekin gjurmën e dëshmorvet si kapter Abdi Gjoka, nga mati, Anëtar i Komitetit Komunal të Lidhjes II të prizrenit, Bajram Poliçka e tjerve, që ranë viktimë në ket betejë për lirinë dhe kurr nuk kanë me lanë qi kamba.e anmikut të shkeli tokat t'ana te bekueme...” "Dhe, sikurse për Luftën e Velegllavës të 28 qershorit 1944, sekretari i Komitetit të Lidhjes së Prizrenit për Rrethin e Gjilanit, Limon Staneci raportoi nga linja e zjarrit edhe për Luftën e Kikës, të 26 gushtit 1944,

Mulla Idriz Gjilani

Raporti i tij, si gazetar, ushtar përjetues e komandant i vullnetarëve" "Fronti i Gjilanit, shpartallimi i Dytë i Brigadave Komuniste Drazhiste-Pansllaviste në Rrethin e N .Prefekturës Gjilanit, shquhet për saktësi materiale, gjykim politik të drejtë dhe afirmim të një epopeje kombëtare të rëndësishme për historinë e popullit shqiptar”. Mulla Idriz Gjilani:Fetar, atdhetar konseguent, orator e mjeshtër i penës, i zoti i punës, besnik i fjalës, predikues fetar dhe mualim-mësues iluminist, ideolog dhe luftëtar i lirisë, i vendosur në idealet e veta liridashëse si bjeshkët e Kosovës të cilat i mbrojti me fjalë, me pushkë, me gjak, burrërisht, trimërisht, i pathyeshëm, me plagë në zemër e në trup, nuk u dorëzua për t'u bërë legjendë. Kështu e portretizoi Studuesi Muhamet Pirraku, si udhëheqësin Shpirtëror, Politik dhe Ushtarak të madhin Mulla Idriz Gjilani. Dr. Muhamet Pirraku: Mulla Idriz Gjilani dhe Mbrojtja Kombëtare eKosovës Lindore, Prishtinë 1995, . Poaty f. 328 / DrMuhamet Pirrakut. Populli ishte mbledhur me krerët e gjitha krahinave juglindore në një besëlidhje për të mos lejuar asnjë trup të trupave të huaja për të kaluar këndej kufirit përgjatë udhës së Frëngut nëpër të cilën udhë lëviznin përmes vijës hekurudhore në juglindje dhe perëndim. Aty bashkohen të gjithë në një fushëbetejë të mbeten të pamposhtur te Beteja e Rekës RaincësGjakut, ku trupat pushtuese u kapën nga forcat vullnetare në një trekëndësh të asaj ngushtice që nisi përpjetë deri kah maja e Zezë, në Brezës dhe atë të Sharrit, duke iu dhënë një mësim se si luftonin për tokën e tyre, ku me atë rast si ditë feste muarën dhe vendosën Shkabën dykrenare pa kurrfarë nishani tjetër në të gjitha qendrat përgjatë frontit juglindor.Në një copë të vogël tokë, në një cep të saj, po bënë luftë të madhe...[[Figura:karadaku.275x183.jpg|200px|right|thumb|Foto(1943) ulur nga e majta [[Abdullah Presheva]], Limon Staneci, Riza Hyseni(Norqa), Mark Gashi dhe ne kembe Asllani (vëllai i Limonit),Hetë Koka, Xhelili Xhemës , Saqip Bukuviku Azem DEPCA) Paria e Kosovës lindore - Paria e Karadakut]].

Kosova Lindore

‎

Lufta në fushëgropen e Kumanovës

Prej Kumanove, shkova në katundin Mateç, siç pata mësue gjindej Sylë Hotla me 150 vetë të armatosun. Përveç këtyne, ai kishte edhe tjerë shokë që kishin armë, dhe më tha se në rast nevoje edhe ata mund të vijshin. Për ketë plak të sinqertë, trim dhe me dinjitet, shokët e tij dhe të gjithë shqiptarët e rrethit të Kumanovës kishin respekt. Pa ndonjë vështirësi, ky plak kreshnik dhe unë u muarëm vesh me i luftue partizanët, se sa këta tentojshin me kalue hekurudhën, e cila ndan shumicën shqiptare prej shumicës serbo-maqedone.] Me 11 shtator 1944, u ktheva në Preshevë[49] Lidhjes së Dytë të Prizrenit, të udhëhequra nga Xhafer Deva, i cili në shënimet më të reja bibliografike në një kuvend burrash, në fillim të vitit 1944, Sulë Hotla do të zgjidhet për komandant të çetave të Ballit Kombëtar për krejt viset e Kumanovës. Në të vërtetë, pas tërheqjes së Bullgarisë fashiste, në shtator të vitit 1944, me iniciativë të Sulë Hotlës, në Mateç mbahet një tubim i madh me flamuj kombëtar, ku marrin pjesë mbi 2000 veta dhe kreu më i lartë i rezistencës shqiptare nga kjo anë si Ali Syla, Mulla Hajdari, Mulla Dulla, Iljaz Hoxha, Ferat Efendija, Xhemail Hoxha, Destan Kumanova, Ramadan Qazimi etj. Me këtë rast, Mulla Dulla i Hotlës (Abdulla Ebibi 1904-1944) zgjedhet nënprefekt i prefekturës së Mateçit, Sulë Hotla komandant i forcave ushtarake, ndërsa Mulla Hajdari i Orizarës zgjedhet komesar politik, me detyrë që të furnizojë ushtrinë me ushqim dhe armatim. Prej kësaj periudhe deri kah mesi i nëntorit forcat shqiptare që numëronin rreth 3.600 ushtarë, arritën t’i përballojnë të gjitha sulmet ushtarake që vinin nga ana e divizionit të Kumanovës, që përfshinin Brigadën XVI dhe XVII-të të LNÇ-së maqedone. Këto brigada u krijuan po në këtë kohë, ndërsa shumica e tyre ishin çetnikë të Drazha Mihajlloviçit dhe ushtarë të ish-ushtrisë fashiste bullgare. Jataku i Kaçakëve - |Në një dokument të 23 nëntorit 1944, thuhet se “forcat reaksionare në rajonin e Karadakut të Shkupit numëronin rreth 3000 veta”, kurse në një dokument të 21 dhjetorit, thuhet se “vetëm në Gjilan kjo shifër është në rreth 2000 ballistë”. Më tej në dokumentet e udhëheqësisë sllavo-komuniste thuhet se këto forca shqiptare filluan t’i sulmojnë njësitë e LNÇ-së në Maqedoni dhe ta pamundësojnë punën e organeve të “pushtetit popullor”. Lajmi mbi masakrat e filluara të ushtrisë sllavo-partizane mbi popullatën e pafajshme shqiptare të Preshevës, edhe atë mu në natën e Bajramit të madh, në vjeshtën e vitit 1944, Sulë Hotla dhe Mulla Idriz Gjilani, me njësitë e tyre të armatosura dhe me mendjehollësinë e prof. Ibrahim Kelmendit, Sami Sh. Arizare, Ali Syla (Staneci), Hamëz Ballanoci, Kamber Xhagaduri - Miratoca do të bëjë pushkën një me preshevarët, dhe pas 12 orë luftimesh do të thyhen keq. “Më e komplikuar situata është në Kumanovë. Atje edhe pse janë kryer burgosje të një pjese jatakësh, përsëri deri te informacionet e sakta nuk kemi mundësi të vijmë”, ai thekson : Popullata shqiptare ka besim të plotë ndaj Sulës dhe disa anëtarëve të këshillit Popullor, kështuqë secili çoban apo fshatar dijnë për lëvizjen e bandave, mirëpo nuk i tregojnë pushtetit. Ata ndaj Frontit dhe pushtetit qëndrojnë anash, citat i nxherë nga kryeshefi i OZNA-s për qarkun e Shkupit, në një takim me kreun e Byrosë Politike të PKM-së. “Menjëherë pas çlirimit u mor aksioni për ta stabilizuar vendin, duke ju dhënë të drejta pakicës shqiptare. Me këtë u krijuan kushte për formimin e partisë, në rrethin e Dibrës dhe Kërçovës më 1945, ndërsa në rrethet e tjera kryesisht aty ka vitet 1947 dhe 1948. Mirëpo edhe përkundër asaj që është arritur stabilizimi politik, menjëherë duhet pranuar fakti se te masa shqiptare në atë moment nuk u arrit diferencimi politik dhe klasor. Mu për këtë edhe sot në qarkun e Tetovës dhe Gostivarit, grupi më i madh i popullatës ankohen për humbjen e banditëve në kohën e pastrimeve, dhe konsiderohet si një grusht kundër shqiptarëve, për t’ua marrë të drejtat e tyre. Në Kumanovë ende për Sulë Hotlën mbretërojnë legjendat dhe nuk besohet se ai është likuiduar. Edhe më tutje ai jeton në memoaret e tyre, kjo po vërehet në fshatrat : Hotël, Sllupçan, Mateç, Orizare etj...” përshkruar gjendjen e para fillimit të luftimeve për mbrojtjen e Preshevës dhe kufijve etnikë. Lidhjes së Dytë të Prizrenit, të udhëhequra nga Xhafer Deva, i cili në shënimet më të reja bibliografike thuhet se në një kuvend burrash, në fillim të vitit 1944, Sulë Hotla do të zgjidhet për komandant të çetave të Ballit Kombëtar për krejt viset e Kumanovës. Në të vërtetë, pas tërheqjes së Bullgarisë fashiste, në shtator të vitit 1944, me iniciativë të Sulë Hotlës, në Mateç mbahet një tubim i madh me flamuj kombëtar, ku marrin pjesë mbi 2000 veta dhe kreu më i lartë i rezistencës shqiptare nga kjo anë si Ali Syla, Mulla Hajdari, Mulla Dulla, Iljaz Hoxha, Ferat Efendija, Xhemail Hoxha, Destan Kumanova, Ramadan Qazimi etj. Me këtë rast, Mulla Dulla i Hotlës (Abdulla Ebibi 1904-1944) zgjedhet nënprefekt i prefekturës së Mateçit, Sulë Hotla komandant i forcave ushtarake, ndërsa Mulla Hajdari i Orizarës zgjedhet komesar politik, me detyrë që të furnizojë ushtrinë me ushqim dhe armatim. Prej kësaj periudhe deri kah mesi i nëntorit forcat shqiptare që numëronin rreth 3.600 ushtarë, arritën t’i përballojnë të gjitha sulmet ushtarake që vinin nga ana e divizionit të Kumanovës, që përfshinin Brigadën XVI dhe XVII-të të LNÇ-së maqedone. Këto brigada u krijuan po në këtë kohë, ndërsa shumica e tyre ishin çetnikë të Drazha Mihajlloviçit dhe ushtarë të ish-ushtrisë fashiste bullgare. Jataku i Kaçakëve - |Në një dokument të 23 nëntorit 1944, thuhet se forcat reaksionare në rajonin e Karadakut të Shkupit numëronin rreth 3000 veta, kurse në një dokument të 21 dhjetorit, thuhet se vetëm në Gjilan kjo shifër është në rreth 2000 ballistë”. Më tej në dokumentet e udhëheqësisë sllavo-komuniste thuhet se këto forca shqiptare filluan t’i sulmojnë njësitë e LNÇ-së në Maqedoni dhe ta pamundësojnë punën e organeve të “pushtetit popullor”.|Lajmi mbi masakrat e filluara të ushtrisë sllavo-partizane mbi popullatën e pafajshme shqiptare të Preshevës, edhe atë mu në natën e Bajramit të madh, në vjeshtën e vitit 1944, Sulë Hotla dhe Mulla Idriz Gjilani, me njësitë e tyre të armatosura [50] pra, Sami Sh. Arizare, Ali Syla (Staneci), Hamëz Ballanoci, Kamber Xhagaduri - Miratoca do të bëjë pushkën një me preshevarët, dhe pas 12 orë luftimesh do të thyhen keq. “Më e komplikuar situata është në Kumanovë.[51] Atje edhe pse janë kryer burgosje të një pjese jatakësh, përsëri deri te informacionet e sakta nuk kemi mundësi të vijmë”, ai thekson : Popullata shqiptare ka besim të plotë ndaj Sulës dhe disa anëtarëve të këshillit Popullor, kështuqë secili çoban apo fshatar dijnë për lëvizjen e bandave, mirëpo nuk i tregojnë pushtetit. Ata ndaj Frontit dhe pushtetit qëndrojnë anash, citat i nxherë nga kryeshefi i OZNA-s për qarkun e Shkupit, në një takim me kreun e Byrosë Politike të PKM-së. “Menjëherë pas çlirimit u mor aksioni për ta stabilizuar vendin, duke ju dhënë të drejta pakicës shqiptare. Me këtë u krijuan kushte për formimin e partisë, në rrethin e Dibrës dhe Kërçovës më 1945, ndërsa në rrethet e tjera kryesisht aty ka vitet 1947 dhe 1948. Mirëpo edhe përkundër asaj që është arritur stabilizimi politik, menjëherë duhet pranuar fakti se te masa shqiptare në atë moment nuk u arrit diferencimi politik dhe klasor. Mu për këtë edhe sot në qarkun e Tetovës dhe Gostivarit, grupi më i madh i popullatës ankohen për humbjen e banditëve në kohën e pastrimeve, dhe konsiderohet si një grusht kundër shqiptarëve, për t’ua marrë të drejtat e tyre. Në Kumanovë ende për Sulë Hotlën mbretërojnë legjendat dhe nuk besohet se ai është likuiduar. Edhe më tutje ai jeton në memoaret e tyre, kjo po vërehet në fshatrat : Hotël, Sllupçan, Mateç, Orizare etj...”[52] |Kolonel Fuad Dibra pas mbajtjes së një takimi me kryetarët e komunave të nënprefekturës së Gjilanit (në fillim të nëntorit) ishte i urdhëruar nga Komanda Supreme e Ushtrisë Mbretërore që ta lëshojë frontin te Kosova Lindore dhe të tërhiqte ushtrinë brenda Shqipërisë londineze. Fuad Dibra nga Gjilani doli me 14 nëntor 1944, me dy kamionë dhe u drejtua “për Shqipëri !”. Njësisë së kolonel Fuad Dibrës, gjatë tërheqjes do t’i prehet rruga diku midis Prizrenit e Krakushtës (Dragashit) dhe në luftë me njësitë partizane të Shqipërisë do të vriten shumë ushtarë, kurse Kolonel Fuad Dibra do të kapet rob. Ai, më vonë do t’i dorëzohet Shtabit të AP të UNÇ të Kosovë e Metohisë, dhe sipas dëshmive të disidentit Hysen Tërpeza, Kolonel Fuad Dibra do të pushkatohet. (Shih Dr. Muhamet Pirraku|Mulla Idriz Gjilani dhe Mbrojtja Kombëtare e Kosovës Lindore, fq.125).|Në vitin 1945 komuna e Preshevës në mënyrë arbitrare, pa vullnetin e popullit shqiptar dhe me qëllim të asimilimit dhe ngushtimit të truallit etnik, u nda nga Shqiptarët e Kosovës dhe Maqedonisë, për t`u vënë në lidhje kontrolli nga lartë, hërë nga Rrethi i Vranjës e herë nga ai i Leskocit. Ne rrethin e ketushem kanë hyrë gati 3.000 frymë shqiptarë te emigruan nga tokat nën kontrollin bullgar.[53

Beteja e Preshevës me rrethinë

Për luftërat që u bënë mbrenda këtyre 3 - 4 ditëve na nuk ishim të organizuem, për të bamë një organizim civil dhe ushtarak u mbajt një mbledhje në Bashkinë e Preshevës , me 13 shtarë , në të cilën përveç meje mueren pjesë ; Petriti , Jetulla Seferi , Limon Staneci , Adem Kamberi dhe Immer Rama .. Sherbimet kryesore u ndan në këto mënyra; Ademit ia dhanë kryesinë e Bashkisë, Limon Staneci drejtimin dhe organizimin e nënprefekturave dhe mue mi lanë organizimin dhe drejtimin e operacioneve ... Mbrenda 24 orëve përgadita listat e vullnetarëve Ballistë për krejt rrethinën e Preshevës, përveç disa katundeve afër Bujanovcit.Presheva kishte 300 vullnetarë,Rahovica 160, Miratoca 240 dhe kështu me rradhë edhe katundet e tjera që janë ma të vegjël, vullnetarët i ndava në grupet A dhe B.Si vijë kufini për të mbrojtë caktova udhën e hekurit që ishte lehtë për ta mbrojtë. Luftën e Raincës-Preshevës, më 18-19 shtator 1944, ku në natën e Festa e Bajramit, janë përleshur forcat vullnetare shqiptare, në mbrojtje të kufirin, me ato çetniko-partizane, të cilat po tentonin të depërtonin nëpërmes Kosovës lindore, ku pati shumë të vrarë e të plagosur. Sipas librit në fjalë, në faqen 96, thuhet se në këtë betejë, forcat vullnetare janë udhëhequr nga atdhetari Ramiz Cernica. Ndjej për obligim që për hir të objektivitetit shkencor historike, t’i bëj disa sqarime rreth asaj se kush ishte komandant kryesor, i forcave vullnetare në këtë betejë, ku ngadhënjyen forcat vullnetare shqiptare. Pas kapitullimit të Bullgarisë fashiste, më 9 shtator 1944, forcat e rezistencës kombëtare, konformë urdhëresës së KQ të Lidhja e Dytë e Prizrenit, në viset e çliruara, u themeluan organet politiko-ushtarake edhe për nënprefekturën e Preshevës. Nënprefekt u zgjodh Limon Staneci , komandant i xhandarmerisë Ali Staneci, kurse komandant i forcave të rezistencës u zgjodh Ibrahim Kelmendi. Filloi mobilizimi i vullnetarëve dhe u caktuan komandat e zonave mbrojtëse, në vijën hekurudhore Kumanovë-Preshevë Bujanoc, të udhëhequr nga njerëzit me ndikim si Xheladin Kurbalia, Hoxhë Lipovica, Sylë Hotla etj, Grupet ndëroheshin çdo dhjetë ditë. Në këtë mënyrë udha ruhej prej depërtimit të shkjaut dhe punët e vjeshtës në fusha kryheshin ..". Ibrahim Kelmendi: Si anëtarë i Komitetit Qendror të Ballit Kombëtar për Kosovë pas përforcimit të mbrojtjes kufitare të trojeve etnike, prof. Kelmendi do të kalojë me instruksionet e tija në Karadak e Sharr, do të ndihmojë Mulla Idriz Gjilani e Xhemë Gostivarin, do të marrë pjesë në betejën e Ferizajit me rininë Nacionaliste së bashku me prof.Luan Gashin e Abdyl Hencin e nacionalistët e tjerë. Por sidoqoftë atë ç'ka s'mundën do ta arrijnë bandat çetniko-partizane sllavo komuniste, mundën ta bëjnë, tradhëtarët e shitur tek komunizmi ortodokso-sllav, së bashku me çetat maqedonas-serb-bullgar e kryen misionin për të cilin ishin dhe të ngarkuar. Pas kapitullimit të Bullgarisë fashiste, më 9 shtator 1944, forcat e rezistencës kombëtare, konformë urdhëresës së KQ të Lidhja e Dytë e Prizrenit, në viset e çliruara, u themeluan organet politiko-ushtarake edhe për nënprefekturën e Preshevës. Nënprefekt u zgjodh Limon Staneci, komandant i xhandarmerisë Ali Staneci, kurse komandant i forcave të rezistencës u zgjodh Ibrahim Kelmendi. Filloi mobilizimi i vullnetarëve dhe u caktuan komandat e zonave mbrojtëse, në vijën hekurudhore Kumanovë-Preshevë Bujanoc, të udhëhequr nga njerëzit me ndikim si Xheladin Kurbalia, Hoxhë Lipovica, Sylë Hotla etj. Lufta e Raincës-Preshevës, më 18-19 shtator 1944, ku në natën e festës së bajramit janë përleshur forcat vullnetare shqiptare në mbrojtje të kufirin me ato çetniko-partizane, të cilat po tentonin të depërtonin nëpërmes Kosovës Lindore, ku pati shumë të vrarë e të plagosur. Hoxhë Lipovica ishte komandant kryesor, i forcave vullnetare në këtë betejë, ku ngadhënjyen forcat vullnetare shqiptare.[38] Pas kapitullimit të Bullgarisë fashiste, më 9 shtator 1944, forcat e rezistencës kombëtare, konform urdhëresës së KQ-së të Lidhjes së Dytë të Prizrenit, në viset e çliruara, u themeluan organet politiko-ushtarake edhe për nënprefekturën e Preshevës. Nënprefekt u zgjodh Limon Staneci , komandant i xhandarmerisë Ali Staneci, kurse komandant i forcave të rezistencës u zgjodh Ibrahim Kelmendi. Filloi mobilizimi i vullnetarëve dhe u caktuan komandat e zonave mbrojtëse, në vijën hekurudhore Kumanovë- Preshevë Bujanoc, të udhëhequr nga njerëzit me ndikim si Xheladin Kurbalia, hoxhë Lipovica, Sylë Hotla etj, [39]

Beteja e Myqybabës

Beteja e Myqybabës. Më 30 nëntor të viti 1944 rreth Brigada e XVI Maqedone Me mobilizuar me qindra veta prej Gjilanit, në Pisjan e në Zhegër kaluan lumin Morava e Binçes dhe para orës nëntë të mëngjesit iu ofruan Muqybabës. Aty i npriten në barikadat për të mbrojtur ashtu si në Beteja e Kikës nga shqiptaret e rajonit të Karadakut lindor, Kuvendimi te Livadhi i Shehit, ku ishin zhvilluar disa takimi pas luftimeve të vetë organizuara për "Udhë t'frenguttë Preshevës. Nga Shtabi i Brigadës XVI, komanduar nga Glisha Sharanoviq, trupat e kësaj Brigade janë zhvilluar disa runde bisedimesh në mes te Ymer Myqybabës dhe të dërguareve serb të Pasjanit, (një nga ata me emrin Damjan) por, nuk pati marrëveshje dhe kah ana tjeter e Zhegres dhe Llashticës, kanë arritur trupat shtrirë barkas për dhe, . Ata kishin kërkuar leje me kalue gjëja se për Preshevë. Kjo kërkesë e tyre nuk u pranua dhe ne ora 10-të filloi sulmi i tyre. Forcat e koalicionit te komofluara antifashist që mësynte prej tri anëve në ora tetë hynë në katund, nga i cili gratë dhe fëmijët ishin larguar në drejtim të Karadakut lindor me kohë dhe ishin vendos ne Kokaj, dhe Llocë. Më vonë pas depërtimeve nga maja e Curretëve, ku ishte edhe komandant pas që ka marrë plagë vdekjepruese, si edhe një luftëtar nga Llovca, Ahmet Haziri,> , i cili vdiç më vonë nga plagët e marra. Kah mbrëmja e asaj dite dhe tërheqjes në drejtim të Kokajve në verilindje, fshatit i vihet zjarri shtëpive nga forcat okupuese. Pas plagosjes në anën e majtë nën kraharorë të Ymerit, rezistencën e armatosur e kishte pas mbajtur një grup në tërheqje në krye me Xhemë Lekin, ku i kishte pas veti njësitin e vëzhguesve në prapavijën e luftës barikadohet në Llapushnicë, ku derdhet proi i Hardhisë në shpatin e Kokajve, po atë ditë ditë pas Shën-Mitrit të vitit 1944, pasdite një luftë ballë për ballë me forcat armike që ia kishini vënë zjarrin Myqybabës. Forcat shqiptare në Myqybabë sipas të dhënave nuk kalonion mbi 120, dhe gjat ditës këtij numri iu shtuan edhe disa vetë, pasiqë kishin dëgjuar të shtënat. Partizanët u zbrapsën dISA herë dhe u ndoqën deri në Pasjan. Numri i tyre vinte e shtohej duke u shtuar me serb të katundeve të Anamoravës. Depërtimi i shpejtë i forcave të rreshtuara nga mbeturinat e forcave çetnik serbo-bullgare të Ballkan tronditi parinë politike që i udhëheqete shqiptarët dhe atë të vendeve fqinje, për shkak të ndikimit prorus, karshi boshtit anglo-amerikan të boshtit antifshiast... me 6 tetor 1944 u formua brigada XVI maqedonase. Ndër masakrat që tmerruan opinionin shqiptarë e më gjerë në përfundim të Luftës së Dytë Botërore, gjithsesi ishte masakra e kryer në fshatin Bllacë të Shkupit, ku sipas dëshmive të zbuluara në kohë të fundit, forcat partizane të Brigadës XVI jugosllave vranë 111 civil shqiptarë, kufomat e të cilëve ngelën me ditë të tëra pa u varrosur Me 6 tetor 1944 u formua brigade XVI maqedonase me Glisha Sharanoviqin, riorganizohet nga kolonet serb lokal te lumi i Morava e Binçës, mobilizim të Brigadës XVII maqedono-kosovare, po i vinte (në ndihëm edhe nga serbet Pasjanit me Glisha Sharanoviqin komandant, që shpejt shtoi radhët e numrin e ushtarëve. Me 14 nëntor, kjo brigadë hyri në Shkup për t`u nisur po atë ditë për në Kaçanik. Vetëm për një muaj e diçka, deri me 14 nëntor 1944 likuidoi rreth 200 shqiptarë.| Pas vrasjes se 111 vetave në fshatin Bllacë e Ultë, kjo brigadë u nis për në Karadak të Gjilanit, me atë rast në Stubell masakroi mizorisht tetë shqiptare. Më 30 nëntor të viti 1944, popullata shqiptare e kësaj zone, i përgjigjet thirrjes së lidhur në Kuvendin e Livadhit të Shehit te Bria e Preshevës një ditë më parë ku u ishin përgjigjur vetëm vullnetarët e kësaj zone të Karadakut, të fshatrave [[Burica]], Lipovica, Kokaj, Llocë, Depcë deri në dhjetra veta, por numri i tyre vinte duke u shtuar edhe për disa vetë pos atyre prej Buricës, Lipovicës, Myqybabëe edhe nga Kokajt dhe Llovca. Trupat e mobilizuara të komanduara nga Sharanoviqi prej Gjilanit, depërtojnë përmes Pisjanit dhe nëpër Zhegër, duke trupuar lumin Morava e Binçes për ta shkelur Karadakun. Siç dihet pas tri runde bisedimeve të ndërmjetësuara e nga serb lokal te cilet nuk kishte garantuar se Brigada e XVII-të proletare kosovare-maqedone do të kalonte pa shkelur "në çdo pëllëmbë toke, duke hyrë edhe nëpër brenda nëpër shpia", nuk ishte arritur marrëveshja për leje kalimin nëpër Karadak, pasiqë edhe para orës para të mëngjesit iu ofruan Myqybabës.Nuk ka kaluar shumë kohë, aty i priten rojet vendore. Kolonat pushtuese janë shtrirë përdhe barkas dhe kishin kërkuar leje me kalue për Preshevë. Kjo kërkesë e tyre nuk u pranua, dhe ne ora 10-të filloi sulmi i tyre. Fillimisht, mbrojta e barikaduar mirë i theu mbi tri herë dhe mobilizoheshin prapë me vullnetar tjerë në Pasjan, duke qëndruar deri në mbarmje. Numri i tyre vinte e shtohej gjithnjë, duke u shtuar me serb të katundeve Anamoravë, deri sa ndodhi dhe u plagos komandanti i forcave shqiptare Ymer Myqybaba, i cili përherë ishte në krahun e mbrojtjes së popullatës civile, edhe të serbëve të Pasjanit gjatë pushtimit italo-bullgar dhe, ku shumë kishte të plagosur tjerë e të vrarë.

Pamje nga Myqybaba]

Vullnetarët e armatosur dhe popullata e kësaj treve, ia kishin mbajtur krahun perëndimor në Komitetin për mbrojtjen e trojeve etnike nga aneksimi i dhunshëm serb, për t’ia prerë vijën hyrjeve të forcave të huaja, përmes enklavave, te lumi Morava të Brigadës XVI-të serbo-bullgare dhe asaj të XVI-të maqedone, kur u bë një rezistencë e armatosur nga vullnetarët për ta mbrojtur prakun e shtëpive të tyre të prirë nga Komandant Ymer Saqipi (Myqybaba) dhe pas plagosjes në anën e majtë nën kraharorë të Ymerit, rezistencën e armatosur e kishte pas mbajtur një grup në tërheqje, ku i kishte pas veti njësitin e vëzhguesve në prapavijën e luftës barikadohet në Llapushnicë, ku derdhet proi i Hardhisë në shpatin e Kokajve, po atë ditë ditë pas Shën-Mitrit të vitit 1944, pasdite një luftë ballë për ballë me forcat armike që ia kishini vënë zjarrin Myqybabës. Atë ditë në vijën e frontit siç dihet kishte mbet i plagosur për vdekje Ymer Myqybaba sa ishte në tërheqje në drejtim të Kokajve, si edhe një luftëtar nga fshati Llovcë i lagjes së Hazirajve, Ahmet Haziri, plagoset dhe pas dy javësh vdes më vonë nga plagë e maarrë vdekjepruese me 14 dhjetor 1944.

Kokajt

Vija frontale e Betejës ishte nga Kotliana e deri te Gryka e Lerajve e deri te maja e Curretëve.

Në tërheqje disa luftëtar me Xhemë Leraj u fortifikuan në një shpellë guri dhe vranë togun e diversant të armikut, për ti dhënë leksion atyre që kishte mësy me shkel Karadakun. Disa prej tyre i kish pas nxënë taksiroti, e vriten aty, 6-të të parët mbetën të vrarë, dhe ma vonë përforcimet pati tjera që arritën të kapen dhe mbahen rob nga ana e çetnikëve, dy të rinjët, Jashari e Kadri Koka pasiqë i lidhën për pushkatim, i liruan sa për ti bartur me gomar për t'i ngarkuar të vrarët në Llapushnicë, ndërsa të tjerët e vrarë anës tjetër të vendi i quajtur te Qafa e Lekit në mes Buricës, Lipovicës e Myqybabës, të cilët i përcollën me çerret të mbushur përplot me trupa të tyre e bartur me trina kah Pasjani. Të vrarët në fund të prrot të katunishtës që bie në lumin Llapushnicë, një nga një lidhur si ngarkesa me dry, dhe i kishin ngarkuar me një gomar, por një prej kufomave që ishte më i leht ia mërrte anën dhe, prej tyre e kishin lidhë në paragon të samarit deri te laku, te Mullini i Kokajve. Aty në lakesën për ballë Birës së kaçakëve u kishte rrëshitur njeri prej tyre e u kishte ra me kokë përtokë. Këtë e paguan me nga një të rënie të kondaktit të pushkëve, Arifi i Myqybabës, Jashari me Kadriun e Kokajve, dhe nuk iu nda fare stupci deri sa ishin varrosur te vendi i quajtur varret e huajave në kodër të Kokaj. Plaku Sali Koka i kishte pritur te vendi i quajtur Rup, partizanet e revoltuar të cilëve u kumtua në emër të fshatit Kokaj se, pos fëmijëve deri 13 vjeç dhe pleqve e grave e të sëmurëve nuk kishte njeri tjetër në Kokaj dhe nuk do të ketë rezistencë të armatuasur, ndërsa burrat janë larguar nga paniku se mund të ju ndodh ndonjë e keqe, pasi që ishin dëgjuar të shtëna me armë dhe shkëmbim zjarri në Myqybabë dhe te Reka eLlapushnicës. Gjatë ë kalimit nëpër Kokaj, pas nesh ishte një njësit vëzhgues diversabt i forcave partizane që na përcillnin këmbë pas këmbe, duke kaluar nga podi i kishës së epërme mes Kokajve dhe Llocës, kishte hasur në një zgurë lisi të fshehur te Mëhalla e poshtme e Kokajve, plakun Sinan Burica, (plakë 70 vejçar të cilin e kishin vrarë me gjakftohtësi nga afërsia te Kokajt e poshtëm. Sipas deklaratës së Zenel Ibrahimit janë mbetur të vrarë në luftën, si te ajo e Preshevës dhe më vonë, edhe Sinan Rexhepit, (në rrugë për në Maxhere), Rashiti i Ajetit,plak është therrë me bajonetë, Neziri i Arifit, Ajazi i Jasharit, edhe komandanti Imeri Saçipi Myqybaba, Rifat Ibrahimi, Rexhep Veseli, Qazim Sherifi, dhe Rizaku i Shaqirit, hoxhë i fshatit, 33 vjeçar.Nga fshati Buricë, janë vrarë:Sejdë Hajdari,Bejta i Zymerit,Ademi i Hajdarit dhe Azemi i Rexhepit. Nga fshati Lipovicë janë vrarë: Kadri e Rifat Selimi; nga Lloca është vrarë Hetem Rrustemi; nga Gosponica: 33 veta, në mes tyre edhe Rrustemi i Dalipit Kokajve, Ramizi i Xhemajlit (dhe shoqja e Brahim Gosponicës, nëna e Sejdës, e cila është vrarë në derë të shtëpisë para syve të fëmijëve; nga fshati Kokaj është vrarë në Correticë, Dauti, djali i Dalip Kokës; nga Ranatoci Shabani i Halitit, dhe nga Sllubica disa ditë më vonë janë vrarë ose kanë mbetur të plagosur: (Asllan Sadriu,Habib Selimi, Hasan ZAHIRI • |Baftjar ZAHIRI 26 v |Bajram HASANI 35 v |Daut SYLEJMANI 26 v • |Isuf LIMONI 30 v • |Jahi AVDULLI 32 v • |Miftar ZAHIRI 19 v • |Ruhdi HASANI 22 v • |Shaban LIMONI 30 v • |Shaban SYLEJMANI 28 v • |SHERIF HASANI 26 v • |TAHIR ZAHIRI) (plagosur Ahmeti i Zahirit, Habibi i Selimit, Asllani i Sadrisë, -13-14 anëtarësh Nga fshati Lipovicë janë vrarë: Kadri e Rifat Selimi; nga Lloca është vrarë Hetem Rrustemi; nga Gosponica: Ramizi i Xhemajlit dhe nëna e Sejdës, e cila është vrarë në derë të shtëpisë para syve të fëmijëve; nga fshati Kokaj është vrarë djali i Dalip Kokës; nga Ranatoci Shabani i Halitit, dhe nga Sllubica një familje 13-14 anëtarësh.</ref> Por, përshkak të moshës u fsheh te një sgurë lisi në të dal te rruigës kokajve të pushtme afer shtëpive të Maliqeve të Kokajve. Banorët e kësaj lagje, kryesisht gra e fëmijë të ngelur në shtëpitë e strehuar, tregojnë se ishte dëgjuar një kollitje pastaj një klithje kur ishte therur me bajoneta të pushkës, në zgurin e atij një lisi, tregojnë ata me të cilët kishte udhëtuar deri te lisi i Rrahit të Kokajve të poshtme.Nuk kaluan shumë ditë dhe prapë u kthyen të paftuar ashtu siç kishin ardhur pas tri javë - Tre muaj pas Shën-Mitrit për t'i marrë eshtrat e atyre që ishin vrarë për tokën e huaj. Halla Duda te Kokajt që kishte qëlluar rastësisht ti bie aty pari në arën e saj, ku ishin varrosur, kishte dalë njëri nga ata që drejtonte ceremonialin e zhvarrimit për ti kërkuar asaj nëse, u kishte mbetur borxh për tokën që kishin varrosur aty. Sot e atë ditë vendi quhet vend i vakafit. Kjo është quajtur këtu prej atëherë si hanë e donë si vakaf, ku janë varrosur e zhvarrosur asqeria e huaj, secili prej atyre që u vranë i kanë mbledhur eshtrat, thonë pjesëmarrës të asaj lufte pas kthimit të tyre nga mali, të cilët ishin vullnetar në vijën frontale te Qafa e Myqybabës,Stampa:Artikulli

Terrorizmi serbo-bullgar dhe Fronti Lindor

Karadaku lindor pas Betejes së Preshevës Më 30 nëntor të viti 1944, thirrjes së lidhur në Kuvendin e Livadhit të Shehit, një ditë më parë u ishin përgjigjur vetëm vullnetarët e tri fshatrave ; Buricë, Lipovicë, Kokaj, Llocë, Depcë deri në dhjetëra veta, por numri i tyre iu shtuan edhe për disa vetë. Forcat tjera shqiptare të prirë nga Ali Syla ishin në krahinë tjetër te Përroni Vaçka Ilicës, ndërsa Mulla Idris Gjilani, po kalonte me truprojën te "Ura e Budrikës", sikur edhe trupat e komanduar nga Hysen Tërpeza në gjendje gatishmërie për mbrojtje të popullatës civile. Limon Staneci- ishsekretar në nënprefekturën e Gjilanit, Ibrahim Kelmendi në përcjellje të situatës te Prroni i Kokajve të poshtëm, dhe pastaj kalojnë në anën e Sllubicës përkarshi, ndërsa Adem Stançiqi,Hysen TërpeZa, Ymer Rama,..[8]. Rezistencën e armatosur në Kosovën lindore si Betejën e udhës së Frengit afër Preshevës, më 18-19 shtator 1944, në të cilën luftë të armatosur dhe të organizuar nga Fronti i Teritoreve të Çliruara Etnike Shqiptare, pikërisht në natën e Bajramit, kur forcat çetnike serbo-bullgare të mobilizuar janë përleshur me forcat vullnetare shqiptare, në mbrojtje të kufirin, të njofur për udhë të Frengit, ku trimfalisht fitohet beteja kundër atyre forcave çetniko të modifikuara si Brigada çlirimtare serbo-bullgare si partizane, të cilat po tentonin të depërtonin në territorin e Kosovës, ku patin humbje mbi 273 të vrarë e të plagosur karshi forcave nga Mbrojtja Kombëtare e Kosovës Lindore . Pasi që filloi mobilizimi i vullnetarëve takimi te Livadhi i Shehit, afër Preshevës, si dhe u caktuan komandat e zonave mbrojtëse, në vijën hekurudhore Kumanovë-Preshevë Bujanoc, të udhëhequr nga njerëzit me ndikim si Xheladin Kurbalia, Hoxhë Lipovica, Sylë Hotla etj. Sipas kronologjisë së ngjarjeve pas kapitullimit të Bullgarisë fashiste, më 9 shtator 1944, forcat e rezistencës kombëtare, konformë urdhëresës së KQ të Lidhja e Dytë e Prizrenit, fronti LIndor i udhëhqur nga Adem Gllavica në viset e çliruara, u themeluan organet politiko-ushtarake edhe për nënprefekturën e Preshevës, nënprefekt u zgjodh Limon Staneci, komandant i xhandarmerisë Ali Staneci, kurse komandant i forcave të rezistencës u zgjodh Ibrahim Kelmendi. Në muajin shtator 1944, i është besuar detyra e komandantit të trupave vullnetare-balliste në luftë kundër partizanëve në frontin e Preshevës dhe atë në sektorin Raincë- Corroticë, ku edhe ishte aktiv në luftë, dhe ku më 19 shtator 1944-në ditën e bajramit, në atë sektor janë vra mbi 100 dhe janë zënë rob 206 të tjerë. “Pas kapitullimit të Bullgarisë më thirri nënprefekti i Gjilanit Hamit Kroj dhe kërkoj nga unë që të tuboj sa më shumë vullnetarë, dhe të kontaktoj me Limon Stanecin-nënprefekt i Preshevës, “Limoni kërkoi nga unë që ta formoj shtabin për luftë kundër sulmeve të forcave partizane në sektorin Corroticë-Rainca, ku edhe kam qëndruar afër dy muaj” (mr. Aliriza Selmani, historian). Kurse Hysen Tërpeza-atdhetar i shquar, kur bënë fjalë për Luftën e Preshevës, mes tjerash thotë: “...Ishte ditë bajrami...kur arritëm në Preshevë e kuptuam se ishte ndalur lufta, në të cilën pati shumë të vrarë... Atëherë pash se në Preshevë kishin arritur edhe Mulla Idrizi me një fuqi, Ramiz Cernica, ish- kryetar komunës sëi Parteshit, Sylë Hotli nga Kumanova, të tubuar rreth Mulla Idriz Velekincës, zëvendskomabdant Sylë Hotli, Sylë Zarbicës, Hoxhë, Lipovica, Xheladin Kurbaliu, dhe Ramiz Cernica . Pasojat e kësaj ditë, ku në vijën e frontit siç dihet kishte mbet i plagosur për vdekje Komandanti Ymer Saqapi në tërheqje në drejtim të Kokajve, ku dhe vdesë dhe varroste te varrezat e mëhallës së poshtme. Edhe një luftëtar nga fshati Llovcë i lagjes së Hazirajve, Hetem Haziri, plagoset dhe pas dy javësh vdes më vonë nga plagë e marrë vdekjepruese me 14 dhjetor 1944. Të plagosur dhe të vrarë në radhët e luftëtarëve shqiptar pati në istikamet në Lipovicë-Buricë, si dy bijtë e Mulla Isuf Baftjari - Lipovicës, Rifati i Hoxhës (edhe Selimi mbet i plagosur) vdesë në shpatin e Llapushnicës gjashtë javë më vonë nga plagët e marra, si dhe pati edhe të tjerë si dy djemtë i axhë Baftjar Depcës, të cilët janë strehuar në mes të fshatit Llovcë dhe Kokaj te Livadhet e Kishës me vetëm nga një bombë në kokë, të cilët i shpëtuan ekspeditës pushtuese serbo-bullgare. Mbrojtja Kombëtare e Kosovës Lindore, Ymer Saqipi- i plagosur u transferua në fshtin Kokaj, te proi i Kokajve, ku pas ishte me plagë vdekjepruese ndërroi jetë dhe u vorros në varrezat e Mëhallës së poshtme të Kokajve. Djegeja e 73 shtëpive, hambarëve dhe plemeve të Muçibabës u bë me 30 nëntor 1944 dhe fillim të dhjetor 1944, duke mobilizuar serbët lokal, dhe trupat dezertuar çetnike për t'iu vërsulur drejt territorit të Karadakut lindor të Gjilanit dhe Preshevës, kinse për ti ndihmuar brigadën XVI të Serbisë, të cilat bëjnë plojën në Iseukaj, ku u masakruan 93 veta, 33 veta në Gosponicë, 13 veta në Sllubicë, në Kokajt 5 dëshmorë e martir të asaj lufte, sikur gjithandej tjerët në trojet e liruara të Kosovës lindore. Komandanti, Ymer Saqip Myqybaba kishte mbajtur krahun perëndimor në Komitetin për mbrojtjen e trojeve etnike nga aneksimi i dhunshëm serb, për t’ia prerë vijën hyrjeve të forcave të huaja, përmes enklavave, te lumi i Morava e Binçës, të Brigadës XVII maqedono-kosovare, poi vinte në ndihë Brigadës XVI serbe të shpartalluar gjat depërtimit në malësi të Karadakut dhe Gollakut përgjat vijës frontale prej majës Kikës e përtej vijës hekurudhore udhës frëngut e gjer të Reka e Raincë dhe të Brezës nga Mbrojtja Kombëtare e Kosovës Lindore . Brigada në fjalë vazhdoi rrugëtimin për të kaluar në Gollak, ku fati i një batalloni të saj ishte shkatërruar në mes të Qarrit, Vriçecit dhe Gurit të zi, nga kishin arritur të shpëtojnë vetë gjashtë veta kanë arritur të gjallë në Vranjë, arkivi rajonal Gjilan, LNÇ.

Fronti i Kosovës lindore

Siç dihet, deri në gjysmën e dytë të vitit 1943, pjesa juglindore e Kosovës ishte zonë nën okupimin Bullgar. Pasi që Brigadat nacional çlirimtare shqipare i ndjekin këmbë pas këmbe deri sa kapitullojnë: Gjermania, Italia dhe Bullgaria fashiste. Siç dihet deri atëherë ishte nën kontrollin e forcave mbi tokat e liruara shqiptare dhe përkrahjen e marin forcat naziste Gjermane. Deri atëherë ishte kulmi i Luftës së Dytë Botërore*(LDB), ndonëse edhe zonat qe ishin nen okupimin Bullgar i bashkohen Shqiperise se asaj kohe qeverisjes së Rexhep Mitrovicës, pushteti Gjerman ia kishte njohur „neutralitetin“.

Njeri nga shumë propozimet e kursit të kufinjve e Shqipërisë natyrale

Në rajonin e Gjilanit në mbarim të '44-tës, vepronin çetat e Shyt Marefcit, Shaban Smires, Lote Vakes, Hetë Kokës (udhëheqës i forcave shqiptare nënprefekturën e Gjilanit), Hasan Kabashit-Vitia, Hasan Remnikut, Hajriz Kajollit, Ajet Kosovices, Ali Stanecit, kapiten Bajrush Xhaklit, Hoxhe Lipovices; Sherif Maliqi Hajdar Tugjefcit, Hysen Terpezes, Mulla Idriz Gjilanit etj. 17 dhjetor 1944, rreth 1000 burrave nën armë, të Malësisë së Bujanocit në Zarbincë, dhe të Karadakut të Preshevës u mbajt Kuvendi i themelues u zgjodh ]Shtabit Drejtues të Rezistencës Shqiptare për Kosovën Lindore], nën udhëheqjen e Mulla Idriz Gjilanit,Mulla Idriz Gjilani - ]Mbrojtja kombëtare për Kosovë lindore.] i cili u zgjodh edhe komandant i Forcave vullnetare shqiptare të krahut Lindor dhe sekretar Muharrem Fejza, zëvendëskomandant Sylë Zarbinca, kurse për anëtarë u emëruan komandantët e njësive (guerile) : Shefki Hajdini-Desivojca, Ajet Rainca, Lam Breznica, Ajet Kosovica, Xheladin Kurbalia, Lotë Vaku, Hoxhë Isuf Lipovica, Faik Tairi dhe Sulë Hotla.Komandanti i çetave të armatosura balliste për krejt viset e Kumanovës edhe në rolin e anëtarit të Shtabit të Lëvizjes së Rezistencës Shqiptare të Kosovës Lindore, edhe në rolin e promotorit për organizimin e Komiteteve të Rinisë Nacionaliste për Mbrojtjen e Kosovës në viset e Kumanovës. Më 17 dhjetor 1944, rreth 1000 burra me armë të Malësisë së Bujanocit në Zarbincë, dhe të Preshevës u mbajt Kuvendi i themelues, ku u zgjodh Shtabit Drejtues i Rezistencës Shqiptare për Kosovën Lindore, nën udhëheqjen e Mulla Idriz Gjilani. Mbrojtja Kombëtare për Kosovën Lindore, i cili u zgjodh edhe komandant i Forcave Vullnetare Shqiptare të krahut lindor dhe sekretar Muharrem Fejza, zëvendëskomandant Sylë Zarbinca, kurse për anëtarë u emëruan komandantët e njësive (guerile): Shefki Hajdini-Desivojca, Ajet Rainca, Lam Breznica, Ajet Kosovica, Xheladin Kurbalia, Lotë Vaku, hoxhë Isuf Lipovica, Faik Tairi dhe Sulë Hotla. Komandanti i çetave të armatosura balliste për krejt viset e Kumanovës edhe në rolin e anëtarit të Shtabit të Lëvizjes së Rezistencës Shqiptare të Kosovës Lindore, edhe në rolin e promotorit për organizimin e Komiteteve të Rinisë Nacionaliste për Mbrojtjen e Kosovës në viset e Kumanovës, [36] Sulë Hotla, ndërsa në rajonin e Karadakut të Kumanovës vepronte Batalioni i Karadakut nën udhëheqjen e Sulë Hotlës, sipas urdhrave, që vinin nga Mulla Idriz Gjilani, respektivisht prefektura e Gjilanit dhe Shtabi Suprem për Mbrojtjen e Tokave të Liruara Shqiptare të Kosovës Lindore. Masakra e Bllacës dhe çetniku Sharanoviq, ishin ndër masakrat që tmerruan opinionin shqiptar e më gjerë në përfundim të Luftës së Dytë Botërore, gjithsesi ishte masakra e kryer në fshatin Bllacë të Shkupit, ku sipas dëshmive të zbuluara në kohë të fundit, forcat partizane të Brigadës XVI jugosllave vranë 111 civilë shqiptarë, kufomat e të cilëve ngelën me ditë të tëra pa u varrosur. Pas kapitullimit të Bullgarisë më thirri nënprefekti i Gjilanit Hamit Kroj dhe kërkoj nga unë që të tuboj sa më shumë vullnetarë, dhe të kontaktoj me Limon Stanecin -nënprefekt i Preshevës, Limon Staneci kërkoi nga unë që ta formoj shtabin për luftë kundër sulmeve të forcave partizane në sektorin Corroticë -Rainca, ku edhe kam qëndruar afër dy muaj Isuf Baftjari alias Hoxhë Lipovica,[37]. Depertimi kah kufiri verilindor shtrihej tani prej Gurit të Zi, ne majen e Sitilise e gjer ne Bujanoc, dhe permes “udhës së hekurit (frengit)“, siç quhej fronti për hekurudhë të Frëngut, njëra shinë shqiptare dhe tjetra serbo-maqedone deri në periferi te Shkupit. Kjo gjendje zgjat deri në fund te vitit 1944, kur pushtetin mbi tokat shqiptare e marrin partizanet Shqiptare dhe Jugosllave. Në fshatrat shqiptare në mes te Kikes (Kitkes) dhe Bujanocit, brigadat partizane maqedono-bullgare, nisin të depërtojnë në pranverë të vitit 1944. Nga luftimet që janë zhvilluar në Vriqec-Qarr dhe Guri i Zi të Malësisë së Bujanocit, në mes te pjesetarëve të Brigadës se XVI Maqedone- kosovare e njohur me nofken „Brigada e ushtrisë së Kuqe“, sepse kuh do që kishte kaluar në përgjakeje me resistencën shqiptaret kunder dhunës dhe terrorit mbi masën e pambrojtur, duke filluar nga Bllaca dhe luftimet në Myqybabë në Karadakun e Shkupit e deri në malësi të Gollakut, mes forcave vullnetare të Kosovës juglindore. Gjysmën e dytë të dhjetorit, këtë Brigade famëkeqe e gjejmë me 22 dhjetor në rrugëtimin e saj, që përshkruan nga Gjilani drejt fshatit Rogocicë. Në Katushnicë, Brigada XVI ndahet në dy drejtime, disa nga njësitë e saj merrin drejtimin për në Hogosht dhe tjetra për në malësinë e Gallapit të Kamenicës, ndërsa tjetra për të dal në Qarr, me qëllim vihet kontrrollit ndaj grupeve të forcave vullnetare Shqiptare, të grumbulluara në Cuken e Qarrit. Brigada kishte me rreth 800 pjesëtarë, arrinë në Qarr me 23 dhjetor te vitit 1944 (Natën e Kershtlindjeve), ku ishin marrë edhe disa banorë peng për mburojën e tyre. Komandant i këtij Bataloni ishte Lluka Bozhoviç dhe komisari Lluka Qauriç dhe Kryeshef shtabi ishte Ilija Malazezi, kurse forcat shqiptare e përbënin njesitë vullnetare të tokave të liruara shqiptare në Kosovën jug lindore, nën komandën e atedhetarit, Mulla Idriz Velekinca. Kjo brigade bene tmerre ne Qarr, duke ua vene shtepive zjarrin dhe duke i therre bagetine. Pastaj, kjo brigade i arreston tinzisht meshkujt mbi moshen 18 vjecare dhe i pushkaton (21 meshkuj te pushkatuar, te cileve as sot nuk u dihen varret). Sipas të dhënave të konfirmuara nga dëshmitarët udhës për në Gjilan, ku i kanë bashkuar edhe 12 tjerë nga Shipashnica. Ata janë dërguar ne Gjilan, por janë pushkatuar në Domoroc (te plehnat e Domorocit), lumi “Kriva Reke” dhe janë hudhur të gjithe në nje grope varrezë masive.

Masakra e njohur e Gjilanit

Pas sulmit të Gjilanit me 23 dhjetor te vitit 1944 nga njësitë shqiptare për mbrojtjen e kufirit, marrjes së qytetit nga ta, por edhe detyrimi për t'u tërhequr, nga se në Gjilan erdhën partizanët e aradhës së Shqipërisë të komanduara nga Shaban Demaliaj, Spahiu, qyteti mbeti pa mbrojtje shqiptare dhe banorët shqiptar të Gjilanit përjetuan masakër të paparë. Këtë që do ta lexoni në vazhdim janë vetëm dy rrëfime trishtuese për ato ditë. Pas përgjakjes së Gjilanit, më 29 dhjetor 1944 mbahet një takim i ndërmjetësuar nga Tahir Zhegoci i cili mbahet në shtëpin e tij në Zhegoc të ndëmjertsuar nga Hysen Tërpeza në mes Mulla Idriz Gjilanit me përfaqësuesin e UNÇSH’së Shefqet Peçin. Sipas të dëshmive të atdhetarit Ramiz Cërnica, takimi midis Mulla Idris Gjilanit dhe Shefqet Peçit u mbajt, në malet midis fshatrave Livoç, Ponesh, Gumnishtë dhe Pasjak të Gjilanit. Mulla Idrisin në këtë takim e kanë shoqëruar rreth 20 bashkëluftëtarë, kurse Shefqet Peçin e shoqëroi komandanti i Brigadës VII të kosmetit Shaban Haxhia nofka ”Përzha”, me një grup partizanësh nga njësia përcjellëse e shtabit. Në këtë takim sipas dëshmitarit tjetër Tahir Zajmi, Shefqe Peqi ka arritur ta bind Mulla Idrisin që të heq dorë nga rezistenca e mëtutjeshme. Shefqet Peçi, me këtë rast Mulla Idrisit i ka thënë Pse luftoni e derdhni gjak kot, mbasi porsa të stabilizohet gjendja, Kosova dhe gjithë viset shqiptare të Jugosllavisë pa tjetër do të bashkohen me Shqipni, gja për të cilën mund të jeni fare të sigurt... ? 5/6 Zhvillimet e mëvonshme, në Kosovë dhe në trojet tjera etnike shqiptare, që mbetën padrejtësisht nën administrimin e Jugosllavisë së Titos, dëshmuan të kundërtën e premtimeve të Shefqet Peçit. Sulë Hotla, ndërsa në rajonin e Karadakut të Kumanovës vepronte Batalioni i Karadakut nën udhëheqjen e Sulë Hotlës, sipas urdhrave që vinin nga Mulla Idriz Gjilani, respektivisht prefektura e Gjilanit dhe Shtabi Suprem për Mbrojtjen e Tokave të Liruara Shqiptare të Kosovës Lindore.Masakra e Bllacës dhe çetniku Sharanoviq Ndër masakrat që tmerruan opinionin shqiptarë e më gjerë në përfundim të Luftës së Dytë Botërore, gjithsesi ishte masakra e kryer në fshatin Bllacë të Shkupit, ku sipas dëshmive të zbuluara në kohë të fundit, forcat partizane të Brigadës XVI jugosllave vranë 111 civil shqiptarë, kufomat e të cilëve ngelën me ditë të tëra pa u varrosur. Pas kapitullimit të Bullgarisë më thirri nënprefekti i Gjilanit Hamit Kroj dhe kërkoj nga unë që të tuboj sa më shumë vullnetarë, dhe të kontaktoj me Limon Stanecin -nënprefekt i Preshevës, Limon Staneci kërkoi nga unë që ta formoj shtabin për luftë kundër sulmeve të forcave partizane në sektorin Corroticë-Rainca, ku edhe kam qëndruar afër dy muaj|Isuf Baftjari alias Hoxhë Lipovica, sikur edhe për Luftën e Preshevës, mes tjerash thotë: “...Ishte ditë bajrami...kur arritëm në Preshevë e kuptuam se ishte ndalur lufta, në të cilën pati shumë të vrarë...Atëherë pash se në Preshevë kishin arritur edhe Mulla Idrizi me një fuqi, Ramiz Cernicaish- kryetar komunës sëi Parteshit, Sylë Hotli nga Kumanova, të< këto veprimtari ishte denuar me vdekje dhe më vonë i shëndrrohet ne burg, me 23.01.1953 lirohet prej burgut.|Hysen Tërpeza - atdhetar i shquar, kur bë tubuar rreth Mulla Idriz Gjilani Velekincës, zëvendskomabdant Sylë Hotli, Sylë Zarbicës dhe Ramiz Cernica Edhe Ramiz Cërrnica, në shqyrtimin kryesorë kundër tij.

• >Ramiz Cërnica-

Ramiz Hoxha - Cernica mori pjesë aktive në luftë-fillimisht i’u bashkua Lëvizjes kombëtare të atyre viteve në Frontin antifashist, nga marsi i 1943, ishte lidhja kryesore e Lëvizjes së atyre viteve nëpër Karadakun e Shkupiit, ku posaqërishtduke shpetuar nga një rrethim i Aradhës së parë të UNÇK- Zenel Hajdini-pastaj asaj të Sharrit, ku me autoriteti i tij, bëri që të mobilizohen shumë vullnetarë të kësaj ane, të cilët ndihmuan vëllezërit e tyre në luftë, për mbrojtjen e kufirit të Kosovës Lindore. Kjo ndriçon veprën madhore të Ramiz Cernicës, patriotizmi i të cilit ka arritur piedestalin në Kuvendin Prizrenit, në 27 korrik 1945, me fjalët që e bëjnë të pavdekshëm:

• Me Serbin Jo, me Shipninë Po!. Më 27 korrik të vitit 1945, Ramizi si delegat i rrethit të Gjilanit mori pjesë në Konferencën famëkeqe të Prizrenit, ku edhe formalisht po zyrtarizohej aneksimi i Kosovës nga ana e Serbisë.

Rezistenca e armatosur me grupin e fundit

Mësuesi Mustafë Hetë Koka

Rezistenca e armatosur me grupin e fundit Hasan Alisë e mësuesit Mustafë Koka.

Përballja e mesuesit Mustafë Koka me UDB-në

Në fund të muajit maj 1951, të fillimit të gjysmës së dytë të shekullit të kaluar, dy oficerë të lartë të UDB-së e ndjekin hap pas hapi. Ardhjen e UDB-së në fshat e parandiente mësuesi Mustafë Koka si kob i rikthyer nga ajo ditë që kishte përcjellë për në burg, babanë, axhën dhe vëllain. Kah gjysma e atij muaji i trokasin në derën e banesës së tij në Remnik. Sipas Arif Sylës, sekretar nëinstancat komunale të arsimit, tregon sot me rastin e 57 vjetrit të atyre ngjarjeve se, "Mustafa ishtei ri dhe nuk mund ta duronte ma maltretimin dhe zullumin e UDB- ashëve, të cilët e merrënin të premteve pas mësimitdhe deri të hënëve nuk e lëshonin, kur një ditëpara se tëkthehej mësuesi nga një mbledhje e katundit, i cili i kishte kërkuar që të vihen në lidhje me Hasanin sepse nuk mund tëqëndronte në ilegalitet, kur kërkohej që ta dorëzonin njeriun e fundit të ilegales. Lila dhe Voja, futen të paftuar nëbanesën e tij, kinse për ta kaluar natën, por, qëllimi i tyre,ishte që ta dëbojnë atë për tej bjeshkëve. Pasi kërkoi ta lejonin të shkonte për të fjetur te shërbëtori i shkollës, sepse aty ishte ngushtë ai e kishte lënë një revole, “pallaber” i gjermanit për ta ruajtur kokën. Në mëngjes kuru kthye nuk patën kohë për t'u përshëndetur sepse u kthyen për ta përcjellë ardhjen e UDB-së. Andaj vendosi t'i kthehet malit, tjetër udhë nuk pati. Merr revolen “beretë”, që e kishte amanet nga babai dhe ju kthehet "mysafirëve" në odën etij për ta dërguar amanetin e etërve në vend. Me të hyrë në derë, i gjen duke luajtur shah, por në vend se t'i luante figurat e shahut për t'i nxënë në mat, nxjerr revolen dhe zbrazi në ta. Duke dalë jashtë me nxitim, e pa gruan e axhës Ahmet në oborrin e shtëpisë së tij. Përballja kundër atyre pushtuesve po zinte fill si rezistencën e mosdurimit, mbylljes brenda vetvetes dhe shikimi i horizontit për të qarë atë rrethim të hekurt që po ngushtohej ditë e për ditë shtohej edhe më tepër. Ajo po bëhej në mes brigjeve të lumit Morava dhe Bjeshkës së Madhe, Karadakut përmes mësueseve, nxënësve e studentëve nëpër manastire e mejtepe që përherë po shtohej me mësimin amtar ndër oda e konake të kthyera në mësojtore të para fetare dhe laike, siç u veprua me rastin e mësuesit Mustafë, cili mbante në një sistem strukturën e një lëvizje ilegale që po shtohej në radhët e shqiptarëve jashtë kufijve të Shqipërisë që kishte filluar mbi atë Lëvizjen Çlirimtare që për shqiptarët. Mustafa kaloi shtëpi më shtëpi, mal më mal e gur më gur, deri në jatakun më të sigurt. Më vonë ra në lidhje me Hasan Alinë, të cilët vendosën të largohen nga atje, për shkak se ishte shtuar zullumi mbi jatakët e tyre. Kah fillimi i vjeshtës shkuan në anën tjetër të Arbërisë së lirë. Ata nuk arritën ta kapërcejnë malin për të dalë përtej gardhit, bënte mjegull dhe binte shi vazhdimisht. Ishte një mot i lig që mbahet mend më gjatë se hereve tjera. Por papërkulshmëria dhe lufta e vazhdueshme, edhe pse i kanë zvogëluar në masë, nuk kanë arritur asnjëherë të na zhdukin. Udha e këputur në mes të kufirit shqiptar - Një ditë vjeshte, derisa po priste lidhjen në Kokaj, kishte vendosur të rrezikonte: do të qëndronte në kullën e vet. Mustafa po i qëndronte në besë nënës, se nuk do t'i bie në duar UDB-së për të pësuar si ishe keq e më keq, ashtu siç i ndodhi babait të tij, edhe pas amnistisë së premtuar. Mustafa e nuhati i pari tradhtinë dhe nuk e lëshonte nga tyta e armës I.Z. që kishte marrë përsipër për t'i përcjell matanë gardhit. Iu kujtua edhe vrasja e dhjetë vjet më parë buzë kufijve të gardhit të thurur me zapti edheaty, ku kurrë nuk e patën vendin. Edhe pas lënë me fjalë të varrosët në mezhde të kufirit për të cilin kishte luftuar gjithnjë para se ta lëshonin në mënyrë kolektive tokën te Molla e Kuqe, për t'i shpëtuar shfarosjes. Sipas planit të marrë nga UDB-ja e dinte se Hasan Alia do të goditët në gjoks, Mustafën në Kokë, ndërsa Agush Bresalci të pritët me breshëri, derisa do ta kalonte lumin me gruan e tij në shpinë. Mustafa e mbante përkrahu gruan Rabën. Ai mbante edhe armë të gjatë edhe një revole “beretë” që e kishte amanet nga vëllai i tij Jeta. Beretën e mbante në brez. Pas kësaj, duke kaluar me hapa të shpejtuar nëpër një rrafshinë, për herë të parë, pas gjithë asaj lufte, po i tradhtonte mendja. Në këtë heshtje shkrepen dy armë. Menjëherë pas kësaj u ndezën kandilat e turpit për ta ndritur terrenin, derisa Mustafa me Agushin ai prenë dritat me rafalët e tyre, me qëllim që ta mbulonin terrenin me terrin e asaj nate të pabesë, që ishte improvizuar si në skenë të teatrit, te vendtakimi në Dri. Dritat e kthyera në drejtim të tyre, sëbashku me sirenën e trupave pushtuese fare pranë tyre, po e ndriçonin ujin e Drinit të përgjakur prej tre burrave dhe dy grave. Ndërsa një ushtar i ri po i përgjigjej zërit të gruas së Agushit, Qibrijesë, për t'i dhënë një pikë ujë me grusht. Këtë e ndaloi komandanti Kristë, duke ia sharë nënën shqiptare... "Do t'iu vrasim të gjithëve!". Lama e miellit të kazasë po i priste në agun e parë qëkur ranë. As në emër të katundit nuk ua dhanë kufomat, as të mësuesit të vrarë bashkë më bashk- ëshorten e tij, dhe as të tre kaçakëve të tjerë. Familja e ngu- shtë e mësuesit kishte mbetur në gra e fëmijë. Nëna mallk- onte edhe në ditën e tretë që ishin ekspozuar te pazari i Lamës. Asnjë gjëmë, asnjë pikë lot nuk i kishte dal asaj 31 burrëreshe, as para masës së dalë te Lama e millit. Nëna e Mustafës, Habibja, e kishte rritë për krenarinë e sotme. Pas vrasjes, trupi i tij u ekspozua në Gjilan më 11 tetor 1951, si formë represive dhe mënyrë për të frikësuar banorët e kësaj ane të Kosovës

Masakrat në fshatrat e Karadakut të Kosovës Lindore

CITATE:

• Në Gjilan me rrethinë janë vrarë...7854 shqiptarë...dhjetor 1944-janar 1945 Organet udhëheqëse të Lidhjes së Dytë të Prizrenit botuan edhe organin e vet, gazetën Lidhja e Prizrenit, e cila përmes rrjetit të gazetarëve të vet botoi shkrime rreth aktivitetit luftarak të popullsisë së Kosovës, andaj botoi edhe shkrime nga aktiviteti i Komitetit të Gjilanit. Në këtë sferë nga rajoni i Gjilanit kontribut dhanë: Sylejman Ashkiu, Limon Asllan Staneci dhe Faton Gashi. Sipas Tafir Zajmit: Limon Staneci, ishte sekretari i Komitetit të Lidhjes së Prizrenit për Rrethin e Gjilanit, ai raportoi nga linja e zjarrit edhe për Luftën e Kikës, të 26 gushtit 1944, Raporti i tij, si gazetar, ushtar përjetues e komandant i vullnetarëve" "Fronti i Gjilanit, shpartallimi i Dytë i Brigadave Komuniste Drazhiste-Pansllaviste në Rrethin e N .Prefekturës Gjilani hartoi edhe një listë për të vrarët dhe të masakruarit gjatë kësaj lufte në territorin e Komitetit të Gjilanit. Në vazhdim do të lexoni këta emra, ashtu siç i ka shkruar në libër [[[Tahir Zajmi]]Lista e të vrarëve në masakren e Gjilanit. Në të tri komunat, deri vonë, janë shënuar tregues të lartë të natalitetit, mortalitetit dhe shtimit natyror, me tendenca të rënies graduale. Serbia, për ndryshimin e përbërjes etnike-demografike në Kosovë dhe viset e tjera etnike shqiptare, përpiloi projekte dhe programe kolonizuese, asimiluese dhe shfarosëse, të cilat çuan në luftërat e armatosura të fundshekullit XX. Luftërat sollën çlirimin përfundimtar të Kosovës nga Serbia, ndërsa konfliktet e armatosura në Maqedoni dhe Luginë të Preshevës ia bënë të njohur faktorit ndërkombëtar gjendjen e rëndë të popullsisë shqiptare.Serbia, për ndryshimin e përbërjes etnike-demografike në Kosovë dhe viset e tjera etnike shqiptare, përpiloi projekte dhe programe kolonizuese, asimiluese dhe shfarosëse, të cilat çuan në luftërat e armatosura të fundshekullit XX. Luftërat sollën çlirimin përfundimtar të Kosovës nga Serbia, ndërsa konfliktet e armatosura në Maqedoni dhe Luginë i bënë të njohur faktorit ndërkombëtar gjendjen e rëndë të popullsisë shqiptare.
• Armiku shekullor, lakmues i tokave të huaja i dejun me ideologjina të ndryshme (komuniste, nacionaliste e që të dyja këto formojnë një të tretë: Pansllaviste)" prapë, Limon Staneci me datën 28 qershor 1944, në një numër aproksimativisht 400-500 vetash sulmoi tokat shqiptare, tue kalue kufinin ne vendin e quejtun "Kika", mbasi në afërsinën e katundeve Cfircë e Tugjevc nuk kishte muejtë. Forcat tona te përbame prej ushtrisë të rregulltë dhe fuqisë kreshnike, të komandueme prej oficerave dhe N/oficerave trima, filluen luftën. Gjatë luftës që vazhdoi 12 orë dhe betejës me datë 29.6.1944 grupet -komuniste, Nacional-shoveniste-pansllaviste, u shpartalluen me humbje për ta... Kjo ndeshje me bandat komuniste, që lumnisht përfundoi me fitimin t'onë, u prit me manifestime simpatike nga populli, i cili u betue me ketë rast se do të ndjekin gjurmën e dëshmorvet si kapter Abdi Gjoka, nga mati, Anëtar i Komitetit Komunal të Lidhjes II të prizrenit, Bajram Poliçka e tjerve, që ranë viktimë në ket betejë për lirinë dhe kurr nuk kanë me lanë qi kamba.e anmikut të shkeli tokat t'ana te bekueme...” "Dhe, sikurse për Luftën e Velegllavës të 28 qershorit 1944, sekretari i Komitetit të Lidhjes së Prizrenit për Rrethin e Gjilanit, Limon Staneci raportoi nga linja e zjarrit edhe për Luftën e Kikës, të 26 gushtit 1944, Raporti i tij, si gazetar, ushtar përjetues e komandant i vullnetarëve" "Fronti i Gjilanit, shpartallimi i Dytë i Brigadave Komuniste Drazhiste-Pansllaviste në Rrethin e N .Prefekturës Gjilanit, shquhet për saktësi materiale, gjykim politik të drejtë dhe afirmim të një epopeje kombëtare të rëndësishme për historinë e popullit shqiptar.
• |Kolonel Fuad Dibra pas mbajtjes së një takimi me kryetarët e komunave të nënprefekturës së Gjilanit (në fillim të nëntorit) ishte i urdhëruar nga Komanda Supreme e Ushtrisë Mbretërore që ta lëshojë frontin te Kosova Lindore dhe të tërhiqte ushtrinë brenda Shqipërisë londineze. Fuad Dibra nga Gjilani doli me 14 nëntor 1944, me dy kamionë dhe u drejtua “për Shqipëri !”. Njësisë së kolonel Fuad Dibrës, gjatë tërheqjes do t’i prehet rruga diku midis Prizrenit e Krakushtës (Dragashit) dhe në luftë me njësitë partizane të Shqipërisë do të vriten shumë ushtarë, kurse Kolonel Fuad Dibra do të kapet rob. Ai, më vonë do t’i dorëzohet Shtabit të AP të UNÇ të Kosovë e Metohisë, dhe sipas dëshmive të disidentit Hysen Tërpeza, Kolonel Fuad Dibra do të pushkatohet. (Shih Dr. Muhamet Pirraku|Mulla Idriz Gjilani dhe Mbrojtja Kombëtare e Kosovës Lindore, fq.125).|Në vitin 1945 komuna e Preshevës në mënyrë arbitrare, pa vullnetin e popullit shqiptar dhe me qëllim të asimilimit dhe ngushtimit të truallit etnik, u nda nga Shqiptarët e Kosovës dhe Maqedonisë, për t`u vënë në lidhje kontrolli nga lartë, hërë nga Rrethi i Vranjës e herë nga ai i Leskocit. Ne rrethin e ketushem kanë hyrë gati 3.000 frymë shqiptarë te emigruan nga tokat nën kontrollin bullgar.(Ne një shkrese te këtillë dërguar Inspektorisë së Tokave të Liruara
• |UNÇ e Kosovës:Nga viti 1942 në Kosovë u formuan çeta të armatosura partizane: " Z. Hajdini " ( shtator 1942) çeta e Sharrit ( nëntor 1942 ), "E. Duraku (janar 1943 ), dhe aradha e Karadakut ( janar 1943 ), dy bataljionet kosovare dhe Brigada maqedono-kosovare ( shtator 1943). Në prill 1943 u formua Shtabi Kryesor i Ushtrisë NÇ për Kosovë, që ushtronte të njejtat funksione me shtabet ushtarake të krijuara në viset e tjera të RPSJ. .....
• Në fund të v. 1943 në K. ishin ngritur 81 këshilla NÇ. Komiteti Krahinor i Kosovës dhe Shtabi Kryesor i UNÇ të Kosovës - komandant Fadil Hoxha kanë qenë të pavarura. Gjatë LANÇ të Kosovës, F. Hoxha as Shtabi i UNÇK në asnjë mënyrë nuk i'u është drejtuar Shtabit Suprem të UNÇJ ose Titos si komandant suprem ose Shtabit Kryesor të Serbisë....Ndërsa bashkëpunimi dhe kontaktet me Shtabin kryesor të UNÇ të Shqipërisë ishin të shpeshta. Brigada e Parë dhe e Katërt e Kosoves dhe Brigada e Tretë dhe e Pestë e UNÇSH-së, qliruan Kosoven dhe Rr.e Dukagjinit. Gjaku i mijëra dëshmorëve dhe vendimet e Konferenca e Bujanit, e cila u mbajtë pikërisht për ti kundërshtuar vendimet e Mbledhjes së II të AVNOJ -it në Jajcë 29-30 nëntor 1943 , ku këtu ose nuk ishte përmendur fare vendosur që Kosova dhe viset tjera shqiptare në RPSJ si etnitet i barabart dhe i pavarur, por të mbesin në përbërje të RSFJ. Deri sa në Kuvendin i Prizrenit Ramizi cernica udhëtoi për në Gjilan, pa përfunduar mbledhja.Mirëpo, në Gjilan menjëherë e burgosën dhe e dënuan me 20 vjet burg të rëndë, kurse prokurori Gorolub Popoviqi me këmbëngulje kërkonte dënim me vdekje. Nuk bëri para as deklarata e dhënë me shkrim për gjykatën nga ana e Fadil Hoxha për ndihmë që Ramiz Cërnica i kishte dhënë Aradhës Partizane me Fadilin në krye, të rrethuar nga italianët në malet e Livoçit të Epërm në pranverë të vitit 1943.,,

• Gjykata ushtarake e Shtabit Opertiv në Prishtinë ia dënoi me vdekje edhe djalin, Raifin, dënim të cilin më vonë ia zëvendësuan me 20 vjet burg të rëndë. Raifin e dënuan për arsye se si komisar i Batalonit Partizan të Rinisë në Drenicë, me tërë batalionin e vet kishte kaluar në anën e Shaban Polluzhës dhe përse kishte organizuar likuidimin e Shtabit të Brigadës në Prekaz. Në këtë Konferencë mori pjesë edhe Ramiz Cërnica, i cili gjatë mbledhjes pati guxim që në fjalën e vet ta thotë hapur e troç se është kundër aneksimit të Kosovës nga Serbia, duke shprehur vullnetin e popullit shqiptar për bashkim me nënën Shqipëri. Për këtë Jo të madhe pësoi pasoja – u dënua me 20 vjet burg të rëndë. |Ja se ç’thotë 88 vjeçari Ilaz Hajdin Brahimi, anëtar i Rojës Partizane në Sojevë dhe korrier i Komitetit të Rrethit në Ferizaj| Prizren (në 27 korrik 1945). Votova për Tiranën, thoshte Ramizi.Veprova ashtu siç ishim marrë vesh dhe siç i kishim premtuar popullit. Kjo për mua dhe për djemtë e mi do të ketë pasoja. Isha dhe jam i vetëdijshëm për këtë, por pasojat e politikat janë të përkohshme, burrëria dhe atdhetaria janë të përhershme, të pavdekshme.Në burg më ra në sy një burrë rreth 45-vjeçar, me shtat të mesëm. Në dukje të parë,dukej sikur tërë qenia e tij ishte e rrethuar me një oreol të shenjtërisë dhe përhapte urtësi, mençuri,dashuri, mirëkuptim e durim[18].|E pyeta Abdullah Musliun (gjithashtu i burgosur) se kush ishte ky burrë. Më tha se është Ramiz Cernica, tribun i nderuar dhe udhëheqës militant i paepur i popullit shqiptar.. Jo-ja e Ramiz Cernicës , më 1945 kundër bashkimit të Kosovës me Serbinë e ka pasur, e ka dhe do ta ketë peshën dhe rëndësinë e vet historike kombëtare e botërore; ka qenë, është dhe do të jetë simbol i trimërisë dhe i guximit në analet e historisë, në të kaluarën e në të tashmen se si një patriot duhet t’i mbrojë interesat kombëtare e t’i kundërshtojë tendencat shfarosëse të armikut.Pas përgjakjes së Gjilanit, më 29 dhjetor 1944 mbahet një takim i ndërmjetësuar nga Tahir Zhegoci i cili mbahet në shtëpin e tij në Zhegoc të ndëmjertsuar nga [[Hysen Tërpeza në mes Mulla Idriz Gjilanit me përfaqësuesin e UNÇSH’së Shefqet Peçin. Sipas të dëshmive të atdhetarit Ramiz Cërnica, takimi midis Mulla Idris Gjilanit dhe Shefqet Peçit u mbajt, në malet midis fshatrave Livoç, Ponesh, Gumnishtë dhe Pasjak të Gjilanit. Mulla Idrisin në këtë takim e kanë shoqëruar rreth 20 bashkëluftëtarë, kurse Shefqet Peçin e shoqëroi komandanti i Brigadës VII të kosmetit Shaban Haxhia nofka ”Përzha”, me një grup partizanësh nga njësia përcjellëse e shtabit. Në këtë takim sipas dëshmitarit tjetër Tahir Zajmi, Shefqe Peqi ka arritur ta bind Mulla Idrisin që të heq dorë nga rezistenca e mëtutjeshme. Shefqet Peçi, me këtë rast Mulla Idrisit i ka thënë Pse luftoni e derdhni gjak kot, mbasi porsa të stabilizohet gjendja, Kosova dhe gjithë viset shqiptare të Jugosllavisë pa tjetër do të bashkohen me Shqipni, gja për të cilën mund të jeni fare të sigurt... ? 5/6 Zhvillimet e mëvonshme, në Kosovë dhe në trojet tjera etnike shqiptare, që mbetën padrejtësisht nën administrimin e Jugosllavisë së Titos, dëshmuan të kundërtën e premtimeve të Shefqet Peçit.
• RIPUSHTIMI I KOSOVËS- Bulleted list item

'Dr. Muhamet Pirraku, Monografia,_{Mulla Idris Gjilani dhe mbrojtja kombëtare e Kosovës Lindore : 1941-1951 libër me autor Muhamet Pirraku. Botuar në Prishtinë nga "Dituria Islame", në vitin 1995. Faqe 708.}Mulla Idris Gjilani dhe mbrojtja kombëtare e Kosovës Lindore : 1941-1951 “Mulla Idris Gjilani dhe Mbrojtja Kombëtare e Kosovës Lindore”, 1995* Lufta e II Botërore, si dhe dëshmitarëve të pjesëmarrësve të gjallë të atyre ngjarje, Flaka e Revulucionit, pjesa e IX, *Skender Latifi- "Lugina e Preshevës...",Emin Pllana, Kosova dhe reformat në Turqi, Prishtinë, 1978. Mr.Aliriza Selmani | Gjilani me rrethinë 1908-1912. Prishtinë 1998 small>* ,ngjarjet paraprake- përshkruar gjendjen e para fillimit të luftimeve për mbrojtjen e Preshevës dhe kufijve etnikë.* Tkurrjet (ngushtimi) në lindje të vendit si : Depcë, Caravajkë, Staneci, ElezBalia, Kruhalia, Buhiqi, Ilica, Ranatoci-Muhaxhirët e Kokajve, Maxhere ishin nisur kaherë të parapërgatiten për aneksim me anë të vrasjeve të hapura dhe misterioze, përmes likudimeve, arrestimeve, dëbimeve, maltretimeve, varfërisë, mbjelljes së frikës. Zvogëlimi i territoreve patë filluar me njëherë pas Luftës serbo-turke (1876-1878) në territorin e Karadakut vendoset një numër i shqiptarëve (muhaxhirëve) të ikur nga trevat e Vranjës dhe të Toplicës.

Lidhje të jashtme

1. |[https://web.archive.org/web/20150219163921/http://rajonipress.com/shfleto-artikujt.php?id=32048
2. |IDRIS GJILANI - SHEJTI I KOMBIT|Prof. Dr. Muharrem Pirraku
3. |kombëtare| Prof. Ymer Berisha
4. |Oroshi
5. |[10]
6. |Qeriqi-Luginë e Preshevës apo Kosovë lindore
7. |Emin Fazlija
8. |Oroshi
9. |Speciale| Skender Latifi| Studim mbi gjendjen e shqiptarëve në Luginën e Preshevës
10. |Xhemaledin Salihu| Përfaqësimi i shqiptarëve të rrethit të Preshevës në organet dhe institucionet partiake e shtetërore në vitet |1945-47|
11. |Cërnica
12. |Nijazi Ramadani|Fjala jonë|nr.3/1995|Gazeta |Bujku/Rilindja| shtator 1995 t]
13. *http://bislame.net/libri-mulla-idris-gjilani/ Arkivuar 8 janar 2020 tek Wayback Machine
14. *|e të vrarëve në masakren e Gjilanit