Politika e Kosovës

Sistemi politik në Kosovë dallohet si një republike demokratike përfaqësuese parlamentare shumëpartiake, ku Kryetari (Presidenti) është kreu i shtetit dhe Kryeministri kreu i qeverisë. Zgjedhjet parlamentare mbahen çdo katër vjet.

Kosova si një Republikë parlamentare dhe shtet modern demokratik mbështetet në parimin e ndarjes së pushteteve dhe kontrollit e balancimit në mes tyre,gjë që e përcakton edhe vetë Kushtetuta e shtetit.Shqiptarët etnikë përbëjnë shumicën e popullsisë, ndërsa Kushtetuta garanton, që komunitetet tjera jo-shqiptare të gëzojnë të drejta të barabarta me shumicën e popullsisë vendase dhe të luajnë një rol të rëndësishëm, në disa raste vendimtarë në çështje të drejtimit të shtetit, nëpërmjet të drejtës kushtetuese për shumicë të dyfishtë.

Përmbledhje

Institucionet Kryesore të Kosovës janë: Kuvendi i Republikës së Kosovës, i përbërë nga 120 deputetë dhe ushtron pushtetin legjislativ. Në kuadër të kësaj ndarjeje, njëzet (20) prej njëqind e njëzet (120) vendeve janë të garantuara për përfaqësimin e komuniteteve, që nuk janë shumicë në Kosovë.

Presidenti i vendit përfaqëson unitetin e popullit, është përfaqësues legjitim brenda dhe jashtë dhe garantues i funksionimit demokratik të institucioneve të Republikës së Kosovës. Qeveria është organi tjetër përgjegjës për zbatimin e ligjeve e politikave shtetërore dhe i nënshtrohet kontrollit parlamentar, ndërsa, pushteti gjyqësor është unik, i pavarur dhe ushtrohet nga Gjykatat. Kushtetuta e Kosovës u siguron pjesëmarrje të gjitha komuniteteve jo-shumicë në Qeveri, me së paku tre poste Ministrore dhe pesë poste të zëvendës-ministrave dhe poste të tjera sipas marrëveshjeve respektive të partive politike që bëjnë koalicione për të qeverisur me vendin. Koncepti qytetar dhe civil, barazia qytetare dhe të drejtat e njeriut, karakteri shumë-etnik, mbrojtja e veçantë e të drejtave të komuniteteve, që jetojnë në Kosovë/diskriminimi pozitiv apo laiciteti dhe neutraliteti ndaj çështjeve të besimeve fetare dhe mos ndalimi i martesave të gjinisë së njëjtë vlerësohen si disa nga tiparet më të avancuara dhe përparimtare të aktit më të lartë juridik në Kosovë, Kushtetutës. Gjuhët zyrtare në Republikën e Kosovës janë Gjuha Shqipe dhe Gjuha Serbe, ndërsa gjuhët Turke, Boshnjake dhe ajo Rome kanë statusin e gjuhëve zyrtare në nivel komune. Për shkak të prezencës së madhe të ndërkombëtare gjuha angleze gjen përdorim relativisht të madh. Lidhjet tjera të forta me shtetet evropiane, për shkak të prezencës së madhe të diasporës së Kosovës në shtetet evropiane dhe mosha shumë e re në vend i kanë dhënë një shtytje të fortë edhe përdorimit të gjuhëve të tjera, në veçanti asaj gjermane. Republika e Kosovës ka edhe institucionet e veta për mbrojtjen e rendit kushtetues, integritetit territorial, rendit dhe qetësisë publike, të cilat funksionojnë nën autoritetin kushtetues të institucioneve demokratike të Republikës së Kosovës. Institucionet e Sigurisë në Kosovë të themeluara sipas standardeve dhe praktikave më të avancuara ndërkombëtare dhe sipas organizatave kredibile vlerësohen si ndër më të mirat në rajon. Kosova ka 38 Komuna, nga të cilat dhjetë sish, që kanë shumicë të popullatës serbe udhëhiqen nga komuniteti serb, ndërsa një nga pakica turke, që jeton në Kosovë. Me gjithë se një vend i vogël, llogaritet se në Kosovë janë mbi 30 parti politike dhe më shumë se 50 iniciativa qytetare. Kosova e lejon edhe shtetësinë e dyfishtë.

Politika e Kosovës zhvillohet në një kornizë të një republike demokratike përfaqësuese parlamentare shumëpartiake, ku Presidenti është kreu i shtetit dhe Kryeministri është kreu i qeverisë. Zgjedhjet parlamentare mbahen çdo katër vjet, më të fundit në 2019-ën.

Pushteti ekzekutiv ushtrohet nga qeveria, e kryesuar nga Kryeministri. Pushteti legjislativ i është dhënë si ekzekutivit ashtu edhe kuvendit. Gjyqësori është i pavarur nga ekzekutivi dhe ligjvënësi.

Qeveria

Artikulli kryesor: Qeveria e Kosovës

Ekzekutivi

Ekzekutivi i Kosovës është koleksioni i institucioneve të Kosovës që ushtrojnë autoritetin ekzekutiv në Kosovë. Ajo drejtohet nga Kryeministri i Kosovës, dhe gjithashtu përfshin kryeministrin, zëvendëskryeministrat dhe ministrat e ndryshëm. Presidenti i Kosovës gjithashtu luan një rol.

Albin Kurti është Kryeministri i Kosovës dhe kreu i qeverisë. Vjosa Osmani është Presidentja e Kosovës dhe kryetarja e shtetit. Partitë në pushtet në Kosovë janë Lidhja Demokratike e Kosovës (LDK) dhe Partia Demokratike e Kosovës (PDK).

Legjislacioni

Kuvendi i Kosovës

Kuvendi i Republikës së Kosovës ka 120 anëtarë të zgjedhur për një mandat katër vjeçar. Sipas Kushtetutës, Kosova do të ketë një kuvend të përbërë nga 120 anëtarë. Ai përfshin njëzet vende të rezervuara të cilat janë dhjetë për serbët e Kosovës dhe dhjetë për pakicat jo-serbe (p.sh., boshnjakët, romët, etj.). Kosova ka një sistem shumëpartiak, me parti të shumta në të cilat asnjë parti shpesh nuk ka shanse të fitojë pushtet, dhe partitë duhet të punojnë me njëra-tjetrën për të formuar qeveritë e koalicionit.

Kuvendi miraton të gjitha ligjet në Kosovë, ratifikon traktatet ndërkombëtare, emëron Presidentin, Kryeministrin, ministrat dhe gjyqtarët e të gjitha gjykatave, miraton buxhetin dhe kryen detyra të tjera të përcaktuara me Kushtetutë. Parlamenti mund të kalojë një votë mosbesimi ndaj Qeverisë nga shumica e anëtarëve.

Autonomia dhe pavarësia

Ndërtesa e Qeverisë së Kosovë në Prishtinë.

Rajoni Autonom i Kosovës dhe Metohisë (1945-1963) u krijua në vitin 1945 si një entitet autonom në Republikën Socialiste së Serbisë. Sipas kushtetutës së vitit 1974, Kosova fitoi një autonomi të gjerë dhe u bë një nga subjektet e federatës jugosllave.

Më 5 korrik 1989, kjo autonomi e gjerë u revokua nga administrata e Sllobodan Millosheviçit dhe sasia e autonomisë së Kosovës ishte rikthyer në statusin e saj para vitit 1974. Më 28 shtator 1990, emri i krahinës iu kthye Provincës Autonome të Kosovës dhe Metohisë.

Në vitin 1990, Kosova u shpall e pavarur nga politikanët etnikë shqiptarë dhe u njoh nga Shqipëria. Emri i entitetit ishte Republika e Kosovës. Një periudhë luftimesh e ndjekur midis shqiptarëve të Kosovës dhe forcave të sigurisë jugosllave që rezultoi në një krizë humanitare. Në vitin 1999, Kombet e Bashkuara vendosën Kosovën nën administrimin e tyre pas luftës në Kosovë. Sipas Rezolutës 1244 të Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, Misioni i Organizatës së Kombeve të Bashkuara në Kosovë (UNMIK) u krijua më 10 qershor 1999, i cili mbajti mënyrën se si funksiononte Provinca e Kosovës. Rezoluta 1244 bëri thirrje për një proces politik për të përcaktuar statusin e ardhshëm të Kosovës; Bisedimet e sponsorizuara nga OKB-ja filluan në vitin 2006.

Rezoluta 1244 e Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara e vendosi Kosovën nën administrimin kalimtar të OKB-së në pritje të përcaktimit të statusit të ardhshëm të Kosovës. Kjo rezolutë i besoi UNMIK-ut kompetenca gjithëpërfshirëse për të qeverisur Kosovën, por gjithashtu e udhëzoi UNMIK-un të krijojë institucione të përkohshme të vetëqeverisjes. Rezoluta 1244 nuk i dha Jugosllavisë asnjë rol në qeverisjen e Kosovës dhe që nga viti 1999, ligjet dhe institucionet nacionale nuk ishin të vlefshme në Kosovë. Rezoluta njohu sovranitetin jugosllav të Kosovës. NATO ka një mandat të veçantë për të siguruar një mjedis të sigurt.

Në maj 2001, UNMIK-u shpalli Kornizën Kushtetuese, e cila themeloi Institucionet e Përkohshme të Vetëqeverisjes në Kosovë (IPVQ). Pas vitit 2001, UNMIK-u gradualisht transferoi kompetencat qeverisëse në IPVQ, ndërsa rezervoi disa kompetenca siç janë punët e jashtme. Kosova gjithashtu themeloi qeveri komunale dhe një Shërbim Policie të Kosovës të mbikëqyrur ndërkombëtarisht.

Partia më e madhe politike në Kosovë, Lidhja Demokratike e Kosovës (LDK), e ka origjinën e saj në lëvizjen rezistuese jo të dhunshme të viteve 1990 kundër sundimit të Millosheviçit. Partia drejtohej nga Ibrahim Rugova deri në vdekjen e tij në vitin 2006. Dy partitë e ardhshme më të mëdha i kanë rrënjët në Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës (UÇK): Partia Demokratike e Kosovës (PDK) e udhëhequr nga ish-udhëheqësi i UÇK-së Hashim Thaçi dhe Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës (AAK) e udhëhequr nga ish-komandanti i UÇK-së Ramush Haradinaj. Botuesi kosovar Veton Surroi formoi partinë e tij politike në 2004 me emrin "Ora". Serbët e Kosovës formuan Listën Serbe për Kosovën dhe Metohinë (SLKM) në vitin 2004, por kanë bojkotuar institucionet e Kosovës dhe kurrë nuk kanë zënë vendet në Kuvendin e Kosovës.

Në nëntor 2001, Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë mbikëqyri zgjedhjet e para për Kuvendin e Kosovës. Pas atyre zgjedhjeve, partitë politike të Kosovës formuan një koalicion unitetesh të të gjitha partive dhe zgjodhën Ibrahim Rugovën si President dhe Bajram Rexhepin (PDK) si Kryeministër.

Pas zgjedhjeve në mbarë Kosovën në tetor 2004, LDK dhe AAK formuan një koalicion të ri qeverisës që nuk përfshinte PDK dhe Ora. Kjo marrëveshje e koalicionit rezultoi që Ramush Haradinaj (AAK) të bëhet Kryeministër, ndërsa Ibrahim Rugova ruajti pozicionin e Presidentit. PDK dhe Ora ishin kritikë ndaj marrëveshjes së koalicionit dhe që atëherë akuzojnë shpesh qeverinë aktuale për korrupsion.

Ramush Haradinaj dha dorëheqjen nga posti i Kryeministrit pasi u akuzua për krime lufte nga Gjykata Penale Ndërkombëtare për ish-Jugosllavinë në mars 2005. Ai u zëvendësua nga Bajram Kosumi (AAK). Por në një tronditje politike pas vdekjes së Presidentit Rugova në janar 2006, vetë Kosumi u zëvendësua nga ish-komandanti i Trupave Mbrojtëse të Kosovës, Agim Çeku. Çeku fitoi njohjen për afrimin e tij me pakicat, por Serbia ishte kritike për të kaluarën e tij të luftës si udhëheqës ushtarak i UÇK-së dhe pretendoi se ai nuk po bënte sa duhet për serbët e Kosovës. Një gjykatë serbe kishte paditur Çekun për krime lufte që kreu në Kosovë. Kuvendi i Kosovës zgjodhi Presidentin Fatmir Sejdiu, ish-parlamentar i LDK-së, pas vdekjes së Rugova. Slavisha Petkoviq, Ministri për Komunitete dhe Kthim, më parë ishte i vetmi serb etnik në qeveri, por dha dorëheqjen në nëntor 2006 në mes të akuzave për korrupsion në ministrinë e tij.

Më 10 shkurt 2007, rreth 3,000 njerëz protestuan kundër planit nga kryenegociatori i Kombeve të Bashkuara Martti Ahtisaari i cili në fakt do t'i jepte pavarësinë krahinës së Kosovës. Disa grupe etnike militante shqiptare, si Vetëvendosje që udhëhoqën protestat etnike shqiptare në Prishtinë, kundërshtuan bisedimet e sponsorizuara nga OKB dhe donin që parlamenti i Kosovës të shpallte pavarësinë menjëherë. Të martën, 13 shkurt 2007, Ministri i Brendshëm i Kosovës Fatmir Rexhepi dha dorëheqjen mbi baza morale pasi dy persona vdiqën nga plagët e marra në përleshjet me policinë gjatë protestës. Nuk pati asnjë përfshirje të policisë së Kosovës në protesta, pasi përleshjet ishin me policinë e UNMIK-ut. Rexhepi mbetet si i vetmi politikan në Kosovë që ka dhënë dorëheqjen për arsye morale.

Zgjedhjet u mbajtën në Kosovë më 17 nëntor 2007. Pas rezultateve të hershme të mëngjesit të 18-të që treguan se lideri i opozitës Hashim Thaçi ishte në rrugë të mbledhur 35 përqind të votave, ai pretendoi fitoren për PDK-në, Partinë Demokratike Shqiptare dhe deklaroi synimi për të shpallur pavarësinë. Lidhja Demokratike e Presidentit Fatmir Sejdiu ishte në vendin e dytë me 22 përqind të votave. Pjesëmarrja në zgjedhje ishte veçanërisht e ulët me shumicën e serbëve që refuzuan të votojnë.

Me 25 dhjetor 2007 u njoftua Partia Demokratike e Kosovës e Thaçit do të formojë një koalicion me Lidhjen Demokratike të Presidentit Fatmir Sejdiu duke formuar një shumicë të vogël prej 62 nga 120 vende. Qeveria e Thaçit do të përfshijë 7 ministra nga partia e tij, 5 ministra nga LDK dhe 3 ministra nga komunitetet jo shqiptare.

Pas viteve të negociatave të dështuara për statusin e Kosovës në Serbi, Kryeministri i Kosovës Hashim Thaçi njoftoi më 16 shkurt 2008 se Kuvendi i Kosovës do të shpallte pavarësinë të nesërmen, 17 shkurt 2008 në ora 17:00. Republika e pavarur e Kosovës që nga ajo kohë është njohur nga disa shtete.