Jump to content

Nju Jork

Përpunoni lidhje
Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
(Përcjellë nga NY)
Nju Jork
New York
Shteti
Shteti i Nju Jorkut
Flamuri i Nju Jork
Flamuri
Stema zyrtare e Nju Jork
Stema
Nofka(t): 
The Empire State
Parimet: 
Excelsior (në Latin)[1]
Ever upward
Himni: "I Love New York"
Harta e Shteteve të Bashkuara me Nju Jork të theksuar
Harta e Shteteve të Bashkuara me Nju Jork të theksuar
VendiShtetet e Bashkuara
Para shtetësisëProvinca e Nju Jorkut
U pranua në Bashkim26 korrik 1788 (11-të)
KryeqytetiAlbany
Qyteti më i madhNew York City
Metroja më e madhe dhe zonat urbaneZona metropolitane e Nju Jorkut
Qeveria
 • GuvernatoriKathy Hochul (D)
 • Guvernatori togerAntonio Delgado (D)
LegjislaturaLegjislatura e Shtetit
 • Dhoma e sipërmeSenati i Shtetit
 • Dhoma e ulëtAsambleja e Shtetit
GjyqësoriGjykata e Apelit në Nju Jork
Senatorët amerikan
Delegacioni i Dhomës së Përfaqësuesve të SHBA
  • 18 Demokratë
  • 7 Republikanë
  • 2 të lira
(lista)
Sipërfaqja
 • Gjithsej54.555[2] sq mi (141.297 km2)
 • Sipërfaqe tokësore47.126 sq mi (122.057 km2)
 • Sipërfaqe ujore7.429 sq mi (19.240 km2)  13.6%
Sipërfaqja vendi27th
Dimensionet
 • Gjatësia330 mi (530 km)
 • Gjerësia285 mi (455 km)
Lartësia mbidetare
1.000 ft (300 m)
Lartësia më e lartë
(Mount Marcy[3])
5.344 ft (1.629 m)
Lartësia më e ulët
(Oqeani Atlantik[3])
0 ft (0 m)
Popullsia
 (2021)
 • Gjithsej20.215.751[4]
 • Vendi4th
 • Dendësia416,42/sq mi (159/km2)
 • Dendësia vendi7th
 • Të ardhurat mesatare shtëpiake
$71,100[5]
 • Të ardhurat vendi
14-të
Emri i banorëveNjujorkez
Gjuha
 • Gjuha zyrtareNone
 • Gjuhët e folura
Zona kohoreUTC– 05:00 (Lindore)
 • Verës (DST)UTC– 04:00 (EDT)
Shkurtesa USPS
NY
Kodi ISO 3166US-NY
Shkurtesa tradicionaleN.Y.
Gjerësia gjeografike40° 30′ N to 45° 1′ N
Gjatësia gjeografike71° 51′ W to 79° 46′ W
Faqja zyrtarewww.ny.gov

New York ([nuː jɔːrk]; shqiptohet Nju-Jork), nganjëherë quhet Shteti i Nju Jorkut për ta dalluar nga qyteti i tij më i madh, Qyteti i Nju Jorkut, është një shtet në Shtetet e Bashkuara Verilindore. Me një sipërfaqe gjithsej prej 54,556 milje katrorë (141,300 km2),[2] Nju Jorku është shteti i 27-të më i madh gjeografikisht. Me 20.2 milionë banorë, është shteti i katërt më i populluar në Shtetet e Bashkuara që nga viti 2021, me rreth 44% që jetojnë në qytetin e Nju Jorkut dhe 14% të tjerë në pjesën e mbetur të Long Island. Shteti kufizohet nga Nju Xhersi dhe Pensilvania në jug, dhe Conneticut, Massachusetts dhe Vermonti në lindje; ajo ka një kufi detar me Rhode Island, në lindje të Long Island, si dhe një kufi ndërkombëtar me provincat kanadeze të Kebekut në veri dhe Ontario në veriperëndim.

Kryeqyteti i Nju Jorkut është Albany, ndërsa qyteti më i madh është New York City (NYC). NYC është qyteti më i populluar në Shtetet e Bashkuara, dhe rreth gjysma e popullsisë së shtetit jeton në zonën metropolitane të Nju Jorkut. NYC është shtëpia e selisë së Kombeve të Bashkuara, dhe është përshkruar si kryeqyteti kulturor, financiar dhe mediatik i botës, si dhe qyteti më i fuqishëm ekonomikisht në botë.

Nju Jorku ishte një nga Trembëdhjetë Kolonitë origjinale që formuan Shtetet e Bashkuara. Zona e Nju Jorkut të sotëm ka qenë e banuar nga fiset e Algonquian dhe konfederatës Iroquois të Amerikës vendase për disa qindra vjet në kohën kur erdhën evropianët më të hershëm.[7] Kolonitë francezë dhe misionarë jezuitë mbërritën në jug nga Montreali për tregti dhe prozelitim. Në vitin 1609, rajoni u vizitua nga Henry Hudson duke lundruar për kompaninë holandeze të Indisë Lindore.[8] Holandezët ndërtuan Fort Nassau në vitin 1614 në bashkimin e lumenjve Hudson dhe Mohawk, ku më vonë u zhvillua kryeqyteti i sotëm i Albany. Së shpejti holandezët vendosën gjithashtu Amsterdamin e Ri dhe pjesë të Luginës Hudson, duke krijuar koloninë multietnike të Holandës së Re, një qendër tregtare dhe imigrimi. Anglia pushtoi koloninë nga holandezët më 1664, me holandezët që rimorën koloninë e tyre më 1673 përpara se t'ia jepnin përfundimisht anglezëve si pjesë e Traktatit të Westminsterit vitin e ardhshëm.[9] Gjatë Luftës Revolucionare Amerikane (1775–1783), një grup kolonistësh të Provincës së Nju Jorkut u përpoqën të merrnin kontrollin e kolonisë britanike dhe përfundimisht ia dolën të krijonin pavarësinë. Në fillim të shekullit të 19-të, zhvillimi i brendshëm i Nju Jorkut, duke filluar me Kanalin Erie, i dha atij përparësi të pakrahasueshme ndaj rajoneve të tjera të bregut lindor dhe ndërtoi epërsinë e tij politike dhe kulturore.[10]

Shumë pika referimi në Nju Jork janë të njohura, duke përfshirë katër nga dhjetë atraksionet turistike më të vizituara në botë në 2013: Times Square, Central Park, Ujëvarat e Niagarës, dhe Grand Central Terminal.[11] Nju Jorku është gjithashtu shtëpia e Statujës së Lirisë.[12] Në shekullin e 21-të, Nju Jorku është shfaqur si një nyje globale e krijimtarisë dhe sipërmarrjes, tolerancës sociale dhe qëndrueshmërisë mjedisore. Nju Jorku ka afërsisht 200 kolegje dhe universitete, duke përfshirë Universitetin Shtetëror të Nju Jorkut. Disa universitete në Nju Jork janë renditur ndër 100 më të mirët në vend dhe në botë..[13]

Historia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Hulumtimet evropiane dhe kolonizimi

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Giovanni da Verrazzano

Pjesa ku sot është e njohur si shteti i New York-ut është burim i vendosjes së dy bashkësive të mëdha të Indianëve, herët para ardhjes së Evropianëve të parë. Këto grupe etnike ishin Irokez dhe Algonquian, të cilat ishin në konflikt. Irokezët kishin kishin të zhvilluar organizimin shoqëror pòlitik, dhe ndihmën ushtarake. Hulumtuesi i parë europian në të cilën sot gjendet shteti i New Yorkut ishte detari italian Giovanni d a Verrazzano i cili punonte për oborrin francez dhe e kishte quajtur këtë anë Nouvelle Angoulême , në falenderim të mbretit francez Franje I. Deri në lumin Hudson erdhi në vitin 1524.

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ "New York State Motto" (në anglisht). New York State Library. 29 janar 2001. Arkivuar nga origjinali më 24 maj 2009. Marrë më 16 nëntor 2007.
  2. ^ a b "How Wet is Your State? The Water Area of Each State | U.S. Geological Survey". www.usgs.gov (në anglisht). Marrë më 5 tetor 2021.
  3. ^ a b "Elevations and Distances in the United States" (në anglisht). Shërbimi Gjeologjik i Shteteve të Bashkuara. 2001. Arkivuar nga origjinali më 1 shkurt 2009. Marrë më 24 tetor 2011.
  4. ^ "2020 Census Apportionment Results". census.gov (në anglisht). Zyra e Regjistrimit të Shteteve të Bashkuara. Arkivuar nga origjinali më 26 prill 2021. Marrë më 26 prill 2021.
  5. ^ "US Census Bureau QuickFacts" (në anglisht). Zyra e Regjistrimit të Shteteve të Bashkuara. Marrë më 1 maj 2022.
  6. ^ "Language spoken at home by ability to speak English for the population 5 years and over—2014 American Community Survey 1-Year Estimates" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 13 shkurt 2020. Marrë më 24 janar 2016.
  7. ^ Zumbusch, Amelie von; Faust, Daniel R. (15 korrik 2014). The First Peoples of New York (në anglisht). The Rosen Publishing Group, Inc. ISBN 978-1-4777-7304-8.
  8. ^ "Henry Hudson and His Crew Sailed into the River that Would Bear His Name". Library of Congress (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 24 janar 2021. Marrë më 24 janar 2021.
  9. ^ Greenspan, Jesse. "The Dutch Surrender New Netherland". History (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 24 janar 2021. Marrë më 24 janar 2021.
  10. ^ Roberts, Sam (26 qershor 2017). "200 Years Ago, Erie Canal Got Its Start as Just a 'Ditch'". The New York Times (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 12 nëntor 2020. Marrë më 25 korrik 2017.
  11. ^ Ann Shields (10 nëntor 2014). "The World's 50 Most Visited Tourist Attractions—No. 3: Times Square, New York City—Annual Visitors: 50,000,000" (në anglisht). Travel+Lesiure. Marrë më 17 korrik 2015. No.—3 Times Square, New York City—Annual Visitors: 50,000,000—... No.—4 (tie) Central Park, New York City—Annual Visitors: 40,000,000—... No.—9 Niagara Falls, New York and Ontario—Annual Visitors: 22,000,000—... No.—10 Grand Central Terminal, New York City—Annual Visitors: 21,600,000
  12. ^ "Statue of Liberty". World Heritage (në anglisht). UNESCO. Marrë më 17 korrik 2015.
  13. ^ "2020 Best National University Rankings". www.usnews.com (në anglisht).



Ky artikull nga Shtetet e Bashkuara është një faqe cung. Mund të ndihmoni Wikipedian duke e përmirësuar.


Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Nju_Jork&oldid=2460462"