Vdekja dhe varrimi shtetëror i Josip Broz Tito

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Kortezhi i varrimit të Titos
Shtëpinë e Luleve, mauzoleumi i Titos.
Varri i Titos.
Varri i Titos.

Varrimi i Josip Broz Titos, Presidenti i Jugosllavisë dhe Kryetari i Lidhjes së Komunistëve të Jugosllavisë, u mbajt më 8 maj 1980, katër ditë pas vdekjes së tij më 4 maj. Varrimi i tij tërhoqi shumë shtetarë nga e gjithë bota, nga vendet perëndimore, lindore dhe të paangazhuara.[1][2] Të pranishmit përfshinin katër mbretër, gjashtë princa, 22 kryeministra, 31 presidentë dhe 47 ministra të punëve të jashtme. Gjithsej, 128 vende nga 154 anëtarët e OKB-së në atë kohë ishin të përfaqësuara.[3] Të pranishëm ishin edhe delegatë nga shtatë organizata shumëpalëshe, gjashtë lëvizje dhe 40 parti politike.

Tito ishte sëmurë gjithnjë e më shumë gjatë gjithë vitit 1979. Më 7 janar dhe përsëri më 11 janar 1980, Tito u pranua në Qendrën Mjekësore Universitare në Lubjanë, kryeqyteti i RS së Sllovenisë, me probleme qarkullimi në këmbë. Këmba e tij e majtë u amputua menjëherë më pas për shkak të bllokimeve të arterieve dhe ai vdiq nga gangrena në Qendrën Mjekësore të Lubjanës më 4 maj 1980 në orën 15:05 pasdite, tre ditë para ditëlindjes së tij të 88-të. Plavi voz, treni personal i Titos, e solli trupin e tij në Beograd ku u shtri në ndërtesën e Parlamentit Federal deri në varrim.

Duke qenë se Tito ishte parë si figura qendrore bashkuese e kombeve të ndryshme kulturore, fetare dhe gjatë kohërave etnikisht antagoniste të Jugosllavisë, vdekja e tij konsiderohet të jetë një nga katalizatorët kryesorë për shpërbërjen dhe shkatërrimin e shtetit jugosllav një dekadë më vonë.

Sëmundja[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në vitin 1979, shëndeti i Titos kishte rënë me shpejtësi, kryesisht për shkak të një emboli arteriale në këmbën e majtë. Kjo emboli ishte një ndërlikim i diabetit të tij, të cilin e kishte prej shumë vitesh. Në atë vit, ai mori pjesë në Konferencën e Havanës të Lëvizjes së Jo-Angazhimeve dhe e kaloi natën e Vitit të Ri në rezidencën e tij në Karađorđevo. Gjatë gjithë ngjarjes televizive, Tito qëndroi ulur teksa shkëmbente përshëndetjet, duke shkaktuar shqetësim tek audienca. Gjatë kësaj kohe Vila Srna u ndërtua për t'u përdorur pranë Morović në rast të shërimit të tij.[4]

Problemet e para të qarkullimit në këmbën e tij të majtë filluan në gjysmën e dytë të dhjetorit 1979. Tito nuk pranoi t'i nënshtrohej asnjë procedure diagnostike para festimit të Vitit të Ri. Më 3 janar 1980, Tito u pranua në Qendrën Mjekësore Universitare të Lubjanës për analiza në enët e gjakut në këmbë. Dy ditë më vonë, pas angiografisë, ai u lirua në banesën e tij në Kalanë e Bërdo pranë Kranjit, me rekomandim për mjekim të mëtejshëm intensiv. Angiografia zbuloi se arteria femorale sipërfaqësore e Titos dhe arteria e tendonit të Akilit ishin të bllokuara. Këshilli mjekësor përbëhej nga tetë mjekë jugosllavë, Michael DeBakey nga Shtetet e Bashkuara dhe Marat Knyazev nga Bashkimi Sovjetik.[5]

Pas këshillave të DeBakey dhe Knyazev, ekipi mjekësor tentoi një bypass arterial. Operacioni i parë është bërë në natën e 12 janarit.[6] Fillimisht, operacioni u duk se ishte i suksesshëm, por pas disa orësh u bë e qartë se operacioni nuk ishte i suksesshëm. Për shkak të dëmtimit të rëndë të arterieve, që çoi në ndërprerjen e rrjedhës së gjakut dhe përshpejtimin e devitalizimit të indeve të këmbës së majtë, këmba e majtë e Titos u amputua më 20 janar,[7] për të parandaluar përhapjen e gangrenës. Kur Titos iu tha për amputimin e kërkuar, ai i rezistoi sa më gjatë. Më në fund, pasi u takua me djemtë e tij, Žarko dhe Mišo, ai ra dakord për amputimin. Pas amputimit, shëndeti i Titos u përmirësua dhe ai filloi rehabilitimin. Më 28 janar, ai u transferua nga Departamenti i Kirurgjisë Kardiovaskulare në Departamentin e Kardiologjisë. Në ditët e para të shkurtit, shëndeti i tij ishte përmirësuar mjaftueshëm për ta lejuar të kryente disa nga detyrat e tij të rregullta.

Në fillim të janarit 1980, megjithatë, u bë e qartë se jeta e Titos ishte në rrezik të madh dhe udhëheqja politike jugosllave filloi fshehurazi përgatitjet për varrimin e tij. Dëshira e Titos ishte që ai të varrosej në Shtëpinë e Luleve në kodrën e Dedinjes, që ka pamje nga Beogradi. Moma Martinovic, një drejtore për Radio Televizionin e Beogradit, u thirr nga Dragoljub Stavrev, një nënkryetar në qeverinë federale, për të hartuar plane për transmetimin e varrimit.

Në fund të shkurtit, shëndeti i Titos papritur u përkeqësua. Ai vuajti nga dështimi i veshkave dhe në muajin mars, zemra dhe mushkëritë e tij filluan të dështojnë dhe në fund të prillit, ai pësoi një goditje në tru, ndërsa ishte ende në spital.

Vdekja[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Treni i kaltërt i Titos (Plavi voz), treni që barti arkivolin e Titos nga Lubjana në Beograd.

Marshalli Josip Broz Tito vdiq në Departamentin e Kirurgjisë Kardiovaskulare në Qendrën Mjekësore Universitare, Lubjanë, më 4 maj 1980, në orën 15:05, për shkak të komplikimeve të gangrenës, tre ditë para ditëlindjes së tij të 88-të. Ai vdiq në katin e shtatë, në një dhomë të vogël në këndin juglindor. Një mbishkrim përkujtimor në sallën kryesore më vonë shkroi "Pot do osvoboditve človeka bo še dolga, a bila bi daljša da ni živel Tito" (Lufta për çlirimin e popujve do të jetë e gjatë, por do të kishte qenë më e gjatë nëse Tito nuk do të jetonte kurrë), por kjo mbishkrim u hoq më vonë. Menjëherë pasi u mor vesh për vdekjen e Titos, në Beograd, duke filluar nga ora 18:00, u mbajt një seancë e plotë e jashtëzakonshme e Presidencës së Jugosllavisë dhe të Komitetit Qendror të Lidhjes së Komunistëve të Jugosllavisë, në të cilën u shpall zyrtarisht vdekja e Titos përmes një deklarate të përbashkët:

Klasës punëtore, të gjithë punëtorëve dhe qytetarëve, si dhe të gjitha kombeve dhe kombësive të Republikës Socialiste Federative të Jugosllavisë:

Shoku Tito ka vdekur.

Më 4 maj 1980, në ora 15:05 në Lubjanë, zemra e madhe e Presidentit të Jugosllavisë sonë Socialiste, Kryetarit të Kryesisë së Jugosllavisë, Kryetarit të Lidhjes së Komunistëve të Jugosllavisë, Marshalit të Jugosllavisë dhe Komandantit të Përgjithshëm të Forcave të Armatosura Jugosllave, Josip Broz Tito, ka pushuar së rrahuri.

Dhimbje dhe pikëllim i madh po trondit klasën punëtore, kombet dhe kombësitë e vendit tonë, çdo qytetar, punëtor, ushtar, veteran lufte, bujk, intelektual, çdo krijues, pionier e rini dhe çdo vajzë e nënë.

Tito është miku ynë më i dashur. Tito gjatë gjithë jetës së tij ishte luftëtar për interesat dhe synimet e klasës punëtore, për idealet dhe dëshirat më njerëzore të kombeve dhe kombësive tona. Shtatë dekada ai po digjej në një lëvizje punëtorësh. Për gjashtë dekada, ai forcoi komunistët jugosllavë. Për më shumë se katër dekada, ai ishte kreu i partisë sonë. Ai ishte një udhëheqës heroik në Luftën e Dytë Botërore dhe revolucionin socialist. Për tre dekada e gjysmë ai drejtoi vendin tonë socialist. Ai e zhvendosi vendin tonë dhe luftën tonë për shoqëri më të drejtë njerëzore në historinë botërore, duke dëshmuar se është personaliteti ynë më i rëndësishëm historik botëror.

Në kohërat më fatale të mbijetesës dhe zhvillimit tonë, Tito ishte i guximshëm dhe i denjë për të mbajtur flamurin proletar të revolucionit tonë, i lidhur me këmbëngulje dhe në vazhdimësi me fatin e kombeve dhe të njerëzve. Ai luftoi gjatë gjithë jetës dhe veprës së tij dhe jetoi humanizmin dhe entuziazmin revolucionar me entuziazëm dhe dashuri për vendin.

Tito nuk ishte vetëm një vizionar, kritik dhe përkthyes i botës. Ai rishikoi kushtet dhe modelet objektive të lëvizjeve shoqërore, në idetë dhe mendimet e mëdha në veprim me masat miliona të njerëzve me të në krye dhe bëri transformime shoqërore progresive epokale.

Kështu, vepra e tij revolucionare do të mbahet mend përgjithmonë në historinë e popujve dhe kombësive të Jugosllavisë dhe në historinë e pavarësisë së mbarë njerëzimit.

— Nënshkruar, Komiteti Qendror i Lidhjes së Komunistëve të Jugosllavisë dhe Kryesia e Jugosllavisë, Beograd, 4 maj 1980.
— [8]

Pas leximit të deklaratës, Stevan Doronjski (Kryetari i Lidhjes së Komunistëve të Jugosllavisë) tha: “Lavdi e përjetshme i qoftë kujtimi i udhëheqësit tonë të madh dhe babait të revolucionit, Presidentit të Jugosllavisë dhe Sekretarit të Përgjithshëm dhe Kryetarit të Lidhjes, shoku Josip Broz Tito”.

Në të njëjtën mbledhje, me Kushtetutën e Jugosllavisë të vitit 1974, të ndryshuar, u vendos që Lazar Koliševski, nënkryetari i Presidencës së Jugosllavisë, të merrte përkohësisht detyrën e Kryetarit të Presidencës së Jugosllavisë, dhe që Cvijetin Mijatović, ish-anëtar i Presidencës së RS së Bosnjë dhe Hercegovinës, do të zinte vendin e Koliševskit si nënkryetar shtetëror. Pas ndryshimit të Statutit të LKJ-së, ish-kryetari i Kryesisë së KQ të Lidhjes së Komunistëve të Jugosllavisë, Stevan Doronjski mori postin e Kryetarit të Kryesisë së KQ të Lidhjes së Komunistëve të Jugosllavisë. Menjëherë më pas, Këshilli Ekzekutiv Federal (qeveria e Jugosllavisë) vendosi të shpallte zyrtarisht një javë zie kombëtare në të gjithë vendin dhe anuloi të gjitha ngjarjet argëtuese, kulturore dhe sportive.[9][10] Shumë vende të botës shpallën periudha zie kombëtare. Koreja e Veriut,[11] Egjipti,[12] Algjeria, Tanzania, dhe [Republika Socialiste e Unionit të Birmanisë|Burma]] shpallën shtatë ditë zie; Pakistani, Qiproja dhe Gana shpallën katër ditë zie; Jordania,[12] India, Iraku, Kuba, Guinea dhe Zambia shpallën tri ditë zie; Angola shpalli dy ditë zie; dhe Sri Lanka shpalli një ditë zie.

Delegacionet e huaja[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Burimi: Mirosavljev, Radoslav (1981). Titova poslednja bitka (Beteja e fundit e Titos) (në serbokroatisht). Beograd: Narodna knjiga. fq 262–264.

Delegacionet shtetërore[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Krerët e shteteve[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Delegacionet shtetërore të këtyre vendeve drejtoheshin nga krerët e tyre përkatës të shteteve:

Krerët e qeverive ose nënkryetarët e shteteve[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

State delegations of those countries were headed by their heads of government or vice-heads of state:

Deputetët apo ministrat e jashtëm[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Delegations of those countries were headed by their deputy heads of state, deputy heads of government or their foreign ministers:

Delegacione të tjera shtetërore[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Delegacionet shtetërore të atyre vendeve kryesoheshin nga ministra të qeverisë, ambasadorë ose anëtarë të shtëpisë mbretërore:

Delegacionet e partive dhe organizatave[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Organizatat ndërkombëtare[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Lëvizjet çlirimtare[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Partitë politike dhe sindikatat[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ Carter, Jimmy (4 maj 1980). "Josip Broz Tito Statement on the Death of the President of Yugoslavia" (në anglisht). Marrë më 26 prill 2010.
  2. ^ Vidmar, Josip; Rajko Bobot; Miodrag Vartabedijan; Branibor Debeljaković; Živojin Janković; Ksenija Dolinar (1981). Josip Broz Tito – Ilustrirani življenjepis (në serbisht). Jugoslovenska revija. fq. 166.
  3. ^ Ridley, Jasper (1996). Tito: A Biography (në anglisht). Constable. fq. 19. ISBN 0-09-475610-4.
  4. ^ "Raj u koji Broz nije stigao". Blic (në serbisht). 2 maj 2010. Marrë më 2 maj 2010.
  5. ^ "Specialist consults on Tito". Lodi News (në anglisht). 7 janar 1980.
  6. ^ "Tito surgery succesuful". Beaver County Times (në anglisht). 14 janar 1980.
  7. ^ "8 DOCTORS SAY TITO IS IN GOOD CONDITION; First Official Response to Surgery Strengthens Hope He Will Return to Duties 'Within Limits of Normal' Control Would Likely Continue Concentration on Foreign Affairs". New York Times (në anglisht). 22 janar 1980.
  8. ^ "Anniversary of Marshal Tito's death". yugoslavian.blogspot.com/ (në anglisht). 4 maj 2009. Marrë më 4 tetor 2013.
  9. ^ Anniversary of Marshal Tito's death
  10. ^ Yugoslav President Tito Dies
  11. ^ Kim, Yongho (16 dhjetor 2010). North Korean Foreign Policy: Security Dilemma and Succession (në anglisht). ISBN 9780739148648.
  12. ^ a b "Yugoslav News Bulletin" (në anglisht). 1980.
  13. ^ Martin, Marie Alexandrine (1994). Cambodia: A Shattered Society (në anglisht). Berkeley and Los Angeles, California: University of California Press. fq. 244. ISBN 0520070526.

Lidhje të jashtme[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Vdekja_dhe_varrimi_shtetëror_i_Josip_Broz_Tito&oldid=2583331"