Elektromagnetizmi
Elektromagnetizmi është dega e fizikës që studion valët elektromagnetike, dukuritë e fushave elektrike magnetike, si dhe forcat midis trupave të ngarkuar me elektricitet.
Fusha magnetike krijohet nga drejtimet e domeneve magnetike në një magnet. Një fushë magnetike e ndryshueshme krijon rrymë elektrike. Po ashtu, një fushë elektrike qe ndryshon ne kohe krijon një fushë magnetike. Për shkak të kësaj ndërvarjeje të fushës magnetike dhe elektrike, është e kuptueshme njohja e tyre si një fenomen i njëjtë që quhet fusha elektromagnetike.
Fusha magnetike ushtron forcën e saj në të gjitha sendet që kanë një ngarkesë elektrike, dhe ndikon të gjithë hapësirën.
Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Si fillesë të elektromagnetizmit mund të marrim ngjarjen që i ndodhi Profesorit Hans Ersted. Me 21 prill të 1829 Erstedi po përgatitej për një leksion kur ai vuri re se gjilpëra e kompasit përkulej nga Veriu magnetik kur ai hapte ose mbyllte celsin e një baterie që kishte mbi tavolinë. Kjo zhvendosje e gjilpërës e bindi atë se fusha magnetike shpërhapej nga të gjitha anët e telit elektrik të qarkut që ai kishte mbi tavolinë.
Forca elektromagnetike[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Artikulli kryesor: Forca elektromagnetike.
Forca qe fusha elektromagnetike ushtron mbi thërrmija te ngarkuara elektrikisht, quhet forca elektromagnetike, dhe është një nga kater foract themelore. Forcat e tjera themelore janë forca nukleare e forte (e cila mban bërthamat atomike se bashku), forca e dobët bërthamore (e cila është pergjegjese për shkaktimin e disa formave te dekompozimit radioaktiv), dhe forca gravitacionale. Te gjitha forcat e tjera janë të derivueshme nga këto kater forca themelore.
Forca elektromagnetike është ajo e cila është pergjegjese praktikisht për te gjithë fenomenet që hasen në jetën e përditshme, me përjashtim të gravitetit. Të gjitha forcat qe përfshihen ne bashkëveprimin midis atomeve mund te gjurmohen tek forca elektromagnetike qe vepron ne protonet dhe elektronet brenda atomeve. Kjo përfshin edhe forcat në eksperiencën e përditshme si ato "shtytëse" apo "tërheqëse" në objektet materiale, te cilat vine nga forcat intermolekulare midis molekulave individuale në trupat tone dhe atyre te objekteve. Ajo gjithashtu përfshinit te gjitha format e fenomeneve kimike, te cilat lindin nga bashkëveprimi midis orbitaleve elektronike.
Elektrodinamika klasike[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Artikulli kryesor: Elektrodinamika klasike.
Efekti fotoelektrik[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Artikulli kryesor: Efekti fotoelektrik.
Përcaktime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Termi elektrodinamikë ndonjëherë përdoret për tju referuar kombinimit të elektromagnetizmit me mekanikën, e cila merret me studimin e efekteve të fushave elektromagnetike në sjelljen dinamike te thërrmijave të ngarkuara elektrikisht.
Njësite[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Njësite elektromagnetike janë pjesë e sistemit te njësive elektrike te bazuara paresisht në vetitë magnetike dhe korrentet elektrike, njësia themelore ne sistemin cgs është amperi. Njësite jane :
Në sistemin elektromagnetik cgs, rryma elektrik është njësia themelore e përcaktuar nga ligji i Amperit në të cilin permiabiliteti merret si një madhësi pa dimensione (permiabiliteti relativ) vlera e te cilit në vakum është njësi. Si rrjedhoje e kësaj, katrori i shpejtësisë së dritës shfaqet në mënyre eksplicite në disa ekuacione që lidhin madhësitë e këtij sistemi.