Lufta Suliote
| Lufta Soliote 1803 | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Les Femmes souliotes nga Ary Scheffer (1795–1858). | |||||||
| |||||||
| Palët pjesëmarrëse | |||||||
| Konfederata Soliote | |||||||
| Komandantët dhe udhëheqësit | |||||||
| Fotos Tzavellas |
Ali Pasha Veli Pasha | ||||||
| Fuqia ushtarake | |||||||
| 2,000 | E panjohur | ||||||
| Viktimat dhe humbjet | |||||||
|
Unknown deaths 150 enslaved | E panjohur | ||||||
Lufta midis komuniteteve luftarake të Suliotëve në Epir dhe sundimtarit vendas shqiptaro-osman, Ali Pashë Tepelena, në vitin 1803, ishte e fundit nga një seri konfliktesh, të njohura si Luftërat Soliote, që çuan përfundimisht në kapitullimin dhe dëbimin e suliotëve.
Prapavija
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Gjatë mbretërimit 500-vjeçar të Perandorisë Osmane, Suliotët e egër gëzonin një status autonom, të njohur si Konfederata Soliote. Konfederata u krijua gjatë shekullit të 16-të, në malet e Thesprotisë, pranë qyteteve Ajdonati dhe Parga. Suliotët krijuan një konfederatë autonome që dominonte fshatrat në zonat e thella malore të Epirit, ku ata i rezistuan me sukses sundimit osman. Në kulmin e fuqisë së saj, në gjysmën e dytë të shekullit të 18-të, Konfederata Soliote vlerësohet të ketë përbërë deri në 12,000 banorë të shpërndarë në rreth 60 fshatra.[1]
Konflikti
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Në vitin 1803, Sulltani i kërkoi Ali Pashës që të bënte menjëherë një rrethim të planifikuar të Suliotëve, pasi iu transmetua informacioni se Suliotët kishin blerë furnizime të konsiderueshme municionesh nga anijet franceze. Suliotët morën të gjitha furnizimet e tyre nga Parga dhe gjithashtu morën mbështetje nga Evropa. Rusia dhe Franca u dhanë atyre armë dhe municione. Për fuqitë evropiane, suliotët shiheshin si një instrument për të dobësuar Perandorinë Osmane. Kur politikanët britanikë iu drejtuan Perandorisë Osmane për të forcuar forcat e tyre kundër Napoleonit, furnizimet me armë dhe municione u ndërprenë. Pa mbështetje nga jashtë dhe të lodhur nga vitet e rrethimit, uniteti i klaneve Suliote filloi të prishej.
Familja Botsaris u largua nga Suli për arsye politike dhe bisedoi me Ali Pashën. Suliotët e mbetur në Suli u mblodhën në Kishën Ortodokse Lindore të Shën Gjergjit dhe ranë dakord të luftonin deri në vdekje. Midis tyre kishte jo më shumë se 2000 njerëz të armatosur. Drejtuesit kryesorë ishin Fotos Tzavellas, Dimos Drakos, Tousias Zervas, Koutzonikas, Gogkas Danglis, Yiannakis Sehos, Fotomaras, Tzavaras, Veikos, Panou, Zigouris Diamadis dhe Giorgos Bousbos. Çuditërisht, këta Suliotë fituan të gjitha betejat vendimtare që pasuan dhe e detyruan Ali Pashën të ndërtonte kështjella në fshatrat fqinjë, në mënyrë që të përgatitej për një rrethim të gjatë.
Më 3 shtator 1803, trupat e Ali Pashës, të udhëhequra nga djali i tij Veli Pasha, fituan zotërimet e fshatit Kakosuli, pas tradhtisë së një sulioti të quajtur Pylios Gousis. Gousis pranoi 200 ushtarë në shtëpinë e tij pasi u pagua për këtë nga Veli Pasha, djali i dytë i Aliut. Vetë Gousis tha se nuk ishin paratë por dëshira e tij për të shpëtuar djalin e tij, i cili mbahej rob nga Ali Pasha. Suliotët u tërhoqën në kështjellat e Kiafa dhe Kughi, ku ata luftuan betejën e tyre të fundit më 7 dhjetor 1803.
Shefi ushtarak i suliotëve ishte prifti Samuel, i cili ishte në krye të revistave në Kungi, duke udhëhequr 300 familje në betejë. Një nga dy kodrat në rajon, e quajtur Bira (Kiafa) u braktis nga klani i Zervas, duke lënë kodrën tjetër, Kughi, si të vetmen fortesë të Suliotëve. Qëllimi i Ali Pashës nuk ishte vetëm të dëbonte suliotët, por edhe të kapte krerët e tyre dhe t'i mbante peng. Prandaj, ai urdhëroi të birin Veli që të lidhë një marrëveshje, një traktat, me Foto Tzavela, babai i Kiço Xhavellas, më vonë kryeministër i Greqisë. Më 12 dhjetor 1803, Veli Pasha dhe Foto Tzavela nënshkruan një traktat kapitullimi, i cili përfshinte një dispozitë që farat kryesore të suliotëve, përfshirë ato të Drakos dhe Zervas, të zhvendoseshin në Pargë.
Në një akt tradhtie që ishte bërë e njohur për suliotët, Ali Pasha planifikoi t'i kapte si pengje në rrugën për në Pargë. Ushtarët e Aliut u urdhëruan të ngrinin një pritë në rrugë. Megjithatë, vetë trupat e Aliut u zhvendosën për të kundërshtuar urdhrat e tij. Disa bejlerë myslimanë të Paramithisë dhe Amartolit, anëtarë të ushtrisë së Veliut, duke dëgjuar këtë plan, njoftuan suliotët, të cilët ndryshuan itinerarin e tyre në momentin e fundit dhe arritën të mbijetojnë. Klani Zervas më pas mori rrugën për në Mesini në gadishullin e Peloponezit të Greqisë, ku krijuan fshatin që e quajtën Romiri dhe turqit, për ironi, Veli. Atje, prifti Lambros Zervas, i njohur si Papa Lambros, vazhdoi të mblidhte armë për Revolucionin Grek, duke i dërguar armë vëllait të tij, Diamantis Zervas, një udhëheqës në Ushtrinë Revolucionare Greke.
Ndërkohë, prifti Samuel nuk pranoi t'i besonte marrëveshjes së kapitullimit me Aliun, kështu që në kodrën e Kungit u tërhoq në revistën e mbushur me municione dhe deklaroi se asnjë i pafe nuk do t'i përdorte këto, që i ishin besuar, kundër të krishterëve. Më pas ai ndezi revistën, duke shkaktuar një shpërthim të madh dhe duke vdekur si martir.[2]
Pasojat
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Incidenti në Zallongu
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Fatin më të keq e pësuan suliotët që nënshkruan një marrëveshje me Ali Pashën që u siguronte vazhdimin e jetës në Suli. Ata u tërhoqën në malin e Zallongut, nën premtimin e mbrojtjes nga pashai; megjithatë, sapo Aliu fitoi Kiafa, ai urdhëroi trupat e tij t'i kapnin dhe t'i vrisnin. Rreth 150 burra dhe gra u kapën dhe u skllavëruan nga Aliu dhe 25 u vranë. Gjatë kësaj beteje, 22 gra dhe gjashtë burra vendosën të vdisnin në vend që të binin në duart e Aliut.
Mbi 50 gra, duke mbajtur në krahë fëmijët e tyre, kërcenin në shkëmb në Zallong. Një nga një, duke arritur në anën kryesore të valles rrethore, ata u hodhën mbi shkëmb. Trupat e katër fëmijëve u raportuan se u gjetën më poshtë, ndoshta të shpëtuar nga kufomat e atyre që ranë më parë -- por të shpëtuar për vuajtjet e pashmangshme nga duart e osmanëve. Historia e vetëvrasjes masive në Zallong shpejt u bë e njohur në të gjithë rajonin dhe në mbarë Evropën.
Në një pjesë tjetër të Epirit, një grup prej jo më shumë se 200 suliotësh arriti të mbrohej. Pas betejave të shumta, disa familje arritën të tërhiqen në Pargë. Ky "turp" nuk mund të tolerohej nga Aliu. Ai urdhëroi trupat e tij të vrisnin çdo familje suliote që jetonte të shpërndarë në pashallëkun e tij dhe dërgoi shtatëdhjetë familjet suliote që ishin dorëzuar tek ai për të banuar në vendet më të shkreta të pashallëkut të tij.
Dëbimi dhe katastrofa i bënë suliotët të iknin në Korfuz. Në vitin 1820, ata arritën një marrëveshje me Ali Pashën dhe u kthyen në atdheun e tyre, duke luftuar këtë herë krah për krah me Aliun kundër Perandorisë Osmane. Megjithatë, në jo më shumë se një vit, Suliotët u bënë pjesë e Luftës së Pavarësisë Greke, duke lënë kështu vendin e tyre përgjithmonë.[2][3]
Trashëgimia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Sipas legjendës, gratë e Zallongut, duke mbajtur në krahë fëmijët e tyre, shkuan te shkëmbi në Zallong dhe, duke kënduar e kërcyer syrtos, hidheshin mbi greminë njëra pas tjetrës.[4] Ngjarja u bë e njohur shumë shpejt në Evropë. Në Sallonin e vitit 1827, një artist francez i quajtur Ary Scheffer ekspozoi dy piktura romantike, njëra prej të cilave titullohej Les Femmes souliotes ("Gratë Soliot").[5] Sot, një monument në vendin e malit Zallong mbi fshatin Kamarina (në të cilin ende përfaqësohet familja Drakos) dhe mbi Kassope përkujton sakrificën e tyre.[6] Për këtë ngjarje ka edhe një valle-këngë popullore, e cila njihet dhe vallëzohet edhe sot në Greqi.[7]
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Athanassoglou-Kallmyer, Nina M. (1989). French Images from the Greek War of Independence (1821–1830): Art and Politics under the Restoration. Yale University Press. ISBN 0-300-04532-8.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Bartholdy, Jakob Salomon (1807). Voyage en Grèce, fait dans les années 1803 et 1804. Dentu. fq. 255–.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - JSTOR (Organization) (1954). Journal of the International Folk Music Council, Volumes 6-10. Published with the assistance of the International Music Council, under the auspices of United Nations Educational Scientific and Cultural Organisation for the International Folk Music Council by W. Heffer, 1954.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Mynatt, Constance Virginia; Kaiman, Bernard D. (1968). Folk Dancing for Students and Teachers. Wm. C. Brown Co.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Papaspyrou-Karadēmētriou, Euthymia; Lada-Minōtou, Maria; Ethniko Historiko Mouseio (Greece) (1994). The National Historical Museum. Historical and Ethnological Society of Greece. ISBN 960-85573-0-5.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Pritchett, William Kendrick (1996). Greek Archives, Cults, and Topography. J.C. Gieben. ISBN 90-5063-147-9.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Pritchett, William Kendrick (1991). The Greek State at War, Volume 5. University of California Press. ISBN 0-520-07374-6.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Royal Society of Canada (1943). Mémoires de la Société royale du Canada. Royal Society of Canada.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Sakellariou, M. V. (1997). Epirus: 4000 Years of Greek History and Civilization. Ekdotike Athenon. ISBN 960-213-371-6.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Biris, K. Αρβανίτες, οι Δωριείς του νεότερου Ελληνισμού: H ιστορία των Ελλήνων Αρβανιτών. ["Arvanites, the Dorians of modern Greece: History of the Greek Arvanites"]. Athens, 1960 (3rd ed. 1998: ISBN 960-204-031-9).
- ^ a b Sakellariou (1997), pp. 250-251.
- ^ Royal Society of Canada (1943), p. 100; JSTOR (Organization) (1954), p. 39; Papaspyrou-Karadēmētriou, Lada-Minōtou, and Ethniko Historiko Mouseio (1994), p. 47; Pritchett (1996), p. 103.
- ^ JSTOR (1954), p. 39; Mynatt and Kaiman (1968), p. 28.
- ^ Athanassoglou-Kallmyer (1989), p. 102.
- ^ Pritchett (1991), p. 219 - Footnote #326; Pritchett (1996), p. 103.
- ^ JSTOR (Organization) (1954), p. 39.