Astrazupi

Astrazupi

Arbënesh
Astrazupi Arbënesh
Fshat
	Koordinatat: 42°26′52″N 20°41′53″E / 42.447797°N 20.698146°E
Shteti	Kosova
Komuna	Malishevë
Rajoni	Rajoni i Prizrenit
Sipërfaqja
• Gjithsej	12 km2 (5 sq mi)
Lartësia mbidetare	592 m (1,942 ft)
Popullsia
• Gjithsej	2.192 banorë
Targat	04

Astrazupi është një vendbanim në komunën e Malishevës, Kosovë. Pas vitit 1999, fshati është i njohur edhe me emrin Arbënesh. Është vendbanim kodrinoro-fushor dhe gjendet rreth 6 kilometra në jugperëndim të Malishevës. Rruga automobilistike Malishevë - Rahovec e ndan fshatin në dy pjesë.^[1]

Në këtë fshat ekzistojnë dy objekte të shkollës fillore, punkti shëndetësor, xhamia e fshatit, disa dyqane tregtare dhe punëtori zejtare. Këtu bëhet edhe eksploatimi i gurit të mermerit dhe të zhavorrit të separuar.

Historia

Në pjesën perëndimore të fshatit, në vendin që njihet me emrin Troje, ka gjurmë se ka ekzistuar lokaliteti ku më parë ishte i vendosur fshati. Në këtë vend nuk janë bërë gjurmime arkeologjike, por dëshmohet nga gjurmët e themeleve të shtëpive.

Në dokumentet e shkruara në Krisobulën e Deçanit, të publikuar në vitin 1330 përmendet se nëpër Astrazup ka kaluar rruga që çonte nga Prizreni për në Trepçë. Gjithashtu përmendet si vendbanim edhe në Krisobulën e perandorit Dushan të vitit 1345. Banorët e këtij fshati përmenden edhe në librin e kujtimeve të Shën Trinës, afër Mushtishtit të vitit 1465, e pastaj edhe në defterin kadastral osman të Sanxhakut të Shkodrës të vitit 1485, i regjistruar si Dolina Strozubi.

Në vitin 1650, famullitari i Prizrenit, Gërgur Mazreku, në raportin dërguar Kongregatës së Propagandës de Fide, shkruan se fshati Oshtrozub dikur kishte pasur 200 shtëpi katolike. Gjithashtu si vendbanim është i regjistruar edhe në një hartë austriake të vitit 1689.^[1] Gjatë kohës së sundimin osman ka ekzistuar Bajraku i Astrazupit me fshatrat që ishin në kuadër të tij.

Pushtuesit që kanë ardhur në këtë fshat, e kanë shkatërruar disa herë duke e djegur e duke vrarë persona të njohur, të cilët nuk u janë bindur urdhrave të tyre. Në vitin 1908 është djegur fshati nga xhonturqit, në kohën e Hyrrijetit. Kjo ka ndodhur si pasojë e kryengritjeve shqiptare të viteve 1908-1912. Nga pushteti serb, fshati është djegur edhe një herë në vitin 1918. Rreth vitit 1956, disa familje shqiptare nisen të shpërngulen në Turqi, por mbesin në Maqedoni dhe vendosen në fshatrat Maqallar e Xhemajli, e disa prej tyre kthehen dhe vendosen në Ferizaj. Disa familje kanë migruar edhe në Sarajevë në vitin 1956.

Relievi

Fshati Astrazup ndërtohet nga gurët gëlqerorë, kurse deluvionet hasen në pjesën e poshtme. Relievi ka formën e luginës dhe në pjesën e poshtme të saj është i ndërtuar vendbanimi. Në kodrat periferike hasen forma të relievit karstik, si hurdha, lapieza, lugjet karstike dhe të tjera. Terreni me gurë gëlqerorë ka ndikuar në mungesën e ujërave sipërfaqësore. Aty rrjedh një përrua i përkohshëm, ujërat e të cilit derdhen në lumin Mirusha.^[2]

Lagjet dhe mikrotoponimet

Në fshatin Astrazup gjenden: lagjja e Bajraktarëve, e Vatajve, e Pepajve, e Lacajve, e Elshanëve, e Bojajve, e Robajve, e Aliajve dhe e Karaxhëve. Fiset, nga të cilat vijnë banorët janë: Krasniqe, Morinë dhe Elshan. Në kohët e mëhershme kishte edhe banorë nga fisi Gash, por janë shpërngulur nga fshati.

Toponimet lokale më të shquara në kuadër të këtij fshati janë: Lugu i Vate, Kërrshi i Zabelit Vate, Arat e Balive, Hani i Baliqit, Lugjet e Kilës (është e ditur se banorët e lagjes Kilaj të fshatit Lubizhdë të Malishevës kanë prejardhje nga Astrazupi), Xhamia e Katunit (e ndërtuar në vitin 1880, në hajrate të Balajve).

Dy familje që kanë jetuar më herët në Astrazup, por tashmë janë shuar, kanë lënë gjurmë me anë të toponimeve: Familja Biliqi (Bilaj) me toponimet: Fushat e Biliqit, Kroni i Belakut, Brijat e Biliqit, Fusha e Biliqit; Familja Çarri me toponimet: Ara e Çarrit, Kroni i Çarrit, Zabeli i Çarrit.

Demografia

Popullsia sipas viteve
Viti i regjistrimit	Numri i popullsisë	Numri i shtëpive
1913	295	-
1918	308	40
1921	403	59
1948	744	106
1953	794	114
1961	908	116
1971	1300	131
1981	1730	153
2011	2192	301

Koha e Luftës së Kosovës

Ky fshat, para Luftës së Kosovës ka pasur 275 familje (404 objekte banimi) me 2709 banorë. Forcat serbe, gjatë viteve 1998-99 kanë kryer krime e masakra në këtë fshat. Në vitin 1998, fshati është djegur pjesërisht dhe janë vrarë 4 banorë, kurse më 31 mars 1999, fshati është djegur në tërësi dhe janë vrarë e masakruar 17 persona në fshatin Joviq (Burim), te vendi i quajtur Vrella e Mëhillit, dhe 2 persona te vendi i njohur si T'rrefsë Guri.

Në fshatin Carravranë (Gurbardh) janë vrarë 2 gra, në Gradishtë të Rahovecit është vrarë një arsimtar dhe një profesor dhe në malet e Damanekut janë vrarë 2 persona nga granatimet në popullatën e strehuar. Në vijën e frontit janë vrarë 2 ushtarë të UÇK-së, njëri në Koshare dhe tjetri në Troje. Katër persona nga ky fshat janë akoma të zhdukur.

Gjatë ofensivave serbe janë djegur dhe granatuar 315 shtëpi, 35 shtëpi dhe 54 objekte të tjera të rrënuara. Vetëm 3 shtëpi të fshatit kanë shpëtuar pa u djegur. Gjithashtu është djegur një pjesë e shkollës me gjithë dokumentacionin arkivor dhe me fondin bibliotekar, është djegur ambulanca e shtëpia e kulturës, është minuar minarja e xhamisë më 1 prill 1999, kurse xhamia e ndërtuar në vitin 1904 është shndërruar në fushë basketbolli.

Referime

^ ^a ^b Osmani, Jusuf (2006). Vendbanimet e Kosovës - Malisheva. Vëll. 19. Prishtinë: Shkrola. fq. 74. ISBN 9951-8658-3-6.
^ Vendbanimet Rurale të Kosovës. Vëll. II. Shkup: Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës. 2019. fq. 22–23. ISBN 978-9951-26-004-6.

Lidhje të jashtme

vendndodhja

Komuna e Malishevës

Qyteza: Malisheva dhe fshatrat:

[:0-1] Osmani, Jusuf (2006). Vendbanimet e Kosovës - Malisheva. Vëll. 19. Prishtinë: Shkrola. fq. 74. ISBN 9951-8658-3-6.

[2] Vendbanimet Rurale të Kosovës. Vëll. II. Shkup: Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës. 2019. fq. 22–23. ISBN 978-9951-26-004-6.

[1]

[2]